Richtlijn 2009/110/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 september 2009 betreffende de toegang tot, de uitoefening van en het prudentieel toezicht op de werkzaamheden van instellingen voor elektronisch geld, tot wijziging van de Richtlijnen 2005/60/EG en 2006/48/EG en tot intrekking van Richtlijn 2000/46/EG (Voor de EER relevante tekst)

HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE,

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, en met name op artikel 47, lid 2, eerste en derde zin, en artikel 95,

Gezien het voorstel van de Commissie,

Gezien het advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité⁽¹⁾,

Gezien het advies van de Europese Centrale Bank⁽²⁾,

Handelend volgens de procedure van artikel 251 van het Verdrag⁽³⁾,

Overwegende hetgeen volgt:

1. Met Richtlijn 2000/46/EG van het Europees Parlement en de Raad van 18 september 2000 betreffende de toegang tot, de uitoefening van en het bedrijfseconomisch toezicht op de werkzaamheden van instellingen voor elektronisch geld⁽⁴⁾ werd ingespeeld op de opkomst van nieuwe voorafbetaalde elektronische betaalinstrumenten. De bedoeling was een duidelijk rechtskader tot stand te brengen om de interne markt te versterken en tegelijkertijd een adequaat prudentieel toezicht te waarborgen.

2. De Commissie heeft in haar beoordeling van Richtlijn 2000/46/EG benadrukt dat deze richtlijn diende te worden herzien omdat sommige bepalingen ervan de totstandkoming van een echte interne markt voor e-gelddiensten en de ontwikkeling van dergelijke gebruikersvriendelijke diensten zouden hebben gehinderd.

3. Richtlijn 2007/64/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 november 2007 betreffende betalingsdiensten in de interne markt⁽⁵⁾ heeft een modern en samenhangend rechtskader voor betalingsdiensten tot stand gebracht, dat onder meer voorziet in de coördinatie van de nationale voorschriften inzake de prudentiële vereisten die gelden voor een nieuwe categorie betalingsdienstaanbieders, namelijk betalingsinstellingen.

4. Teneinde de juridische belemmeringen voor de markttoegang te verwijderen en tevens de toegang tot en het uitoefenen van de bedrijfsmatige uitgifte van elektronisch geld te vergemakkelijken, dient te worden overgegaan tot een herziening van de voorschriften waaraan instellingen voor elektronisch geld zijn onderworpen, zodat voor alle betalingsdienstaanbieders gelijke concurrentievoorwaarden worden bewerkstelligd.

5. Het is aangewezen het toepassingsgebied van deze richtlijn te beperken tot betalingsdienstaanbieders die elektronisch geld uitgeven. Deze richtlijn mag niet van toepassing zijn op monetaire waarde die is opgeslagen op specifieke voorafbetaalde instrumenten, die zijn ontwikkeld om aan welbepaalde behoeften te voldoen en die beperkte gebruiksmogelijkheden hebben, ofwel omdat ze alleen door de houder van het elektronisch geld kunnen worden gebruikt om in de bedrijfsgebouwen van de uitgever van elektronisch geld of binnen een beperkt netwerk van dienstverleners uit hoofde van een directe handelsovereenkomst met een professionele uitgever goederen of diensten te kopen, ofwel omdat ze enkel kunnen worden gebruikt om een beperkte reeks goederen of diensten aan te schaffen. Een instrument dient als een slechts binnen een „beperkt netwerk” bruikbaar instrument te worden beschouwd als het alleen maar kan worden gebruikt voor de aankoop van goederen en diensten in een welbepaalde winkel of winkelketen, dan wel voor de aankoop van een beperkte reeks goederen of diensten, ongeacht de geografische locatie van het verkooppunt. Dergelijke instrumenten zijn bijvoorbeeld klantenkaarten, tankkaarten, lidmaatschapskaarten, kaarten voor openbaar vervoer, maaltijdcheques of dienstencheques (zoals cheques ter zake van kinderopvang of cheques ter zake van socialedienstenstelsels waarmee de tewerkstelling van personeel voor de uitvoering van huishoudelijke taken, zoals schoonmaken, strijken of tuinonderhoud, wordt gesubsidieerd), die soms onder een specifiek rechtskader op het gebied van belastingen of arbeid vallen dat tot doel heeft het gebruik van dergelijke instrumenten te bevorderen om de doelstellingen die zijn vastgelegd in de sociale regelgeving te kunnen bereiken. Wanneer een dergelijk instrument voor specifieke doeleinden een instrument voor algemene doeleinden wordt, dient de vrijstelling van de werkingssfeer van deze richtlijn niet langer van toepassing te zijn. Instrumenten die voor het doen van aankopen in winkels van geregistreerde handelaren kunnen worden gebruikt, mogen niet worden vrijgesteld van de werkingssfeer van deze richtlijn omdat dergelijke instrumenten juist zijn bedoeld voor een netwerk van dienstverleners dat voortdurend aangroeit.

