Gerechtshof Amsterdam, 19-07-2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:2086, 200.262.355/01

Kern van de zaak is de vraag of [geïntimeerde] tegenover Adelbrecht aansprakelijk is voor de schade die Adelbrecht stelt te hebben geleden doordat zij als gevolg van het handelen van [geïntimeerde] op haar beurt aansprakelijk is voor schade van derden zoals onder 2.8 genoemd en, zo ja, of grond bestaat voor veroordeling van [geïntimeerde] in dit geding tot betaling van schadevergoeding aan Adelbrecht. Aanleiding tot deze vraag zijn vorderingen van Adelbrecht strekkend tot (a) verklaring voor recht dat [geïntimeerde] voor de bedoelde schade aansprakelijk is en, na eiswijziging in hoger beroep, (b) veroordeling van [geïntimeerde] tot betaling van schadevergoeding aan Adelbrecht ten belope van € 437.600,-, € 423.407,-, € 113.950,- of een in goede justitie te bepalen bedrag, met rente en kosten.

Bij het bestreden vonnis is de gevorderde verklaring voor recht gegeven en is [geïntimeerde] veroordeeld tot betaling van bedragen van € 2.914,-, € 544,96 en € 1.754,57 wegens door Adelbrecht gemaakte onderzoekskosten, beslagkosten en proceskosten, laatstgenoemd bedrag te verhogen met nakosten zoals bij dat vonnis bepaald. De vordering tot betaling van schadevergoeding is, met uitzondering van de hiervoor genoemde posten, afgewezen. In het principale beroep komt Adelbrecht met één grief op tegen de afwijzing van haar vordering tot schadevergoeding wat betreft de geëiste hoofdsom. In het incidentele beroep bestrijdt [geïntimeerde] met tien grieven de andere, toewijzende, beslissingen die de kantonrechter bij het bestreden vonnis heeft gegeven en de overwegingen waarop deze beslissingen berusten. Daarnaast heeft [geïntimeerde] een voorwaardelijke incidentele vordering ingesteld zoals onder 1 genoemd.

De grieven in het principale en het incidentele beroep lenen zich voor een gezamenlijke bespreking. Evenals de kantonrechter is ook het hof van oordeel dat [geïntimeerde] tegenover Adelbrecht aansprakelijk is voor de schade die Adelbrecht heeft geleden als gevolg van diens omstreden handelen. De beslissing tot toewijzing van de onder 3.1 genoemde vordering (a) zal daarom in stand worden gelaten. Anders dan de kantonrechter echter is het hof van oordeel dat ook vordering (b) van Adelbrecht in dit geding toewijsbaar is, tot een hoofdsom van € 423.407,-. Op dit punt zal het hof daarom anders beslissen dan de kantonrechter. Voor deze oordelen is het volgende bepalend.

Vast staat dat [geïntimeerde] in zijn functie bij Adelbrecht belast was met het begeleiden van onderhoud aan onroerende zaken die Adelbrecht voor derden beheert of exploiteert en dat hij in dit kader namens Adelbrecht onderhoudsopdrachten aan aannemers verstrekte. Als onbetwist staat verder vast dat [geïntimeerde] , nadat hij in contact was gekomen met [X] , vanuit zijn genoemde functie onderhoudsopdrachten met betrekking tot door Adelbrecht beheerde zaken heeft verstrekt aan [Y] , de eenmanszaak van [X] , dat [Y] in de persoon van [X] daarna opdrachten voor het desbetreffende onderhoud heeft gegeven aan aannemers, en dat [Y] de door laatstgenoemden aan haar gefactureerde bedragen heeft verhoogd met een opslag en de aldus verhoogde bedragen bij Adelbrecht in rekening heeft gebracht. Ten slotte staat vast dat de verhogingen van de oorspronkelijk door de aannemers gefactureerde bedragen ten laste zijn gekomen van de derden voor wie Adelbrecht onroerende zaken beheert, doordat zij in mindering zijn gebracht op de voor hen bestemde huurpenningen zoals door de Stichting geïnd, en ten voordele van [geïntimeerde] , doordat [X] die verhogingen aan [geïntimeerde] in privé heeft overgemaakt of in contanten heeft betaald.

