Hoge Raad, 14-09-1992, AC3716, 91700

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

I. hij op 30 september 1987 te Weesp tezamen en in vereniging met anderen, opzettelijk [slachtoffer] wederrechtelijk van de vrijheid heeft beroofd en beroofd gehouden, hebbende hij, verdachte toen en daar tezamen met zijn mededader opzettelijk voornoemde [slachtoffer] wederrechtelijk onder bedreiging van een vuurwapen (revolver) en met geweld (te weten het slaan tegen het gezicht/hoofd van [slachtoffer] met de vuist en slaan tegen het hoofd/gezicht met de kolf van dat vuurwapen) in een auto gebracht (terwijl [slachtoffer] enige tijd buiten kennis was tengevolge van voormeld slaan) en enige tijd met hem ( [slachtoffer] ) in die auto gereden en verbleven en hebbende hij, verdachte en zijn mededaders opzettelijk [slachtoffer] gedurende enige tijd belet daarheen te gaan waarheen hij wilde;

II. hij omstreeks 23 februari 1988 te Amersfoort, opzettelijk gebruik heeft gemaakt van 25 vervalste betaalcheques (A.B.N.) - elk zijnde een geschrift waaruit enig recht enige bevrijding van schuld kon ontstaan en dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen - als ware die geschriften echt en onvervalst, terwijl uit dat gebruik enig nadeel kon ontstaan, immers heeft hij die geschriften waarvan de vervalsing hierin bestond dat genoemde cheques die ten name van [A] waren gesteld, opzettelijk valselijk waren ingevuld en ondertekend door een ander dan [A] - toen aldaar ter betaling aangeboden aan een persoon genaamd [betrokkene 2] ;

III. dat hij op of omstreeks 10 februari 1988 te Hilversum tezamen en in vereniging met een ander met het oogmerk van wederrechtelijke toeëigening heeft weggenomen een personenauto merk BMW type 316, kleur wit, (kenteken [AA-00-BB] ), geparkeerd staande op het parkeerterrein Janseniushof aldaar, toebehorende aan [betrokkene 3] , waarbij hij, verdachte, en/of zijn mededader het weg te nemen goed onder hun bereik hebben gebracht door middel van braak op een por- tierslot en het stuurslot en het startcontact van die auto.

Deze bewezenverklaring berust op de volgende bewijsmiddelen:

Ten aanzien van het onder I bewezenverklaarde (dossier 13) :

In de avond van 29 september 1987 heb ik gekaart met een bekende van mij, [betrokkene 4] . In de woning van deze [betrokkene 4] is onlangs ingebroken. Om een of andere reden is in Weesp het verhaal rondgegaan dat ik die inbraak gepleegd zou hebben. Op 29 september 1987 kwam ik omstreeks 24.00 thuis. Ik ben direct naar bed gegaan en in slaap gevallen. Op 30 september 1987, omstreeks 00.30 uur werd ik door twee mij onbekende kerels gewekt. Deze kerels sloegen mij met gebalde vuisten op het gezicht. Vervolgens pakten zij mij beet en gooiden mij van de trap vanaf de eerste verdieping op de begane grond. Ik zag dat één van die kerels de loop van een chroomkleurig pistool of revolver op het gezicht richtte. Ik zag en voelde dat de loop tegen mijn gezicht werd gezet. Ik voelde dat één van die kerels met de kolf van dit pistool tegen mijn gezicht sloeg. Ik had tengevolge van die klappen een heftige pijn aan mijn gezicht. Op een gegeven moment werd ik door één van die kerels buiten westen geslagen. Toen ik weer bijkwam lag ik op de achterbank van een personenauto. Een van die kerels kwam naast mij op de achterbank zitten en sloeg mij met de kolf van het pistool naar het linkergedeelte van de achterbank. Ik zag en voelde dat het pistool met de loop wederom op mijn gezicht werd gezet. Onderwijl werd er tegen mij gezegd dat ik kapot geschoten zou worden. Ik voelde mij hierdoor ernstig bedreigd en dacht dat die kerels dit inderdaad zouden doen. Ik voelde dat mijn gezicht behoorlijk bloedde en opzwelde. Ik had vreselijke pijn aan mijn gezicht, maar de angst dat ik inderdaad dood geschoten zou worden overheerste alles. Vervolgens werd de auto naar de Kostverlorenstraat te Weesp gereden en de auto werd tot stilstand gebracht ter hoogte van café Sheresta aan die straat. Op weg naar deze straat werd ik voortdurend geslagen met vuisten en een pistool. Nadat het portier geopend was, zag ik dat de mij bekende [betrokkene 5] in de deuropening kwam staan. Ik hoorde dat hij diverse malen vroeg waar de handel was. Iedere keer als ik wat terug wilde zeggen kreeg ik van één van die onbekende kerels een klap op mijn gezicht. Ik had de indruk dat [betrokkene 5] dacht dat ik in het huis van zijn vader had ingebroken en dat die kerels die mij uit huis gehaald hebben, handelden in opdracht van [betrokkene 5] . Ik heb vervolgens nog diverse klappen met de kolf van het pistool in mijn gezicht gehad. Ik ondervond hiervan hevige pijn en voelde dat het heftig bloedde. Ik hoorde toen dat [betrokkene 5] vervolgens zei: "zo is het genoeg, lopen jij!". Ik werd toen de auto uitgelaten en ik liep vervolgens hard weg. Vlak daarna kwam ik mijn broer tegen en de politie.

Op 1 oktober 1987 zonden wij de sporen en voorwerpen ad 1, 2, 3, 4, 5, 6 en 17, alsmede een bloedmonster van het slachtoffer [slachtoffer] , ten behoeve van een vergelijkend onderzoek aan het Gerechtelijk Natuurwetenschappelijk Laboratorium te Rijswijk.

In een aanvrage onderzoek d.d. 1 oktober 1987 corr.no. 2129/87 werd namens het Hoofd Afdeling technische recherche der rijkspolitie Amsterdam verzocht een terzake dienend onderzoek te verrichten. Dit onderzoek is door ons laboratorium verricht.

Conclusie

Van de veiliggestelde bloedsporen ad 1 tot en met 5 en de bloedsporen op de revolver ad 6 en het jack ad 17 kon de menselijke herkomst worden vastgesteld.

Gezien de resultaten van het onderzoek naar erfelijke factoren kan worden geconcludeerd dat de onderzochte bloedsporen ad 1 tot en met 5, het bloed op de revolver ad 6 en op het jack ad 17 zich gedragen alsof ze afkomstig zijn van het slachtoffer [slachtoffer] .

De volgende goederen werden inbeslaggenomen:

Uit de Mercedes personenauto:

Op 20 april 1988 heb ik op verzoek van de recherchegroep van het Korps rijkspolitie binnen het district Utrecht een geur- identificatieproef gehouden met de rijksspeurhond "Noesjka". Aan het bureau van de gemeentepolitie Soest zaten twee personen in bewaring, welke werden verdacht van overtreding van artikel 282 lid 2 van het Wetboek van Strafrecht, gepleegd te Weesp op 30 september 1987. De verdachten waren genaamd [verdachte] en [betrokkene 1] .

Als sorteermateriaal waren de houten kolfplaten van een vuurwapen veilig gesteld en daartoe verpakt in plastic isolatie. Ik reikte aan de verdachte [verdachte] en [betrokkene 1] beiden drie vrijwel identieke metalen buisjes uit en vervolgens aan vijf andere personen elk één van dezelfde buisjes. Nadat een ieder de aan hem verstrekte buisjes ongeveer tien minuten had vastgehouden en aangenomen kon worden dat zich daaraan voldoende menselijke geur zou bevinden, heb ik van een ieder zijn buisjes ingenomen en veilig gesteld in nieuwe, nog ongebruikte plastic zakken en wel zodanig dat elke lichaamsgeur in een aparte plastic zak bewaard bleef.

Hierna begaf ik mij naar de sorteerplaats. Aldaar werden door de rijksspeurhondgeleider [B] de buisjes op een rij gelegd met een onderlinge afstand van ongeveer vijftig centimeter. Van elke verdachte werd één van de door hem gedragen buisjes op een willekeurige plaats in de rij gelegd. Vervolgens begaf ik mij met de rijksspeurhond Noesjka naar de rij en haalde de linker kolfplaat uit de plastic isolatie. Ik liet de hond uitvoerig lucht nemen van deze houten kolfplaat. Nadat de hond voldoende lucht had genomen, begaf hij zich op een door mij gegeven commando geheel vrij naar de rij met buisjes en berook die stuk voor stuk. Toen de hond aan de rechter buitenzijde kwam keerde hij zich om en liep terug over de rij en berook de buisjes wederom stuk voor stuk. Toen de hond bij het tweede buisje van links kwam, tekende hij op dit buisje, pakte het in zijn mond en apporteerde dit buisje aan mij. Bij controle van het nummer op het buisje, bleek mij dat het hier een buisje van de verdachte [verdachte] betrof. Deze proef werd daarna nog tweemaal op de hierboven omschreven wijze herhaald. De buisjes van de verdachten lagen daarbij telkens op een andere plaats in de rij. Ook deze beide keren apporteerde de hond mij de buisjes van de verdachte [verdachte] .

Uit de werkwijze van de rijksspeurhond en mijn eigen waarnemingen bleek mij dat de hond duidelijk overeenkomst in lichaamsgeur waarnam tussen de kolfplaat en de door de verdachte [verdachte] vastgehouden buisjes.

De Mercedes die de politie in deze zaak in beslag had genomen is inderdaad de Mercedes waarin mijn autotelefoon zat. Mijn medeverdachten [verdachte] en [betrokkene 1] zijn mij goed bekend.

Ten aanzien van het onder II bewezenverklaarde (dossier 14)

Ik heb op 10 oktober 1987 bij de gemeentepolitie Haarlemmermeer aangifte van inbraak in mijn woning gedaan. Bij deze inbraak zijn onder meer betaalcheques ontvreemd. Nu ontving ik bankafschriften van de ABN bank te Nieuw-Vennep, waaruit blijkt dat de betaalcheques zijn verzilverd. Het betreft de volgende betaalcheques: [001 t/m 002] . Er is voor een totaalbedrag van f 2500,— van mijn rekening afgeschreven. Aan niemand is toestemming gegeven om deze cheques welke noch ingevuld, noch ondertekend waren als echt en onvervalst te gebruiken.

Voormeld proces-verbaal bevat als bijlage 25 copieën van telkens de voor- en achterzijde van betaalcheques t.n.v. [A] , genummerd [001 t/m 002] , welke op de voorzijde telkens zijn ingevuld voor F 100,— aan Ruitersportcentrum Amersfoort en welke achterzijden telkens zijn voorzien van een betaalstempel van de RABO-bank Amersfoort-Hoevelaken, gedateerd op 24 februari 1988 .

Op 23 februari 1988 kwamen twee mannen bij mij in de manege Een van deze mannen was de mij bekende [betrokkene 1] , de ander stelde zich voor als [A] uit Barneveld. De man die zich als [A] voorstelde wilde een pony kopen. Ik had enkele pony's te koop en we kwamen overeen dat hij een pony kocht voor de prijs van f 2500, —. [A] schreef 25 ABN-cheques uit met de nummers [001 t/m 002] .

Daar [betrokkene 1] direct zijn commissie wilde hebben, ben ik toen direct naar de RABO-bank gereden en heb daar de cheques ingewisseld. Vervolgens ben ik naar de plaats gereden waar [betrokkene 1] stond te wachten. Ik wilde hem f 250,— geven. [betrokkene 1] wilde echter f 350,— hebben. Hierna heb ik bij de ABN-bank geld gewisseld, waarna ik [betrokkene 1] f 350,— betaalde.

Een proces-verbaal, op 30 januari 1989 opgemaakt door mr G.A.M.E. van der Burg-van Geest, rechter-commissaris belast met de behandeling van strafzaken in de arrondissementsrechtbank te Utrecht en C. Launspach-van den Broek, griffier, onder meer inhoudende als op evengenoemde datum afgelegde verklaring van [betrokkene 2] - zakelijk weergegeven -:

In februari 1988 kwam [betrokkene 1] bij mij op de manege. Een week à tien dagen later kwam [betrokkene 1] terug met iemand bij zich. Die man die bij hem was stelde zich voor als [A] of [A]. De man die zich [A] noemde heeft een pony gekocht en heeft mij toen de ingevulde cheques overhandigd. Ik heb destijds bij de politie in Soest een man gezien die ik heb herkend als de man die zich [A] noemde.

Op 26 april 1988 heb ik, verbalisant getuige [betrokkene 2] in het bureau van gemeentepolitie te Soest nader gehoord en door middel van de confrontatiespiegel geconfronteerd met verdachte [verdachte] . Hij verklaarde:

De man met wie u mij zojuist confronteerde is de man die op 24 februari 1988 (en niet 23 februari 1988, zoals ik abusievelijk op de rekening vermeldde) bij mij op kantoor 25 ABN-cheques uitschreef onder de naam [A] uit Barneveld.

U vertelt mij dat ik op 24 februari 1988 bij een ruiter- sportvereniging in Amersfoort ben geweest. Inderdaad kan ik mij herinneren dat ik daar met [betrokkene 1] ben geweest. Bij die manege troffen wij een man. [betrokkene 1] kende die man goed. Na een poosje zijn wij vertrokken. Wij zijn toen Amersfoort uitgereden. [betrokkene 1] en ik stopten op een hoek. De man van de manege was de bank in die buurt ingelopen. Vervolgens zag ik dat [betrokkene 1] naar de man toeliep. Hierna zijn we weer achter die man aangereden naar een andere bank. Daar is de manegehouder naar binnen gestapt. Ik zag dat de man F 350,— aan [betrokkene 1] gaf.

Ten aanzien van het onder III bewezenverklaarde (dossier 12)

Tussen 9 februari 1988 te 22.15 uur en 10 februari 1988 te 8.00 uur werd vanaf het parkeerterrein Janseniushof te Hilversum het afgesloten motorvoertuig, merk BMW type 316, kenteken [AA-00-BB] , kleur wit, ontvreemd. Aan niemand werd toestemming gegeven tot het plegen van het feit.

Een fotocopie van een proces-verbaal van de gemeentepolitie Zand- voort, betreffende aantreffen gesignaleerd voertuig, op 11 februari 1988 op ambtseed opgemaakt door [verbalisant 16] , onder meer inhoudende als relaas van verbalisant - zakelijk weergegeven -:

Op 11 februari 1988 te 4.00 uur werd door mij te Zandvoort aangetroffen een vierwielige personenauto, merk BMW, type 316, kenteken [AA-00-BB] . Het stuurslot is met startcontact geheel verdwenen. Linker portier slot is vermoedelijk vernield.

Een proces-verbaal van bevindingen op 8 april 1988 op ambtseed opgemaakt door [verbalisant 17], opperwachtmeester der rijkspolitie, tijdelijk ingedeeld bij de justitiële dienst van het Korps Rijkspolitie in het district Utrecht, onder meer inhoudende als relaas van verbalisant - zakelijk weergegeven

Op 10 februari 1988 zag ik te Zandvoort een personenauto, merk BMW, kleur wit, kenteken [AA-00-BB] , type 316. In het voertuig zaten op dat moment twee mannen. De bestuurder van de auto was de mij bekende [betrokkene 1] . Haast de bestuurder zat de mij bekende [verdachte] .

Een proces verbaal, op 19 april 1988 op ambtseed, respectievelijk ambtsbelofte opgemaakt door [verbalisant 13] en [verbalisant 14] , beiden hoofdagent van gemeentepolitie te Soest, onder meer inhoudende als op evengenoemde datum tegenover verbalisanten afgelegde verklaring van [betrokkene 1] - zakelijk weergegeven -:

In 1988 heb ik contact gezocht met een kennis in Amsterdam en gevraagd of hij een goedkoop autootje voor mij had. Nadat ik weer telefonisch contact met hem had gezocht, zei hij dat hij een leuk autootje had. Ik ben toen naar hem toegegaan en zag dat het een witte BMW was. Deze auto heb ik toen meegenomen. Ik ben toen met die auto naar huis gereden. Vervolgens ben ik roet de mij bekende [verdachte] , wonende te Soest, naar Zandvoort gereden. Ik moest naar iemand toe. Daar de BMW niet goed liep, heb ik deze in Zandvoort achtergelaten. Later hoorde ik dat de auto weg was.

Voorts heeft het Hof ten aanzien van het onder III bewezenverklaarde nog overwogen:

De verdachte en zijn medeverdachte [betrokkene 1] waren blijkens de bewijsmiddelen kort na de diefstal in het bezit van de betreffende auto. De verdachte heeft hiervoor geen aannemelijke verklaring gegeven.

De verdachte heeft immers zowel bij de politie, als ter terechtzitting in eerste aanleg, als ter terechtzitting in hoger beroep naar hun inhoud telkens wisselende verklaringen afgelegd, terwijl de door verdachte als bestuurder van de BMW genoemde [betrokkene 1] hieromtrent een verklaring aflegt die bij geen van de verschillende verklaringen van de verdachte ten aanzien van dit feit aansluiting vindt. Het hof is dan ook van oordeel dat de diverse verklaringen van verdachte en van [betrokkene 1] leugenachtig zijn en kennelijk zijn afgelegd om de waarheid te bemantelen, te weten dat zijzelf deze auto door middel van braak hebben weggenomen in Hilversum. Het hof bezigt deze verschillende verklaringen in zoverre mede tot het bewijs van het onder III. bewezenverklaarde.

5. Beoordeling van het eerste middel

Dat onder omstandigheden aan een leugenachtige verklaring van de verdachte, anders dan aan die van een getuige, wel een bewijsgrond kan worden ontleend, vindt zijn grondslag in de van die van een getuige verschillende positie van de verdachte in het strafproces. Zulks wordt ook tot uitdrukking gebracht in de Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot het Wetboek van Strafvordering, waarin met betrekking tot art. 341 Sv in zoverre wordt vermeld:

"Iedere verklaring van den verdachte in den zin van dit artikel moet aan den rechter de bouwstof voor het bewijs kunnen leveren. De vraag of die verklaring inhoudt eene algeheele bekentenis van schuld, eene ontkenning of slechts erkenning van sommige feiten en omstandigheden die met het telastegelegde feit in een “meer of minder verwijderd verband staan, betreft de beoordeling van den inhoud der verklaring, eene beoordeling waarin de rechter geheel vrij is. Zo nodig zou deze dus zelfs aan het feit, dat de verdachte zekere van elders vaststaande feiten ontkent, een bewijsgrond tegen hem mogen ontleenen."

Het vorenoverwogene brengt mede dat de bestreden uitspraak niet in stand kan blijven en verwijzing moet volgen.

De Hoge Raad vernietigt het bestreden arrest en verwijst de zaak naar het Gerechtshof te ‘s-Gravenhage, ten einde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

Dit arrest is gewezen door de vice-president Haak als voorzitter, en de raadsheren Mout, Keijzer, Bleichrodt en Van Erp Taalman Kip-Nieuwenkamp in bijzijn van de griffier Sillevis Smitt-Mülder, en uitgesproken op 14 september 1992.