Arrest van het Hof (Vierde kamer) van 24 november 2011.

Argumenten van partijen

De Commissie stelt dat het Koninkrijk Spanje, door vergunning te verlenen voor de mijnen „Nueva Julia” en „Ladrones”, artikel 6, leden 3 en 4, van de habitatrichtlijn heeft geschonden, gelet op de bescherming die het auerhoen geniet sinds het gebied „Alto Sil” in 2000 als SBZ is aangewezen.

Het Koninkrijk Spanje voert aan dat bij de beoordelingen van deze mijnbouwprojecten de mogelijke gevolgen ervan voor deze soort voldoende zijn geanalyseerd.

Beoordeling door het Hof

Uit artikel 7 van de habitatrichtlijn vloeit voort dat artikel 6, leden 2 tot en met 4, van deze richtlijn in de plaats komt van artikel 4, lid 4, eerste volzin, van de vogelrichtlijn vanaf de datum van toepassing van de habitatrichtlijn, dan wel vanaf de datum van aanwijzing door een lidstaat overeenkomstig de vogelrichtlijn indien deze datum later valt (zie met name arrest van 13 december 2007, Commissie/Ierland, C-418/04, Jurispr. blz. I-10947, punt 173).

In casu moet de grief betreffende de beoordeling van de effecten van de projecten „Nueva Julia” en „Ladrones” op de in het kader van de SBZ „Alto Sil” beschermde soorten, en met name op het auerhoen, voor deze projecten dus worden getoetst aan artikel 6, leden 3 en 4, van de habitatrichtlijn, nu vaststaat dat de desbetreffende vergunningsaanvragen zijn ingediend nadat het gebied „Alto Sil” als SBZ was aangewezen.

Ingevolge artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn brengt een passende beoordeling van de gevolgen van het plan of project voor het betrokken gebied mee dat, voordat voor dit plan of project toestemming wordt verleend, op basis van de beste wetenschappelijke kennis ter zake, alle aspecten van het plan of project die op zichzelf of in combinatie met andere plannen of projecten de instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied in gevaar kunnen brengen, moeten worden geïdentificeerd. De bevoegde nationale autoriteiten geven slechts toestemming voor een activiteit in het beschermde gebied wanneer zij de zekerheid hebben verkregen dat deze geen schadelijke gevolgen heeft voor de natuurlijke kenmerken van dat gebied. Dit is het geval wanneer er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat dat er geen dergelijke gevolgen zijn (zie met name arrest Commissie/Ierland, reeds aangehaald, punt 243).

Een overeenkomstig artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn uitgevoerde beoordeling kan niet worden beschouwd als passend indien deze beoordeling leemten bevat en volledige, precieze en definitieve constateringen en conclusies ontbreken die elke redelijke wetenschappelijke twijfel over de gevolgen van de geplande werkzaamheden voor de betrokken SBZ wegnemen (zie in die zin arrest van 20 september 2007, Commissie/Italië, C-304/05, Jurispr. blz. I-7495, punt 69).

In het onderhavige geval vormt de bescherming van het auerhoen duidelijk een instandhoudingsdoelstelling die het Koninkrijk Spanje ertoe heeft gebracht het gebied „Alto Sil” in 2000 als SBZ aan te wijzen.

Voorts moet eraan worden herinnerd dat de nationale autoriteiten toen zij in 1998 voorstelden om dit gebied als GCB aan te wijzen, erop wezen dat de in het gebied voorkomende auerhoenpopulatie van regionaal en zelfs nationaal belang was en dat de kwetsbaarheid van dit gebied vooral een gevolg was van de bovengrondse mijnen.

Zoals bij de behandeling van de eerste grief met betrekking tot richtlijn 85/337, zoals gewijzigd, met name in de punten 76 tot en met 93 van het onderhavige arrest reeds is vastgesteld, bevatten de vóór de goedkeuring van de mijnbouwprojecten „Nueva Julia” en „Ladrones” uitgevoerde milieueffectbeoordelingen geen analyse van de mogelijke cumulatieve effecten van de verschillende mijnen op het auerhoen, hoewel een dergelijke analyse in casu noodzakelijk was. Verder bevatten deze beoordelingen evenmin voldoende gegevens om te kunnen verifiëren of de gevolgen van deze mijnen voor de in de SBZ „Alto Sil” voorkomende auerhoenpopulatie daadwerkelijk zijn beoordeeld.

Bovendien kan het rapport van 2005 niet dienen ter compensatie van die gebreken aangezien het na de goedkeuring van deze projecten is opgesteld en dus niet kan worden geacht relevant te zijn in het kader van artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn (zie in die zin arrest Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 72).

De beoordelingen voor de bovengrondse mijnbouwprojecten „Nueva Julia” en „Ladrones” kunnen dan ook niet als passend worden beschouwd aangezien zij worden gekenmerkt door leemten en door het ontbreken van volledige, precieze en definitieve constateringen en conclusies die elke redelijke wetenschappelijke twijfel wegnemen over de gevolgen van deze projecten voor de SBZ „Alto Sil” en met name voor de auerhoenpopulatie, waarvan de instandhouding een van de doelstellingen van deze zone is.