6. Deze richtlijn hoort evenmin van toepassing te zijn op monetaire waarde die wordt gebruikt voor de aankoop van digitale goederen of diensten waarbij de exploitant, uit hoofde van de aard van het goed of de dienst, er intrinsieke waarde aan toevoegt in de vorm van bijvoorbeeld toegangs-, distributie- of zoekmogelijkheden, op voorwaarde dat het goed of de dienst in kwestie alleen kan worden gebruikt met behulp van een digitaal instrument, zoals een mobiele telefoon of een computer, en dat de exploitant van telecommunicatie-, digitale of informatietechnologie niet uitsluitend als intermediair optreedt tussen de betalingsdienstgebruiker en de leverancier van de goederen en diensten, zoals in een situatie waarin een abonnee van mobiele telefonie of een ander digitaal netwerk de netwerkbeheerder rechtstreeks betaalt en er geen rechtstreekse betalingsverbintenis of rechtstreekse verhouding schuldenaar-schuldeiser bestaat tussen de netwerkabonnee en een derde partij die goederen of diensten levert als onderdeel van de transactie.

7. Het is aangewezen een heldere definitie van elektronisch geld in te voeren die technisch neutraal is. Deze definitie dient alle situaties te bestrijken waarin de betalingsdienstaanbieder een voorafbetaalde opgeslagen waarde uitgeeft in ruil voor geld, die kan worden gebruikt voor betalingsdoeleinden omdat dit door derden wordt aanvaard als betaling.

8. De definitie van elektronisch geld dient betrekking te hebben op elektronisch geld dat ofwel wordt aangehouden op een betaalinstrument dat in het bezit is van de houder van het elektronisch geld, ofwel op afstand is opgeslagen op een server en door de houder van het elektronisch geld wordt beheerd via een specifieke rekening voor elektronisch geld. De definitie dient ruim genoeg te zijn om geen belemmering te vormen voor de technologische innovatie en om niet alleen de thans op de markt beschikbare elektronischgeldproducten te bestrijken, maar ook die welke in de toekomst zouden kunnen worden ontwikkeld.

