Hof van Justitie EU 21-03-2002 ECLI:EU:C:2002:195

De registratieplicht

Vaststaat dat de verplichting tot registratie, in de lidstaat van gebruik, van voertuigen die van een in een andere lidstaat gevestigde onderneming worden geleasd, grensoverschrijdende leaseactiviteiten bemoeilijkt.

Bijgevolg moet worden onderzocht of de uit deze verplichting voortvloeiende beperking kan worden gerechtvaardigd.

In dit kader heeft de Finse regering de nadruk gelegd op het verband tussen de registratieplicht en de betaling van belasting overeenkomstig de wettelijke regeling van de lidstaat op het grondgebied waarvan het voertuig wordt gebruikt. Dienaangaande stelt zij, dat de registratie noodzakelijk is met het oog op de toepassing van de motorrijtuigenbelasting, die het inzake de geharmoniseerde indirecte belastingen algemeen gehuldigde beginsel volgt, dat goederen gewoonlijk worden belast in de lidstaat waar zij worden verbruikt, hetgeen in casu impliceert dat de voertuigen moeten worden belast in de staat waar zij werkelijk worden gebruikt. Zij heeft daaraan toegevoegd dat de fiscale controle zou worden verzwakt, indien niet kon worden verlangd dat ieder uit hoofde van zijn gebruik op het grondgebied van de betrokken staat in beginsel belastbaar voertuig aldaar wordt geregistreerd.

Dienaangaande zij eraan herinnerd dat, behoudens in de Gemeenschap tijdelijk ingevoerde voertuigen en de uitsluitend voor het goederenvervoer over de weg bestemde motorvoertuigen met een toegelaten totaalgewicht in beladen toestand gelijk aan of hoger dan twaalf ton, die in het hoofdgeding niet aan de orde zijn, de motorrijtuigenbelasting niet geharmoniseerd is en aanzienlijk verschilt van lidstaat tot lidstaat. Op dit gebied oefenen de lidstaten dus vrij hun fiscale bevoegdheid uit, mits zij daarbij het gemeenschapsrecht in acht nemen. Zij kunnen over deze fiscale bevoegdheid onderling afspraken maken op basis van criteria zoals het grondgebied waar een voertuig werkelijk wordt gebruikt, of de woonplaats van de bestuurder, die verschillende bestanddelen van het territorialiteitsbeginsel zijn, en onderlinge overeenkomsten sluiten om te verzekeren dat een voertuig slechts in een van de overeenkomstsluitende staten aan indirecte belastingen wordt onderworpen.

Dienaangaande is registratie het natuurlijke uitvloeisel van de uitoefening van deze fiscale bevoegdheid. Zij vergemakkelijkt de controles zowel voor de staat van registratie als voor de andere lidstaten, waarvoor de registratie in een lidstaat als bewijs geldt van de betaling van de motorrijtuigenbelasting in die staat.

In een situatie zoals die in het hoofdgeding, namelijk bij daadwerkelijk gebruik op het wegennet van een lidstaat van een voertuig dat van een in een andere lidstaat gevestigde onderneming wordt geleasd, kan eerstgenoemde lidstaat dus bepalen dat dit voertuig op zijn grondgebied moet worden geregistreerd.

Gelet op een en ander, hoeven de andere rechtvaardigingsgronden die zijn aangevoerd door de Oostenrijkse, de Belgische, de Deense en de Finse regering alsmede de Commissie, en die met name zijn ontleend aan de openbare orde en de verkeersveiligheid, niet te worden onderzocht.

Wel moet worden onderzocht of de termijn waarover de gebruiker van heivoertuig beschikt om dit in Oostenrijk te registreren, kan worden gerechtvaardigd.

Om de verwijzende rechter een voor de oplossing van het voor hem aanhangig geschil nuttig antwoord te geven, hoeft in dit opzicht alleen te worden onderzocht of de termijn van drie dagen voor voertuigen die door een in Oostenrijk gevestigde rechtspersoon in dat land worden binnengebracht, gerechtvaardigd is, aangezien alleen die termijn in het hoofdgeding aan de orde is.