Derhalve kan niet worden geoordeeld dat alle aspecten van het plan of project die op zichzelf of in combinatie met andere plannen of projecten de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied „Alto Sil” in gevaar kunnen brengen, op basis van de beste wetenschappelijke kennis ter zake zijn geïdentificeerd voordat voor deze mijnen vergunning is verleend.

In deze omstandigheden blijkt niet uit die beoordelingen dat de bevoegde nationale autoriteiten in de gelegenheid waren de zekerheid te verkrijgen dat deze mijnen geen schadelijke gevolgen zouden hebben voor de natuurlijke kenmerken van dat gebied.

Derhalve waren de projectvergunningen niet in overeenstemming met artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn.

Het Koninkrijk Spanje, dat zich op het belang van de mijnbouwactiviteiten voor de lokale economie beroept, moet eraan worden herinnerd dat een dergelijke overweging weliswaar een dwingende reden van groot openbaar belang in de zin van artikel 6, lid 4, van de habitatrichtlijn kan vormen, maar dat deze bepaling slechts toepassing kan vinden nadat de gevolgen van een plan of project zijn beoordeeld overeenkomstig artikel 6, lid 3, van die richtlijn. Kennis van de mate waarin die gevolgen in overeenstemming zijn met de instandhoudingsdoelstellingen van het betrokken gebied is namelijk onmisbaar voor de toepassing van artikel 6, lid 4, aangezien anders niet kan worden getoetst of aan de voorwaarden voor de toepassing van deze uitzonderingsregel is voldaan. Het onderzoek van eventuele dwingende redenen van groot openbaar belang en de vraag of er minder schadelijke alternatieven bestaan, vereisen immers dat een afweging plaatsvindt tegenover de aantasting van het gebied door het onderzochte plan of project. Bovendien moeten, om de aard van eventuele compenserende maatregelen te kunnen bepalen, de aantastingen van dat gebied nauwkeurig worden geïdentificeerd (arrest Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 83).

Uit de voorgaande overwegingen blijkt evenwel dat de nationale autoriteiten niet over die gegevens beschikten toen de betrokken vergunningen werden verleend. Hieruit volgt dat voor deze vergunningen geen beroep op artikel 6, lid 4, van de habitatrichtlijn kan worden gedaan.

Deze vergunningen waren dus niet in overeenstemming met artikel 6, lid 4, van de habitatrichtlijn.

Het eerste onderdeel van de tweede grief is dan ook gegrond.

Argumenten van partijen

De Commissie verwijt het Koninkrijk Spanje artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn te hebben geschonden, nu deze lidstaat niet de nodige maatregelen heeft getroffen om te voorkomen dat de exploitatie van de bovengrondse mijnen „Feixolín”, „Fonfría”, „Salguero-Prégame-Valdesegadas”, „Ampliación de Feixolín” en „Nueva Julia” na januari 2000, de datum vanaf welke de aanwijzing van het gebied „Alto Sil” als SBZ in werking is getreden, dit gebied en in het bijzonder het in het kader van deze SBZ beschermde auerhoen aantast.

Zij verwijst naar het plan voor herstel van het Cantabrische auerhoen, dat is vastgesteld bij Decreto 4/2009 de la Junta de Castilla y León van 15 januari 2009 (BOC y L nr. 13, blz. 1540). Daarin is aangegeven dat in 1982 de Cantabrische auerhoenpopulatie nog uit ongeveer 1 000 exemplaren bestond en dat de bezettingsgraad van de baltsplaatsen 85 % bedroeg. In 2002 was deze populatie echter niet groter meer dan 500 à 600 exemplaren, verdeeld over twee hellingen van een bergketen, en bedroeg de bezettingsgraad van de baltsplaatsen 45 %. Tijdens die 20 jaar bevond de helft van deze populatie zich in de autonome regio Castilië en Leon. Volgens het plan voor herstel bestond de in deze autonome regio voorkomende populatie in 2005 uit ongeveer 164 volwassen exemplaren en dreigde deze populatie in minder dan 20 jaar tijd uit te sterven.

De Commissie betoogt met name dat bepaalde baltsplaatsen van het auerhoen dicht bij de betrokken mijnen liggen. Dit geldt voor de in de nabijheid van de mijn „Fonfría” gelegen baltsplaats „Robledo El Chano”, die in 1999 nog bezet was.

Met betrekking tot het rapport van 2005 voert de Commissie in het bijzonder aan dat de conclusie dat het effect van de bovengrondse mijnen op het auerhoen als niet-significant moet worden beschouwd, onsamenhangend is. Dit rapport bevestigt immers dat het risico bestaat dat door de mijnen „bovenlokale” effecten gaan optreden, en sluit uit dat een verlaten habitat opnieuw kan worden gebruikt indien de kwaliteit ervan het toelaat, wat nochtans belangrijk is voor het behoud van de soort.

