Hoge Raad, 14-11-2000, AA8296, 00774/99 E

14 november 2000

Strafkamer

nr. 00774/99 E

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te 's-Gravenhage van 16 april 1999 (parketnummer 1008677496) alsmede tegen alle op de terechtzitting van dit Hof gegeven beslissingen in de strafzaak tegen:

[verdachte], gevestigd te [vestigingsplaats].

1.1. Het Hof heeft in hoger beroep - met vernietiging van een von-nis van de Economische Politierechter in de

Arron-disse-ments-rechtbank te Rotterdam van 7 mei 1998 - de verdachte ter zake van 1. “overtreding van het bepaalde bij artikel 47 van de Wet op het consumentenkrediet, begaan door een rechtpersoon, meermalen gepleegd” en 2. “overtreding van een voorschrift gesteld bij artikel 82, eerste lid, van de Wet toezicht kredietwezen 1992, begaan door een rechtspersoon, meermalen gepleegd” veroordeeld tot twee geldboetes van elk éénduizend gulden voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaren.

2.2. De Advocaat-Generaal Machielse heeft geconcludeerd

dat de Hoge Raad de bestreden uitspraak zal vernietigen en de zaak zal verwijzen naar een aangrenzend Hof teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan. Voorts heeft de Advocaat-Generaal Machielse bij aanvullende conclusie geconcludeerd dat hij zich ontslagen acht van de plicht het nieuw voorgestelde tweede middel te bespreken.

3.1. De verdachte, een stichting, heeft in de uitoefening van haar bedrijf diensten verricht, gericht op de totstandkoming van een regeling ten aanzien van de schuldenlast van natuurlijke personen, geheel of gedeeltelijk voortvloeiende uit krediettransacties.

Zij heeft uitkeringsinstanties en werkgevers benaderd met het verzoek de aan haar cliënten toekomende gelden over te maken op een ten name van de stichting staande bankgirorekening. Met de op die rekening staande bedragen zijn door haar in opdracht en ten behoeve van die cliënten betalingen gedaan aan schuldeisers. De stichting ontvangt ook giften. Ook worden door cliënten zelf bedragen aan de stichting overgemaakt.

3.2. Ten aanzien van het tenlastegelegde onder 1 heeft de stichting betoogd dat zij de bedoelde schuldbemiddeling om niet heeft verricht, zodat ingevolge artikel 48, eerste lid, Wet op het consumentenkrediet het verbod van artikel 47, eerste lid, van die wet niet van toepassing is, en dat, voorzover door haar wel kosten in rekening worden gebracht, deze kosten betrekking hebben op zogenaamd budgetbeheer, welke activiteit volledig los staat van de schuldbemiddeling.

Ten aanzien van het tenlastegelegde onder 2 heeft de verdachte betoogd, dat de Wet toezicht kredietwezen 1992 te dezen toepassing mist, omdat zij de verkregen gelden niet heeft belegd of als krediet heeft uitgezet.

"Met betrekking tot het haar onder 1 tenlastegelegde feit heeft verdachte betoogd dat zij ontslagen dient te worden van rechtsvervolging, waartoe zij het volgende, zakelijk weergegeven, heeft aangevoerd.

Zij erkent dat zij in de in de tenlastelegging vermelde periode in de uitoefening van haar bedrijf diensten heeft verricht, gericht op de totstandkoming van een regeling met betrekking tot de bestaande schuldenlast van natuurlijke personen, geheel of gedeeltelijk voortvloeiend uit een of meer krediettransacties, doch stelt dat zij deze schuldbemiddeling om niet heeft verricht, zodat ingevolge artikel 48, eerste lid van de Wet op het consumentenkrediet het verbod van artikel 47, eerste lid, van de Wet op het consumentenkrediet niet van toepassing is. Voorzover door haar wel kosten in rekening worden gebracht, hebben deze betrekking op budgetbeheer, welke activiteit volledig los staat van de schuldbemiddeling, aldus verdachte.

Het hof verwerpt dit verweer. Schuldbemiddeling is een activiteit, gericht op de afwikkeling van een bestaande schuldenlast. Instellingen die zich hiermee bezighouden, trachten dit doel te verwezenlijken door in overleg met de schuldeisers regelingen te treffen. Betalingen die in het kader van een dergelijke regeling door de schuldenaar aan de schuldeisers worden verricht, plegen plaats te vinden door tussenkomst van de schuldbemiddelaar. Dat verhoogt de kans op acceptatie van een voorgestelde regeling.

De door verdachte als budgetbeheer aangeduide activiteiten, waarvoor zij kosten in rekening brengt, hangen direct samen met de door haar als schuldbemiddelaar namens de schuldenaars getroffen regelingen. Tegen die achtergrond is het onjuist om, zoals verdachte wil, het budgetbeheer geheel los te zien van de schuldbemiddeling, waarvoor geen vergoeding in rekening mag worden gebracht.

