Arrest van het Hof (Tweede kamer) van 20 april 2023

Unierecht

3 Artikel 1 van richtlijn 2000/78 heeft als opschrift „Doel” en luidt:

„Deze richtlijn heeft tot doel met betrekking tot arbeid en beroep een algemeen kader te creëren voor de bestrijding van discriminatie op grond van godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid zodat in de lidstaten het beginsel van gelijke behandeling toegepast kan worden.”

4 Artikel 2 van deze richtlijn, met als opschrift „Het begrip discriminatie”, bepaalt:

„1.

Voor de toepassing van deze richtlijn wordt onder het beginsel van gelijke behandeling verstaan de afwezigheid van elke vorm van directe of indirecte discriminatie op basis van een van de in artikel 1 genoemde gronden.

2.

Voor de toepassing van lid 1 is er:

1. ‚directe discriminatie’, wanneer iemand ongunstiger wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie wordt, is of zou worden behandeld op basis van een van de in artikel 1 genoemde gronden;

2. ‚indirecte discriminatie’, wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen met een bepaalde godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid, in vergelijking met andere personen bijzonder benadeelt:

   1. tenzij die bepaling, maatstaf of handelwijze objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn, […]

[…]”

5 In artikel 3 van richtlijn 2000/78 („Werkingssfeer”) staat in lid 1, onder c), te lezen:

„Binnen de grenzen van de aan de Gemeenschap verleende bevoegdheden, is deze richtlijn zowel in de overheidssector als in de particuliere sector, met inbegrip van overheidsinstanties, op alle personen van toepassing met betrekking tot:

[…]

1. werkgelegenheid en arbeidsvoorwaarden, met inbegrip van ontslag en beloning”.

6 In artikel 6 van deze richtlijn („Rechtvaardiging van verschillen in behandeling op grond van leeftijd”) is bepaald:

„1.

Niettegenstaande artikel 2, lid 2, kunnen de lidstaten bepalen dat verschillen in behandeling op grond van leeftijd geen discriminatie vormen indien zij in het kader van de nationale wetgeving objectief en redelijk worden gerechtvaardigd door een legitiem doel, met inbegrip van legitieme doelstellingen van het beleid op het terrein van de werkgelegenheid, de arbeidsmarkt of de beroepsopleiding, en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn.

[…]

2.

Niettegenstaande artikel 2, lid 2, kunnen de lidstaten bepalen dat de vaststelling, in ondernemings- en sectoriële regelingen inzake sociale zekerheid, van een toetredingsleeftijd of van een leeftijd voor het verkrijgen van het recht op pensioen- of invaliditeitsuitkeringen, inclusief de vaststelling van verschillende leeftijden voor werknemers of voor groepen of categorieën werknemers, in de ondernemings- en sectoriële regelingen inzake sociale zekerheid, en het gebruik, in het kader van die regelingen, van leeftijdscriteria in de actuariële berekeningen, geen discriminatie op grond van leeftijd vormt, mits dat niet leidt tot discriminatie op grond van geslacht.”

7 Artikel 16 van richtlijn 2000/78 heeft als opschrift „Naleving van de richtlijn” en luidt:

„De lidstaten nemen de nodige maatregelen om er zorg voor te dragen dat

1. alle wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen die met het beginsel van gelijke behandeling in strijd zijn, worden afgeschaft;

2. alle met het beginsel van gelijke behandeling in strijd zijnde bepalingen in individuele of collectieve contracten of overeenkomsten, interne reglementen van ondernemingen en in regels waaraan de vrije beroepen en werkgevers- en werknemersorganisaties onderworpen zijn, nietig worden of kunnen worden verklaard of worden gewijzigd.”

Oostenrijks recht

8 Het Oostenrijkse recht inzake bezoldiging en bevordering van ambtenaren van de federale overheid is herhaaldelijk gewijzigd wegens de strijdigheid van een aantal bepalingen ervan met het Unierecht. Uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat de nieuwe bezoldigings- en bevorderingsregeling voor ambtenaren – die resulteert uit wetswijzigingen die in 2019 en 2020 zijn doorgevoerd – ertoe strekt een einde te maken aan de discriminatie op grond van leeftijd die voortvloeide uit de voorheen geldende bezoldigings- en bevorderingsregeling.

Eerste prejudiciële vraag

43 Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of de artikelen 1, 2 en 6 van richtlijn 2000/78, gelezen in samenhang met artikel 21 van het Handvest, aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale regeling waarbij een ambtenaar wordt ingedeeld op basis van zijn salarisanciënniteit in een oud bezoldigingsstelsel dat als discriminerend is aangemerkt omdat in dit stelsel bij de bepaling van die anciënniteit enkel rekening kon worden gehouden met in aanmerking komende tijdvakken van vóór de indienstneming van de ambtenaar die na de leeftijd van 18 jaar waren vervuld en niet met die welke vóór die leeftijd waren vervuld, wanneer die regeling bepaalt dat een correctie van de in aanmerking komende tijdvakken die de ambtenaar vóór zijn indienstneming heeft vervuld, zoals die tijdvakken aanvankelijk zijn berekend, wordt doorgevoerd door een referentiepeildatum vast te stellen, waarbij voortaan voor de vaststelling van voormelde anciënniteit rekening wordt gehouden met de in aanmerking komende tijdvakken van vóór de indienstneming die de ambtenaar vóór zijn 18e verjaardag heeft vervuld, met dien verstande dat, wat betreft de na de 18e verjaardag vervulde tijdvakken, enkel rekening wordt gehouden met de voor de helft in aanmerking te nemen „andere tijdvakken” en dat deze „andere tijdvakken” weliswaar van drie tot zeven jaar worden verhoogd maar enkel in aanmerking worden genomen voor zover zij langer duren dan vier jaar.

44 Vooraf moet worden benadrukt dat in casu de vraag dus is of een door het Hof vastgesteld verschil in behandeling op grond van leeftijd kan worden geacht te zijn opgeheven wanneer de nationale regeling die dit verschil in behandeling definitief beoogt af te schaffen, bepaalt dat bij de nieuwe berekening van de salarisanciënniteit van een ambtenaar ook de tijdvakken vóór indiensttreding die zijn vervuld vóór de leeftijd van 18 jaar in aanmerking moeten worden genomen, meer bepaald als „andere perioden” die voor de helft in aanmerking moeten worden genomen gedurende een periode van zeven jaar in plaats van drie jaar zoals bij de vorige nationale regeling het geval was, waarbij met die tijdvakken voor de vaststelling van de salarisanciënniteit evenwel slechts rekening kan worden gehouden indien zij langer duren dan vier jaar.

45 In dit verband zij eraan herinnerd dat artikel 21 van het Handvest elke discriminatie op grond van onder meer leeftijd verbiedt en dat dit verbod door richtlijn 2000/78 is geconcretiseerd op het gebied van arbeid en beroep [arrest van 17 november 2022, Ministero dell’Interno (Leeftijdsgrens voor de aanwerving als politiecommissaris), C‑304/21, EU:C:2022:897, punt 36 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

46 Derhalve moet in de eerste plaats worden onderzocht of de in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationale regeling een verschil in behandeling in de zin van artikel 2, lid 1, van richtlijn 2000/78 oplevert.

47 In dit verband zij eraan herinnerd dat volgens deze bepaling onder het „beginsel van gelijke behandeling” de afwezigheid van elke vorm van directe of indirecte discriminatie op basis van een van de in artikel 1 van richtlijn 2000/78 genoemde gronden moet worden verstaan. Volgens artikel 2, lid 2, onder a), van deze richtlijn is er voor de toepassing van lid 1 sprake van directe discriminatie wanneer iemand ongunstiger wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie wordt behandeld op basis van een van de in artikel 1 genoemde gronden.

48 In het hoofdgeding zijn de voor deze vergelijking relevante categorieën personen ten eerste de ambtenaren die in aanmerking komende tijdvakken vóór indiensttreding op zijn minst gedeeltelijk hebben vervuld vóór de leeftijd van 18 jaar, en ten tweede de ambtenaren die dergelijke tijdvakken van een vergelijkbare duur hebben vervuld na het bereiken van die leeftijd.

49 Blijkens het dossier waarover het Hof beschikt heeft de Oostenrijkse wetgever met de tweede wet van 2019 tot wijziging van het ambtenarenrecht een nieuw stelsel voor de bepaling van de salarisanciënniteit van ambtenaren ingevoerd om de nationale wetgeving in overeenstemming te brengen met de rechtspraak van het Hof uit het Leitner-arrest.

50 Meer in het bijzonder beoogde die wetgever met de vaststelling van § 169f, lid 1, GehG 2020 de positie van de in dienst zijnde ambtenaren die overeenkomstig § 169c, lid 2, GehG 2015 aan de hand van een „overgangsbedrag” waren heringedeeld, in de salarisschaal ambtshalve vast te stellen, terwijl dit overgangsbedrag was vastgesteld op basis van bepalingen die, wat betreft het in aanmerking nemen van in aanmerking komende tijdvakken vóór indiensttreding, een onderscheid maakten naargelang de tijdvakken in kwestie gelegen waren vóór of na de 18e verjaardag van de betrokkenen.

51 In het Leitner-arrest heeft het Hof evenwel geoordeeld dat de overgang van in dienst zijnde ambtenaren naar een nieuwe bezoldigings- en bevorderingsregeling overeenkomstig § 169c, lid 2, GehG 2015, waarbij de eerste indeling van die ambtenaren was bepaald op basis van de laatste bezoldiging die zij hadden ontvangen onder de vigeur van de vroegere regeling, de door die vroegere regeling in het leven geroepen directe discriminatie op grond van leeftijd in de zin van richtlijn 2000/78 handhaafde.

52 Derhalve moet worden beoordeeld of de wijzigingen die zijn doorgevoerd met de tweede wet van 2019 tot wijziging van het ambtenarenrecht, daadwerkelijk en definitief een einde hebben gemaakt aan deze directe discriminatie op grond van leeftijd die inherent was aan het oude bezoldigingsstelsel.

53 Benadrukt dient te worden dat de bij die wet ingevoerde nieuwe vaststelling van de salarisanciënniteit in twee fasen verloopt. Eerst wordt overeenkomstig § 169f, lid 4, GehG 2020 de voor de bezoldigingen van 28 februari 2015 geldende salarisanciënniteit overgenomen. Deze anciënniteit wordt berekend op basis van het overgangsbedrag in de zin van §169c, lid 2, GehG 2015, dat wil zeggen op basis van de brutobezoldiging die als basis diende voor de berekening van de maandelijkse bezoldiging van een ambtenaar voor februari 2015 (overgangsmaand).

54 Vervolgens kan de salarisanciënniteit overeenkomstig § 169f, lid 4, tweede volzin, GehG 2020 worden gecorrigeerd doordat rekening wordt gehouden met het verschil tussen de peildatum voor bevordering en een referentiepeildatum die wordt berekend volgens de nadere regels van § 169g GehG 2020, teneinde die anciënniteit in voorkomend geval te verhogen met de duur van het eerder geleden nadeel in verband met het in aanmerking nemen van tijdvakken die de ambtenaar vóór zijn indiensttreding heeft vervuld.

55 Ten eerste blijkt evenwel uit het Leitner‑arrest (punt 37) dat de salarisschaal die resulteert uit het GehG van 2015 de gevolgen van het oude bezoldigings- en bevorderingsstelsel mogelijkerwijs handhaaft aangezien deze schaal de indeling in het nieuwe bezoldigings- en bevorderingsstelsel koppelt aan het laatste salaris dat de betrokkene op grond van dat stelsel heeft ontvangen.

56 Daar bij de overgang geen onderscheid wordt gemaakt tussen ambtenaren die wel en ambtenaren die niet werden benadeeld door het oude bezoldigings- en bevorderingsstelsel, zij opgemerkt dat het op het hoofdgeding toepasselijke Oostenrijkse bezoldigingsstelsel – althans op het eerste gezicht – nog steeds lijkt te zijn gebaseerd op de volgens het Leitner-arrest op discriminerende wijze berekende peildatum voor bevordering en op het daaruit resulterende overgangsbedrag.

57 Ten tweede wordt de referentiepeildatum volgens § 169g, lid 1, GehG 2020 berekend door op de dag van de indienstneming rekening te houden met de in aanmerking komende tijdvakken die vóór indiensttreding werden vervuld na het bereiken van de leeftijd van 14 jaar, waarbij deze leeftijd de krachtens het Unierecht vereiste minimumleeftijd is om een arbeidsverhouding aan te gaan, zodat onder meer rekening kan worden gehouden met de tijdvakken – ook wanneer deze vóór de 18e verjaardag van de ambtenaar zijn vervuld – die worden bedoeld in § 169g, lid 2, punt 1, GehG 2020, te weten in wezen bepaalde tijdvakken van arbeid en opleiding die in hun geheel in aanmerking moeten worden genomen alsook de in punt 44 van het onderhavige arrest genoemde „andere tijdvakken”.

58 Volgens de toelichting van de Oostenrijkse regering heeft deze nieuwe berekening in 19 463 van de 48 047 tot dan afgesloten gevallen geleid tot een verbetering van de salarisanciënniteit met één maand tot één jaar, en in 2 821 gevallen tot een verbetering van de salarisanciënniteit met meer dan één jaar, waarbij het in laatstgenoemde gevallen meestal gaat om functionarissen die vóór hun 18e verjaardag een arbeidsverhouding zijn aangegaan of – zoals de heer Hütter in het hoofdgeding in zaak C‑88/08 – een in aanmerking komende opleiding hebben aangevangen, voor wie deze tijdvakken thans moeten worden meegeteld als tijdvakken die volledig in aanmerking komen om de positie van de betrokken functionarissen in de salarisschaal te bepalen.

59 Onder voorbehoud van de door de verwijzende rechter te verrichten verificaties blijkt dan ook dat de referentiepeildatum het daadwerkelijk mogelijk heeft gemaakt om de vóór de 18e verjaardag van de ambtenaar vervulde in aanmerking komende tijdvakken in aanmerking te nemen teneinde de anciënniteit te corrigeren die voorheen op grond van § 169c GehG 2015 werd vastgesteld zonder dat die tijdvakken in aanmerking werden genomen.

60 De verwijzende rechter merkt evenwel op dat volgens § 169g, lid 6, GehG 2020 niet met alle in aanmerking komende tijdvakken van vóór de indienstneming van de betrokken ambtenaar rekening hoeft te worden gehouden, omdat de na de 18e verjaardag vervulde tijdvakken die reeds zijn beoordeeld om de peildatum voor bevordering te bepalen, niet opnieuw kunnen worden beoordeeld.

61 De „forfaitaire aftrek” als bedoeld in § 169g, lid 4, GehG 2020 brengt echter met zich mee dat de „andere tijdvakken” – die voor de helft in aanmerking worden genomen – bij de vaststelling van de referentiepeildatum enkel in aanmerking worden genomen indien zij langer duren dan vier jaar.

62 Dienaangaande merkt de verwijzende rechter op dat het plafond van de „andere tijdvakken” – die volgens § 12, lid 1, punt 2, onder b), van de salariswet van 1956, zoals gewijzigd bij de tweede wet van 2007 tot wijziging van het ambtenarenrecht, voor de helft in aanmerking moeten worden genomen – weliswaar bij § 169g, lid 3, punt 4, GehG 2020 is verhoogd van drie tot zeven jaar, maar dat § 169g, lid 4, GehG 2020 tot gevolg heeft dat deze verhoging van het plafond van de „andere tijdvakken” tot zeven jaar wordt gecompenseerd door de forfaitaire aftrek van vier jaar waarin laatstgenoemde bepaling voorziet.

63 Opgemerkt dient evenwel te worden dat § 169g, lid 4, GehG 2020 van toepassing lijkt te zijn op alle in dienst zijnde ambtenaren, ongeacht of het uit het GehG 2015 voortvloeiende bezoldigings‑ en bevorderingsstelsel hen heeft benadeeld op grond van hun respectieve leeftijd, hetgeen de verwijzende rechter eveneens dient na te gaan. Daarnaast zij opgemerkt dat de forfaitaire aftrek van vier jaar waarin die bepaling voorziet, van toepassing lijkt te zijn ongeacht de leeftijd waarop de betrokken ambtenaar de bedoelde „andere tijdvakken” van beroepsactiviteit heeft vervuld, te weten vóór of na zijn 18e verjaardag.

64 Beklemtoond dient echter te worden dat de omstandigheid dat het voor de helft in aanmerking nemen van de in aanmerking komende tijdvakken die zijn vervuld tussen de leeftijd van 14 en 18 jaar wordt geneutraliseerd door de toepassing van de forfaitaire aftrek van vier jaar waarin § 169g, lid 4, GehG 2020 voorziet, ertoe leidt dat ambtenaren die dergelijke tijdvakken enkel vóór de leeftijd van 18 jaar hebben vervuld, het recht op een verbetering van hun positie in de salarisschaal lijken te verliezen.

65 In casu hebben de tijdvakken die verzoekers in het hoofdgeding hebben vervuld in het leerlingstelsel, ten gevolge van de forfaitaire aftrek van vier jaar waarin § 169g, lid 4, GehG 2020 voorziet, dan ook – niettegenstaande de verhoging van het plafond voor de in aanmerking te nemen periode met vier jaar – geen noemenswaardige invloed gehad op de berekening van de referentiepeildatum, en dus evenmin op de bepaling van hun positie in de salarisschaal.

66 Onder voorbehoud van de door de verwijzende rechter te verrichten beoordeling lijkt de tweede wet van 2019 tot wijziging van het ambtenarenrecht dus geen einde te hebben gemaakt aan de in het Leitner-arrest geconstateerde discriminatie op grond van leeftijd, aangezien er met name bij de vaststelling van de salarisanciënniteit nog steeds sprake is van een verschillende behandeling van ambtenaren die hun beroepservaring – op zijn minst gedeeltelijk – hebben opgedaan vóór de leeftijd van 18 jaar en ambtenaren die soortgelijke ervaring van vergelijkbare duur hebben opgedaan na het bereiken van die leeftijd.

67 Thans moet in de tweede plaats worden nagegaan of dit verschil in behandeling gerechtvaardigd zou kunnen zijn op grond van artikel 6, lid 1, van richtlijn 2000/78.

68 Krachtens deze bepaling kunnen de lidstaten niettegenstaande artikel 2, lid 2, van richtlijn 2000/78 bepalen dat verschillen in behandeling op grond van leeftijd geen discriminatie vormen indien zij in het kader van de nationale wetgeving objectief en redelijk worden gerechtvaardigd door een legitiem doel – waaronder legitieme doelstellingen van het beleid op het terrein van de werkgelegenheid, de arbeidsmarkt of de beroepsopleiding – en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn.

69 In casu blijkt uit het dossier waarover het Hof beschikt, dat de wetswijzigingen met betrekking tot het in het hoofdgeding aan de orde bezoldigings- en bevorderingsstelsel lijken te zijn ingegeven door zowel budgettaire als administratieve overwegingen. Het staat aan de verwijzende rechter om na te gaan of dit inderdaad het geval is.

70 Blijkens de rechtspraak van het Hof kunnen budgettaire overwegingen weliswaar ten grondslag liggen aan de keuzen van sociaal beleid die een lidstaat maakt en van invloed zijn op de aard of de omvang van de maatregelen die hij wenst vast te stellen, maar kunnen zij op zichzelf geen legitiem doel in de zin van artikel 6, lid 1, van richtlijn 2000/78 vormen (arrest van 21 juli 2011, Fuchs en Köhler, C‑159/10 en C‑160/10, EU:C:2011:508, punt 74 ). Hetzelfde geldt voor de administratieve overwegingen die de Oostenrijkse regering vermeldt (Leitner-arrest, punt 43 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

71 De in het hoofdgeding aan de orde zijnde regeling kan dus weliswaar de bescherming van de verworven rechten en het gewettigd vertrouwen van de door het bezoldigingsstelsel van het GehG 2015 bevoordeelde ambtenaren waarborgen, maar lijkt niet geschikt te zijn om een niet-discriminerend stelsel in te voeren voor de door dit bezoldigings- en bevorderingsstelsel benadeelde ambtenaren, aangezien zij jegens hen de door het vroegere stelsel in het leven geroepen discriminatie op grond van leeftijd lijkt te handhaven (zie naar analogie Leitner-arrest, punt 49).

72 Gelet op een en ander dient op de eerste prejudiciële vraag te worden geantwoord dat de artikelen 1, 2 en 6 van richtlijn 2000/78, gelezen in samenhang met artikel 21 van het Handvest, aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale regeling waarbij een ambtenaar wordt ingedeeld op basis van zijn salarisanciënniteit in een oud bezoldigingsstelsel dat als discriminerend is aangemerkt omdat in dit stelsel bij de bepaling van die anciënniteit enkel rekening kon worden gehouden met in aanmerking komende tijdvakken van vóór de indienstneming van de ambtenaar die na de leeftijd van 18 jaar waren vervuld en niet met die welke vóór die leeftijd waren vervuld, wanneer die regeling bepaalt dat een correctie van de in aanmerking komende tijdvakken die de ambtenaar vóór zijn indienstneming heeft vervuld, zoals die tijdvakken aanvankelijk zijn berekend, wordt doorgevoerd door een referentiepeildatum vast te stellen, waarbij voortaan voor de vaststelling van voormelde anciënniteit rekening wordt gehouden met de in aanmerking komende tijdvakken van vóór de indienstneming die de ambtenaar vóór zijn 18e verjaardag heeft vervuld, met dien verstande dat, wat betreft de na de 18e verjaardag vervulde tijdvakken, enkel rekening wordt gehouden met de voor de helft in aanmerking te nemen „andere tijdvakken” en dat deze „andere tijdvakken” weliswaar van drie tot zeven jaar worden verhoogd maar enkel in aanmerking worden genomen voor zover zij langer duren dan vier jaar.

Tweede prejudiciële vraag

73 Met zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het Unierecht aldus moet worden uitgelegd dat het zich verzet tegen een nationale regeling die ten aanzien van ambtenaren voor wie een procedure voor het opnieuw vaststellen van hun positie in de salarisschaal hangende was op de datum van bekendmaking van een wetswijziging met betrekking tot het bezoldigingsstelsel dat die schaal bevatte, bepaalt dat de bezoldigingen worden herberekend overeenkomstig de nieuwe bepalingen inzake de referentiepeildatum, die nieuwe beperkingen stellen aan de maximumduur van de in aanmerking komende tijdvakken, terwijl een dergelijke berekening niet plaatsvindt voor ambtenaren ten aanzien van wie een eerder ingeleide procedure met hetzelfde voorwerp reeds is afgesloten met een onherroepelijke beslissing die berust op een peildatum die gunstiger is vastgesteld op grond van het oude bezoldigingsstelsel, waarvan de bepalingen door de nationale rechter als discriminerend zijn aangemerkt en bijgevolg buiten toepassing zijn gelaten met directe toepassing van het Unierechtelijke gelijkheidsbeginsel.

74 Voor de beantwoording van deze vraag moet worden onderzocht of de in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationale regeling een met het Unierecht strijdig verschil in behandeling in het leven roept doordat zij de nieuwe berekening van de bezoldigingen – die wordt verricht op basis van de bepalingen inzake de referentiepeildatum – afhankelijk maakt van het antwoord op de vraag of een procedure voor het opnieuw vaststellen van de positie van de ambtenaar in de salarisschaal aanhangig was dan wel was afgesloten toen die regeling werd bekendgemaakt.

75 In dit verband blijkt om te beginnen uit § 169f, lid 3, GehG 2020 dat wanneer op de dag van de bekendmaking van de tweede wet van 2019 tot wijziging van het ambtenarenrecht procedures aanhangig waren over het in aanmerking nemen van tijdvakken vóór indiensttreding van ambtenaren, de nieuwe vaststelling van de peildatum voor bevordering, de nieuwe vaststelling van de salarisanciënniteit of de vaststelling van de positie van de betrokken ambtenaren in de salarisschaal gebeurt in het kader van die procedures.

76 Daarnaast volgt uit een a-contrariolezing van § 169f, lid 1, punt 4, GehG 2020 dat ambtenaren voor wie op de datum van bekendmaking van de tweede wet van 2019 tot wijziging van het ambtenarenrecht reeds onherroepelijk een nieuwe peildatum voor bevordering was vastgesteld, waarbij op een daartoe strekkend verzoek rekening werd gehouden met de tijdvakken vóór indiensttreding die deze ambtenaren hadden vervuld vóór de leeftijd van 18 jaar, uitgesloten zijn van een dergelijke herindeling, zodat de toepassing van die nieuwe datum de positie van de betrokken ambtenaren in de salarisschaal heeft verbeterd.

77 Wat vergelijkbare categorieën van personen betreft, lijkt § 169f, lid 3, GehG 2020 dan ook tot gevolg te hebben dat – onder voorbehoud van een door de verwijzende rechter te verrichten beoordeling – ten aanzien van ambtenaren die een procedure hebben kunnen afsluiten waarin zij discriminatie op grond van leeftijd hebben aangevoerd, volledig rekening is gehouden met tijdvakken vóór indiensttreding die zij vóór de leeftijd van 18 jaar hebben vervuld. Waren dergelijke procedures daarentegen nog niet afgesloten toen de tweede wet van 2019 tot wijziging van het ambtenarenrecht werd bekendgemaakt, te weten op 8 juli 2019, dan worden de betrokken ambtenaren op dezelfde wijze behandeld als alle overige ambtenaren, voor wie de referentiepeildatum ambtshalve moet worden gecorrigeerd.

78 Onder voorbehoud van verificatie door de verwijzende rechter is er voor de eerste categorie ambtenaren dus een einde gemaakt aan de door het Hof in het Leitner-arrest als discriminerend aangemerkte behandeling, doordat deze ambtenaren hebben kunnen genieten van de in punt 75 van dat arrest beschreven oplossing, die er met name in bestaat dat zolang er geen maatregelen tot herstel van de gelijke behandeling zijn getroffen, aan de door het oude bezoldigings- en bevorderingsstelsel benadeelde ambtenaren dezelfde voordelen worden toegekend als die welke de door dit stelsel begunstigde ambtenaren konden genieten, zowel wat het in aanmerking nemen van vóór de leeftijd van 18 jaar vervulde tijdvakken vóór indiensttreding betreft als wat de bevordering in de salarisschaal betreft. Zoals uit het antwoord van het Hof op de eerste prejudiciële vraag volgt, geldt dit daarentegen niet voor de tweede categorie ambtenaren.

79 De verwijzende rechter merkt op dat de belastingdienst voor elk van beide verzoekers in het hoofdgeding, die tot die tweede categorie behoren, een nieuwe peildatum voor bevordering heeft berekend, waarbij drie extra jaren in aanmerking zijn genomen ten opzichte van de peildatum voor bevordering die na hun indienstneming op hen werd toegepast. Deze nieuwe berekeningen hebben echter niet geleid tot een verbetering van hun positie in de salarisschaal, aangezien de op hen betrekking hebbende procedures nog aanhangig waren toen de tweede wet van 2019 tot wijziging van het ambtenarenrecht werd bekendgemaakt. De referentiepeildatum zou dus opnieuw moeten voortvloeien uit de peildatum voor bevordering die na hun indienstneming op hen werd toegepast, dat wil zeggen uit een datum die op discriminerende wijze is berekend. Derhalve zou de voor verzoekers in het hoofdgeding geldende peildatum voor bevordering niet met drie jaar worden verbeterd, maar slechts met enkele dagen.

80 In dit verband moet worden benadrukt dat maatregelen die erop gericht zijn met het Unierecht strijdige discriminatie op te heffen – daaronder begrepen individuele maatregelen waarbij aan personen uit de benadeelde categorie dezelfde voordelen worden toegekend als die welke personen uit de bevoordeelde categorie genieten – het Unierecht ten uitvoer brengen, waarbij moet worden voldaan aan de in dat recht neergelegde vereisten (zie in die zin arrest van 7 oktober 2019, Safeway, C‑171/18, EU:C:2019:839, punt 37 ).

81 Tot deze vereisten behoren die welke voortvloeien uit het in artikel 20 van het Handvest neergelegde algemene gelijkheidsbeginsel en uit het rechtszekerheidsbeginsel.

82 Uit de rechtspraak van het Hof volgt dat een nationale regeling als § 169f, lid 3, GehG 2020, die in omstandigheden als die van het hoofdgeding tot gevolg heeft dat ambtenaren die een procedure hebben ingeleid om te verkrijgen dat hun peildatum voor bevordering opnieuw wordt vastgesteld op basis van tijdvakken vóór indiensttreding die zij vóór de leeftijd van 18 jaar hebben vervuld, verschillend worden behandeld naargelang de voor het heronderzoek van deze tijdvakken bevoegde autoriteiten of rechterlijke instanties al dan niet reeds onherroepelijk hebben beslist, indruist tegen het in artikel 20 van het Handvest neergelegde gelijkheidsbeginsel en tegen het rechtszekerheidsbeginsel, die nopen tot een gelijke en voorzienbare behandeling van alle ambtenaren die zich in chronologisch opzicht in dezelfde situatie bevinden, aangezien het van factoren die niet aan de betrokken ambtenaren kunnen worden toegerekend – zoals de duur van de behandeling van hun verzoeken – afhangt of die tijdvakken in aanmerking worden genomen [zie naar analogie arrest van 9 september 2021, Bundesrepublik Deutschland (Gezinslid), C‑768/19, EU:C:2021:709, punt 41 en aldaar aangehaalde rechtspraak].

83 Gelet op een en ander dient op de tweede prejudiciële vraag te worden geantwoord dat het in artikel 20 van het Handvest neergelegde gelijkheidsbeginsel en het rechtszekerheidsbeginsel aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale regeling die ten aanzien van ambtenaren voor wie een procedure voor het opnieuw vaststellen van hun positie in de salarisschaal hangende was op de datum van bekendmaking van een wetswijziging met betrekking tot het bezoldigingsstelsel dat die schaal bevatte, bepaalt dat de bezoldigingen worden herberekend overeenkomstig de nieuwe bepalingen inzake de referentiepeildatum, die nieuwe beperkingen stellen aan de maximumduur van de in aanmerking komende tijdvakken, zodat een met de artikelen 1, 2 en 6 van richtlijn 2000/78 juncto artikel 21 van het Handvest strijdige discriminatie op grond van leeftijd niet wordt weggewerkt, terwijl een dergelijke berekening niet plaatsvindt voor ambtenaren ten aanzien van wie een eerder ingeleide procedure met hetzelfde voorwerp reeds is afgesloten met een onherroepelijke beslissing die berust op een peildatum die gunstiger is vastgesteld op grond van het oude bezoldigingsstelsel, waarvan de bepalingen door de nationale rechter als discriminerend zijn aangemerkt en bijgevolg buiten toepassing zijn gelaten met directe toepassing van het Unierechtelijke gelijkheidsbeginsel.

Derde prejudiciële vraag

84 Met zijn derde vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of de artikelen 1, 2 en 6 van richtlijn 2000/78, gelezen in samenhang met artikel 21 van het Handvest, aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale regeling op grond waarvan tijdvakken die als leerling zijn vervuld bij een binnenlands territoriaal publiekrechtelijk lichaam, bij de vaststelling van de referentiepeildatum alleen volledig in aanmerking worden genomen indien de overheid de betrokken ambtenaar na een bepaalde datum in dienst heeft genomen, terwijl deze tijdvakken slechts voor de helft in aanmerking worden genomen – doordat er een forfaitaire aftrek op wordt toegepast – indien de overheid de betrokken ambtenaar vóór die datum in dienst heeft genomen.

85 Om te beginnen zij eraan herinnerd dat blijkens punt 47 van het onderhavige arrest uit artikel 2, lid 1, juncto artikel 1 van richtlijn 2000/78 volgt dat het gelijkheidsbeginsel voor de toepassing van deze richtlijn de afwezigheid van elke vorm van directe of indirecte discriminatie op grond van onder meer leeftijd vereist. Voorts bepaalt artikel 2, lid 2, onder b), van richtlijn 2000/78 dat er voor de toepassing van lid 1 indirecte discriminatie is wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen met een bepaalde leeftijd in vergelijking met andere personen bijzonder benadeelt, tenzij die bepaling, maatstaf of handelwijze objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn.

86 Om uit te maken of verzoekers in het hoofdgeding zich kunnen beroepen op het in het vorige punt in herinnering gebrachte beginsel, moet dan ook worden nagegaan of de ambtenaren die uiterlijk 31 maart 2000 door de Oostenrijkse federale overheid in dienst waren genomen en die welke na die datum in dienst zijn genomen, in omstandigheden als die van het hoofdgeding direct of indirect verschillend worden behandeld op grond van de leeftijd die zij hadden toen zij in dienst werden genomen.

87 In dit verband moet worden geconstateerd dat tijdvakken die als leerling zijn vervuld bij een binnenlands territoriaal publiekrechtelijk lichaam, volgens § 169g, lid 3, punt 5, GehG 2020 bij de vaststelling van de referentiepeildatum slechts in aanmerking worden genomen indien de betrokken ambtenaar na 31 maart 2000 in dienst is getreden bij de Oostenrijkse federale overheid.

88 In casu kunnen de tijdvakken die verzoekers in het hoofdgeding als leerling hebben vervuld bij een binnenlands territoriaal publiekrechtelijk lichaam, bij de vaststelling van de referentiepeildatum niet volledig in aanmerking worden genomen, aangezien beiden vóór 31 maart 2000 door de Oostenrijkse federale overheid in dienst zijn genomen.

89 Hieruit volgt dat dit verschil in behandeling resulteert uit de datum waarop die overheid de ambtenaren in dienst heeft genomen, aangezien het van die datum afhangt of de regels voor het in aanmerking nemen van leertijdvakken van toepassing zijn.

90 De in § 169g, lid 3, punt 5, GehG 2020 bedoelde datum van indienstneming van de ambtenaar door de Oostenrijkse federale overheid – dat het enige relevante criterium is voor de toepassing van de regels van het GehG 2020 voor het in aanmerking nemen van leertijdvakken – vormt echter een criterium dat onafhankelijk is van de leeftijd die de ambtenaar heeft wanneer hij in dienst wordt genomen. Derhalve houdt dit criterium – op grond waarvan de toepassing van nieuwe regels uitsluitend afhangt van het tijdstip waarop de ambtenaar in dienst is genomen – als objectief en neutraal gegeven kennelijk niet in dat op enigerlei wijze wordt uitgegaan van de leeftijd van de in dienst genomen personen (arrest van 14 februari 2019, Horgan en Keegan, C‑154/18, EU:C:2019:113, punt 25 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

91 De nieuwe voorwaarden waaronder de bij een binnenlands territoriaal publiekrechtelijk lichaam vervulde leertijdvakken in aanmerking worden genomen, waarbij de datum van indiensttreding bij de Oostenrijkse federale overheid beslissend is, berusten dan ook op een criterium dat op geen enkele wijze verband houdt met de leeftijd van de betrokken ambtenaren. Bovendien wijst niets erop dat die voorwaarden enige indirecte discriminatie op grond van leeftijd inhouden (zie in die zin arrest van 20 oktober 2022, Curtea de Apel Alba Iulia e.a., C‑301/21, EU:C:2022:811, punten 58 en 59 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

92 Gelet op een en ander dient op de derde prejudiciële vraag te worden geantwoord dat de artikelen 1, 2 en 6 van richtlijn 2000/78, gelezen in samenhang met artikel 21 van het Handvest, aldus moeten worden uitgelegd dat zij zich niet verzetten tegen een nationale regeling op grond waarvan tijdvakken die als leerling zijn vervuld bij een binnenlands territoriaal publiekrechtelijk lichaam, bij de vaststelling van de referentiepeildatum alleen volledig in aanmerking worden genomen indien de overheid de betrokken ambtenaar na een bepaalde datum in dienst heeft genomen, terwijl deze tijdvakken slechts voor de helft in aanmerking worden genomen – doordat er een forfaitaire aftrek op wordt toegepast – indien de overheid de betrokken ambtenaar vóór die datum in dienst heeft genomen.