Voorts stelt de Commissie dat wetenschappelijke studies aantonen dat de fragmentatie van de voor het auerhoen beschikbare boshabitat in het gebied „Alto Sil” duidelijk is toegenomen doordat als gevolg van de gelijktijdige ingebruikneming en voortdurende activiteit van verschillende mijnen een „barrière-effect” kan optreden.

Het Koninkrijk Spanje erkent dat de Cantabrische auerhoenpopulatie sterk is achteruitgegaan, maar wijst erop dat de populaties met de sterkste daling in de regio Castilië en Leon de populaties in de best beschermde gebieden, zoals natuurparken, zijn, terwijl de in het gebied „Alto Sil” voorkomende auerhoenpopulatie de grootste van de regio is en slechts in geringe mate is gedaald. Het is overigens veelbetekenend dat de achteruitgang van de soort in dit gebied veel groter was op de plaatsen die ver van de mijnen liggen.

Het Koninkrijk Spanje betoogt ook dat het voorkomen van het auerhoen in de gebieden die door de in deze grief aan de orde zijnde bovengrondse mijnen worden aangetast, van vroeger dateert en van marginaal belang is. In deze gebieden is er slechts één bekende baltsplaats, namelijk „Robledo El Chano”, die volgens de nationale strategie voor het behoud van de soort deel uitmaakt van een kritisch gebied voor de bescherming van het Cantabrische auerhoen. Sinds eind jaren tachtig is deze baltsplaats echter verlaten, zodat zij niet kon worden aangetast door de mijn „Fonfría”.

Beoordeling door het Hof

In de eerste plaats moet worden nagegaan of artikel 6, lid 2, van de habitatrichtijn van toepassing is op de in de bovengrondse mijnen „Feixolín”, „Fonfría”, „Salguero-Prégame-Valdesegadas”, „Ampliación de Feixolín” en „Nueva Julia” verrichte activiteiten na aanwijzing van het gebied „Alto Sil” als SBZ in 2000.

Wat om te beginnen de mijn „Nueva Julia” betreft, kan, nu in het kader van het eerste onderdeel van de tweede grief is vastgesteld dat de vergunning voor deze mijn is verleend op een wijze die niet in overeenstemming is met artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn, blijkens de rechtspraak worden geconstateerd dat artikel 6, lid 2, is geschonden indien is vastgesteld dat de kwaliteit van een habitat is verslechterd of dat storende factoren zijn opgetreden voor de soorten waarvoor het betrokken gebied is aangewezen (arrest Commissie/Italië, reeds aangehaald, punt 94).

Met betrekking tot de mijn „Ampliación de Feixolín” moet er vervolgens aan worden herinnerd dat het feit dat voor een plan of project toestemming is verleend volgens de procedure van artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn, het overbodig maakt dat voor de in dat plan of project bedoelde ingreep in het beschermde gebied tegelijkertijd de algemene beschermingsnorm van artikel 6, lid 2, wordt toegepast (arrest Commissie/Ierland, reeds aangehaald, punt 250).

Voor zover de exploitatie van de mijn „Ampliación de Feixolín”, waartegen de Commissie opkomt, plaatsvond op een tijdstip waarop daarvoor nog geen vergunning was verleend, zoals in punt 35 van het onderhavige arrest is opgemerkt, kan er dus sprake zijn van schending van artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn.

Ten slotte moet erop worden gewezen dat artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn van toepassing is op de bovengrondse mijnen „Feixolín”, „Fonfría” en „Salguero-Prégame-Valdesegadas”, hoewel voor deze mijnen vergunning was verleend voordat de beschermingsregeling van de habitatrichtlijn toepasselijk werd op het gebied „Alto Sil” als gevolg van de aanwijzing ervan als SBZ.

Het Hof heeft immers reeds geoordeeld dat voor dergelijke projecten de in de habitatrichtlijn vervatte voorschriften inzake de procedure voor voorafgaande beoordeling van de gevolgen van het project voor het betrokken gebied weliswaar niet gelden, maar dat de uitvoering ervan onder artikel 6, lid 2, van deze richtlijn valt (zie in die zin arrest van 14 januari 2010, Stadt Papenburg, C-226/08, Jurispr. blz. I-131, punten 48 en 49).

Wat in de tweede plaats de grief betreft dat het Koninkrijk Spanje met betrekking tot de exploitatie van de betrokken bovengrondse mijnen artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn niet heeft nageleefd, moet in herinnering worden gebracht dat een activiteit enkel in overeenstemming is met deze bepaling indien is gegarandeerd dat zij niet leidt tot een verstoring die significante gevolgen kan hebben voor de doelstellingen van deze richtlijn, met name de instandhoudingsdoelstellingen ervan (zie in die zin arrest van 4 maart 2010, Commissie/Frankrijk, C-241/08, Jurispr. blz. I-1697, punt 32).