Overigens blijkt uit de gebezigde bewijsmiddelen dat verdachte ook administratiekosten in rekening heeft gebracht gedurende periodes waarin zij nog doende was regelingen te treffen met schuldenaars. Zo blijkt uit bewijsmiddel 5 van een verzoek tot kwijtschelding/schuldregeling in een brief van 9 november 1995, terwijl volgens bewijsmiddel 6 in de daaraan voorafgaande periode van 1 t/m 30 september 1995 administratiekosten ten bedrage van f.99,50 in rekening zijn gebracht.

In de als bewijsmiddel 14 aangehaalde brief van 31 mei 1995 aan de ABN-Amrobank vervolgens deelt de verdachte mee dat zij verwacht enige maanden nodig te hebben voor het verkrijgen van een goed overzicht van de schuld van [betrokkene C] en dat daarna een betalingsregeling zal worden voorgesteld. Uit bewijsmiddel 17 blijkt echter dat in de maand juni 1995 administratiekosten in rekening zijn gebracht aan [betrokkene C]. Bewijsmiddel 16 betreft een nadien ten behoeve van [betrokkene C] gedaan afbetalingsvoorstel (brief van 25 oktober 1995).

Ook gelet op deze samenloop komt het onjuist voor om bij de vraag of sprake is van een verboden schuldbemiddeling het door verdachte gevoerde budgetbeheer buiten beschouwing te laten. Het verbod op schuldbemiddeling zou anders gemakkelijk kunnen worden omzeild.

1. Schuldbemiddeling is verboden.

2. Onder schuldbemiddeling wordt verstaan het in de uitoefening van een bedrijf of beroep, anders dan door het aangaan van een krediettransactie, verrichten van diensten, gericht op de totstandkoming van een regeling met betrekking tot de bestaande schuldenlast van een natuurlijke persoon, geheel of gedeeltelijk voortvloeiend uit een of meer krediettransacties.

a. om niet;

b. (...);

c. (...);

d. (...).

4.4.2. De WCK (Wet van 4 juli 1990, Stb. 1990, 395) is in de plaats getreden van de Wet op het consumptief geldkrediet (WCGK). Art. 47 WCK komt overeen met art. 48a WCGK (ingevoegd bij Wet van 1 juni 1983, Stb. 1983, 297).

De Memorie van Toelichting bij het wetsvoorstel dat heeft geleid tot laatstgenoemde bepaling houdt onder meer het volgende in:

- De aan het bureau te betalen som ter dekking van de kosten van het bureau (waarborgsom, aanvangsbijdrage) beloopt een onevenredig hoog bedrag in verhouding tot de draagkracht van de in financiële moeilijkheden verkerende schuldenaar.

- Ondanks betaling van deze som is er geen zekerheid dat de activiteiten inderdaad leiden tot een vermindering van de schuldenlast of tot een regeling voor schulddelging.

- Het schuldbemiddelingsbureau houdt de door de schuldenaar overgemaakte voor aflossing bestemde gelden ten onrechte achter.

Door het arbeidsintensieve karakter van de schuldbemiddeling zijn de eraan verbonden kosten zeer hoog voor de toch al in financiële moeilijkheden verkerende schuldenaar. Alleen de particuliere schuldbemiddelingsbureaus brengen doorgaans de zeer hoge kosten integraal in rekening. De overige genoemde instellingen brengen geen of slechts een fractie van de kosten in rekening. Wij zijn van mening, dat schuldbemiddeling een maatschappelijk nuttige activiteit is. Schuldbemiddeling als commerciële activiteit, waarbij de zeer hoge kosten in rekening worden gebracht dient echter te worden verboden. Het gevaar van misbruik van de moeilijke financiële en vaak ook sociale positie, waarin personen met omvangrijke schuldverplichtingen verkeren is duidelijk aanwezig. De activiteiten van de particuliere schuldbemiddelingsbureaus, niet zijnde particuliere voorschotbanken, blijken tot een verdere verslechtering van deze personen te kunnen leiden. Het is derhalve noodzakelijk maatregelen te nemen. Wij achten het daarbij juist, dat aan gekwalificeerde instellingen de mogelijkheid tot schuldbemiddeling tegen een bepaalde kostenvergoeding wordt geboden.

(...)

Schuldbemiddeling om niet, dus zonder tegenprestatie van de schuldenaar, wordt van het verbod uitgezonderd aangezien dit niet tot een verdere verslechtering van de positie van de schuldenaar leidt".

(Kamerstukken II 1979-1980, 16 215, nr. 3, blz. 7).

4.7. Deze uitleg stemt bovendien overeen met de Nota van Toelichting bij het na het tijdstip waarop het onder 1 bewezenverklaarde is begaan in het leven geroepen

Tijdelijk vrijstellingsbesluit schuldbemiddelaars

(Besluit van 3 juli 1998, Stb. 1998, 454), welke onder meer het volgende inhoudt:

“Het zwaartepunt met betrekking tot de schuld

hulpverlening ligt momenteel bij de gemeentelijke kredietbanken en de gemeentelijke sociale diensten. In de praktijk blijkt echter bij een aantal schuldenaren huiver te bestaan om naar de sociale dienst en, zij het in mindere mate, naar de gemeentelijke kredietbank te gaan. Daarnaast kan een aantal mensen met problematische schulden om diverse redenen niet door de gemeentelijke kredietbanken worden geholpen. Een groot aantal natuurlijke personen en rechtspersonen heeft gemeend deze mensen wel te kunnen helpen.