Ook al is er ter zake geen gemeenschapsregeling, en gesteld dat zoals in het hoofdgeding de registratieplicht verenigbaar is met de artikelen 49 EG tot en met 55 EG, mogen de lidstaten geen termijn stellen die zo kort is dat de nakoming van de opgelegde verplichtingen, gelet op de te vervullen formaliteiten, onmogelijk of overdreven moeilijk wordt.

In het hoofdgeding lijkt de door de Oostenrijkse wettelijke regeling gestelde termijn van drie dagen veel te kort en gaat hij kennelijk verder dan nodig is om het door deze wettelijke regeling nagestreefde doel te bereiken. In zoverre vormt hij dus een ongerechtvaardigde belemmering van de vrijheid van dienstverrichting in de zin van de artikelen 49 EG tot en met 55 EG.

De verplichting voor de leaseonderneming om in Oostenrijk een kantoor of een vestiging te hebben, of anders de registratie van het voertuig op naam van de huurder te aanvaarden

Krachtens § 37, lid 2, KFG moet een leaseonderneming met zetel in een andere lidstaat, zoals ASL, een hoofdvestiging in Oostenrijk hebben of de huurder het voertuig in Oostenrijk op zijn naam laten registreren, hetgeen haar rechten als eigenaar van het voertuig beperkt.

Volgens de Oostenrijkse regering is het bij verkeersovertredingen vaak noodzakelijk bij degene op wiens naam het voertuig is geregistreerd, inlichtingen over de identiteit van de bestuurder op een bepaald tijdstip in te winnen. Die inlichtingen zijn evenwel moeilijk te verkrijgen wanneer de betrokkene in een andere lidstaat is gevestigd.

Uit dit oogpunt is deze verplichting kennelijk onevenredig ten opzichte van het doel waarop de Oostenrijkse regering zich beroept.

Zoals de Commissie opmerkt, kan ermee worden volstaan, zonder dat het vrij verkeer van leasediensten wordt belemmerd, de leaseauto in de lidstaat waarin hij rondrijdt, in casu Oostenrijk, te registreren op naam van de leaseonderneming met opgave van naam en adres van de huurder, die per definitie in Oostenrijk woont en in voorkomend geval met de leaseonderneming medeverantwoordelijk is voor de nakoming van alle uit de registratie en het gebruik van de auto voortvloeiende verplichtingen.

Door deze medeverantwoordelijkheid van de huurder kan overigens evengoed het in punt 49 van dit arrest beschreven doel van de Oostenrijkse regering worden bereikt, wanneer het voertuig geregistreerd blijft in de lidstaat van vestiging van de leaseonderneming.

De verzekeringsplicht

Krachtens §§ 37, lid 2, sub b, 59 en 61 KFG kan een voertuig dat wordt geleasd aan een in Oostenrijk gevestigde persoon die het in dat land gebruikt, in Oostenrijk slechts worden geregistreerd, wanneer het verzekerd is bij een in dat land erkend verzekeraar.

Deze bepalingen beperken de vrije keuze van de verzekeraar en belemmeren de vrijheid van in een andere lidstaat gevestigde autoleasebedrijven om hun diensten aan in Oostenrijk gevestigde of woonachtige klanten aan te bieden. Daardoor kunnen autoleasebedrijven die door preferentiële overeenkomsten aan buiten Oostenrijk gevestigde verzekeraars gebonden zijn, zich genoopt zien minder voordelige overeenkomsten te sluiten.

De eventuele rechtvaardigingsgrond van deze beperking moet worden beoordeeld tegen de achtergrond van de communautaire richtlijnen die verzekeringsdiensten, in het bijzonder de motorrijtuigenverzekering, regelen [zie laatstelijk richtlijn 2000/26/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 mei 2000 inzake de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten betreffende de verzekering tegen de wettelijke aansprakelijkheid waartoe deelneming aan het verkeer van motorrijtuigen aanleiding kan geven en houdende wijziging van de richtlijnen 73/239/EEG en 88/357/EEG van de Raad (Vierde richtlijn motorrijtuigenverzekering, PB L 181, blz. 65)], met dien verstande dat de nakoming van de verplichting ieder op de openbare weg gebruikt voertuig te verzekeren gecontroleerd en gegarandeerd wordt door de autoriteiten van de lidstaat waar het is geregistreerd.

