Hoge Raad, 07-05-2004, AO6012, C02/310HR

7 mei 2004

Eerste Kamer

Nr. C02/310 HR

JMH/AT

[Eiseres], tot aan de statutenwijziging van 15 november 1998 genaamd [A] B.V.,

gevestigd te [vestigingsplaats],

EISERES tot cassatie,

advocaat: mrs. J. Wuisman en M.V. Polak,

1. [Verweerster 1],

gevestigd te [vestigingsplaats],

2. [Verweerder 2],

wonende te [woonplaats],

3. [Verweerder 3],

wonende te [woonplaats],

4. [Verweerder 4],

wonende te [woonplaats],

VERWEERDERS in cassatie,

advocaat mr. M.H. van der Woude,

5. DE STAAT DER NEDERLANDEN,

gevestigd te 's-Gravenhage,

VERWEERDER in cassatie,

advocaat: mrs. G. Snijders en J.H.H. van Wijk.

Eiseres tot cassatie - verder te noemen: [eiseres] - heeft bij exploten van 21 april 1995 Scheepsvaartonderneming [B] V.O.F., [betrokkene 1], [betrokkene 2], hierna te noemen: [B], alsmede verweerders in cassatie sub 1 tot en met 4 - verder gezamenlijk ook te noemen: [verweerder] c.s. - en verweerder in cassatie sub 5 - verder te noemen: de Staat - gedagvaard voor de rechtbank te Rotterdam. [Eiseres] heeft hoofdelijke veroordeling tot betaling gevorderd van de door haar geleden schade van ƒ 3.696.677,--, te vermeerderen met de wettelijke rente ingaande 24 april 1993.

De tegen [B] gerichte vordering is in cassatie verder niet van belang.

Verweerders in cassatie hebben de tegen hen gerichte vordering bestreden.

De rechtbank heeft bij vonnis van 9 maart 2000 de vordering jegens [verweerder] c.s. en de Staat afgewezen.

Tegen dit vonnis heeft [eiseres] hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te 's-Gravenhage.

Bij arrest van 23 juli 2002 heeft het hof het vonnis van de rechtbank - voorzover tegen [verweerder] c.s. en de Staat gewezen - bekrachtigd.

Het arrest van het hof is aan dit arrest gehecht.

Tegen het arrest van het hof heeft [eiseres] beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

[Verweerder] c.s. en de Staat hebben afzonderlijk geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten.

De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Spier strekt tot verwerping van het beroep.

3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) [B] heeft op 23 januari 1992 van [betrokkene 3] een duwbak gekocht, genaamd "Antarctica II". Bij notariële akte van 5 maart 1992 is deze duwbak, inmiddels omgedoopt tot Linda, aan [B] geleverd.

(ii) De duwbak is in opdracht van [B] op 12, 17 en 25 februari 1992, toen droogstaand in het dok van een scheepswerf, gekeurd door [verweerder 4], die deze werkzaamheden heeft verricht als expert in loondienst van [verweerder] c.s. De keuring geschiedde (mede) in verband met de omstandigheid dat [verweerder] c.s. door de Staat is aangewezen voor het verrichten van werkzaamheden met betrekking tot het (technische) onderzoek van schepen dat voorafgaat aan de afgifte dan wel verlenging door de Staat van het certificaat van onderzoek in de zin van het (destijds geldende) Reglement onderzoek schepen op de Rijn (Stb. 1976, 476, hierna: RosR). [Verweerder] c.s. was één van de door de Staat erkende expertisebureaus als bedoeld in de Bekendmaking Taakafstoting Scheepvaartinspectie Binnenvaart (Stcrt. 1988, 122). [Verweerder] c.s. heeft op grond van de keuringen van de duwbak een bodemrapport van 17 februari 1992 alsmede een bijbehorende reparatielijst opgesteld en deze stukken aan [B] verzonden.

(iii) In verband met de voor de Linda aangevraagde verlenging van het certificaat van onderzoek, is dit vaartuig tevens bezichtigd door de expert [betrokkene 4] van de Scheepvaartinspectie (afdeling Rijn- en Binnenvaart). Deze expert heeft op 20 februari 1992 een lijst van opmerkingen opgesteld.

(iv) [Verweerder] c.s. heeft in een brief van 31 maart 1992 aan de Scheepvaartinspectie, met als bijlagen genoemd bodemrapport van 17 februari 1992 en een controlelijst van 31 maart 1992, onder meer het volgende bericht:

"Aan de Commissie van Deskundigen voor de Rijnvaart Rotterdam.

Ondergetekende verklaart dat:

Het schip Antarctica II (...) droogstaand is onderzocht op 17 februari 1992 (...) door [verweerder 3] (...)

Op de aangegeven onderdelen van bijgaande controlelijst geheel wordt voldaan aan de gestelde voorwaarden voor afgifte van een Certificaat voor Rijnvaart.

De opmerkingen, gemaakt op 20 februari 1992 (...), door [betrokkene 4] (...) geheel zijn uitgevoerd. (...)

Voorgestelde geldigheidsduur van het Certificaat van Onderzoek 5 jaar.

Opmerkingen: Gezien de dubbelplaten op het vlak adviseren wij een geldigheid van 5 jaar."

(v) Op 8 april 1992 is vanwege de Staat (de Commissie van Deskundigen) het certificaat van onderzoek (nr. 2879) voor de Linda verlengd met 7 jaar tot 1 maart 1999.

(vi) Op 22 april 1993 bevond zich in een grindgat aan de Maas bij Kinrooi, België, een combinatie van aan [eiseres] in eigendom toebehorende vaartuigen, te weten de drijvende zandsorteerinstallatie Annette, de emmerbaggermolen Vrouwe Johanna en de ponton met zandwasinstallatie Moonlight. De Annette bestond uit een hoofdponton die in 1971 is voorzien van 4 nieuwe zijpontons. Het voorschip van de Annette was gekoppeld aan het achterschip van de Vrouwe Johanna. De Moonlight lag aan stuurboordzijde langszij de Vrouwe Johanna afgemeerd.

(vii) In de ochtend van 22 april 1993 is de ledige Linda door de duwboot Omnia naar de onder (vi) bedoelde baggercombinatie gebracht en met haar bakboordzijde langszij de Moonlight afgemeerd teneinde te worden beladen met zand. Op 22 april 1993 is de Linda gedeeltelijk beladen. Het was de bedoeling dat de belading op 23 april 1993 zou worden voortgezet.

(viii) In de nacht van 22 op 23 april 1993 zijn zowel de Linda als de Annette gekapseisd en gezonken. Daarbij is ook schade toegebracht aan de Moonlight en de Vrouwe Johanna.

(ix) De Linda heeft in beginsel schuld aan de aan- respectievelijk schadevaring. De Linda verkeerde in slechte staat van onderhoud. De inleidende schadeoorzaak was gelegen in het vervullen en kapseizen van de Linda als gevolg van ernstige tot zeer ernstige corrosie van de bodemplaten waardoor lekkage is opgetreden.

3.2.1 [Eiseres] heeft aan haar hiervóór onder 1 vermelde vordering tegen [verweerder] c.s. en de Staat - de vordering tegen de eigenaar van de duwbak, [B], is in cassatie niet van belang - het volgende ten grondslag gelegd.

a. [Verweerder] c.s. heeft onzorgvuldig jegens [eiseres] gehandeld doordat zij de Linda, een ten tijde van de hiervóór onder (ii) en (iii) bedoelde keuringen stokoude, zwaar versleten duwbak die al lang had moeten zijn afgekeurd en gesloopt, en die toen behept was met vele huid- en bodemschaden, heeft goedgekeurd. De duwbak was ook na de op aanwijzing van [verweerder] c.s. uitgevoerde werkzaamheden kuis verrot en kon elk moment zinken, terwijl voorzienbaar was dat de Linda dan een ander vaartuig schade zou berokkenen. Het onzorgvuldig handelen van [verweerder] c.s. bestaat ook hierin dat zij de keuring van de Linda heeft laten verrichten door de toen nog onervaren [verweerder 4].

b. De Staat had voor de Linda geen (verlenging van het) certificaat van onderzoek als hiervóór vermeld in 3.1 onder (v) mogen afgeven. Hij is aansprakelijk voor de aan de afgifte van/verlenging van dat certificaat ten grondslag liggende, ondeugdelijke keuringen door [verweerder] c.s. en de expert van de Staat (de Scheepvaartinspectie) heeft ook zelf de - mede het zinken veroorzakende - ondeugdelijkheid van het falende lenssysteem over het hoofd gezien. Indien de Staat de uitgifte/verlenging van het certificaat had geweigerd dan wel daaraan de zeer ingrijpende reparaties als voorwaarde had gesteld, die nodig waren om de Linda echt veilig te maken, dan zou dit vaartuig niet in de vaart zijn gebleven en zou het ongeval niet hebben plaatsgevonden.