Uit de inhoud van zijn functie, waarin hij namens Adelbrecht opdrachten voor onderhoud verstrekte, en uit zijn bekendheid met [X] , volgt dat als vaststaand moet worden aangenomen dat [geïntimeerde] de hand heeft gehad in de verlening van opdrachten aan [Y] door Adelbrecht, zoals hij ook niet heeft betwist. Uit de verhoging door [Y] van de facturen van door haar ingeschakelde aannemers volgt bovendien dat de opdrachten aan [Y] ertoe hebben geleid dat hogere bedragen voor onderhoud bij Adelbrecht in rekening zijn gebracht, die vervolgens ten laste van derden zijn gekomen, dan zonder de tussenkomst van [Y] het geval zou zijn geweest, zoals [geïntimeerde] evenmin heeft betwist. Uit het overmaken en de contante betaling van bedragen aan [geïntimeerde] door [X] volgt ten slotte dat [geïntimeerde] van het inschakelen van [Y] en de door [Y] verwezenlijkte inkomsten persoonlijk geldelijk voordeel heeft gehad, nu hij niet heeft betwist zulke bedragen in privé te hebben ontvangen en te hebben behouden. Tegenover de stelling van Adelbrecht dat zij en de derden voor wie zij optreedt door de handelwijze van [geïntimeerde] zijn benadeeld, had het in het licht van het voorgaande, ter betwisting van die stelling, op de weg van [geïntimeerde] gelegen te verklaren welk zakelijk doel de inschakeling van [Y] heeft gediend, welke werkzaamheden [Y] tegenover de door haar bij Adelbrecht in rekening gebrachte hogere bedragen heeft verricht, en op welke grond of gronden [Y] de betalingen aan hem in privé heeft gedaan. Een dergelijke verklaring heeft hij noch in eerste aanleg, noch in hoger beroep gegeven.

Het ontbreken van een verklaring van [geïntimeerde] als bovenbedoeld brengt mee dat, als onvoldoende betwist, vast staat dat de verhoging van facturen van aannemers door [Y] geen zakelijk doel heeft gediend en dat daartegenover geen werkzaamheden zijn verricht voor Adelbrecht en de derden voor wie zij onroerende zaken beheert, zodat niet Adelbrecht en de desbetreffende derden, maar wel [geïntimeerde] baat heeft gehad bij de inschakeling van [Y] en de door haar toegepaste verhogingen, voor zover deze aan hem zijn overgemaakt of uitbetaald. Die verhogingen en de daardoor door derden geleden schade moeten bovendien, bij gebreke van een afdoende verklaring van [geïntimeerde] voor de inschakeling van [Y] en de door [Y] aan hem gedane betalingen, als een gevolg van het handelen van [geïntimeerde] worden aangemerkt. Uit niets blijkt en evenmin aannemelijk is dat Adelbrecht, al dan niet door middel van de Stichting, in haar verhouding tot de derden voor wie zij optreedt, gerechtigd was zulke onzakelijke verhogingen van de facturen van aannemers, waartegenover geen werkzaamheden hebben gestaan, ten laste van die derden te brengen. Er moet daarom van worden uitgegaan dat Adelbrecht dit níet was, dat de verhogingen dus zonder deugdelijke rechtsgrond ten laste van die derden zijn gebracht en dat Adelbrecht, als de rechtspersoon aan wie zij het beheer of de exploitatie van de betrokken onroerende zaken hadden toevertrouwd en de werkgever van [geïntimeerde] , gelet op de inhoud van diens functie, tegenover de benadeelde derden aansprakelijk is voor de bedragen die aldus voor hun rekening zijn gekomen. Dit brengt mee dat Adelbrecht als gevolg van het handelen van [geïntimeerde] in de uitoefening van zijn arbeidsovereenkomst in haar vermogen is geschaad, namelijk tot het bedrag van de verhogingen waarvoor zij tegenover die derden aansprakelijk is. Uit hetgeen hiervoor met betrekking tot het handelen van [geïntimeerde] , de inschakeling van [Y] en de door hem ontvangen betalingen is overwogen, volgt dat [geïntimeerde] de bedoelde schade opzettelijk heeft toegebracht, zodat hij daarvoor op grond van het bepaalde in artikel 7:661, eerste lid, BW tegenover Adelbrecht aansprakelijk is.

