Gerechtshof Amsterdam, 29-04-2021, ECLI:NL:GHAMS:2021:1310, 200.289.823/01 OK en 200.289.823/02 OK

Ter zitting heeft Assa Abloy bevestigd dat zij het besluit van 12 januari 2021 heeft ingetrokken en heeft de ondernemingsraad erkend dat haar belang bij het verzoek bij die stand van zaken is komen te vervallen.

De ondernemingsraad zal derhalve niet-ontvankelijk worden verklaard in haar verzoek.

De ondernemingsraad heeft aan zijn verzoek te bepalen dat Assa Abloy bij afweging van de betrokken belangen niet in redelijkheid heeft kunnen komen tot het besluit van 18 februari 2021, samengevat, het volgende ten grondslag gelegd.

1. De ondernemingsraad heeft geen wezenlijke invloed gehad op het te nemen besluit omdat de ondernemer heeft nagelaten op een dusdanig tijdstip advies te vragen dat dit nog van invloed kan zijn op het te nemen besluit. Het oorspronkelijke besluit was al op 12 januari 2021 genomen, waarna de ondernemingsraad op 4 februari 2021, dus achteraf, een adviesaanvraag heeft ontvangen. Ook in het geval moet worden uitgegaan van een nieuw besluit van 18 februari 2021 heeft de ondernemer te laat advies gevraagd omdat de besluitvorming al te ver was voortgeschreden. Het besluit van 18 februari 2021 wijkt ten aanzien van de inhoud van de reorganisatiemaatregel op geen enkel punt af van het besluit van 12 januari 2021; de ondernemer heeft slechts een gebrek in het adviestraject willen herstellen. Na het advies heeft de ondernemer de afvloeiingsregeling minimaal verbeterd. Voor 4 februari 2021 zijn al uitvoeringshandelingen verricht. Uit de mededeling dat de ondernemer inhoud boven procedure stelt leidt de ondernemingsraad af dat de ondernemer het oorspronkelijke besluit hoe dan ook zou handhaven. Bovendien heeft er gedurende het adviestraject geen overlegvergadering in de zin van artikel 25 lid 4 jo 24 lid 2 WOR plaatsgevonden.

2. De aanleiding voor en nut en noodzaak van het bestreden besluit zijn onduidelijk. De ondernemer noemt enerzijds een centrale aansturing op concernniveau als aanleiding, anderzijds stelt hij dat de invloed van nieuwe technologieën tot nieuwe behoeften hebben geleid. De ondernemingsraad heeft gevraagd naar het grotere geheel achter de beweegredenen en de strategie, maar het blijft bij een summiere uitleg. In de adviesaanvraag haalt Assa Abloy ook de financiële cijfers voortvloeiend uit de Covid-19-pandemie aan. De ondernemingsraad heeft twee maal een vragenlijst toegestuurd, maar niet de gewenste duidelijkheid gekregen. Daarnaast heeft Assa Abloy gesteld dat één centraal R&D-centrum in Landskrona gewenst is, maar een door de ondernemingsraad opgevraagd wereldwijd R&D-overzicht wordt niet verstrekt.

3. De alternatieven zijn onvoldoende onderzocht. Niet duidelijk is waarom nu juist voor deze reorganisatiemaatregel is gekozen. Op de vraag of is overwogen met moderne communicatiemiddelen de R&D-afdeling in Heerhugowaard te houden is geen serieus antwoord gekregen. Door de R&D-afdeling in Heerhugowaard te reorganiseren gaan 150 tot 200 ervaringsjaren in korte tijd verloren. Bovendien schat de ondernemingsraad in dat de afdeling R&D in Landskrona niet beter of goedkoper is dan die in Heerhugowaard. Niet vergeten mag worden dat de Nederlandse organisatie een eigen afweging heeft te maken.

4. De financiële gevolgen zijn onduidelijk en onvoldoende onderbouwd. De ondernemer weigert de kosten en te verwachten besparingen inzichtelijk te maken. De ondernemingsraad leidt uit de opgegeven reden zoals in het besluit omschreven door de ondernemer af dat het óók een bedrijfseconomische maatregel betreft.

5. De organisatorische gevolgen zijn onduidelijk en onvoldoende onderbouwd. Ten eerste vraagt de ondernemingsraad zich af of de voorgestelde wijzigingen haalbaar en uitvoerbaar zijn, gelet op de afstand tussen Heerhugowaard en Landskrona. Opvallend is dat zodra de ondernemer het wenselijk acht, samenwerking door middel van moderne communicatiemiddelen wel mogelijk is. De ondernemer voert aan dat er een “transfer plan” is ontwikkeld, maar de ondernemingsraad heeft hierin geen inzicht gekregen. Ten tweede heeft de ondernemingsraad gevraagd waar en bij wie alle werkzaamheden van de R&D-afdeling Heerhugowaard worden ondergebracht en hoe de nieuwe R&D-structuur de organisatie wordt ingebracht en daarop als antwoord weer een verwijzing naar het transfer plan gekregen. Ten derde heeft de ondernemer niet gedetailleerd geantwoord op de vraag hoe alle lopende zaken van de R&D-afdeling Heerhugowaard worden voortgezet en of werkzaamheden worden stopgezet. Ten vierde vraagt de ondernemingsraad zich af of de taken die de medewerkers die de twee nieuwe functies gaan vervullen niet te zwaar gaan worden, waarop de ondernemer slechts heeft geantwoord met een verwijzing naar de functiebeschrijving van de nieuwe functies. De ondernemer heeft geantwoord dat op basis van de capaciteitsbeoordeling geen behoefte is aan meer dan drie R&D-functies maar de ondernemingsraad heeft geen inzicht gekregen in de capaciteitsbeoordeling. Dit is de zoveelste reorganisatie binnen een relatief korte periode en de ondernemingsraad vreest voor de toekomst van de vestiging in Heerhugowaard. De ondernemer is niet voldoende in dialoog getreden met de ondernemingsraad ten aanzien van de organisatorische problemen die de ondernemingsraad heeft geconstateerd.

6. De personele gevolgen zijn onduidelijk. De ondernemer heeft zich er geen rekenschap van gegeven dat het samenvoegen van functies risico meebrengt ten aanzien van de werkdruk. Die zal in ieder geval toenemen omdat de twee medewerkers die de nieuwe functies gaan vervullen niet over het in de functiebeschrijving vereiste niveau beschikken. Onduidelijk is voorts wat de gevolgen voor de arbeidsvoorwaarden zijn en op welke wijze de plaatsingsprocedure wordt gewaarborgd en welke afvloeiingsregeling wordt aangeboden.

7. Er is onvoldoende gemotiveerd afgeweken van het advies. De ondernemer is niet goed gemotiveerd ingegaan op de stellingen in het advies van de ondernemingsraad.

8. Het besluit is in strijd met de cao. De toepasselijke cao Metaal en Techniek kent een minimum-karakter. De grondgedachte van artikel 9 van de cao is dat de werkgever de werkgeversorganisatie waarbij hij is aangesloten alsmede de vakverenigingen van een voorgenomen fusie, sluiting of reorganisatie tijdig in kennis stelt. Het reorganisatiebesluit betreft een belangrijk besluit en heeft negatieve invloed op de werkgelegenheid binnen de onderneming. De vakbonden zijn echter niet geïnformeerd over dan wel betrokken bij het besluit en hebben dus geen reële inbreng kunnen leveren. Dit is te meer kwalijk nu in bijlage 2 bij de cao staat dat speciale aandacht wordt gevraagd voor werknemers van 55 jaar en ouder en de R&D-medewerkers op wie het besluit ziet voor het merendeel de leeftijd van 55 jaar hebben bereikt.

Assa Abloy heeft zich verweerd. De Ondernemingskamer zal hieronder waar nodig op dit verweer ingaan.

De Ondernemingskamer overweegt als volgt.

Het besluit houdt in dat van de elf functies van de R&D-afdeling van Assa Abloy in Heerhugowaard alleen de functie system configuration engineer gehandhaafd blijft en alle overige arbeidsplaatsen komen te vervallen. Er komen twee nieuwe functieplaatsen voor senior development engineer. De werkzaamheden van de R&D-afdeling worden, voor zover zij niet door de drie werknemers in Heerhugowaard worden verricht, overgenomen door de R&D-afdeling in Landskrona, Zweden. De drie werknemers in Heerhugowaard rapporteren aan de R&D-manager in Landskrona. Als beweegreden voor dit besluit heeft Assa Abloy vermeld dat de opkomst van nieuwe technologische ontwikkelingen haar hiertoe noopt; zij kan niet gericht blijven op mechanische ontwikkeling c.q. de verbetering van bestaande producten, zoals plaatsvindt in Heerhugowaard, maar dient haar R&D-budgetten te bundelen en haar focus te verleggen naar nieuwe productontwikkeling (‘automation’), waar de R&D-afdeling Landskrona al mee bezig is. In de adviesaanvraag wordt automation omschreven als de ontwikkeling van motoren en van besturings- en controlesystemen. Elektronische en softwareontwikkelingen maken daarvan deel uit.

Het betoog van de ondernemingsraad dat hij geen wezenlijke invloed op de besluitvorming heeft kunnen hebben, verwerpt de Ondernemingskamer. Er was op 12 januari 2021 een besluit, maar dat besluit is na discussie met de ondernemingsraad over de adviesplichtigheid van dat besluit ingetrokken en er is alsnog een adviestraject gevolgd. Het eerdere besluit is een gegeven, maar dat betekent niet dat er alleen al daarom geen wezenlijke invloed op de hernieuwde besluitvorming kan zijn. Dit zou immers betekenen dat een ondernemer die ten onrechte nalaat de ondernemingsraad om advies te vragen, dit nooit meer zou kunnen herstellen door alsnog advies te vragen. Het gaat erom dat de ondernemer het advies van de ondernemingsraad alsnog serieus bij de besluitvorming betrekt en de argumenten van de ondernemingsraad kenbaar meeweegt. Dat het nieuwe besluit (grotendeels) overeenkomt met het eerdere besluit betekent niet dat dit niet is gebeurd. De ondernemingsraad heeft overigens ook ingestemd met de wijze waarop het door hem gestelde gebrek werd geheeld (zie de e-mail van 22 januari 2021, onder 2.7), en de inbreng van de ondernemingsraad heeft ook tot wijzigingen in het uiteindelijk genomen besluit geleid. De afvloeiingsregeling is naar aanleiding van het advies in voor de betrokken werknemers positieve zin aangepast. De klacht van de ondernemingsraad dat gedurende het adviestraject geen overlegvergadering heeft plaatsgevonden aangezien het overleg van 5 februari 2021 wegens formele tekortkomingen niet als zodanig kan gelden, brengt niet mee dat het besluit op die grond aantastbaar is. De bezwaren die de ondernemingsraad in dit verband noemt, hebben hem er immers niet van weerhouden te adviseren. Overigens is gesteld noch gebleken dat de gestelde tekortkomingen in materieel opzicht afbreuk hebben gedaan aan het adviestraject.

Het besluit waartegen de ondernemingsraad zich richt is een besluit dat is genomen in de context van een multinationale onderneming. Assa Abloy moet een eigen afweging maken, maar kan zich niet aan deze context onttrekken en moet ook het concernbelang meewegen. Het is duidelijk wat met het besluit wordt beoogd. Anders dan de ondernemingsraad aanvoert, blijkt uit het besluit waarom de ondernemer de reorganisatie nuttig en nodig vindt en is de motivering van het besluit niet onvoldoende. Er is ook voldoende duidelijk gemaakt waarom de door de ondernemingsraad aangedragen alternatieven in de visie van de ondernemer niet haalbaar dan wel niet wenselijk zijn. In concernverband wordt het noodzakelijk gevonden de focus te verleggen naar nieuwe productontwikkeling (zie 2.9, 2.13 en 3.6). In het besluit wordt vermeld dat wordt gestreefd naar centrale aansturing op concernniveau en dat versnippering over meerdere entiteiten in verschillende landen vanuit het oogpunt van efficiency niet wenselijk wordt geacht. Dit moet worden gezien tegen de achtergrond van antwoorden op de vragen van de ondernemingsraad die op 9 februari 2021 aan de ondernemingsraad zijn toegezonden. Daarin staat dat het alternatief om twee R&D sites te handhaven en de onderverdeling tussen mechanische ontwikkeling en automation te continueren de vereiste efficiency niet brengt, terwijl het met het oog op de toekomst logisch is om met de ontwikkeling in Landskrona door te gaan. Het alternatief om in Heerhugowaard automation competentie op te bouwen, wordt verworpen in verband met de kosten en de daarmee gemoeide tijd. Daarbij komt dat de keuze voor één locatie fragmentatie voorkomt en een kritische massa creëert. De ondernemingsraad heeft in zijn advies gesteld dat onduidelijk is waarom alternatieven niet mogelijk zijn en waarom bijvoorbeeld een samenwerking op afstand zonder nadere onderbouwing als niet mogelijk wordt bestempeld, maar uit de beantwoording van de vragen volgt dat het hier niet gaat om communicatie, maar om een verschuiving naar projectontwikkeling op het gebied van automation, op welk gebied reeds kennis en ervaring in Landskrona aanwezig is. Dit staat ook in het antwoord op de specifiek hierop betrekking hebbende vraag van de ondernemingsraad. Een en ander is niet onbegrijpelijk. Evenmin is onbegrijpelijk dat de ondernemer het niet alleen in het concernbelang, maar ook in het belang van Assa Abloy acht dat het concern door een tijdige focus op nieuwe productontwikkeling zijn marktpositie behoudt en zo mogelijk uitbreidt, waarbij de achterliggende gedachte is dat Assa Abloy daarvan op termijn profiteert.

De ondernemer heeft voldoende duidelijk gemaakt dat en waarom het geen financieel gedreven maar een bedrijfsorganisatorisch besluit betreft. Een uitvoeriger uiteenzetting van de financiële achtergronden en gevolgen van het besluit was derhalve niet vereist. Aan kritische kanttekeningen met betrekking tot de personele gevolgen is tegemoetgekomen en de ondernemingsraad heeft geen argumenten genoemd waarom die tegemoetkoming de redelijkheidstoets niet kan doorstaan. Met betrekking tot de gestelde strijd met artikel 9 cao (welk artikel betrekking heeft op het tijdig in kennis stellen van de werkgeversvereniging en vakbonden in geval van een voorgenomen fusie, sluiting of ingrijpende reorganisatie van het personeelsbestand), geldt dat de ondernemer bij e-mail van 4 februari 2021, in antwoord op een e-mail van 28 januari 2021, FNV in kennis heeft gesteld van zijn standpunt dat geen sprake is van een besluit waarvan FNV op grond van artikel 9 van de cao in kennis had behoren te worden gesteld, omdat van het totale personeelsbestand per saldo niet meer dan acht werknemers zullen afvloeien. Volgens Assa Abloy heeft FNV hierop niet meer gereageerd en zij stelt terecht dat het op de weg van een cao-partij ligt naleving van de cao te vorderen indien deze daartoe aanleiding ziet. Reeds daarom gaat het beroep van de ondernemingsraad op artikel 9 van de cao niet op, nog los van de vraag of in dit geval wel sprake is van een ingrijpende reorganisatie van het personeelsbestand van Assa Abloy.

Voor het overige komen de bezwaren van de ondernemingsraad er in de kern op neer dat hij in zijn visie met betrekking tot de door hem genoemde onderwerpen in het adviestraject onvoldoende van informatie is voorzien. Deze bezwaren stuiten al af op de inhoud van de brief van de ondernemer van 9 februari 2021 (zie 2.11), waarin de ondernemer de hoop uitspreekt dat de ondernemingsraad met de bijgevoegde antwoorden op de gestelde vragen voldoende is geïnformeerd en waaruit volgt dat, anders dan de ondernemingsraad betoogt, geen harde deadline voor het advies werd gesteld. Als de ondernemingsraad van mening was dat hij nog onvoldoende was geïnformeerd om tot advisering te kunnen overgaan, had het op zijn weg gelegen nadere informatie te vragen. De brief van de ondernemer bood daartoe alle ruimte.

De slotsom luidt dat de door de ondernemingsraad aangevoerde bezwaren – afzonderlijk en in onderlinge samenhang bezien – niet kunnen leiden tot het oordeel dat Assa Abloy niet in redelijkheid tot het bestreden besluit heeft kunnen komen. Het verzoek zal worden afgewezen.