Bovendien moet krachtens artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn de juridische beschermingsstatus van de SBZ’s ervoor zorgen dat de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in die zones niet verslechtert en dat er geen significante storende factoren optreden voor de soorten waarvoor die zones zijn aangewezen (zie met name arrest van 14 oktober 2010, Commissie/Oostenrijk, C-535/07, Jurispr. blz. I-9483, punt 58 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Deze grief kan dus slechts gegrond worden verklaard indien de Commissie rechtens genoegzaam aantoont dat het Koninkrijk Spanje geen passende beschermingsmaatregelen heeft getroffen om te voorkomen dat door de exploitatie van de mijnen „Feixolín”, „Fonfría”, „Salguero-Prégame-Valdesegadas”, „Ampliación de Feixolín” en „Nueva Julia”, voor zover deze exploitatie plaatsvond na aanwijzing van het gebied „Alto Sil” als SBZ in 2000, de kwaliteit van de habitats van het auerhoen verslechtert en voor deze soort storende factoren optreden die significante gevolgen kunnen hebben voor de doelstelling van de habitatrichtlijn om deze soort in stand te houden.

In dit verband moet in de eerste plaats worden onderzocht of de betrokken mijnen gronden beslaan die geschikte habitats voor het auerhoen zijn, maar door deze soort niet meer kunnen worden gebruikt tijdens de exploitatie van deze mijnen én tijdens de latere „renaturering” van die gronden.

Volgens de Commissie is dit met name het geval voor habitat 9230 — De Galicisch-Portugese eikenbossen met Quercus robur en Quercus pyrenaica.

Zoals de advocaat-generaal in de punten 81 en 82 van haar conclusie heeft opgemerkt, verstrekt de Commissie het bewijs van vernietiging van deze habitat na aanwijzing van het gebied „Alto Sil” als SBZ enkel en alleen voor de mijn „Fonfría”. Blijkens het rapport van 2005 is door dit vanaf 2001 gerealiseerde mijnbouwproject daadwerkelijk een oppervlakte van 17,92 hectare van het type habitat 9230 vernietigd.

Volgens het Koninkrijk Spanje heeft dit verlies aan habitat geen belang voor het behoud van het auerhoen daar het betrokken gebied geen baltsplaatsen omvat.

Dit argument kan niet worden aanvaard omdat, ook al zou dit gebied niet als baltsplaats kunnen worden gebruikt, niet kan worden uitgesloten dat deze soort daar mogelijkerwijs gebruik van maakt als habitat voor andere doeleinden, met name als halteplaats of overwinteringsgebied.

Bovendien valt niet uit te sluiten dat dit gebied zonder deze mijn als baltsplaats had kunnen worden gebruikt, nadat de autoriteiten daartoe maatregelen hadden genomen.

De bescherming van SBZ’s mag niet beperkt blijven tot maatregelen om door de mens veroorzaakte externe aantastingen en storingen te vermijden, maar dient al naargelang van de situatie ook positieve maatregelen voor de instandhouding en de verbetering van de staat van het gebied te omvatten (arrest Commissie/Oostenrijk, reeds aangehaald, punt 59 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

De Commissie stelt in de tweede plaats dat de betrokken mijnen, door de geluidshinder en de trillingen die zij veroorzaken en die binnen de SBZ „Alto Sil” waarneembaar zijn, de in het kader van deze SBZ beschermde auerhoenpopulatie aanzienlijk kunnen verstoren.

Zoals de advocaat-generaal in punt 88 van haar conclusie heeft opgemerkt, zijn door de relatief geringe afstanden tussen verschillende voor het auerhoen cruciale gebieden en de betrokken bovengrondse mijnen, de door deze mijnen veroorzaakte geluidshinder en trillingen blijkens het dossier mogelijkerwijs waarneembaar in deze gebieden.

Door deze hinder kunnen storende factoren optreden waardoor de doelstellingen van de habitatrichtlijn, in het bijzonder de instandhoudingsdoelstellingen voor het auerhoen, ernstig in gevaar kunnen worden gebracht.

Dit geldt des te meer nu vaststaat dat het auerhoen een gevoelige soort is waarvoor stilte en de kwaliteit van de habitat zeer belangrijk zijn. Bovendien blijkt uit het dossier dat de door deze soort benodigde mate van isolatie en stilte een doorslaggevende factor is omdat dit een aanzienlijke impact heeft op de reproductiecapaciteit van de soort.

Het Koninkrijk Spanje twijfelt daaraan en betoogt dat de achteruitgang van de populaties van deze soort, inclusief in het gebied „Alto Sil”, ook buiten het mijnbouwgebied wordt geconstateerd en daar nog groter is. Dat wordt bevestigd in het rapport van 2005, waaruit blijkt dat er geen oorzakelijk verband bestaat tussen de mijnen en het feit dat baltsplaatsen van het Cantabrische auerhoen worden verlaten. Dit fenomeen doet zich vaker voor in de verder van de mijnen gelegen gebieden.

Die omstandigheid belet op zichzelf niet dat die hinder binnen de SBZ door de betrokken mijnen significante gevolgen voor deze soort kan hebben gehad, ook al was de achteruitgang van deze soort eventueel nog groter bij populaties die relatief ver verwijderd zijn van deze mijnen.

