Hof van Justitie EU 05-12-1978 ECLI:EU:C:1978:221

Ten aanzien van de feiten

Overwegende dat de feiten en de door partijen tijdens de schriftelijke behandeling voorgedragen argumenten kunnen worden samengevat als volgt:

Ten aanzien van het recht

Overwegende dat verzoeksters, in hun op 13 februari 1978 ter griffie van het Hof ingekomen beroep naar luid van hun conclusies, op grond van artikel 215 EEG-Verdrag het Hof vragen:

1. Te verstaan dat de Commissie onrechtmatig heeft gehandeld door jegens de Italiaanse Staat geen maatregel te hebben getroffen ten einde de spoed-circulaire van 7 september 1976 waarbij de Italiaanse autoriteiten een maximum nitraatgehalte voor bepaalde diervoeders hadden vastgesteld en de verhandeling en de invoer van voeders die niet aan deze voorwaarde voldeden hadden verboden, te doen intrekken;

2. De Commissie te gelasten met spoed een dergelijke maatregel te treffen; en

3. De Commissie te veroordelen aan verzoeksters nader te bepalen geldsommen te betalen ter vergoeding van de schade die zij zouden hebben geleden doordat de Commissie niet of te laat in de aangegeven zin is opgetreden, met verwijzing van de Commissie in de kosten van het geding;

Overwegende dat het eerste onderdeel van de vordering niet het voorwerp van het beroep vormt, maar de rechtsgrondslag die de beide andere onderdelen zou kunnen rechtvaardigen, zodat het onderzoek daarvan samenvalt met dat van de beide andere onderdelen;

Overwegende met betrekking tot de tweede conclusie van de vordering, dat de Commissie bij — in de loop van het geding genomen — beschikking van 30 mei 1978 (PB L 159 van 1978, blz. 45), op grond van richtlijn nr. 74/63 van de Raad van 17 december 1973 tot vaststelling van maximumgehalten aan ongewenste stoffen en produkten in diervoeders (PB L 38 van 1974, blz. 31), heeft bepaald dat er geen aanleiding bestond om maximumgehalten voor de in diervoeders aanwezige nitraten vast te stellen (artikel 1) en de Italiaanse Republiek heeft bevolen de nodige maatregelen te nemen om deze beschikking binnen één maand na de bekendmaking ervan na te komen (artikel 2), hetgeen voor de regering van deze Lid-Staat de verplichting meebrengt binnen de aangegeven termijn de omstreden spoedcirculaire in te trekken;

dat dit onderdeel van de vordering derhalve zonder voorwerp is geraakt;

Overwegende dat het derde onderdeel van de vordering strekt tot vergoeding van de schade die verzoeksters beweerdelijk hebben geleden doordat de leveringen van diervoeders door Denkavit Nederland — tweede verzoekster — aan haar Italiaanse dochteronderneming Denkavit Commerciale — eerste verzoekster —, en met name een levering van 12 ton die op 9 november 1977 de Italiaanse grens bereikte, daar werden aangehouden omdat zij een hoger gehalte aan kaliumnitraat hadden dan in de spoedcirculaire van 7 september 1976 van de Italiaanse minister van volksgezondheid was toegelaten;

dat volgens verzoeksters de Commissie, door na 7 oktober 1976 — een maand na verschijning van de spoedcirculaire — en in elk geval na 5 november 1977 — een maand na 's Hofs arrest van 5 oktober 1977 in de zaak 5/77 (Tedeschi t. Denkavit, Jurispr. 1977, blz. 1555) — na te laten de Italiaanse regering de verplichting op te leggen de gewraakte maatregel in te trekken, zich zodanig heeft gedragen dat zij daarvoor aansprakelijk kan worden gesteld in de zin van artikel 215, tweede alinea, EEG-Verdrag;

Overwegende dat tussen de datum van de Italiaanse maatregel (7 september 1976) en de datum van de beschikking van de Commissie waarbij de Italiaanse regering werd verplicht deze maatregel in te trekken (30 mei 1978) bijna 21 maanden zijn verstreken;

dat mitsdien, aangezien de litigieuze maatregel een belemmering van het handelsverkeer tussen Lid-Staten vormde, moet worden onderzocht of de Commissie niet door een onrechtmatige handeling ertoe heeft bijgedragen dat deze belemmering ten onrechte werd gehandhaafd en of zij daarvoor aansprakelijk kan worden gesteld;

Overwegende dat, toen de gewraakte maatregel op 7 september 1976 door de Italiaanse regering werd uitgevaardigd, het rechtens onduidelijk was of deze haar rechtsgrondslag vond in 's Raads richtlijn nr. 70/524 van 23 november 1970 betreffende toevoegingsmiddelen in de veevoeding (PB L 270 van 1970, blz. 1), in welk geval zij behoudens toetsing van de wettigheid van definitieve aard was, of in richtlijn nr. 74/63 van de Raad van 17 december 1973 tot vaststelling van maximumgehalten aan ongewenste stoffen en pro-dukten in diervoeders, in welk geval zij in het kader van de in artikel 5 van de richtlijn aan de Lid-Staten toegekende urgentiebevoegdheden slechts een voorlopig karakter had, totdat de Commissie overeenkomstig de procedure van artikel 10 van de richtlijn had beslist of er al dan niet aanleiding bestond de lijst van „ongewenste stoffen en produkten” met nitraten aan te vullen;

Overwegende dat aan deze onzekerheid eerst een einde is gekomen door bovengenoemd arrest van het Hof van 5 oktober 1977 in een prejudiciële zaak, waarin werd vastgesteld dat de Italiaanse maatregel viel onder het toepassingsgebied van richtlijn nr. 74/63, zodat eerst vanaf die datum redelijkerwijs van de Commissie kon worden gevergd dat zij de procedure van artikel 10 van deze richtlijn zou inleiden;

Overwegende dat artikel 5 van richtlijn nr. 74/63 bepaalt dat, indien een Lid-Staat een voorlopige maatregel neemt die het vrije verkeer van goederen belemmert en zich met name erop beroept dat de aanwezigheid in diervoeders van stoffen of produkten die hij ongewenst acht en waarvan het toelaatbare gehalte nog niet in de richtlijn is geregeld, schadelijk is voor de gezondheid van mens of dier, „onverwijld wordt besloten” volgens de procedure van artikel 10 of de bijlage van de richtlijn al dan niet moet worden aangevuld of gewijzigd;

dat de Lid-Staat intussen de door hem getroffen maatregelen voorlopig kan handhaven;

dat artikel 10 van richtlijn nr. 74/63 bepaalt dat het besluit om de betrokken stof al dan niet op te nemen in de lijst van ongewenste produkten door de Commissie wordt genomen wanneer deze zich daaromtrent kan verenigen met het voordien uitgebrachte advies van het Permanent comité voor veevoeders (hierna te noemen „permanent comité”);

dat indien de Commissie daarentegen wil afwijken van dit advies, zij zich ertoe moet beperken een voorstel in te dienen bij de Raad, die dan heeft te beslissen, waarna de Commissie eerst ten dele haar vrijheid herkrijgt, wanneer de Raad zich niet binnen een termijn van vijftien dagen heeft uitgesproken;

Overwegende dat het permanent comité zich reeds op 7 september 1976 met deze zaak bezighield en in deze eerste bijeenkomst besliste dat het vraagstuk van de eventuele schadelijkheid van nitraten in diervoeders moest worden voorgelegd aan een „Wetenschappelijk comité voor de diervoeding”, waarvan het de oprichting wenselijk achtte;

dat de Commissie reeds op 24 september 1976 dit wetenschappelijk comité heeft ingesteld, hetwelk in de jaren 1976-1978 negen maal bijeenkwam voordat het — blijkens de verslagen van 8 december 1977 en 19 april 1978 — een definitief advies kon uitbrengen waarin werd geconcludeerd dat de aanwezigheid van nitraten in diervoeders onschadelijk was;

dat het permanent comité zijnerzijds op 27 februari 1978 in een verslag had vastgesteld dat „acht delegaties zich verzetten tegen wijziging van de bijlage van richtlijn nr. 74/63”, en voorts dat „de diensten van de Commissie zich daarom zullen beijveren een bevredigende oplossing te vinden”, zodat het zich onthield van een duidelijke stellingname;

dat van een advies dat zich voldoende duidelijk uitspreekt tegen de opneming van nitraten in de bijlage van richtlijn nr. 74/63 eerst in de gezamenlijke verslagen van het permanent comité van 3 en 11 mei 1978 blijkt;

dat de Commissie onmiddellijk daarna, namelijk op 30 mei 1978, een beschikking nam in overeenstemming met het oordeel van het permanent comité en het wetenschappelijk comité;

dat onder deze omstandigheden de Commissie niet kan worden verweten dat zij haar besluit betreffende een zo ingewikkeld vraagstuk als de aanwezigheid van stoffen in diervoeders die met het oog op de gezondheid van mens of dier ongewenst kunnen blijken, heeft uitgesteld totdat zij alle nodige inlichtingen had ontvangen;

Overwegende dat verzoeksters voorts betogen dat de gevolgde lange procedure overbodig is geweest, omdat van meet af aan duidelijk was dat de aanwezigheid van kaliumnitraten onschadelijk was;

Overwegende dat deze bewering wordt weerlegd zowel door de weigering van het wetenschappelijk comité, zich uit te spreken voordat de nodige proeven waren genomen, als door het feit dat de Commissie een ontwerp had voorbereid waarin het gehalte aan kaliumnitraten althans voor bepaalde diervoeders werd beperkt;

dat verzoeksters bovendien uit het oog verliezen dat de verantwoordelijkheid van de Commissie op dit gebied van een andere orde is dan die van een handelaar die in de zaak welke heeft geleid tot het arrest van 5 oktober 1977 (zaak 5/77 voornoemd), had toegegeven dat weipoeder met hoog een nitraat-gehalte, dat voordien als een industrieel afvalprodukt werd beschouwd, niet ter verbetering van de kwaliteit doch met het oog op een door deze maatregel mogelijk gemaakte besparing aan veevoeders werd toegevoegd;

dat de in de gehele Gemeenschap bestaande zekerheid dat de gemeenschapsinstellingen er nauwlettend op toezien dat het vrije verkeer van goederen geen schadelijke gevolgen heeft voor de gezondheid van mens of dier, een factor is waardoor het vrije verkeer wordt bevorderd;

dat uit het voorgaande volgt dat het optreden van de Commissie niet tot aansprakelijkheid van de Commissie heeft geleid, zodat het beroep moet worden verworpen;