Bij het bovenstaande is niet van belang dat [geïntimeerde] geen zeggenschap had over en geen inzicht had in de bedrijfsvoering van [Y] , zoals hij stelt, en evenmin of [geïntimeerde] samen met [X] een plan had uitgewerkt dat aan de verhogingen van facturen van aannemers door [Y] ten grondslag heeft gelegen, zoals hij bestrijdt. Ook als [geïntimeerde] in deze stellingen zou worden gevolgd, staat vast dat hij de hand heeft gehad in de inschakeling van [Y] door Adelbrecht, dat hij door de beschreven onzakelijke verhogingen van factuurbedragen en de daarop gevolgde betalingen aan hemzelf is bevoordeeld en dat Adelbrecht en de derden voor wie zij optreedt, door zijn handelwijze zijn benadeeld, zoals hij terdege moet hebben beseft. Daarmee is opzet bij [geïntimeerde] in verband met de toegebrachte schade gegeven, zoals door artikel 7:661, eerste lid, BW vereist. Het voorgaande geldt ongeacht de waarde die moet worden gehecht aan de door Adelbrecht overgelegde schriftelijke verklaring van [X] , omdat uit hetgeen hierboven met betrekking tot het handelen van [geïntimeerde] en de daaromtrent vaststaande feiten is overwogen, volgt dat [geïntimeerde] ongeacht de inhoud van die verklaring op grond van de genoemde wetsbepaling tegenover Adelbrecht aansprakelijk is.

Zonder belang is voorts het betoog van [geïntimeerde] erop neerkomend dat Adelbrecht geen schade heeft geleden, in het bijzonder omdat de omstreden verhogingen niet voor haar rekening zijn gekomen maar voor rekening van de Stichting, die deze vervolgens op de voor derden geïnde huurpenningen in mindering heeft gebracht, en omdat op Adelbrecht tegenover die derden geen aansprakelijkheid rust. Dit betoog miskent dat, naar tussen partijen niet in geschil is, Adelbrecht (niet: de Stichting) de rechtspersoon is die belast was met het beheer of de exploitatie in verband waarmee de onzakelijke verhogingen ten laste van derden zijn gebracht en tevens de werkgever van [geïntimeerde] , en dat zij als zodanig aansprakelijk is voor de als gevolg van die verhogingen door laatstgenoemden geleden schade, wat er ook zij van de rol van de Stichting. Die aansprakelijkheid betekent dat Adelbrecht tot het beloop daarvan in haar vermogen is geschaad, tenzij de benadeelde derden van hun vorderingen tot schadevergoeding afstand zouden hebben gedaan of hun vorderingen anderszins niet geldend zouden willen maken. [geïntimeerde] heeft over een dergelijke afstand of niet geldend willen maken niets gesteld en hiervan is ook niets gebleken, terwijl de onder 2.8 genoemde brieven waarbij Adelbrecht namens zes contractuele wederpartijen aansprakelijk is gesteld, op het tegendeel duiden. Adelbrecht is dus wel degelijk in haar vermogen geschaad, tot het volledige bedrag van de verhogingen tot vergoeding waarvan zij tegenover de benadeelde derden is gehouden. Voor deze schade is [geïntimeerde] tegenover Adelbrecht aansprakelijk.