9. Het stelsel voor de uitoefening van prudentieel toezicht op instellingen voor elektronisch geld dient te worden herzien en nauwer te worden afgestemd op de risico’s die dergelijke instellingen lopen. Dat stelsel dient tevens in overeenstemming te worden gebracht met het bij Richtlijn 2007/64/EG ingevoerde stelsel voor de uitoefening van prudentieel toezicht op betalingsinstellingen. In dit verband zijn de relevante bepalingen van Richtlijn 2007/64/EG van overeenkomstige toepassing op instellingen voor elektronisch geld, onverminderd de bepalingen van deze richtlijn. Een verwijzing naar „betalingsinstelling” in Richtlijn 2007/64/EG moet bijgevolg worden gelezen als een verwijzing naar instelling voor elektronisch geld; een verwijzing naar „betalingsdiensten” moet worden gelezen als een verwijzing naar de activiteiten van betalingsdiensten en de uitgifte van elektronisch geld; een verwijzing naar „een betalingsdienstgebruiker” moet worden gelezen als een verwijzing naar de begrippen betalingsdienstgebruiker en houder van elektronisch geld; een verwijzing naar „deze richtlijn” moet worden gelezen als een verwijzing naar zowel Richtlijn 2007/64/EG als deze richtlijn; een verwijzing naar titel II van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar titel II van Richtlijn 2007/64/EG en titel II van deze richtlijn; een verwijzing naar artikel 6 van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar artikel 4 van deze richtlijn; een verwijzing naar artikel 7, lid 1, van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar artikel 5, lid 1, van deze richtlijn; een verwijzing naar artikel 7, lid 2, van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar artikel 5, lid 6, van deze richtlijn; een verwijzing naar artikel 8 van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar artikel 5, leden 2 tot en met 5, van deze richtlijn; een verwijzing naar artikel 9 van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar artikel 7 van deze richtlijn; een verwijzing naar artikel 16, lid 1, van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar artikel 6, lid 1, letters c) tot en met e), van deze richtlijn; en een verwijzing naar artikel 26 van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar artikel 9 van deze richtlijn.

10. Er wordt erkend dat instellingen voor elektronisch geld dit elektronisch geld via natuurlijke of rechtspersonen overmaken, onder meer door de verkoop of herverkoop van elektronischgeldproducten aan het publiek, door te voorzien in een manier om elektronisch geld te doen toekomen aan de klanten, of door de terugbetaling van elektronisch geld op verzoek van de klanten of door de elektronischgeldproducten van klanten op te waarderen, in overeenstemming met de vereisten van hun respectieve bedrijfsmodellen. Hoewel instellingen voor elektronisch geld geen toelating mogen hebben om elektronisch geld via agenten uit te geven, moeten ze de toelating hebben om de betalingsdiensten die zijn opgenomen in de bijlage bij Richtlijn 2007/64/EG te verlenen door middel van agenten, indien is voldaan aan de voorwaarden uit artikel 17 van die richtlijn.

11. Er is behoefte aan een regeling voor aanvangskapitaal gecombineerd met een regeling voor lopend kapitaal teneinde een passende consumentenbescherming en een gezonde en prudente bedrijfsvoering van instellingen voor elektronisch geld te garanderen. Gezien het specifieke karakter van elektronisch geld dient te worden voorzien in een extra methode voor de berekening van het lopend kapitaal. Er moet voor worden gezorgd dat de volledige beleidsvrijheid op toezichtgebied wordt bewaard teneinde te garanderen dat alle betalingsdienstaanbieders ten aanzien van dezelfde risico’s dezelfde behandeling genieten en dat bij de berekeningsmethode rekening wordt gehouden met de specifieke bedrijfssituatie van elke instelling voor elektronisch geld. Voorts dienen regelingen te worden getroffen om instellingen voor elektronisch geld op te leggen geldmiddelen van houders van elektronisch geld gescheiden te houden van de geldmiddelen die de instelling voor elektronisch geld voor het verrichten van andere bedrijfsactiviteiten gebruikt. Instellingen voor elektronisch geld dienen tevens onderworpen te zijn aan effectieve voorschriften ter bestrijding van het witwassen van geld en terrorismefinanciering.

12. De exploitatie van betalingssystemen is een activiteit die niet is voorbehouden voor specifieke categorieën van instellingen. Het is echter belangrijk te erkennen dat betalingssystemen ook door instellingen voor elektronisch geld kunnen worden geëxploiteerd, zoals dit ook voor betalingsinstellingen het geval is.

