Gerechtshof Amsterdam, 16-04-2019, ECLI:NL:GHAMS:2019:1327, 200.233.082/01

In het bestreden vonnis heeft de kantonrechter [appellante] ontvankelijk geacht in haar vordering en het beroep van de gemeente op de formele rechtskracht van de betreffende door het college van de gemeente genomen besluiten verworpen. De kantonrechter heeft verder geoordeeld dat tussen partijen geen sprake is geweest van een arbeidsovereenkomst in de zin van artikel 7:610 BW en dat het rechtsbeginsel dat gelijke arbeid in gelijke omstandigheden op gelijke wijze moet worden beloond [appellante] niet kan baten. Van gelijke gevallen is geen sprake geweest en bovendien bestond voor een uitzondering op genoemd beginsel een rechtvaardigingsgrond die gelegen was in het doel van de plaatsing van [appellante] , te weten haar arbeidsinschakeling ter vergroting van haar kansen op de arbeidsmarkt. De vorderingen van [appellante] zijn afgewezen en [appellante] is veroordeeld in de proceskosten, waaronder de nakosten. Tegen deze beslissing en de daaraan ten grondslag gelegde motivering komt [appellante] in principaal appel met vier grieven op.

Met de grieven 1 en 2 heeft [appellante] betoogd dat wel degelijk sprake is geweest van een arbeidsovereenkomst tussen partijen. [appellante] heeft hiertoe het volgende aangevoerd. Naast de elementen arbeid, loon en gezag zijn volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad de partijbedoeling, de feitelijke uitvoering, de maatschappelijke positie van partijen en alle overige omstandigheden van het geval van belang. Ten onrechte is in eerste aanleg vooral uitgegaan van de partijbedoeling, terwijl de feitelijke uitvoering van de overeenkomst hier relevant is. [appellante] was als bijstandsgerechtigde verplicht zich in te spannen voor het verkrijgen van arbeid en diende gebruik te maken van de door de gemeente aangeboden voorzieningen. Niet meewerken zou hebben geleid tot een sanctie van de gemeente. [appellante] had geen invloed op de inhoud van de plaatsingsovereenkomsten en de daarbij geldende voorwaarden. [appellante] bevond zich ten opzichte van de gemeente in een maatschappelijk zeer ongelijkwaardige positie. Van een gezamenlijke partijbedoeling is dus geen sprake geweest. [appellante] heeft in de functie van Medewerker Servicedesk dezelfde werkzaamheden verricht als haar betaalde collega’s, onder dezelfde voorwaarden. Verder waren de door [appellante] verrichte werkzaamheden structureel van aard. Tijdens haar plaatsingsperiode zijn verschillende vacatures voor de functie van Medewerker Servicedesk opengesteld, welke vacatures zijn ingevuld met uitzendkrachten. Verdringing van de arbeidsmarkt was dus wel degelijk aan de orde. De participatieplaats kan worden vergeleken met een stageovereenkomst. Het komt dan aan op de vraag of het verrichten van de werkzaamheden van de arbeidsparticipant in overwegende mate in het belang is geweest van de arbeidsinschakeling. Tijdens het participatietraject heeft het zwaartepunt gelegen op het leveren van een productieve arbeidsprestatie. De arbeid werd de tegenprestatie voor de IOAW-uitkering. Deze uitkering had evident het karakter van een vergoeding voor de verrichte arbeid. Hetzelfde geldt voor de aan [appellante] toegekende premies. Daar komt bij dat de gemeente [appellante] geen enkele scholing en/of training gericht op arbeidsinschakeling heeft aangeboden en zich evenmin heeft ingespannen om [appellante] te bemiddelen naar regulier werk op de arbeidsmarkt. Hiermee is niet voldaan aan de doelstelling van de aan [appellante] geboden voorziening, aldus nog steeds [appellante] .

Bij de beantwoording van de vraag of tussen [appellante] en de gemeente een arbeidsovereenkomst heeft bestaan, acht het hof van belang in welk kader [appellante] de werkzaamheden bij Stadsdeel Centrum heeft verricht. [appellante] was ten tijde van de plaatsing in 2014 al geruime tijd werkloos en zij ontving al sinds 1 december 2012 een IOAW-uitkering. Het college van de gemeente dient op grond van de hiervoor in r.o. 2.2 tot en met 2.5 weergegeven bepalingen van de IOAW dan wel de Participatiewet, voorheen de WWB, personen zoals [appellante] te ondersteunen bij de arbeidsinschakeling en daarbij zo nodig een voorziening, waaronder begrepen sociale activering, gericht op arbeidsinschakeling te bepalen en aan te bieden. Op grond van deze - publiekrechtelijke - taak (en bevoegdheid) heeft het college van de gemeente [appellante] geplaatst in het participatietraject.

In de door de gemeente aangehaalde tekst uit de wetsgeschiedenis (Memorie van Toelichting tot wijziging van de Wet werk en bijstand, vergaderjaar 2005-2006, 30 650, nr. 3, pagina 1) staat dat de regering met het wetsvoorstel aangaande de WWB de mogelijke angst van gemeenten dat de rechter zal oordelen dat een arbeidsovereenkomst aan de orde is, wil wegnemen door gemeenten meer zekerheid te geven dat uitkeringsgerechtigden onder bepaalde voorwaarden gedurende langere perioden werkzaamheden kunnen verrichten met behoud van uitkering, waarbij het uitgangspunt is dat recht wordt gedaan aan de beleidsvrijheid die gemeenten met de WWB hebben gekregen als het gaat om re-integratie wat concreet betekent dat de invulling van de doelgroep, de indicatiestelling en de inhoud en omvang van de werkzaamheden de verantwoordelijkheid van de gemeente is. Hieruit is naar het oordeel van het hof ondubbelzinnig af te leiden dat de wetgever niet heeft bedoeld een participatieplaats (tevens) als een arbeidsovereenkomst aan te merken. Aan dit gegeven kent het hof grote waarde toe. Daarnaast is het hof van oordeel dat het plaatsingstraject van [appellante] conform de bedoeling van de wetgever door de gemeente is vormgegeven. [appellante] heeft niet bestreden dat, zoals uit de reeds in eerste aanleg overgelegde verklaring van haar leidinggevenden blijkt, haar CV niet aansloot bij het profiel van Medewerker Servicedesk omdat de benodigde ICT-kennis niet aanwezig was, en dat zij - kennelijk omdat het een participatieplek betrof - niet alle taken behorend bij die functie heeft uitgevoerd. Daarmee is gegeven dat de gemeente in de uitvoering in grote lijnen heeft voldaan aan de doelstelling van de aan [appellante] geboden voorziening. Dat sprake is geweest van voor de gemeente productieve arbeid is voor de beoordeling van de in geschil zijnde vraag of tussen partijen een arbeidsovereenkomst heeft bestaan niet van doorslaggevende betekenis.

Niet kan worden geconcludeerd dat het ten tijde van de plaatsing van [appellante] in het participatietraject de bedoeling van partijen is geweest om (ook) een arbeidsovereenkomst aan te gaan. Zoals gezegd, vond het participatietraject zijn grondslag in de Participatiewet, voorheen de WWB, een publiekrechtelijke wet. Op grond daarvan hebben partijen, op initiatief van de gemeente, een tweetal plaatsingsovereenkomsten gesloten. In deze plaatsingsovereenkomsten is overeengekomen dat [appellante] tijdens de plaatsingsperiode bij het UWV Werkbedrijf als werkzoekende ingeschreven zou blijven en dat de overeenkomsten zouden worden beëindigd in geval van het aanvaarden van regulier werk. Hiermee staat vast dat het in ieder geval niet de bedoeling van (het college van) de gemeente is geweest om met [appellante] een arbeidsovereenkomst aan te gaan. In dit verband stelt het hof vast dat gelet op de inhoud van de in r.o. 2.14, 2.17 en 2.18 aangehaalde en weergegeven e-mails van [appellante] , aangenomen moet worden dat het [appellante] duidelijk was dat zij destijds niet op basis van een arbeidsovereenkomst met de gemeente werkzaam was. Ook als ervan wordt uitgegaan dat [appellante] dezelfde werkzaamheden als haar betaalde collega’s heeft verricht - wat de gemeente gemotiveerd heeft betwist zoals hierna aan de orde zal komen - en dat tijdens haar plaatsingsperiode uitzendkrachten dezelfde functie als [appellante] hebben vervuld, maakt dat gelet op de hiervoor in r.o. 3.5 aangehaalde tekst uit de wetsgeschiedenis nog niet zonder meer dat van een arbeidsovereenkomst tussen partijen kan worden gesproken. Daarnaast heeft te gelden dat [appellante] geen loon voor de door haar verrichte werkzaamheden heeft ontvangen. De IOAW-uitkering van [appellante] en de aan [appellante] na afloop van de plaatsingsovereenkomsten op grond van de Participatiewet dan wel de WWB toegekende premies kunnen, anders dan [appellante] heeft betoogd, niet als zodanig worden aangemerkt. De stelling van [appellante] dat tijdens de plaatsingsperiode een gezagsverhouding tussen de gemeente en [appellante] heeft bestaan, wat daarvan zij, is onvoldoende om een arbeidsovereenkomst aan te nemen te minder nu een gezagsverhouding ook in andersoortige arbeidsverhoudingen aan de orde kan zijn. Verder gaat de vergelijking met de stageovereenkomst niet op. Allereerst heeft een stageovereenkomst een ander(e) doel en strekking dan een plaatsingsovereenkomst met betrekking tot een participatieplaats. Daarnaast miskent [appellante] met haar betoog dat met een participatieplaats de arbeidsinschakeling - al dan niet in productieve arbeid - ten behoeve van de uitkeringsgerechtigde geschiedt.

De slotsom is dat [appellante] haar werkzaamheden in de periode van 11 april 2014 tot 12 april 2015 niet in het kader van een arbeidsovereenkomst tussen partijen naar burgerlijk recht als bedoeld in artikel 7:610 BW heeft verricht. De grieven 1 en 2 treffen geen doel.

Met grief 3 heeft [appellante] betoogd dat het rechtsbeginsel dat gelijke arbeid in gelijke omstandigheden op gelijke wijze moet worden beloond wel degelijk is geschonden door de gemeente en dat het in ieder geval naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is [appellante] de loonvordering op de gemeente te ontzeggen.

De gemeente heeft een verklaring van de toenmalige leidinggevenden van [appellante] overgelegd (productie 3 bij conclusie van antwoord in eerste aanleg). Hierin staat welke bij de functie van Medewerker Servicedesk behorende taken [appellante] wel en niet heeft uitgevoerd. [appellante] heeft de juistheid van deze verklaring niet betwist. Het hof concludeert op basis hiervan dat [appellante] niet dezelfde werkzaamheden heeft verricht als een Medewerker Servicedesk in dienst van de gemeente zodat van gelijke arbeid geen sprake is geweest. Het beroep van [appellante] op het door haar aangehaalde rechtsbeginsel is onvoldoende concreet onderbouwd, zodat aan bewijslevering niet wordt toegekomen. Op grond van het voorgaande, in het bijzonder het publiekrechtelijk kader van de plaatsing van [appellante] in het participatietraject die hiervoor onder 3.4 aan bod is gekomen, wordt het beroep van [appellante] op de maatstaven van redelijkheid en billijkheid gepasseerd. Dit brengt mee dat grief 3 eveneens faalt.

Gelet op al hetgeen hiervoor is overwogen, kan grief 4 waarmee [appellante] opkomt tegen de afwijzing van haar vorderingen en de in eerste aanleg ten laste van haar uitgesproken proceskostenveroordeling evenmin slagen.

Nu het principale appel faalt, behoeft het incidentele appel niet beoordeeld te worden, aangezien dit appel voorwaardelijk is ingesteld.

De slotsom is dat het vonnis waarvan beroep zal worden bekrachtigd. [appellante] zal als in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van het geding in principaal appel.