Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, 19-04-2021, ECLI:NL:GHARL:2021:3773, 200.282.325

De beslissing

Kern van het geschil

Voor zover van belang voor de beoordeling van de verwezen zaak heeft De Hoge Raad in cassatie overwogen:

‘Indien een werknemer een werkgever ertoe beweegt een arbeidsovereenkomst tot stand te doen komen door enige opzettelijk daartoe gedane onjuiste mededeling, door het opzettelijk daartoe verzwijgen van enig feit dat hij verplicht was mede te delen of door een andere kunstgreep, is bedrog aanwezig en kan de werkgever zich beroepen op de (buitengerechtelijke) vernietiging van de arbeidsovereenkomst. In een dergelijk geval beschermt art. 3:44 lid 3 in verbinding met lid 1 BW de werkgever tegen de gevolgen van de onredelijke invloed die de werknemer heeft uitgeoefend op de wil van de werkgever. Het wettelijk stelsel van het ontslagrecht staat daaraan niet in de weg, omdat dat niet strekt tot bescherming van een werknemer die bedrog pleegt bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst.

Daarbij verdient opmerking dat a) de rechter ingevolge art. 3:53 lid 2 BW desgevraagd aan de vernietiging geheel of ten dele haar werking kan ontzeggen als de reeds ingetreden gevolgen van de arbeidsovereenkomst bezwaarlijk ongedaan gemaakt kunnen worden, en b) de in geval van vernietiging toepasselijke afdeling omtrent onverschuldigde betaling in Boek 6 BW(…) ertoe strekt de wederzijdse verplichtingen tot ongedaanmaking van hetgeen onverschuldigd is betaald, toe te snijden op de feiten en omstandigheden van het voorliggende geval.’

Verder heeft de Hoge Raad overwogen dat uit artikel 3:44 lid 3 BW niet de eis volgt dat de arbeidsovereenkomst (vrijwel) geheel nutteloos is gebleken, zodat het kunnen slagen van een beroep op (buitengerechtelijke) vernietiging van de arbeidsovereenkomst wegens bedrog daarvan niet afhankelijk mag worden gesteld. Indien de arbeidsovereenkomst voordeel heeft opgeleverd voor de werkgever, kan daarmee rekening worden gehouden bij de toepassing van artikel 3:53 lid 2 BW en van de regeling vervat in de afdeling omtrent onverschuldigde betaling in Boek 6 BW, aldus nog steeds de Hoge Raad.

De Hoge Raad heeft vervolgens de beschikking van het hof ’s-Hertogenbosch vernietigd en het geding naar dit hof verwezen ter verdere behandeling en beslissing.

In het hoger beroep luidt grief 3 van [verzoekster] : “Ten onrechte komt de rechtbank tot het oordeel dat een arbeidsovereenkomst – zoals in het onderhavige geval – niet door een buitengerechtelijke vernietiging kan eindigen, omdat dit in strijd is met het systeem van de wet.”

Uit de beschikking van de Hoge Raad, zoals hiervoor aangehaald, volgt dat deze grief van [verzoekster] slaagt.

Omdat de beschikking van hof Den Bosch is vernietigd moet dit hof met inachtneming van de beschikking van de Hoge Raad beoordelen:

1) of [verzoekster] beroep op (buitengerechtelijke) vernietiging van de arbeidsovereenkomst wegens bedrog slaagt, en zo ja,

2) wat dit betekent voor de reeds ingetreden gevolgen van de arbeidsovereenkomst.

Ad 1):Het beroep op buitengerechtelijke vernietiging wegens bedrog slaagt

Artikel 3:49 BW bepaalt dat vernietiging van een vernietigbare rechtshandeling kan plaatsvinden door een buitengerechtelijke verklaring.

Het hof oordeelt dat [verzoekster] zo’n buitengerechtelijke verklaring heeft gedaan. [verweerder] heeft redelijkerwijs moeten begrijpen dat de verklaring tot buitengerechtelijke vernietiging van de arbeidsovereenkomst van [verzoekster] afkomstig was en tot hem gericht. [verweerder] heeft dit betwist, maar voor zover [verweerder] dit al niet moest begrijpen uit de hiervoor vermelde e-mail van 28 juli 2017 dan moet hem dat in ieder geval duidelijk zijn geworden door de brief van 27 juni 2018 waarin [verzoekster] , na kennisneming van de onder 2.6 bedoelde informatie, de arbeidsovereenkomst wegens bedrog heeft vernietigd voor zover dat niet reeds rechtsgeldig is gebeurd. Deze brief is door [verzoekster] overgelegd in het hoger beroep en onvoldoende bestreden door [verweerder] . Enkel heeft hij op dat punt betoogd dat de arbeidsovereenkomst niet geheel nutteloos is geworden maar dat betoog is na de beschikking van de Hoge Raad niet langer relevant (zie 2.9).