13. De uitgifte van elektronisch geld vormt op zich geen werkzaamheid die gelijkstaat met het in ontvangst nemen van deposito’s overeenkomstig Richtlijn 2006/48/EG van het Europees Parlement en de Raad van 14 juni 2006 betreffende de toegang tot en de uitoefening van de werkzaamheden van kredietinstellingen⁽⁶⁾, gezien het specifieke karakter van dit geld, dat fungeert als elektronisch vervangingsmiddel voor muntstukken en bankbiljetten en dat wordt gebruikt voor het doen van meestal kleine betalingen, en niet als spaarmiddel. Instellingen voor elektronisch geld mogen geen kredieten verlenen uit de geldmiddelen die zij ontvangen of aanhouden voor de uitgifte van elektronisch geld. Bovendien mogen de uitgevers van elektronisch geld geen rente of andere voordelen toekennen, tenzij deze voordelen niet samenhangen met de lengte van de periode dat de houder van elektronisch geld het elektronisch geld in zijn bezit heeft. De voorwaarden voor de verlening en handhaving van een vergunning als instelling voor elektronisch geld dienen prudentiële vereisten te omvatten die in verhouding staan tot de operationele en financiële risico’s die dergelijke instellingen lopen bij de uitoefening van hun bedrijfsactiviteit die met de uitgifte van elektronisch geld verband houdt, los van enigerlei andere commerciële activiteiten die instellingen voor elektronisch geld verrichten.

14. Het is evenwel noodzakelijk mededingingsneutraliteit tussen instellingen voor elektronisch geld en kredietinstellingen te handhaven op het vlak van de uitgifte van elektronisch geld, om aldus eerlijke concurrentie voor een breder scala van instellingen te waarborgen voor het verlenen van dezelfde diensten, in het voordeel van de houders van elektronisch geld. Dit dient te worden bewerkstelligd door te zorgen voor een evenwicht tussen de minder strenge elementen van het stelsel voor de uitoefening van prudentieel toezicht dat van toepassing is op de instellingen voor elektronisch geld en de bepalingen die strikter zijn dan de bepalingen die van toepassing zijn op kredietinstellingen, met name met betrekking tot de bescherming van de geldmiddelen van een houder van elektronisch geld. Gelet op het wezenlijke belang van deze bescherming, is het noodzakelijk dat de bevoegde autoriteiten op voorhand op de hoogte worden gebracht van alle substantiële wijzigingen, zoals aanpassingen aan de beschermingsmethode, wijzigingen binnen de kredietinstelling waar beschermde geldmiddelen gedeponeerd zijn of wijzigingen binnen de verzekeringsmaatschappij of kredietinstelling die de beschermde geldmiddelen heeft verzekerd of gewaarborgd.

15. De regels voor bijkantoren van instellingen voor elektronisch geld met hun hoofdkantoor buiten de Gemeenschap moeten in alle lidstaten analoog zijn. Er moet voor worden gezorgd dat deze regels niet gunstiger zijn dan voor bijkantoren van instellingen voor elektronisch geld die hun hoofdkantoor in een andere lidstaat hebben. De Gemeenschap moet met derde landen overeenkomsten kunnen sluiten die voorzien in de toepassing van bepalingen krachtens welke voor bijkantoren van instellingen voor elektronisch geld die hun hoofdkantoor buiten de Gemeenschap hebben in de gehele Gemeenschap een gelijke behandeling geldt. De bijkantoren van instellingen voor elektronisch geld die hun hoofdkantoor buiten de Gemeenschap hebben, mogen niet in aanmerking komen voor de vrijheid van vestiging uit hoofde van artikel 43 van het Verdrag in andere lidstaten dan die waarin zij gevestigd zijn, noch voor het vrij verrichten van diensten uit hoofde van artikel 49, tweede alinea, van het Verdrag.

16. Het is aangewezen de lidstaten toe te staan instellingen die slechts een beperkte hoeveelheid elektronisch geld uitgeven, ontheffing te verlenen van sommige bepalingen van deze richtlijn. Instellingen die een dergelijke ontheffing genieten, mogen op grond van deze richtlijn niet het recht tot vestiging of het recht tot het vrij verrichten van diensten uit hoofde van deze richtlijn uitoefenen en zij mogen deze rechten evenmin indirect uitoefenen als lid van een betalingssysteem. Het is evenwel wenselijk de gegevens van alle entiteiten die e-gelddiensten aanbieden, met inbegrip van deze waaraan ontheffing is verleend, te registreren. Te dien einde dienen de lidstaten dergelijke entiteiten in een register van instellingen voor elektronisch geld in te schrijven.