Zoals de Commissie heeft opgemerkt, hangt de beoordeling van de wettigheid van de verzekeringsplicht uit het oogpunt van het gemeenschapsrecht af van de betekenis van de uitdrukking „erkende verzekeraar” in de in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationale wettelijke regeling. Indien deze uitdrukking aldus moet worden opgevat dat de verzekeraar zijn hoofdvestiging in Oostenrijk moet hebben en over een „officiële vergunning” in deze lidstaat, als lidstaat van herkomst, in de zin van de richtlijnen inzake schadeverzekering moet beschikken [zie in het bijzonder de artikelen 4 en 5 van richtlijn 92/49/EEG van de Raad van 18 juni 1992 tot coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende het directe verzekeringsbedrijf, met uitzondering van de levensverzekeringbranche, en houdende wijziging van de richtlijnen 73/239/EEG en 88/357/EEG (Derde richtlijn schadeverzekering, PB L 228, blz. 1)], moet worden vastgesteld dat de beperking verder gaat dan nodig is om het nagestreefde doel te bereiken. Dat is evenwel niet het geval wanneer de uitdrukking „erkende verzekeraar” betekent dat de verzekeraar moet voldoen aan de door deze richtlijnen gestelde voorwaarden om zijn diensten aan te bieden in een andere lidstaat dan die waar hij is gevestigd.

De verplichting van technische keuring

§§ 37, lid 2, sub h, en 57a KFG stellen registratie van een voertuig afhankelijk van een keuring op verkeersveiligheid en bedrijfszekerheid alsook op naleving van de emissienormen.

Bij grensoverschrijdende autolease moet een voor leasing in Oostenrijk bestemd voertuig dat reeds aan de technische en milieucontrole in een andere lidstaat heeft voldaan, krachtens deze bepalingen in Oostenrijk extra controles ondergaan. Door deze verplichting is het minder aantrekkelijk om vanuit een andere lidstaat autoleasediensten in Oostenrijk te verrichten, zodat het vrij verrichten van diensten wordt belemmerd.

Bovendien zij eraan herinnerd dat de verkeersveiligheid weliswaar een dwingende reden van algemeen belang is die de betrokken belemmering kan rechtvaardigen (arrest van 5 oktober 1994, Van Schaik, C-55/93, Jurispr. blz. I-4837, punt 19), doch dat de lidstaten in het kader van de keuring van voertuigen op verkeersveiligheid, bedrijfszekerheid en naleving van de milieuvoorschriften, de relevante bepalingen van gemeenschapsrecht in acht moeten nemen.

Dienaangaande zij in de eerste plaats opgemerkt, dat de lidstaten volgens artikel 3, lid 1, van richtlijn 96/96/EG van de Raad van 20 december 1996 betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten inzake de technische controle van motorvoertuigen en aanhangwagens (PB 1997, L 46, blz. 1), de maatregelen nemen die zij nodig achten voor het leveren van het bewijs dat het voertuig met goed gevolg een technische controle heeft ondergaan die minstens voldoet aan de bepalingen van deze richtlijn. Deze maatregelen worden aan de andere lidstaten en de Commissie meegedeeld. Volgens artikel 3, lid 2, van richtlijn 96/96 erkent iedere lidstaat het in een andere lidstaat afgegeven bewijs dat een motorvoertuig dat op het grondgebied van deze laatste lidstaat is ingeschreven, alsmede de aanhangwagen of oplegger daarvan, met goed gevolg een technische controle hebben ondergaan die minstens voldoet aan de bepalingen van deze richtlijn, alsof hij dit bewijs zelf had afgegeven.