Aan de hierboven aangenomen aansprakelijkheid van [geïntimeerde] staat niet in de weg, ook niet gedeeltelijk, dat Adelbrecht feitelijk nog niet aan alle derden voor wie zij onroerende zaken beheert of exploiteert en die door de omstreden verhogingen zijn benadeeld, de schade heeft vergoed die zij als gevolg van die verhogingen hebben geleden of nog niet alle door haar gestelde schade van derden heeft vergoed. Op de eerste plaats laat dit onverlet dat Adelbrecht voor de volledige schade van de benadeelde derden aansprakelijk is en dus tot het beloop van die aansprakelijkheid in haar vermogen is geschaad, ook voor zover de betrokken derden daarvan thans nog geen vergoeding hebben ontvangen. Op Adelbrecht rust, ook in het laatste geval, een schuld gelijk aan de volledige door haar te vergoeden schade, tot voldoening waarvan zij is gehouden. Op de tweede plaats is voor aansprakelijkheid op grond van artikel 7:661, eerste lid, BW niet vereist dat Adelbrecht de door [geïntimeerde] toegebrachte schade reeds aan de betrokken derden heeft vergoed, maar uitsluitend dat zij tot vergoeding van die schade is gehouden. Aan dit vereiste is voldaan. Aantekening hierbij verdient verder nog dat Adelbrecht in hoger beroep onweersproken en met bewijsstukken onderbouwd heeft gesteld dat zij aan de onder 2.8 bedoelde partijen tezamen een bedrag van € 113.950,- als schadevergoeding heeft betaald, zodat zij haar vergoedingsplicht tegenover die partijen in zoverre ook feitelijk is nagekomen.

Adelbrecht heeft het bedrag van de onzakelijke verhogingen die ten laste van derden zijn gekomen, in eerste aanleg becijferd op in totaal € 423.407,89, onder overlegging van de administratieve bescheiden afkomstig van [Y] aan de hand waarvan zij dit bedrag heeft berekend. [geïntimeerde] heeft noch de juistheid van die berekening, noch de inhoud van de bescheiden waarop zij is gebaseerd, voldoende gemotiveerd betwist. Er moet daarom van worden uitgegaan dat Adelbrecht tegenover de benadeelde derden tot vergoeding van € 423.407,89 is gehouden, zodat zij tot dit bedrag is geschaad en [geïntimeerde] tegenover Adelbrecht voor dit bedrag aansprakelijk is. De onder 3.1 genoemde vordering (b) van Adelbrecht zal dan ook worden toegewezen tot de als tweede gevorderde hoofdsom, te weten € 423.407,-. Niet toewijsbaar is hetgeen Adelbrecht bij de als eerste gevorderde hoofdsom meer heeft gevorderd, te weten € 14.193,- (namelijk € 437.600,- minus € 423.407,-), aangezien zij ten aanzien van dit meerdere weliswaar heeft gesteld dat [Y] dat aan [geïntimeerde] heeft betaald, maar niet afdoende heeft onderbouwd dat Adelbrecht ook voor dat meerdere tegenover derden aansprakelijk is. De bij het bestreden vonnis toegewezen onderzoeks- en beslagkosten komen respectievelijk op grond van artikel 6:96, tweede lid onder b, BW en artikel 706 Rv voor vergoeding in aanmerking, zodat de daartoe strekkende beslissingen van de kantonrechter in stand worden gelaten. Anders dan [geïntimeerde] heeft betoogd, staan de in artikel 7:686a, vierde lid, BW genoemde vervaltermijnen in samenhang met de omstandigheid dat Adelbrecht haar vorderingen na het verstrijken daarvan heeft ingediend, niet in de weg aan de toewijsbaarheid van de hiervoor toewijsbaar geoordeelde bedragen, aangezien het niet gaat om vorderingen in verband met het einde van de arbeidsovereenkomst waarop de vervaltermijnen van artikel 7:686a, vierde lid, BW van toepassing zijn, maar om vorderingen in verband met door [geïntimeerde] tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst toegebrachte schade. De onder 2.7 genoemde betaling door [geïntimeerde] van de schadevergoeding bedoeld in artikel 7:677, tweede en derde lid, BW kan [geïntimeerde] evenmin baten, omdat die betaling niet afdoet aan zijn aansprakelijkheid op grond van het bepaalde in artikel 7:661, eerste lid, BW en betrekking heeft op andere schade, namelijk de schade doordat hij Adelbrecht een dringende reden voor ontslag heeft gegeven, dan in dit geding aan de orde.

De voorwaardelijke incidentele vordering van [geïntimeerde] in hoger beroep strekt ertoe dat Adelbrecht zal worden veroordeeld aan hem afschriften te verstrekken van, kort gezegd, (i) de beheer- en exploitatieovereenkomsten tussen Adelbrecht en de zes onder 2.8 bedoelde contractuele wederpartijen namens wie Adelbrecht aansprakelijk is gesteld wegens de ten laste van hen gebrachte verhogingen van factuurbedragen, en (ii) de overeenkomst of overeenkomsten tussen Adelbrecht en [X] in verband met [Y] . De vordering is ingesteld onder de voorwaarde dat de vorderingen van Adelbrecht in het principale beroep niet integraal zullen worden afgewezen, welke voorwaarde blijkens het bovenstaande is vervuld. Noch artikel 843a Rv, noch artikel 85 Rv, noch artikel 22 Rv, op welke bepalingen [geïntimeerde] een beroep doet, biedt een toereikende grondslag voor de ingestelde incidentele vordering, zodat deze zal worden afgewezen. Adelbrecht heeft terecht aangevoerd dat haar aansprakelijkheid tegenover de benadeelde derden volgt uit het bepaalde in artikel 6:170, eerste lid, BW, op grond waarvan zij voor de schade van laatstgenoemden als gevolg van de handelwijze van [geïntimeerde] (risico)aansprakelijk is. Dit brengt mee dat diens aansprakelijkheid tegenover Adelbrecht op grond van artikel 7:661, eerste lid, BW, die uit zijn eigen handelen en de daardoor aan derden toegebrachte schade voortvloeit, niet afhankelijk is van en niet wordt beheerst door de hiervoor genoemde overeenkomsten, zodat [geïntimeerde] bij zijn vordering tot verstrekking van afschriften daarvan geen rechtmatig belang heeft zoals bedoeld in artikel 843a, eerste lid, Rv, te minder nu hij de toepasselijkheid van artikel 6:170, eerste lid, BW niet noemenswaardig heeft betwist. Dat de overeenkomsten waarvan hij afschriften vordert, desalniettemin voor zijn positie in het huidige geding en in mogelijke toekomstige gedingen relevant zijn, zoals [geïntimeerde] stelt, is weinig anders dan giswerk. Hierin is geen rechtmatig belang zoals bedoeld in artikel 843a, eerste lid, Rv gelegen. De incidentele vordering is evenmin toewijsbaar op grond van de artikelen 85 en 22 Rv, alleen al omdat Adelbrecht haar vorderingen tegen [geïntimeerde] niet op de door hem genoemde overeenkomsten doet steunen en deze, gelet op het voorgaande, voor het lot van die vorderingen ook niet van belang zijn.

De slotsom uit het bovenstaande is dat het principale beroep grotendeels slaagt, dat het bestreden vonnis gedeeltelijk zal worden vernietigd en voor het overige zal worden bekrachtigd en dat [geïntimeerde] alsnog zal worden veroordeeld tot betaling van schadevergoeding aan Adelbrecht, met wettelijke rente, zoals hierna te melden. Het incidentele beroep is tevergeefs ingesteld en de voorwaardelijke incidentele vordering van [geïntimeerde] zal worden afgewezen. Geen bespreking behoeft diens verweer erop neerkomend dat de hierna toe te wijzen vordering van Adelbrecht in wezen een vordering in vrijwaring betreft en daarom niet als zelfstandige vordering toewijsbaar is, omdat dit verweer, buiten hetgeen onder 3.8 en 3.9 is overwogen, door de aard en de inhoud van de vordering van Adelbrecht wordt gelogenstraft. De feiten die [geïntimeerde] heeft gesteld en te bewijzen heeft aangeboden kunnen, indien bewezen, niet leiden tot andere oordelen dan hierboven gegeven, zodat zijn bewijsaanbod in eerste aanleg en in hoger beroep, als niet ter zake dienend, wordt gepasseerd. Als de in het ongelijk gestelde partij zal [geïntimeerde] worden veroordeeld in de kosten van de procedure in het principale en in het incidentele beroep en in het incident.