17. Om prudentiële redenen dienen de lidstaten erop toe te zien dat alleen instellingen voor elektronisch geld waaraan overeenkomstig deze richtlijn naar behoren vergunning is verleend of die een ontheffing genieten, kredietinstellingen waaraan overeenkomstig Richtlijn 2006/48/EG vergunning is verleend, postcheque- en girodiensten die krachtens de nationale wetgeving gemachtigd zijn elektronisch geld uit te geven, de in artikel 2 van Richtlijn 2006/48/EG bedoelde instellingen, de Europese Centrale Bank, nationale centrale banken wanneer zij niet handelen in hun hoedanigheid van monetaire of andere publieke autoriteit en lidstaten of hun regionale of lokale overheden wanneer zij handelen in hun hoedanigheid van overheidsinstantie, elektronisch geld mogen uitgeven.

18. Om het vertrouwen van de houders van elektronisch geld te garanderen moet elektronisch geld terugbetaalbaar zijn. Terugbetaalbaarheid impliceert niet dat de gelden die in ruil voor elektronisch geld worden ontvangen, dienen te worden beschouwd als deposito’s of andere terugbetaalbare gelden in de zin van Richtlijn 2006/48/EG. Terugbetaalbaarheid dient altijd mogelijk te zijn en betrekking te hebben op het nominale bedrag, zonder dat de mogelijkheid bestaat om een onderdrempel voor terugbetaling overeen te komen. De terugbetaling dient normaal gesproken kosteloos te zijn. In bepaalde gevallen die in deze richtlijn zijn gespecificeerd, moet het echter mogelijk zijn een evenredige en op de gemaakte kosten gebaseerde vergoeding te vragen, onverminderd de nationale wetgeving inzake fiscale of sociale aangelegenheden, alsook enigerlei verplichtingen die op de uitgever van elektronisch geld rusten uit hoofde van andere relevante communautaire of nationale wetgeving, zoals voorschriften ter bestrijding van het witwassen van geld en terrorismefinanciering, elke maatregel gericht op het bevriezen van geldmiddelen of een specifieke maatregel in verband met preventie van of onderzoek naar misdrijven.

19. De houders van elektronisch geld moeten een beroep kunnen doen op klachten- en buitengerechtelijke beroepsprocedures voor de beslechting van geschillen. Bijgevolg moet hoofdstuk 5 van titel IV van Richtlijn 2007/64/EG van overeenkomstige toepassing zijn in de context van deze richtlijn, onverminderd de bepalingen van deze richtlijn. Een verwijzing naar „betalingsdienstaanbieder” in Richtlijn 2007/64/EG moet derhalve worden gelezen als een verwijzing naar het begrip uitgever van elektronisch geld; een verwijzing naar „betalingsdienstgebruiker” moet worden gelezen als een verwijzing naar het begrip houder van elektronisch geld; en een verwijzing naar titels III en IV van Richtlijn 2007/64/EG moet worden gelezen als een verwijzing naar titel III van deze richtlijn.

20. De voor de uitvoering van deze richtlijn vereiste maatregelen worden vastgesteld overeenkomstig Besluit 1999/468/EG van de Raad van 28 juni 1999 tot vaststelling van de voorwaarden voor de uitoefening van de aan de Commissie verleende uitvoeringsbevoegdheden⁽⁷⁾.

21. In het bijzonder dient de Commissie de bevoegdheid te worden verleend uitvoeringsmaatregelen vast te stellen om met inflatie of technologische en marktontwikkelingen rekening te houden en om te zorgen voor een geharmoniseerde toepassing van de vrijstellingen in het kader van deze richtlijn. Daar het maatregelen van algemene strekking betreft tot wijziging van niet-essentiële onderdelen van deze richtlijn, moeten zij worden vastgesteld volgens de in artikel 5 bis van Besluit 1999/468/EG bepaalde regelgevingsprocedure met toetsing.