Krachtens artikel 5 van richtlijn 96/96 kunnen de lidstaten evenwel uitgebreidere, veelvuldigere en strengere controles opleggen dan de minimumcontroles van artikel 1 in samenhang met inzonderheid bijlage II bij deze richtlijn.

Wanneer een voertuig in een lidstaat de technische controle heeft ondergaan, verlangt het in artikel 3, lid 2, van richtlijn 96/96 neergelegde beginsel van gelijkwaardigheid en onderlinge erkenning dus dat alle andere lidstaten het daarbij afgegeven bewijs erkennen, wat hen evenwel niet belet om met het oog op registratie op hun grondgebied extra controles te verlangen, voorzover die controles blijkens dit bewijs niet reeds zijn geschied.

Voorts volgt uit het arrest van 12 juni 1986, Schloh (50/85, Jurispr. blz. 1855, punten 13-16), dat betrekking heeft op het vrij verkeer van goederen, dat het feit dat het voertuig sinds de laatste technische controle aan het wegverkeer heeft deelgenomen, kan rechtvaardigen dat bij registratie ervan in een andere lidstaat, met het oog op de bescherming van de gezondheid en het leven van personen wordt nagegaan of het voertuig niet bij een ongeval beschadigd is en of het zich in goede staat van onderhoud bevindt, mits een soortgelijke keuring wordt verlangd voor voertuigen van binnenlandse oorsprong die in dezelfde omstandigheden ter registratie worden aangeboden.

Wanneer een voertuig dat van een in een eerste lidstaat gevestigde onderneming wordt geleasd, in die lidstaat reeds aan technische controle onderworpen is geweest, mogen de autoriteiten van een tweede lidstaat in een situatie zoals die welke in het hoofdgeding aan de orde is, bij registratie ervan in die staat dus slechts een extra controle opleggen om na te gaan of dit voertuig voldoet aan de voorwaarden voor in die tweede staat geregistreerde voertuigen waarvan de naleving in de eerste lidstaat niet is gecontroleerd, en/of na te gaan of de staat van het voertuig sinds de controle in de eerste lidstaat niet is verslechterd indien het inmiddels aan het wegverkeer heeft deelgenomen, mits een soortgelijke extra controle ook geldt voor een voorheen in de tweede lidstaat reeds gecontroleerd voertuig dat in deze tweede staat ter registratie wordt aangeboden.

De verplichting inzake belasting op het brandstofverbruik

Volgens ASL strekt het verbod op het gebruik van voertuigen met een buitenlands kenteken niet tot bescherming van belangen in verband met de verkeersveiligheid of de verzekeringsplicht, doch streeft de Oostenrijkse Republiek daarmee in feite een fiscaal doel na. De belasting op het brandstofverbruik is een verkapte verhoging van het BTW-tarief en vormt een schending van artikel 12, lid 3, van de Zesde BTW-richtlijn, dat alleen een normaal tarief en twee verlaagde tarieven toestaat. De in het hoofdgeding aan de orde zijnde belasting op het brandstofverbruik is ingevoerd ter compensatie van de afschaffing van het verhoogde tarief van 32 %, dat gold tot 31 december 1991, in het bijzonder voor de autoverkoop en -verhuur. Bovendien komt deze belasting overeen met een percentage van de waarde van het voertuig.

Volgens de Oostenrijkse regering heeft de litigieuze belasting tot doel bij de aankoop of leasing van particuliere voertuigen milieuoverwegingen te laten meespelen. Aangezien het belastingtarief op basis van het verbruik van het voertuig is vastgesteld, wordt de aankoop of leasing van een voertuig met een hoog verbruik hoger belast dan de aankoop of leasing van een voertuig met een laag verbruik.

Volgens de Commissie verzet artikel 49 EG zich tegen de inning van een dergelijke belasting, wanneer zij volledig wordt geïnd. Zoals ASL beklemtoont zij dat het heffingspercentage van de betrokken belasting hetzelfde is, ongeacht de duur van gebruik of registratie van het voertuig in Oostenrijk, terwijl de afschrijving van de belasting voor een autoleasebedrijf sterk verschilt naar gelang van deze duur. Een proratastelsel, dat wil zeggen een vaststelling van het belastingbedrag op basis van de werkelijke duur van de leaseovereenkomst, zou beter geschikt zijn uit het oogpunt van het evenredigheidsbeginsel.

Dienaangaande kan niet worden betwijfeld dat een belasting op het brandstofverbruik zoals die waar het in het hoofdgeding om gaat, als doel van algemeen belang kan hebben de aankoop of het bezit van voertuigen met een hoog brandstofverbruik tegen te gaan.

Een dergelijke belasting is evenwel in strijd met het evenredigheidsbeginsel, aangezien het nagestreefde doel kan worden bereikt door een belasting in te voeren die evenredig is aan de duur van de registratie van het voertuig in de staat waar het wordt gebruikt, zodat discriminatie bij de afschrijving van de belasting ten nadele van in andere lidstaten gevestigde autoleasebedrijven kan worden voorkomen.

Anderzijds staat de kwestie van de verhouding tussen deze belasting en de Zesde BTW-richtlijn volkomen los van de vraag van de verenigbaarheid van de Oostenrijkse belasting met de gemeenschapsbepalingen inzake het vrij verkeer van diensten.

Gelet op een en ander, moet op de vraag van het Handelsgericht Wien worden geantwoord, dat de verdragsbepalingen inzake het vrij verrichten van diensten (artikelen 49 EG tot en met 55 EG) zich verzetten tegen de wettelijke regeling van een lidstaat, zoals die welke in het hoofdgeding aan de orde is, die een in deze lidstaat gevestigde onderneming die een in een andere lidstaat geregistreerd voertuig least, verplicht het in de eerste lidstaat te laten registreren om het aldaar verder te kunnen gebruiken na een termijn die zo kort is, in casu drie dagen, dat hij de nakoming van de opgelegde verplichtingen onmogelijk of overdreven moeilijk maakt. Deze verdragsbepalingen verzetten zich tegen de wettelijke regeling van een lidstaat, zoals die welke in het hoofdgeding aan de orde is, die een in deze lidstaat gevestigde onderneming die een in een andere lidstaat geregistreerd voertuig least, verplicht het in de eerste lidstaat te laten registreren en daaraan een of meer van de volgende voorwaarden verbindt:

• woonplaats- of vestigingsverplichting in de lidstaat van gebruik voor de persoon op wiens naam het voertuig aldaar is geregistreerd, voorzover de leaseonderneming daardoor wordt verplicht een hoofdvestiging in deze lidstaat te hebben of de registratie van het voertuig op naam van de huurder te aanvaarden met de daaruit voortvloeiende beperking van haar rechten op het voertuig;

• de verplichting het voertuig te verzekeren bij een in de lidstaat van gebruik erkende verzekeraar, voorzover deze verplichting impliceert dat de verzekeraar zijn hoofdvestiging in deze lidstaat als staat van herkomst in de zin van de richtlijnen inzake schadeverzekering moet hebben en aldaar over een „officiële vergunning” moet beschikken;

• de verplichte technische controle, wanneer het voertuig in de lidstaat van vestiging van de leaseonderneming reeds een technische controle heeft ondergaan, behalve wanneer deze verplichting ertoe strekt na te gaan of het voertuig voldoet aan de voor in de lidstaat van gebruik geregistreerde voertuigen geldende voorwaarden waarvan de naleving niet reeds is gecontroleerd in de lidstaat van vestiging van de leaseonderneming en/of na te gaan of de staat van het voertuig sedert de controle in bedoelde lidstaat niet is verslechterd indien het inmiddels aan het wegverkeer heeft deelgenomen, mits een soortgelijke keuring als voorwaarde geldt voor de registratie in de lidstaat van gebruik van een in die staat vroeger reeds gecontroleerd voertuig;

• de betaling in de lidstaat van gebruik van een op het brandstofverbruik gebaseerde belasting waarvan het bedrag niet evenredig is aan de duur van registratie van het voertuig in deze staat.