Bovendien hoeft de Commissie voor de vaststelling van een schending van artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn geen oorzakelijk verband tussen de mijn en een significante verstoring van het auerhoen aan te tonen. Aangezien artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn en lid 3 van dit artikel hetzelfde beschermingsniveau beogen te garanderen, volstaat het dat de Commissie aantoont dat het waarschijnlijk is of dat het risico bestaat dat door deze mijn significante storende factoren optreden voor deze soort (zie in die zin arrest Commissie/Frankrijk, reeds aangehaald, punt 32, en arrest van 21 juli 2011, Azienda Agro-Zootecnica Franchini en Eolica di Altamura, C-2/10, Jurispr. blz. I-6561, punt 41)., punt 41).

Zoals de advocaat-generaal in de punten 90 tot en met 92 van haar conclusie heeft opgemerkt, blijkt uit het dossier hoe dan ook dat het verlaten van de door het auerhoen in 1999 nog bezette baltsplaats „Robledo El Chano” het gevolg is van de exploitatie van de bovengrondse mijn „Fonfría” met ingang van 2001.

Hieruit blijkt dat door de betrokken mijnbouwactiviteiten en met name door de veroorzaakte geluidshinder en trillingen significante storende factoren kunnen optreden voor die soort.

Vastgesteld moet dus worden dat de exploitatie van de bovengrondse mijnen „Feixolín”, „Fonfría”, „Salguero-Prégame-Valdesegadas”, „Ampliación de Feixolín” en „Nueva Julia” in strijd is met artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn vanwege de veroorzaakte geluidshinder en trillingen, die significante gevolgen kunnen hebben voor het behoud van het auerhoen.

De Commissie voert in de derde plaats aan dat de bovengrondse mijnen bijdragen tot isolering van deelpopulaties van het auerhoen doordat zij verbindingscorridors tussen deze deelpopulaties en andere populaties afsluiten. Zij verwijst daarbij naar het rapport van december 2004 betreffende de impact van mijnbouwactiviteiten op het Cantabrische auerhoen, dat de coördinators van de strategie voor het behoud van het Cantabrische auerhoen in Spanje voor het ministerie van Milieu hebben voorbereid.

Dienaangaande moet worden vastgesteld dat er volgens dit deskundigenrapport, dat is opgesteld door erkende deskundigen op het gebied van het Cantabrische auerhoen van het nationale ministerie van Milieu en het ministerie van Milieu van de autonome regio Castilië en Leon, een risico bestaat dat in uitvoering zijnde mijnbouwprojecten, waaronder de mijnen „Feixolín” en „Fonfría”, in combinatie met op stapel staande projecten, zoals de mijn „Ampliación de Feixolín”, zorgen voor een doorlopende oost-westbarrière voor het auerhoen, wat kan leiden tot het isoleren van kernpopulaties van deze soort en, op termijn, tot het verdwijnen van de ten zuiden van deze barrière voorkomende concentraties.

Aangezien het Koninkrijk Spanje geen bewijs verstrekt ter weerlegging van de bevindingen van dit rapport, waarvan de wetenschappelijke waarde niet wordt betwist, moet worden geoordeeld dat er zich als gevolg van de mijnen „Feixolín”, „Fonfría” en „Ampliación de Feixolín”„een barrière-effect” kan voordoen dat tot fragmentatie van de habitat van het auerhoen en tot isolering van bepaalde deelpopulaties van deze soort kan bijdragen.

De vraag rijst evenwel of de aldus vastgestelde inbreuken op artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn aan het Koninkrijk Spanje kunnen worden verweten voor zover deze inbreuken betrekking hebben op de bovengrondse mijn „Ampliación de Feixolín”.

In tegenstelling tot voor de overige in deze grief genoemde mijnen was voor de bovengrondse mijn „Ampliación de Feixolín” immers geen vergunning verleend op het tijdstip waarop de exploitatie waartegen de Commissie opkomt, plaatsvond. Bovendien hebben de autoriteiten de exploitant van deze mijn een sanctie opgelegd omdat hij de mijn exploiteerde zonder vooraf een vergunning te hebben verkregen, en hem gelast de exploitatie ervan te staken.

Zoals de advocaat-generaal in punt 105 van haar conclusie heeft opgemerkt, blijkt uit het dossier echter dat, hoewel de autoriteiten al ten minste sinds 2005 ervan op de hoogte waren dat deze mijn daadwerkelijk in bedrijf was, zij de exploitatie ervan pas in november 2009 hebben verboden na een in september van dat jaar uitgevoerde inspectie.

Door een situatie die significante verstoringen in de SBZ „Alto Sil” veroorzaakte, minstens vier jaar lang te gedogen, heeft het Koninkrijk Spanje dus nagelaten tijdig de noodzakelijke maatregelen te treffen om deze verstoringen te doen ophouden. Derhalve kunnen de vastgestelde inbreuken op artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn aan het Koninkrijk Spanje worden verweten voor zover zij betrekking hebben op de bovengrondse mijn „Ampliación de Feixolín”.

Ten slotte rijst nog de vraag of de aldus vastgestelde inbreuken op artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn kunnen worden gerechtvaardigd, gelet op het door het Koninkrijk Spanje vermelde belang van de mijnbouwactiviteiten voor de lokale economie.