22. De efficiënte werking van deze richtlijn zal moeten worden getoetst. Daarom dient van de Commissie te worden verlangd dat zij drie jaar na het einde van de omzettingstermijn van deze richtlijn een verslag uitbrengt. De lidstaten moeten de Commissie informatie doen toekomen over de toepassing van sommige bepalingen van deze richtlijn.

23. Ter wille van de rechtszekerheid is het aangewezen overgangsregelingen te treffen op grond waarvan het instellingen voor elektronisch geld die overeenkomstig de nationale wetgeving tot omzetting van Richtlijn 2006/46/EG hun werkzaamheden hebben aangevangen, deze werkzaamheden gedurende een gespecificeerde periode binnen de betrokken lidstaat kunnen blijven uitoefenen. Deze periode dient langer te zijn voor instellingen voor elektronisch geld die onder de ontheffing van artikel 8 van Richtlijn 2000/46/EG vallen.

24. Deze richtlijn bevat een nieuwe definitie van elektronisch geld, waarvan de uitgifte kan vallen onder de derogaties van de artikelen 34 en 53 van Richtlijn 2007/64/EG. Het vereenvoudigd systeem van klantenonderzoek waarin Richtlijn 2005/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 26 oktober 2005 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld en de financiering van terrorisme⁽⁸⁾ voorziet voor instellingen voor elektronisch geld, dient derhalve dienovereenkomstig te worden gewijzigd.

25. Overeenkomstig Richtlijn 2006/48/EG worden instellingen voor elektronisch geld als kredietinstellingen beschouwd, hoewel zij noch deposito’s van het publiek in ontvangst kunnen nemen, noch kredieten kunnen verlenen met geld dat zij van het publiek in ontvangst hebben genomen. Gezien het stelsel dat bij deze richtlijn is ingevoerd, is het aangewezen de in Richtlijn 2006/48/EG vervatte definitie van kredietinstelling te wijzigen, zodat instellingen voor elektronisch geld niet als kredietinstellingen worden beschouwd. Het dient kredietinstellingen echter nog steeds te zijn toegestaan elektronisch geld uit te geven en deze werkzaamheid in de gehele Gemeenschap uit te oefenen in het kader van de wederzijdse erkenning en van het uitgebreide stelsel voor het prudentiële toezicht waaraan zij krachtens de communautaire wetgeving voor het bankwezen onderworpen zijn. Met het oog op gelijke mededingingsvoorwaarden moeten de kredietinstellingen deze werkzaamheid bij wijze van alternatief ook kunnen uitoefenen via een dochteronderneming en onder het prudentiële toezicht uit hoofde van deze richtlijn in plaats van dat van Richtlijn 2006/48/EG.

26. De bepalingen van deze richtlijn vervangen alle overeenkomstige bepalingen van Richtlijn 2000/46/EG. Richtlijn 2000/46/EG moet daarom worden ingetrokken.

27. Aangezien de doelstelling van deze richtlijn niet voldoende door de lidstaten kan worden verwezenlijkt omdat zulks de harmonisatie vereist van talrijke verschillende voorschriften die thans in de rechtsstelsels van de diverse lidstaten bestaan, en derhalve beter door de Gemeenschap kan worden verwezenlijkt, kan de Gemeenschap, overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het evenredigheidsbeginsel, zoals neergelegd in dat artikel, gaat deze richtlijn niet verder dan wat nodig is om deze doelstelling te verwezenlijken.

28. Overeenkomstig punt 34 van het Interinstitutioneel Akkoord inzake beter wetgeven⁽⁹⁾ worden de lidstaten ertoe aangespoord voor zichzelf en in het belang van de Gemeenschap hun eigen tabellen op te stellen, die voor zover mogelijk het verband weergeven tussen deze richtlijn en de omzettingsmaatregelen, en deze openbaar te maken,

HEBBEN DE VOLGENDE RICHTLIJN VASTGESTELD: