Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 16-01-2018, ECLI:NL:GHARL:2018:548, 200.195.907
Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 16-01-2018, ECLI:NL:GHARL:2018:548, 200.195.907
Gegevens
- Instantie
- Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden
- Datum uitspraak
- 16 januari 2018
- Datum publicatie
- 9 juli 2019
- ECLI
- ECLI:NL:GHARL:2018:548
- Zaaknummer
- 200.195.907
Inhoudsindicatie
Wijziging roosters en ploegentoeslag. Geen vaste ploegentoeslag als arbeidsvoorwaarde. Wijziging ploegentoeslag toelaatbaar geoordeeld.
Uitspraak
locatie [woonplaats]
afdeling civiel recht
zaaknummer gerechtshof 200.195.907
(zaaknummer rechtbank Midden-Nederland, locatie Utrecht, 4614736)
arrest van 16 januari 2018
in de zaak van:
1 [appellant] ,
wonende te [woonplaats] ,
wonende te [woonplaats] ,
wonende te [woonplaats] ,
wonende te [woonplaats] ,
wonende te [woonplaats] ,
wonende te [woonplaats] ,
wonende te [woonplaats] ,
wonende te [woonplaats] (Duitsland),
wonende te [woonplaats] ,
appellanten,
in eerste aanleg: eisers,
hierna: [appellanten] ,
advocaat: mr. I. Staps - Geenen,
tegen
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheidTenneT TSO B.V.,
gevestigd te [woonplaats] ,
geïntimeerde,
in eerste aanleg: gedaagde,
hierna: Tennet,
advocaat: mr. C.M. Hermesdorf.
1 Het verdere verloop van het geding in hoger beroep
Het hof neemt de inhoud van het tussenarrest van 18 juli 2017 hier over.
Het verdere verloop blijkt uit:
- de zittingsaantekeningen van de comparitie van partijen van 15 mei 2017 en de aangehechte pleitnotities van mr. Lettenga en mr. Hermersdorf.
Vervolgens heeft het hof arrest bepaald op 30 januari 2018 of zoveel eerder als mogelijk is.
2 De vaststaande feiten
Het hof gaat in hoger beroep uit van de volgende feiten.
[appellanten] zijn in dienst van Tennet, een Europese netbeheerder (de afkorting TSO in haar naam staat voor Transmission System Operator) die zich in Nederland en Duitsland bezig houdt met het transport van elektriciteit en de besturing en ontwikkeling van systemen die de balans tussen het aanbod van en de vraag naar elektriciteit regelen en bewaken. [appellanten] zijn als (senior) bedrijfsvoerders werkzaam in de Performance Unit System Operations (PU-SO) van Tennet, waarvan de vestigingen in Arnhem en Ede deel uitmaken. Zij werken in volcontinudienst en hebben tot 1 maart 2014 een ploegentoeslag van 30% ontvangen.
Op de arbeidsovereenkomsten is de CAO Netwerkbedrijven van toepassing. In de algemeen verbindend verklaarde CAO Netwerkbedrijven, aangegaan voor de periode van 1 mei 2013 tot 1 november 2015 (hierna ook de CAO te noemen), is onder meer het volgende bepaald:
“1. OVER DEZE CAO
(…)
Structuur
(…)
3. De bedrijfscao’s maken deel uit van deze cao.
Naleving
1. De werkgever past deze cao en de bedrijfs-cao toe voor al zijn werknemers.
2. In een functiecontract kunnen afwijkende afspraken worden gemaakt.
2. WERK
(…)
Functiecontracten
In een functiecontract worden de arbeidsvoorwaarden die van de cao afwijken omschreven. De in de bijlage 2 genoemde bepalingen van deze cao zijn van toepassing op functiecontracten. De overige arbeidsvoorwaarden in deze cao en in de bedrijfs-cao kunnen worden vervangen door specifieke collectieve of individuele afspraken.
Er kan een functiecontract worden gesloten met:
-
werknemers die een salaris van € 4.538,- bruto per maand of meer verdienen;
-
(…)
3 WERK EN TIJD
(…)
Verandering van rooster
Je werkgever mag je in een ander rooster plaatsen. Als je hierdoor kosten hebt, worden deze door je werkgever vergoed.
Ploegendienst
(…)
Vergoeding
Als je in de ploegendienst bent ingedeeld, ontvang je daarvoor een vergoeding. Deze bestaat voor een deel uit geld en eventueel voor een deel uit tijd. (…) De zwaarte van je rooster bepaalt de vergoedingen in tijd en geld. De berekening vind je in bijlage 4.
Bij een gemiddelde arbeidsduur van 33,6 uur per week is de toeslag voor een werknemer in de vijf-ploegen volcontinudienst 30%.
(…)
Overplaatsing naar een ander rooster
1.Als je in ploegendienst werkt, kan je werkgever je in het bedrijfsbelang tijdelijk of permanent naar een ander rooster overplaatsen. (…)
Afbouwregeling na definitieve overgang naar een rooster met een lagere ploegendiensttoeslag
De afbouwregeling geldt ook wanneer je bent ingedeeld in ploegendienst en je wordt in het bedrijfsbelang of omdat je gezondheid werken in je oude rooster niet langer toelaat, definitief geplaatst in een rooster met een lagere toeslag.
De afbouwregeling wordt dan toegepast op het verschil tussen je oude en je nieuwe ploegendiensttoeslag. (…)
GEBRUIKTE BEGRIPPEN
Bedrijfsbelang Iedere situatie die de veiligheid of de continuïteit van het bedrijfsproces betreft en situaties waarbij belangen van commerciële, economische of (technische) operationele aard van de onderneming van de werkgever in het geding zijn. (…)’”
Bijlage 4 bij de CAO over de ‘Berekening ploegendienstvergoeding’ bepaalt onder ‘Vergoeding’
onder meer:
2. De vergoeding wordt bepaald op basis van de zwaarte van het rooster, uitgedrukt in punten uurwaarde en berekend over een arbeidsduur van 52 weken per jaar.”
De uurwaarde en de vergoeding zijn in deze bijlage geregeld. Bijlage 5 bij de CAO geeft een afbouwregeling na het definitief verlaten van de ploegendienst, die recht geeft op een in hoogte aflopende uitkering die wordt berekend aan de hand van het aantal jaren dat in ploegendienst is gewerkt.
In de tot 1 maart 2014 binnen Tennet geldende “Uitvoeringsregeling continudienst” is onder artikel 11.1.4 het volgende bepaald:
“PloegendiensttoeslagVoor de vast in het ploegendienstrooster ingedeelde Senior Bedrijfsvoerder en Bedrijfsvoerder is de ploegendiensttoeslag gebaseerd op bovengenoemd rooster en wordt vastgesteld conform art. 8.5 Sector-CAO Energie.”
In de loop van 2010 heeft Tennet door het onderzoeksbureau Déhora Consultancy Group onderzoek laten doen naar de naleving van de Arbeidstijdenwet (ATW), de toepasselijke CAO en het bedrijfsreglement, alsmede naar financiële consequenties en de belasting van haar personeel door de wijze van roostering. In hoofdstuk 7 (Conclusies en aanbevelingen) van dit rapport is een aantal punten weergegeven (waaronder overwerk, consignatiediensten, verschoven uren) waarop afwijkingen van de ATW, CAO en het bedrijfsreglement zijn geconstateerd. Daarin is onder meer het volgende vermeld:
“7.1 Conclusies
Conformiteit ATW:
- -
-
alleen bij de roosters van de bedrijfsvoerders van Systeemvoorziening (SVZ) zijn geen overtredingen van de Arbeidstijdenwet geconstateerd;
- -
-
in de roosters van de senior bedrijfsvoerders van SVZ en TVZ en de bedrijfsvoerders TVZ komen Arbeidstijdenwet overtredingen voor;
- -
-
het is de vraag of consignatiediensten conform de Arbeidstijdenwet worden ingezet. consignatiediensten zijn bedoeld om, buiten de normale werktijden, onvoorziene en niet uit te stellen werkzaamheden te verrichten (…)”.
Voorts is onder het kopje “Financiële consequenties” vermeld dat en om welke redenen er relatief veel verschuivingen plaatsvinden, en valt onder het kopje “Belasting van roosters” onder meer het volgende te lezen:
“- de fysieke belasting van de roosters van SVZ en TVZ zijn enigszins lager dan van een standaard 5 ploegenrooster (waarop de ploegentoeslag is gebaseerd). (…)
- de sociale belasting van de roosters van SVZ en TVZ zijn vergelijkbaar met die van een standaard 5 ploegenrooster, zij het dat er minder voorspelbaarheid is. (…)”
In het rapport worden onder meer de volgende aanbevelingen gedaan:
“7.2 Aanbevelingen
(…)
- -
-
Opnemen van algemene reservediensten in het basisrooster i.p.v. reservediensten die zijn toegewezen zijn aan een dienst. Hierdoor wordt de ploegentoeslag lager. (…)
- -
-
Ontwikkelen van nieuwe basisroosters voor SBV van SVZ (SCC diensten) en nieuwe basisroosters voor TVZ (zonder ATW overtreding in het basisrooster).
- -
-
(…)
- -
-
Verandering van de consignatiediensten regeling. Consignatiediensten zijn, conform de ATW, niet bedoeld om ziekte of laatste moment uitval, op te vangen. Hierdoor ontbreekt de wettelijke basis voor het consignatiesysteem zoals dat wordt toegepast bij TenneT. (…)”
Tennet heeft naar aanleiding van dit rapport overleg gevoerd met de commissie arbeidsvoorwaarden van de ondernemingsraad (OR), alsook met het kernteam roosters (hierna: KT-roosters) waarvan enkele bedrijfsvoerders onderdeel uitmaken. Dit heeft in januari 2012 geleid tot een eerste conceptversie van de aangepaste Werktijdenregeling (WTR) van Tennet. Na voortgezet overleg heeft Tennet op 6 september 2012 een bijgestelde versie ter instemming aan de OR voorgelegd.
Op 21 september 2012 vond een presentatie van de voorgenomen wijziging van de WTR plaats, waarbij door de betrokken werknemers de ‘vertreksituatie’ als volgt is geschetst:
“Er wordt nu een vaste continudienst toelage van 30% betaald. Deze toelage wordt bij CAO-wijzigingen automatisch geïndexeerd zonder dat de feitelijke roosterzwaarte wordt getoetst” .
Voorts is over het nadelig effect dat het personeel van de voorgenomen wijziging zal ondervinden in de presentatie het volgende vermeld:
“(v)olgens de cao NWb wordt (-) afgebouwd op basis van het aantal jaren dat je werkt in de continudienst.”
Bij e-mail van 4 april 2013 heeft Griep geschreven:
“Bij deze brengen we je op de hoogte van de (her)inrichting en start van de Afvaardiging Bedrijfsvoering NCC en CCR. Eén van de redenen van de inrichting en start van de Afvaardiging Bedrijfsvoering NCC en CRR is de grote onrust die binnen de groep Bedrijfsvoering is ontstaan rondom de WTR plannen. Doel van de afvaardiging is om in voorkomende gevallen de collectieve belangen van alle (Senior) Bedrijfsvoerders te behartigen en te vertegenwoordigen; in dit kader vertegenwoordigt de Afvaardiging meer dan 90% van alle collega (Senior) Bedrijfsvoerders, en heeft tevens een ruim mandaat. (…)”.
Omdat de OR ook na een hernieuwde bijstelling zijn instemming onthield, heeft Tennet de gerezen knelpunten besproken met leden van het KT-roosters. Dit resulteerde in een rapport van 10 juli 2013 en een nieuw instemmingsverzoek aan de OR van 27 september 2013 over de voorgenomen WTR-wijziging en nieuwe conceptroosters. Daarin heeft Tennet tot uitdrukking gebracht dat de continudiensttoeslag in de nieuwe situatie overeenkomstig de CAO zal worden bepaald aan de hand van de daadwerkelijke roosterzwaarte. Tennet stelde een afbouwregeling in het vooruitzicht, waarbij ten gunste van de werknemers werd afgeweken van hetgeen Bijlage 5 bij de CAO Netwerkbedrijven daarover bepaalt. Afbouw van de toeslag zou voor iedereen, ongeacht het aantal jaren dat in ploegendienst was gewerkt, in 72 maanden (6 jaar) plaatsvinden. Omdat de OR erop aandrong de effecten van de afbouw van de toeslag verder te beperken, heeft Tennet de afbouwregeling verder versoepeld, in die zin dat de afbouw per kalenderjaar werd gemaximeerd op 1,4%, waardoor de afbouw in het meest ongunstige geval werd gespreid over 10 jaren (120 maanden).
Op 4 november 2013 heeft de OR met de gewijzigde WTR ingestemd. De WTR is vervolgens op 11 november 2013 vastgesteld en met ingang van 1 januari 2014 ingevoerd. In de nieuwe WTR is - kort gezegd - bepaald dat de ploegendiensttoeslag ingevolge de CAO op basis van de feitelijke belasting wordt berekend.
Op 20 januari 2014 heeft Tennet aan de OR gevraagd in te stemmen met de voorgenomen wijziging van de roosters van de (senior) bedrijfsvoerders in Arnhem en Ede. In de adviesaanvraag is vermeld dat de roosters zijn gebaseerd op de begin januari 2014 van kracht geworden WTR en na overleg met de (senior) bedrijfsvoerders door de roostermakers zijn opgesteld. Op 5 februari 2014 heeft de OR die instemming verleend. De nieuwe roosters zijn met ingang van 1 maart 2014 ingevoerd.
Bij brieven van 31 januari 2014 heeft Tennet de (senior) bedrijfsvoerders geïnformeerd over het met instemming van de OR gewijzigde roostermodel, over het percentage waarop de continudienst van de individuele werknemer was vastgesteld (variërend van 17,2 % tot 27%), alsmede over de wijze van afbouw van de toeslag. Tennet heeft de betrokken werknemers gewezen op de mogelijkheid bezwaar te maken tegen de gevolgen van de WTR-wijziging.
Van de gelegenheid om tegen de verlaging van de hun toekomende toeslag bezwaar te maken hebben in totaal 60 medewerkers, waaronder [appellanten] , gebruik gemaakt. Bij bezwaarschrift van 27 februari 2014 hebben hun gemachtigden zich beroepen op de eerder met de (senior) bedrijfsvoerders in afwijking van de CAO overeengekomen vaste, roosteronafhankelijke, ploegendiensttoeslag. Voor eenzijdige wijziging van deze, in het bezwaarschrift als primaire arbeidsvoorwaarde en verworven recht aangeduide, toeslag zou geen grondslag bestaan, zo stelden de medewerkers/klagers.
Bij brief van 26 maart 2014 is de gemachtigde van Tennet op de bezwaren ingegaan. Zij heeft uiteengezet waarin het bedrijfsbelang bij wijziging van de WTR en de roosters bestaat. Tennet heeft de bewaren ongegrond geacht.