Een lidstaat kan immers overeenkomstig de procedure van artikel 6, lid 4, van de habitatrichtlijn een dergelijke reden aanvoeren. Indien aan de in deze bepaling gestelde voorwaarden is voldaan, kan de toepassing ervan meebrengen dat toestemming wordt verleend voor activiteiten die, zoals in punt 122 van het onderhavige arrest reeds in herinnering is gebracht, niet meer toetsbaar zijn aan artikel 6, lid 2, van deze richtlijn.

Zoals blijkt uit de in punt 125 van het onderhavige arrest aangehaalde rechtspraak, gelden de in de habitatrichtlijn vastgestelde procedures voor voorafgaande beoordeling evenwel niet voor projecten zoals „Feixolín” en „Fonfría”, aangezien voor deze projecten vergunning is verleend voordat de beschermingsregeling van de habitatrichtlijn toepasselijk werd op het gebied „Alto Sil” als gevolg van de aanwijzing ervan als SBZ.

Voor deze projecten valt niet uit te sluiten dat een lidstaat naar analogie van de uitzonderingsregel van artikel 6, lid 4, van de habitatrichtlijn een reden van openbaar belang aanvoert in een nationale procedure ter beoordeling van de gevolgen voor het milieu van een plan of project waardoor het belang, bestaande in de bescherming van een gebied, aanzienlijk kan worden geschaad, en dat hij, indien in wezen aan de in deze bepaling gestelde voorwaarden is voldaan, toestemming verleent voor een activiteit die vervolgens niet meer verboden is op grond van artikel 6, lid 2, van deze richtlijn.

Zoals in punt 109 van het onderhavige arrest reeds in herinnering is gebracht, kan echter pas worden nagegaan of aan de voorwaarden van artikel 6, lid 4, van de habitatrichtlijn is voldaan nadat de gevolgen van het plan of project zijn beoordeeld overeenkomstig artikel 6, lid 3, van deze richtlijn.

Uit het dossier blijkt dat bij de beoordeling van de milieueffecten van de projecten „Feixolín” en „Fonfría” in het kader van de nationale vergunningsprocedure, geen beoordeling kon plaatsvinden van de significante storende factoren die door deze projecten kunnen optreden voor het auerhoen en die in de punten 131, 145 en 148 van het onderhavige arrest zijn vastgesteld, aangezien het Koninkrijk Spanje deze factoren niet had geïdentificeerd en het bestaan ervan zelfs betwistte, ook tijdens de procedure voor het Hof.

Derhalve moet ervan worden uitgegaan dat in het kader van de nationale vergunningsprocedure niet kon worden nagegaan of is voldaan aan de in artikel 6, lid 4, van de habitatrichtlijn gestelde voorwaarden.

De vastgestelde inbreuken op artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn kunnen dus niet worden gerechtvaardigd door het belang van de mijnbouwactiviteiten voor de lokale economie.

Argumenten van partijen

De Commissie verwijt het Koninkrijk Spanje ook dat het met betrekking tot de exploitatie van de bovengrondse mijnen „Feixolín”, „Salguero-Prégame-Valdesegadas”, „Fonfría”, „Nueva Julia” en „Ampliación de Feixolín” nadat het gebied „Alto Sil” in december 2004 als GCB was aangewezen, niet de volgens artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn vereiste maatregelen heeft getroffen.

Door deze mijnen zijn in het kader van dit GCB beschermde habitats vernietigd, waaronder die van het type 9230 — De Galicisch-Portugese eikenbossen met Quercus robur en Quercus pyrenaica, welk type van bijzonder belang is voor de bruine beer omdat het door deze soort vaak als migratiegebied wordt gebruikt.

Daarnaast veroorzaken de betrokken mijnen een „barrière-effect” dat heeft bijgedragen tot afsluiting van de corridor van Leitariegos, een belangrijke migratieroute voor de westelijke populatie van de Cantabrische bruine beer, waartoe de in het gebied „Alto Sil” voorkomende concentratie van bruine beren behoort, hetgeen leidt tot fragmentatie van de habitat van deze populatie en tot isolering van bepaalde concentraties van deze soort.

Ook wordt door het „barrière-effect” van deze mijnen de uitwisseling tussen de westelijke en de oostelijke populatie van de Cantabrische bruine beer nog moeilijker, waardoor de fragmentatie van deze soort zich voortzet en de oostelijke populatie van de soort zich niet voldoende kan herstellen om de levensvatbaarheid ervan te garanderen.

Het Koninkrijk Spanje voert aan dat de mijnen zich bevinden in niet-beboste en overwegend uit heide bestaande gebieden waar berinnen nog nooit hun jongen hebben grootgebracht, niet vanwege de aanwezigheid van deze mijnen, maar vanwege het ontbreken van een geschikte habitat om jongen groot te brengen; het heeft niets te maken met eventuele verstoringen van het grootbrengen van jongen als gevolg van de mijnen.

Bovendien heeft de autonome regio Castilië en Leon talrijke maatregelen getroffen ter verbetering van de kwaliteit van de habitat van de bruine beer, waaronder het herstel van de habitat van deze soort in het gebied waar de corridor van Leitariegos ligt.

Het noordelijke deel van het gebied „Alto Sil” is weliswaar belangrijk voor de bruine beer, maar het betreft een gebied dat ruimschoots ten noorden van de mijnen ligt, op een hoogte van meer dan 1 800 meter, dat ingeklemd ligt tussen de provincies Asturië en Leon, en waar de beren zich in de lente en in de herfst voeden. Deze beren migreren niet naar het zuidelijke deel van dit gebied waar de mijnen zich bevinden, aangezien de habitat er volledig anders is.

Ten slotte gaat het, wat betreft het door de Commissie gestelde verlies aan het type habitat 9230 — De Galicisch-Portugese eikenbossen met Quercus robur en Quercus pyrenaica, om een oppervlakte van 17,92 hectare voor de mijn „Fonfría” en 19,90 hectare voor de mijn „Ampliación de Feixolín”. Aangezien de totale oppervlakte van deze habitat in het gebied „Alto Sil” volgens de meest recente studies 4 000 of zelfs 8 000 hectare bedraagt, en niet 2 600 hectare zoals oorspronkelijk werd aangegeven toen werd voorgesteld om het gebied als GCB aan te wijzen, is dit verlies echter in relatieve termen verwaarloosbaar.

Beoordeling door het Hof

In de eerste plaats moet de door de Commissie aangevoerde stelling worden onderzocht dat in het kader van het GCB „Alto Sil” beschermde habitats in strijd met artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn zijn vernietigd nadat het gebied „Alto Sil” in december 2004 als GCB was aangewezen.

Zoals de advocaat-generaal in de punten 144 en 145 van haar conclusie heeft opgemerkt, blijkt uit het dossier, met name uit de tabel van in gebruik zijnde mijnen in het rapport van 2005, dat, terwijl de exploitatie van de mijnen „Fonfría” en „Ampliación de Feixolín” tot een dergelijke aantasting van dat gebied heeft geleid, deze aantasting, wat „Ampliación de Feixolín” betreft, na december 2004 plaatsvond en er daarbij sprake was van een oppervlakte van ten minste 19 hectare.

De Commissie betoogt in de tweede plaats dat in de gebieden die aan de betrokken mijnen grenzen, zich als gevolg van de door de mijnbouwactiviteiten veroorzaakte geluidshinder en trillingen significante storende factoren hebben voorgedaan voor de bruine beer, een op basis van de aanwijzing als GCB beschermde prioritaire soort.

In dit verband blijkt uit het door de onderneming Minero Siderúrgica de Ponferrada voorbereide milieurapport van 7 november 2008 over het bovengrondse kolenmijnbouwproject „Feixolín” in de bergen van Orallo (Villablino, Leon), dat als bijlage bij het verzoekschrift van de Commissie is gevoegd, dat het habitatverlies voor de Cantabrische bruine beer als gevolg van de mijn „Feixolín” groot was binnen de zogeheten „corridor van Leitariegos”, dat de beren 3,5 à 5 kilometer wegtrekken van de gebieden waar door de mijnen geluidshinder en trillingen worden veroorzaakt, en dat als gevolg van deze mijn de toegang tot die corridor voor de bruine beer veel moeilijker of onmogelijk zal worden terwijl het om een cruciale noord-zuidmigratieroute voor de westelijke populatie van deze soort gaat.

Dit wordt bevestigd in het rapport van 2005, waarin in het kader van de effectbeoordeling voor de noordelijke mijnen, waaronder „Feixolín” en „Fonfría”, staat aangegeven dat de 10 kilometer lange corridor van Leitariegos voor de westelijke populatie van die soort een belangrijke migratieroute is die met name zorgt voor de verbinding tussen twee voor reproductie zeer belangrijke concentraties.

Volgens dit rapport is het risico dat deze corridor in slechtere staat komt te verkeren en afgesloten geraakt, een van de grootste bedreigingen voor het herstel van de Cantabrische bruine beer, doordat de westelijke populatie als gevolg daarvan in twee deelpopulaties zou kunnen uiteenvallen, en de soort uiteindelijk zelfs in drie populaties.

De door de bovengrondse mijnen „Feixolín”, „Fonfría” en „Ampliación de Feixolín” veroorzaakte geluidshinder en trillingen en het afsluiten van de corridor van Leitariegos door deze mijnen zijn dus storende factoren voor het GCB „Alto Sil”, die voor het behoud van de bruine beer significant zijn.

Aangezien voor de bovengrondse mijnen „Feixolín” en „Fonfría” vergunning is verleend voordat de beschermingsregeling van de habitatrichtlijn toepasselijk werd op het gebied „Alto Sil” als gevolg van de aanwijzing ervan als GCB in december 2004, rijst de vraag of die storende factoren, overeenkomstig de uiteenzetting in punt 156 van het onderhavige arrest met betrekking tot de storingen voor het auerhoen door de mijnbouwactiviteiten waarvoor toestemming was verleend voordat het gebied in 2000 als SBZ werd aangewezen, kunnen worden gerechtvaardigd door artikel 6, lid 4, van de habitatrichtlijn in de nationale procedure naar analogie toe te passen wanneer in die procedure blijkt dat de betrokken lidstaat niet kan worden verweten dat hij artikel 6, lid 2, van deze richtlijn heeft geschonden.