Daarbij stuiten deze private schuldbemiddelaars echter op het verbod van art. 47, eerste lid, WCK om schuldbemiddeling tegen betaling te verrichten. In de praktijk trachten zij daar onderuit te komen en (de Hoge Raad leest: met) een beroep op het verrichten van budgetbeheer. Dit beroep mist echter effect. Budgetbeheer is een schuldhulpverleningsactiviteit in het kader waarvan tevens schuldbemiddelingsactiviteiten moeten worden verricht”.

"3. (...) De schuldbemiddeling is en was om niet. Die schuldbemiddeling om niet is ingevolge art. 47 lid 1 WCK jo. art. 48 lid 1 WCK toegestaan. [Verdachte] is derhalve niet strafbaar.

4. Dit is bevestigd door het Ministerie van Economische Zaken bij brief d.d. 1 september 1992 (productie 2), en bij brief d.d. 28 oktober 1992 (productie 4)".

5.3. Bedoelde brieven houden in dat zij afkomstig zijn van het Hoofd van de Hoofdafdeling Financieel Marktbeleid van het Ministerie van Economische Zaken terwijl zij, naar moet worden aangenomen, zijn gericht aan de rechtsvoorgangster van de verdachte.

De brief van 1 september 1992 houdt, voorzover voor de beoordeling van het verweer van belang, het volgende in:

“In uw brief van 24 september vermeldt u dat u schuldbemiddeling voor particulieren inzake een consumptief krediet gratis zult verrichten. Indien particulieren na een bemiddeling betalingen door uw bureau laten verrichten, brengt u hun daarvoor administratiekosten in rekening, volgens een tarief, dat ook geldt voor particulieren waarvoor u niet hebt bemiddeld.

Zolang particulieren op generlei wijze gehouden zijn de betalingen na schuldbemiddeling door uw bureau via uw bureau te laten verlopen, is naar mijn oordeel uw handelwijze niet in strijd met de Wet op het consumentenkrediet".

a. Op 28 januari 2000 is aan de verdachte de aanzegging als bedoeld in art. 435, eerste lid, Sv betekend dat de stukken van het geding bij de Hoge Raad zijn ingekomen; de verdachte was bevoegd binnen twee maanden na deze betekening een schriftuur met middelen van cassatie in te (doen) dienen;

b. Bij op 23 maart 2000 bij de Hoge Raad ingekomen schriftuur heeft de raadsvrouw van de verdachte drie middelen van cassatie voorgesteld;

c. Het bij die schriftuur voorgestelde tweede middel hield de klacht in dat de pleitnota van de raadsman in hoger beroep zich niet bij de door de griffier van het Hof aan de griffier van de Hoge Raad gezonden stukken bevond;

d. De zaak is op 18 april 2000 in behandeling genomen op de openbare terechtzitting voor strafzaken van de enkelvoudige kamer van de Hoge Raad (de rolrechter);

e. Naar aanleiding van het hiervoor onder c vermelde middel heeft de Advocaat-Generaal bedoelde pleitnota opgevraagd bij het Hof en op 19 april 2000 een afschrift daarvan toegezonden aan de raadsvrouw;

f. Bij op 28 april 2000 ingekomen brief heeft de raadsvrouw het onder c vermelde middel ingetrokken en een nieuw tweede middel voorgesteld dat de klacht bevat dat het Hof heeft verzuimd een met redenen omklede beslissing te geven op een blijkens voormelde pleitnota ter terechtzitting gevoerd verweer ten aanzien van het onder 2 tenlastegelegde.

Nu het eerste en het derde middel, gericht tegen de beslissingen van het Hof ter zake van het onder 1 tenlastegelegde niet tot cassatie kunnen leiden, terwijl de Hoge Raad ook geen grond aanwezig oordeelt waarop de bestreden uitspraak ten aanzien van die beslissingen ambtshalve zou behoren te worden vernietigd, moet het beroep in zoverre worden verworpen.

Voor wat betreft het tweede middel, dat in behandeling kan worden genomen, dient de zaak onder aanhouding van iedere verdere beslissing te worden verwezen naar de rolzitting van de Hoge Raad van 16 januari 2001 voor het nemen van een nadere conclusie door de Advocaat-Generaal naar aanleiding van het tweede middel.

De Hoge Raad:

Verwerpt het beroep, voorzover gericht tegen de

beslissingen van het Hof ter zake van het onder 1 tenlastegelegde;

Verwijst de zaak onder aanhouding van iedere verdere beslissing naar de rol van 16 januari 2001 voor het nemen van een nadere conclusie door de Advocaat-Generaal naar aanleiding van het tweede middel.