Ad 2): De reeds ingetreden gevolgen van de arbeidsovereenkomst

De vraag is wat de gevolgen zijn van de buitengerechtelijke vernietiging voor de reeds verrichte prestaties op grond van de arbeidsovereenkomst. De in de beschikking van de Hoge Raad genoemde wettelijke bepalingen zijn daarbij van belang.

Artikel 3:53 lid 1 BW bepaalt dat de vernietiging terugwerkt tot het tijdstip waarop de rechtshandeling is verricht. En lid 2 van dit artikel bepaalt dat de rechter desgevraagd geheel of ten dele aan een vernietiging de werking kan ontzeggen indien de reeds ingetreden gevolgen van de rechtshandeling bezwaarlijk ongedaan gemaakt kunnen worden.

Titel 4, afdeling 2 van Boek 6 BW bevat bepalingen over onverschuldigde betaling. De artikelen 6:203 (leden 1 en 3) en 6:210 lid 2 BW van die afdeling bepalen dat degene die een ander zonder rechtsgrond een goed heeft gegeven gerechtigd is dit van de ontvanger als onverschuldigd betaald terug te vorderen. Als het gaat om een prestatie van een andere aard dan de betaling van een geldsom heeft degene die die prestatie heeft verricht jegens de ontvanger recht op ongedaanmaking daarvan.

Als de aard van de prestatie uitsluit dat zij ongedaan wordt gemaakt, dan treedt, voor zover dit redelijk is, vergoeding van de waarde van de prestatie op het ogenblik van ontvangst daarvoor in de plaats: (i) indien de ontvanger door de prestatie is verrijkt, (ii) indien het aan hem is toe te rekenen dat de prestatie is verricht of (iii) indien hij erin had toegestemd een tegenprestatie te verrichten.

Voor de op grond van de arbeidsovereenkomst verrichte prestaties geldt in dit geval het volgende.

[verzoekster] heeft aan [verweerder] loon betaald en zij verzoekt in deze procedure te bepalen dat zij dit netto loon onverschuldigd aan [verweerder] heeft voldaan. Deze prestatie van [verzoekster] is op geld waardeerbaar en daarmee jegens haar door [verweerder] ongedaan te maken door terugbetaling van een gelijk (netto loon)bedrag (zie artikel 6:203, leden 1 en 2 BW). [verzoekster] heeft overigens desgevraagd verklaard dat zij geen schade (meer) heeft als gevolg van afdracht van sociale premies en pensioenpremie.

De aard van de door [verweerder] geleverde feitelijke prestatie, te weten het beschikbaar stellen van zijn arbeidskracht, brengt met zich dat deze prestatie onmogelijk ongedaan is te maken. Voor zover in de stellingen van [verweerder] gelezen moet worden dat hij bepleit aan de vernietiging wegens bedrog de werking te ontzeggen, stuit dat reeds af op deze onmogelijkheid, hetgeen iets anders is dan ‘bezwaarlijk’. Dit betekent dat artikel 3:53 lid 2 BW niet aan de orde is, zodat aan de vernietiging niet de werking kan worden ontzegd. Maar bovenal zou het hof in dit geval ook geen reden hebben gezien om ten nadele van [verzoekster] de terugwerkende kracht van vernietiging te beperken of ontzeggen.

Wel geldt voor de prestatie van [verweerder] het bepaalde in de artikelen 6:203 leden 1 en 3 en 6:210 lid 2 BW.

De situaties van artikel 6:210 lid 2 BW als genoemd onder 2.15 onder (ii) en (iii) doen zich niet voor, nu sprake is van bedrog van de zijde van [verweerder] en van een toerekenen van of instemmen met zijn arbeidsprestatie daarmee niet aan de orde is. Kernvraag is daarom of [verzoekster] door de prestatie is verrijkt (i).

Het hof komt tot de conclusie dat [verzoekster] door de prestatie van [verweerder] niet is verrijkt. Het baseert dit op het volgende.

- BIG-registratie

[verweerder] heeft op de zitting bij het hof aangevoerd dat hij bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst aan [verzoekster] heeft meegedeeld dat hij niet over een BIG-registratie beschikte en via een andere manier dan het volgen van een opleiding zijn BIG-registratie zou organiseren. [verzoekster] heeft daarover op zitting aangedragen dat zij bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst wist dat [verweerder] niet over een actuele BIG-registratie beschikte. Volgens [verzoekster] had [verweerder] daarover gezegd dat hij zo’n registratie wel had gehad maar dat er iets verkeerd was gegaan in de verlenging van de registratie. Omdat dit wel vaker gebeurde was dit een plausibel verhaal volgens [verzoekster] .

Op grond van de onvoldoende gemotiveerd betwiste brief van IGJ gaat het hof ervan uit dat [verweerder] nooit een BIG-registratie heeft gehad. Niet is dan ook gebleken dat [verweerder] die registratie op een andere manier dan via het volgen van een opleiding zou kunnen verkrijgen. In het verlengde daarvan heeft [verweerder] eveneens onvoldoende onderbouwd dat hij gelet op zijn ervaring een traject voor verlenging van de registratie kon doorlopen. Daarvoor is immers minst genomen vereist dat hij eerder geregistreerd is geweest en dat hij de daarvoor vereiste opleiding heeft gevolgd. Dat laatste is in deze procedure niet gebleken.

[verzoekster] heeft gesteld dat het gevolg van het ontbreken van iedere BIG-registratie is geweest dat de door [verweerder] uitgevoerde behandelingen van cliënten van [verzoekster] niet adequaat zijn geweest en grotendeels door andere beroepsbeoefenaars opnieuw moesten worden gestart. Voor het hof staat vast dat [verweerder] de behandelingen, voor zover ze zijn doorgegaan, onbevoegd heeft gegeven en dat die behandelingen door [verzoekster] opnieuw gedaan moesten worden. Voorts stelt [verzoekster] dat zij de door [verweerder] als psychotherapeut verrichte handelingen niet in rekening heeft kunnen brengen. [verweerder] heeft de door [verzoekster] gestelde gevolgen niet betwist.

Dat [verweerder] maar voor een klein deel van zijn werkzaamheden een BIG-registratie nodig zou hebben omdat zijn werkzaamheden met name waren gericht op het managen van de zorg, zoals hij op zitting bij het hof heeft aangevoerd, doet aan het vorenstaande niet af. Voor dat kleine deel was de BIG-registratie immers wel een onvoorwaardelijk vereiste. Datzelfde geldt voor het verweer van [verweerder] dat hij in de paar maanden dat hij in dienst is geweest maar een paar diensten heeft uitgevoerd.

- Vereniging EMDR Nederland

- Visiedocument en managen van de zorg

[verweerder] heeft aangevoerd dat hij op grond van de arbeidsovereenkomst met name gericht is geweest op het managen van de zorg. [verweerder] heeft op zitting bij het hof daarover verklaard dat hij ervoor heeft gezorgd dat een aantal teams ging draaien en functioneel ging communiceren met het management. Verder heeft [verweerder] naar de inhoud van de documenten van [verzoekster] gekeken die de basis moesten vormen voor een door hem op te stellen visiedocument, met de verschillende teams contact gehad over wat de staat daarvan was en vervolgens met de teams en de directie gekeken waar [verzoekster] staat en waar het naar toe moet. In dat verband heeft [verweerder] ook veel aandacht besteed aan de reuring in de teams, aldus nog steeds [verweerder] .

[verzoekster] heeft op de zitting bij het hof het volgende uiteengezet. [verweerder] was niet zozeer manager maar directielid en in die hoedanigheid moest hij zich bezighouden met het spanningsveld dat bestond tussen de zelfstandige professionals en de organisatie alsook met het maken van een visiedocument ten behoeve van certificering. Weliswaar hebben therapeuten teruggekoppeld dat zij het fijn vonden dat [verweerder] hen hielp, maar zij hebben daarbij vertrouwd op zijn deskundigheid en die bleek hij niet te hebben. Toen zij daar bij het vertrek van [verweerder] achter kwamen heeft dat niet bijgedragen aan de werksfeer. Het door [verweerder] gemaakte visiedocument heeft uit niet meer bestaan dan knip- en plakwerk uit de door haar aangeleverde documenten die bedoeld waren als leeswerk en was als visiedocument niet bruikbaar, aldus nog steeds [verzoekster] .

Conclusie

Het hof komt tot de conclusie dat het bedrog geheel en al in het domein van [verweerder] ligt. Voor zover zijn werkzaamheden op het moment waarop hij deze verrichtte enige positieve waarde voor [verzoekster] hadden, is die waarde omgeslagen in het tegendeel toen bleek dat [verweerder] ten onrechte professioneel vertrouwen had genoten. [verweerder] heeft ook niet duidelijk kunnen maken dat [verzoekster] per saldo door zijn prestatie is verrijkt. Daarmee is niet voldaan aan de voorwaarden van artikel 6:210 lid 2 BW, zodat geen vergoedingsplicht voor [verzoekster] bestaat. Dit betekent dat het verzoek van [verzoekster] om [verweerder] uit hoofde van onverschuldigde betaling te veroordelen tot terugbetaling van het netto loon van € 16.819,98 kan worden toegewezen.

Met het slagen van grief 3, dat leidt tot toewijzing van dit verzoek van [verzoekster] , is het belang ontvallen aan een behandeling van de overige grieven. Daaraan gaat het hof dan ook voorbij.