Gerechtshof 's-Hertogenbosch, 12-04-2022, ECLI:NL:GHSHE:2022:1186, 200.306.966_01

Op 23 september 2021 heeft de advocaat van [appellante] aan Stamicarbon kenbaar gemaakt dat [appellante] voornemens was om de vaststellingsovereenkomst te vernietigen wegens een wilsgebrek, maar dat eerst kan worden bezien of in onderling overleg tot een passende oplossing kan worden gekomen.

Diezelfde dag heeft [appellante] zich weer ziek gemeld. Op 1 november 2021 heeft de bedrijfsarts geoordeeld dat [appellante] volledig arbeidsgeschikt is.

De vorderingen van [appellante]

Het (samengevat) oordeel van de kantonrechter en de vraag of deze kwestie zich leent voor een beoordeling in kort geding

Volgens Stamicarbon heeft [appellante] geen spoedeisend belang, omdat aan haar een uitkering is toegekend en omdat zij een fors bedrag als beëindigingsvergoeding heeft ontvangen, dat overeenkomt met ongeveer elf bruto maandsalarissen.

Het hof is van oordeel dat [appellante] wel een spoedeisend belang heeft. Zij heeft er belang bij dat haar contact met Stamicarbon en met haar collega’s niet door tijdsverloop verwatert.

Volgens Stamicarbon mag in kort geding geen constitutieve of declaratoire uitspraak worden gedaan. De gevraagde vernietiging van het bestreden vonnis heeft volgens Stamicarbon tot gevolg dat de gesloten vaststellingsovereenkomst wordt vernietigd.

Het hof verwerpt ook dit verweer. De vorderingen van [appellante] (meewerken aan re-integratie, althans tewerkstelling en loonbetaling) betreffen voorlopige voorzieningen. Daarmee wordt de vaststellingsovereenkomst niet vernietigd. Het is dus niet zo dat de rechtstoestand daardoor wordt vastgesteld.

De beoordeling van de grieven en de vorderingen in hoger beroep

[appellante] heeft het volgende aan haar vorderingen ten grondslag gelegd:

[appellante] is nog steeds in dienst van Stamicarbon omdat

Het hof begrijpt het bestreden vonnis zo, dat de kantonrechter heeft geoordeeld dat nader onderzoek nodig is om te beoordelen of er een discrepantie is geweest tussen wil en verklaring toen [appellante] de vaststellingsovereenkomst ondertekende. Het hof vat het oordeel van de kantonrechter zo op, dat de kantonrechter nader onderzoek nodig acht om te beoordelen of [appellante] ten tijde van de totstandkoming van de vaststellingsovereenkomst in staat was haar wil te bepalen.

Ook het hof is van oordeel dat die vraag in dit kort geding niet beantwoord kan worden omdat daarvoor nader onderzoek nodig zal zijn naar de geestestoestand van [appellante] . Partijen verschillen daarover immers sterk van mening. Zij verwijzen naar het onderzoeksrapport van HSK en naar verklaringen van diverse personen. Het hof is van oordeel dat deze gegevens geen uitsluitsel geven over deze vraag.

Zoals hiervoor al is vermeld, is het hof echter van oordeel dat nader onderzoek niet nodig is. Het hof acht het namelijk voldoende aannemelijk dat de bodemrechter de vorderingen toewijsbaar zal achten op één of meer van de andere door [appellante] aangevoerde grondslagen. Daartoe wordt het volgende overwogen.

Volgens vaste rechtspraak is voor een opzegging van de arbeidsovereenkomst door een werknemer een duidelijke en ondubbelzinnige verklaring nodig die is gericht op de beëindiging van de arbeidsovereenkomst. De Hoge Raad heeft in dat verband overwogen dat die strenge maatstaf ertoe dient de werknemer te behoeden voor de ernstige gevolgen die vrijwillige beëindiging van het dienstverband kan hebben. Die gevolgen zijn (onder meer) het verloren gaan van de mogelijkheid zich op ontslagbescherming te beroepen en het risico op het verlies van een uitkering (vgl. HR 10 juni 2005, ECLI:NL:HR:2005:AS8387).

[appellante] heeft de arbeidsovereenkomst niet opgezegd. Zij heeft met Stamicarbon een overeenkomst gesloten om de arbeidsovereenkomst met wederzijds goedvinden te beëindigen en zij heeft daarbij bedenktijd gehad. De hiervoor genoemde rechtspraak met betrekking tot opzegging, is dus niet direct van toepassing. Toch is het hof van oordeel dat aan die rechtspraak wel betekenis toekomt (reflexwerking). Het hof is van oordeel dat Stamicarbon te weinig informatie en te eenzijdige informatie heeft verstrekt aan [appellante] . Daartoe wordt het volgende overwogen.

3.4.5.1. [appellante] was arbeidsongeschikt. Voor haar gold het opzegverbod wegens ziekte. Over het opzegverbod wegens ziekte heeft de Hoge Raad overwogen dat dit mede ten doel heeft de werknemer te vrijwaren van de psychische druk welke een ontslagaanzegging tijdens ziekte kan veroorzaken (HR 24 oktober 1986, ECLI:NL:HR:1986:AC9536). Weliswaar is dat opzegverbod niet van toepassing wanneer de werknemer, kort gezegd, niet meewerkt aan re-integratie of de genezing belemmert, maar het hof is van oordeel dat het te voorbarig was om te concluderen dat [appellante] onvoldoende meewerkte.

De belangrijkste reden voor [appellante] om de vaststellingsovereenkomst aan te gaan was het niet hoeven ondergaan van het behandeltraject bij HSK dat de bedrijfsarts in gang had gezet. Het hof acht het aannemelijk dat de bodemrechter hierover zal oordelen dat Stamicarbon niet zo stellig had mogen zijn in haar mededeling dat [appellante] ofwel het behandeltraject bij HSK moest volgen ofwel een loonstop zou krijgen. Het hof realiseert zich dat Stamicarbon wellicht bang was dat zij een loonsanctie zou krijgen en dat dit voor haar de reden was om de loonstop aan te kondigen. Dat wil echter niet zeggen dat Stamicarbon meteen al dit zware middel kon of mocht toepassen. Het hof is van oordeel dat van [appellante] in beginsel mocht worden verwacht dat zij adviezen van de bedrijfsarts zou opvolgen, maar niet valt in te zien waarom dat alleen het behandeltraject bij HSK mocht zijn. De enige moeilijkheid die zich tot dat moment had voorgedaan was het bezwaar dat [appellante] had tegen het onderzoek dat zij moest ondergaan bij HSK (maar zij heeft daar wel aan meegewerkt) en daarna het bezwaar tegen een behandeltraject bij HSK. [appellante] had op zich geen bezwaar tegen een behandeltraject, maar wel tegen het door de bedrijfsarts uitgekozen bureau. Het hof is van oordeel dat niet zonder meer van [appellante] verlangd kon worden dat zij zich zou laten behandelen door HSK. Niet is onderzocht of dezelfde behandeling bij een andere therapeut kon worden gevolgd en evenmin is aan de orde gesteld om dat eerst te onderzoeken. Bovendien had de bedrijfsarts Stamicarbon geadviseerd een deskundigenoordeel bij het UWV aan te vragen over de vraag of [appellante] voldeed aan haar re-integratieverplichting. Volgens Stamicarbon heeft zij met haar voorstel om de arbeidsovereenkomst te beëindigen juist geprobeerd om te voorkomen dat partijen hierover lijnrecht tegenover elkaar zouden komen te staan. Het hof is van oordeel dat Stamicarbon daarmee over het hoofd heeft gezien dat juist in een situatie van arbeidsongeschiktheid en re-integratie de nodige zorgvuldigheid in acht moet worden genomen, juist vanwege de vergaande verplichtingen en het vervallen van rechten bij het niet voldoen aan re-integratie. Niet valt in te zien waarom een andere behandelaar niet in aanmerking kon komen. Voordat dit was onderzocht, had een loonstop nog niet aan de orde kunnen zijn. Niet valt in te zien waarom daarover niet eerst opnieuw de bedrijfsarts en / of het UWV geraadpleegd kon worden. Waarschijnlijk valt dat terug te voeren op het onjuiste uitgangspunt van Stamicarbon (dat voor risico dient te komen van Stamicarbon) dat [appellante] elf maanden lang heeft geweigerd om gehoor te geven aan adviezen van de bedrijfsarts. Volgens Stamicarbon was de bedrijfsarts stellig van mening dat [appellante] wel degelijk benutbare mogelijkheden had en kon re-integreren. Uit het overgelegde verzuimdossier blijkt echter dat de bedrijfsarts keer op keer (behalve het advies van 20 januari 2021) heeft aangegeven dat [appellante] juist niet in staat was haar eigen of andere, aangepaste, werkzaamheden uit te voeren. Het standpunt van Stamicarbon blijkt uit geen enkel document uit het verzuimdossier. Volgens Stamicarbon heeft de bedrijfsarts dat telefonisch aan haar medegedeeld. Dat wijkt echter volledig af van de schriftelijke terugkoppeling die de bedrijfsarts telkens opnieuw heeft gegeven. Als Stamicarbon het niet eens was met die schriftelijke terugkoppeling, dan valt niet in te zien waarom Stamicarbon nimmer hierop schriftelijk heeft gereageerd richting de bedrijfsarts en/of een oordeel van het UWV heeft gevraagd over de vraag of [appellante] voldoende meewerkte aan re-integratie. Het was de bedoeling dat het behandeltraject eind augustus 2021 zou beginnen, maar ook vanaf dat moment was een re-integratie nog niet aan de orde. De bedrijfsarts heeft immers 21 juli 2021 schriftelijk aan Stamicarbon laten weten dat het behandeltraject eind augustus 2021 zou beginnen en dat gezien de mate van beperkingen werd geadviseerd nog niet te starten met werkhervatting. Als het zo is geweest dat de bedrijfsarts telefonisch heel andere mededelingen heeft gedaan aan Stamicarbon, dan is dat zeer kwalijk. Stamicarbon heeft echter geen consequenties aan die telefonische informatie kunnen verbinden, omdat dit niet duidelijk is geweest voor [appellante] . Zo blijkt bijvoorbeeld ook uit het door Stamicarbon op 30 april 2021 ondertekende plan van aanpak dat geen re-integratie mogelijk was.

Kortom, de door Stamicarbon uitgeoefende druk (de aangekondigde loonstop) was onterecht. [appellante] kreeg zodanige stress van het vooruitzicht dat zij het behandeltraject moest ondergaan dat zij er een ontsteking in de maag van had gekregen. Stamicarbon was daarvan op de hoogte. [appellante] was arbeidsongeschikt. Zij had gevrijwaard moeten blijven van psychische druk, terwijl zij juist (extra) psychische druk heeft ervaren door de (onjuiste) opstelling van Stamicarbon.

3.4.5.2. [appellante] liep het risico dat haar geen uitkering zou worden verstrekt omdat zij een benadelingshandeling pleegde toen zij instemde met de vaststellingsovereenkomst. Dat dit risico zich niet heeft verwezenlijkt acht het hof van minder belang. Stamicarbon heeft niet aan [appellante] uitgelegd dat dit risico er was.

3.4.5.3. Het hof is verder van oordeel dat Stamicarbon vanuit oogpunt van goed werkgeverschap meer informatie had moeten geven over de financiële consequenties van de vaststellingsovereenkomst. De maximale uitkeringsperiode is voor [appellante] te kort om de tijd tot de pensioengerechtigde leeftijd te overbruggen terwijl ook het te verwachten pensioen aanzienlijk lager zal zijn dan bij een voortduren van de arbeidsovereenkomst. Stamicarbon heeft aangevoerd dat het de verantwoordelijkheid was van [appellante] om zich daarover te laten voorlichten. Volgens Stamicarbon heeft zij tegen [appellante] gezegd dat zij zich moest laten adviseren. Het hof is van oordeel dat dit misschien in de regel een goed uitgangspunt is, maar dat in dit geval (vanwege de specifieke omstandigheden: leeftijd, arbeidsverleden, arbeidsongeschiktheid) Stamicarbon uit oogpunt van goed werkgeverschap meer informatie had moeten geven.

3.4.6.1. Een overeenkomst die tot stand is gekomen onder invloed van dwaling en bij een juiste voorstelling van zaken niet zou zijn gesloten is (onder andere) vernietigbaar indien de dwaling te wijten is aan een inlichting van de wederpartij, tenzij deze mocht aannemen dat de overeenkomst ook zonder deze inlichting zou worden gesloten, of indien de wederpartij in verband met hetgeen zij omtrent de dwaling wist of behoorde te weten, de dwalende had behoren in te lichten (artikel 6:228 lid 1 BW).

Anders dan Stamicarbon heeft aangevoerd is een beroep op vernietiging van vaststellingsovereenkomst wegens dwaling niet uitgesloten. Een beroep op dwaling kan wel toewijsbaar zijn wanneer ten onrechte relevante informatie niet is gegeven. De belangrijkste reden voor [appellante] om de vaststellingsovereenkomst aan te gaan, was het niet hoeven ondergaan van het behandeltraject bij HSK. Het hof acht het voorshands aannemelijk dat de bodemrechter hierover zal oordelen dat Stamicarbon niet zo stellig had mogen zijn in haar mededeling dat [appellante] ofwel het behandeltraject moest volgen ofwel een loonstop zou krijgen (zie hetgeen daarover hiervoor is overwogen in 3.4.5.1). Het hof acht het aannemelijk dat [appellante] heeft gedwaald over de inlichting van Stamicarbon dat de loonbetaling gestaakt moest worden wanneer [appellante] niet zou meewerken aan het behandeltraject.

Het hof kan in deze voorlopige beoordeling niet geheel uitsluiten dat Stamicarbon zelf er ook van overtuigd was dat er geen andere keuze was dan het volgen van het behandeltraject of het staken van de loonbetaling. In dat geval is sprake van wederzijdse dwaling en ook dat maakt de vaststellingsovereenkomst vernietigbaar.

3.4.6.2. Misbruik van omstandigheden is aanwezig, wanneer iemand die weet of moet begrijpen dat een ander door bijzondere omstandigheden, zoals noodtoestand, afhankelijkheid, lichtzinnigheid, abnormale geestestoestand of onervarenheid, bewogen wordt tot het verrichten van een rechtshandeling, het tot stand komen van die rechtshandeling bevordert, ofschoon hij weet of moet begrijpen hem daarvan zou behoren te weerhouden (artikel 3:44 lid 4 BW). Het hof kan niet er vanuit gaan dat sprake is geweest van een abnormale geestestoestand, maar wel is sprake geweest van een moment waarop [appellante] druk heeft ervaren vanuit het onjuiste idee dat zij het behandeltraject bij HSK moest volgen. De in de wet genoemde bijzondere omstandigheden betreffen een niet limitatieve opsomming en het hof is van oordeel dat de hiervoor besproken omstandigheden kunnen worden gekwalificeerd als bijzondere omstandigheden in de zin van artikel 3:44 lid 4 BW. Stamicarbon was van die omstandigheden op de hoogte. Het hof acht het voorshands aannemelijk dat de bodemrechter tot het oordeel komt dat Stamicarbon [appellante] ervan had moeten weerhouden om deze overeenkomst aan te gaan.

3.4.6.3. Een tussen partijen als gevolg van een overeenkomst geldende regel is niet van toepassing, voor zover dit in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn (artikel 6:248 lid 2 BW). Het hof acht het voorshands aannemelijk dat de bodemrechter van oordeel zal zijn dat [appellante] terecht de vaststellingsovereenkomst heeft vernietigd. Als de bodemrechter toch niet tot dat oordeel komt, dan acht het hof het aannemelijk dat alle hiervoor besproken omstandigheden zullen leiden tot het oordeel dat het beroep van Stamicarbon op de vaststellingsovereenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zal zijn. Daarbij wijst het hof nogmaals op de nadelige gevolgen die de vaststellingsovereenkomst voor [appellante] heeft waarop [appellante] niet is gewezen. Het hof betrekt daarbij dat Stamicarbon heeft aangevoerd dat [appellante] ook zelf de (financiële) gevolgen van de vaststellingsovereenkomst had moeten onderzoeken en dat zij [appellante] had geadviseerd zich te laten informeren. Dat in aanmerking nemende is het hof toch van oordeel dat van Stamicarbon een actievere houding in dit opzicht verwacht had mogen worden, juist omdat [appellante] arbeidsongeschikt was, terwijl de periode tot pensioengerechtigde leeftijd te lang was om met een uitkering te kunnen overbruggen en er een risico bestond op een weigering van de uitkering. Stamicarbon was daarvan op de hoogte, althans had daarvan op de hoogte behoren te zijn. Verder is in dit verband ook nog van belang dat [appellante] al bijna een jaar arbeidsongeschikt was. Wanneer de vaststellingsovereenkomst niet was gesloten dan had zij een behandeling kunnen ondergaan en daarna kunnen gaan re-integreren bij Stamicarbon. Gelet op het zeer lange dienstverband en het feit dat er zich geen problemen hebben voorgedaan met betrekking tot haar functioneren, lag het in de rede dat [appellante] uiteindelijk weer had kunnen hervatten.

3.4.7.1. [appellante] heeft primair gevorderd dat Stamicarbon uitvoering geeft aan haar re-integratieverplichtingen jegens haar. Het hof zal deze vordering afwijzen, omdat [appellante] arbeidsgeschikt is verklaard door de bedrijfsarts (zie 3.2.7) en zij geen deskundigenoordeel of andere stukken heeft overgelegd waaruit moet worden afgeleid dat dit niet juist is. Zij heeft ter zitting medegedeeld dat zij zich (vanuit de WW-situatie) die dag weer ziek had gemeld, maar vanwege het ontbreken van enige onderbouwing van dat standpunt gaat het hof er van uit dat [appellante] arbeidsgeschikt is.

3.4.7.2. [appellante] heeft subsidiair gevorderd haar toe te laten tot het verrichten van de overeengekomen werkzaamheden als Inspection planner, binnen 24 uur na de uitspraak, op straffe van een dwangsom. Stamicarbon heeft ter zitting verklaard dat de functie van [appellante] inmiddels door een andere persoon wordt vervuld. Stamicarbon heeft echter niet in haar memorie van antwoord (en ook niet in haar in eerste aanleg gehouden pleidooi) aangevoerd dat het onmogelijk zal zijn om [appellante] weer toe te laten tot de bedongen werkzaamheden. Wel acht het hof het reëel dat Stamicarbon niet van het een op het andere moment haar organisatie en de werkverdeling zo kan aanpassen dat [appellante] weer haar functie kan verrichten. Het hof zal daarom pas na verloop van vier weken na de betekening van deze uitspraak een dwangsom verbinden aan het niet naleven van deze veroordeling. Het hof zal de dwangsommen maximeren.

3.4.7.3. Verder heeft [appellante] gevorderd dat Stamicarbon haar salaris met vakantiebijslag en overige emolumenten betaalt vanaf 16 november 2021 te vermeerderen de wettelijke verhoging en met de wettelijke rente. Het hof acht de loonvordering toewijsbaar maar ziet in de omstandigheden van deze zaak geen aanleiding om als voorziening ook de wettelijke verhoging en de wettelijke rente toe te wijzen. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat Stamicarbon een beëindigingsvergoeding heeft betaald die [appellante] zal moeten terugbetalen (evenals de uitkering). Dat is ter zitting aan de orde geweest. Partijen doen er verstandig aan om daarover met elkaar overleg te voeren.

3.4.7.4. [appellante] heeft ook gevorderd om Stamicarbon te veroordelen in de proceskosten, de nakosten daaronder begrepen. Het hof zal Stamicarbon als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij veroordelen in de proceskosten van beide instanties. Aangezien [appellante] niet de originele inleidende dagvaarding aan het hof heeft overgelegd kan het hof geen dagvaardingskosten begroten en zal het hof in zoverre de vordering afwijzen. Het hof ziet geen aanleiding om nu al nakosten toe te wijzen.