Het Koninkrijk Spanje beroept zich onder verwijzing naar de analyse in het rapport van 2005 op dwingende redenen van groot openbaar belang om de mijnbouwactiviteiten voort te zetten, namelijk zekerstelling van de energievoorziening, arbeidsplaatsen en bestendigheid van de vergunningen alsmede voorstellen voor maatregelen ter verbetering van de kwaliteit van de habitat van de bruine beer, met name maatregelen ter verbetering van de vegetatie in de corridor van Leitariegos.

Uit artikel 6, lid 4, tweede alinea, van de habitatrichtlijn blijkt evenwel dat, wanneer het betrokken gebied een gebied met een prioritair type natuurlijke habitat en/of een prioritaire soort is, alleen argumenten die verband houden met de menselijke gezondheid, de openbare veiligheid of met voor het milieu wezenlijke gunstige effecten dan wel, na advies van de Commissie, andere dwingende redenen van groot openbaar belang kunnen worden aangevoerd.

Aangezien deze grief betrekking heeft op de bruine beer als een in het kader van het GCB „Alto Sil” sinds 2004 beschermde prioritaire soort en het Koninkrijk Spanje geen soortgelijke argumenten als de in artikel 6, lid 4, tweede alinea, van de habitatrichtlijn bedoelde argumenten heeft aangevoerd, kunnen de in punt 191 van het onderhavige arrest vastgestelde storende factoren dus niet worden gerechtvaardigd door een in een nationale procedure gemaakte uitzondering overeenkomstig de in artikel 6, lid 4, vastgestelde procedure.

Derhalve is het tweede onderdeel van de vierde grief gegrond met betrekking tot de in dit onderdeel genoemde noordelijke mijnen, te weten „Feixolín”, „Fonfría” en „Ampliación de Feixolín”.

Gelet op een en ander moet worden vastgesteld dat:

• het Koninkrijk Spanje, door voor de bovengrondse mijnen „Nueva Julia” en „Ladrones” vergunning te verlenen zonder aan de verlening van de desbetreffende vergunningen de voorwaarde te hebben verbonden dat een beoordeling is verricht op grond waarvan de directe, indirecte en cumulatieve effecten van de bestaande projecten voor bovengrondse mijnbouw op passende wijze konden worden vastgesteld, beschreven en geëvalueerd, tenzij voor de mijn „Ladrones” wat de bruine beer betreft,

  de verplichtingen niet is nagekomen die op hem rusten krachtens de artikelen 2, 3 en 5, leden 1 en 3, van richtlijn 85/337, zoals gewijzigd;

• het Koninkrijk Spanje vanaf 2000, toen het gebied „Alto Sil” op grond van de vogelrichtlijn als SBZ werd aangewezen,

  • door voor de bovengrondse mijnen „Nueva Julia” en „Ladrones” vergunning te hebben verleend zonder aan de verlening van de desbetreffende vergunningen de voorwaarde te hebben verbonden dat de mogelijke effecten van die projecten op passende wijze zijn beoordeeld, en hoe dan ook zonder te hebben voldaan aan de voorwaarden waaronder een project, ondanks het daaraan verbonden risico voor het auerhoen, een van de natuurlijke rijkdommen die ten grondslag liggen aan de aanwijzing van het gebied „Alto Sil” als SBZ, mag worden gerealiseerd, namelijk het ontbreken van alternatieven, het bestaan van dwingende redenen van groot openbaar belang en kennisgeving aan de Commissie van de nodige compenserende maatregelen om te waarborgen dat de algehele samenhang van het Natura 2000-netwerk bewaard blijft, en

  • door niet de maatregelen te hebben genomen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van de habitats, inclusief die van de soorten, niet verslechtert en dat er voor het auerhoen, waarvan het voorkomen in het gebied „Alto Sil” ten grondslag ligt aan de aanwijzing van die SBZ, geen significante storende factoren optreden door de mijnen „Feixolín”, „Salguero-Prégame-Valdesegadas”, „Fonfría”, „Ampliación de Feixolín” en „Nueva Julia”,

    met betrekking tot de SBZ „Alto Sil” niet heeft voldaan aan de verplichtingen die op hem rusten krachtens artikel 6, leden 2 tot en met 4, van de habitatrichtlijn juncto artikel 7 ervan;

• het Koninkrijk Spanje met betrekking tot het GCB „Alto Sil” vanaf december 2004, door niet de maatregelen te hebben genomen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van de habitats, inclusief die van de soorten, niet verslechtert en dat er voor de soorten geen storende factoren optreden door de mijnen „Feixolín”, „Fonfría”, en „Ampliación de Feixolín”, de krachtens artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn op hem rustende verplichtingen niet is nagekomen.