3.2.2 De rechtbank heeft de vordering tegen [verweerder] c.s. en de Staat afgewezen. Het hof heeft het vonnis van de rechtbank in zoverre bekrachtigd, telkens op drie zelfstandig dragende gronden, die als volgt kort kunnen worden samengevat.

a. Wat [verweerder] c.s. betreft, overwoog het hof dat

(i) van een onzorgvuldig uitvoeren van de keuring door of vanwege [verweerder] c.s. niet is gebleken (rov. 9.4 en 9.5),

(ii) het causaal verband tussen het lek raken en kapseizen van de Linda en de slechte toestand van de Linda ten tijde van de keuring ontbreekt (rov. 9.5), en

(iii) dat [verweerder] c.s. jegens haar opdrachtgever [B] en in verband met haar rol bij de verlenging van het certificaat van onderzoek ook jegens de Staat gehouden is de inspectie zorgvuldig te verrichten, maar dat die geschonden norm tot zorgvuldige inspectie niet strekt tot bescherming tegen de door [eiseres] geleden vermogensschade; de afgifte van een certificaat als het onderhavige biedt de eigenaar geen garantie voor deugdelijkheid van het schip (rov. 9.2 en 9.3).

b. Wat de Staat betreft overwoog het hof dat

(i) het causaal verband tussen het al dan niet falende lenssysteem en het schadevoorval ontbreekt (rov. 10.4),

(ii) aan het in art. 6:163 BW neergelegde vereiste van relativiteit tussen de geschonden norm en de schade zoals die door [eiseres] is geleden, niet is voldaan, zoals het hof ook in rov. 9.2 met betrekking tot de tegen [verweerder] c.s. gerichte vordering overwoog; van bijzondere omstandigheden die een uitzondering op deze regel zouden rechtvaardigen is niet gebleken (rov. 10.2 en 10.3),

(iii) niet is gebleken dat de schade een gevolg is van fouten bij de keuring door [verweerder] c.s. gemaakt, zodat in het midden kan blijven of de Staat op grond van art. 6:171 BW daarvoor aansprakelijk kan worden gehouden (rov. 10.5).

3.3.2 Het hof heeft (in rov. 9.2 en 9.3 met betrekking tot [verweerder] c.s. , en in rov. 10.2 door verwijzing naar rov. 9.2 ook met betrekking tot de Staat) bij de beantwoording van de vraag of is voldaan aan het in art. 6:163 neergelegde relativiteitsvereiste, (in cassatie onbestreden) vooropstellende dat hier geen sprake is van een aankoopkeuring, evenals de rechtbank veronderstellenderwijs aangenomen dat [verweerder] de inspectie niet op de juiste wijze heeft uitgevoerd en dat zij ten onrechte over het hoofd heeft gezien dat ter plaatse van stuik 16/17 een zwakke plek in de huidbeplating heeft gezeten. De door [B] aan [verweerder] c.s. opgedragen keuring betrof volgens het hof een cascokeuring en moest dienen ter verkrijging van het wettelijk voorgeschreven certificaat van onderzoek. De inspectie heeft plaatsgevonden overeenkomstig de normen van de Scheepvaartinspectie, gebaseerd op de voorschriften van het RosR. Naar het oordeel van het hof heeft de rechtbank terecht overwogen dat [verweerder] c.s. jegens haar opdrachtgever [B] en in verband met haar rol bij de verlenging van het certificaat van onderzoek ook jegens de Staat gehouden is de inspectie zorgvuldig te verrichten maar dat die geschonden norm tot zorgvuldige inspectie niet strekt tot bescherming tegen de door [eiseres] geleden vermogensschade. Het keuren van binnenschepen door particuliere experts zoals [verweerder] c.s. en het in het verlengde daarvan afgeven of verlengen van het certificaat door de Scheepvaartinspectie, zoals dat in deze zaak heeft plaatsgevonden op grond van het RosR, heeft tot doel de algemene veiligheid van het scheepvaartverkeer te bevorderen en is niet opgedragen ten behoeve van de eigenaar van het schip en ter bescherming van diens vermogensbelang bij het schip noch ter bescherming van het individuele vermogensbelang van [eiseres] als derde. De keuring is daar niet op gericht. Daarnaast heeft het hof overwogen dat de afgifte van een certificaat als het onderhavige voor de eigenaar geen garantie biedt voor (een gedurende de periode waarvoor het is verleend blijvende) deugdelijkheid van het schip en dat de inspectie- en controlewerkzaamheden niet ertoe strekken de eigenaar van het schip bepaalde eigenschappen daarvan te garanderen: de overheid neemt door de afgifte van het certificaat niet de verantwoordelijkheid voor de deugdelijkheid over van de eigenaar. Deze dient te (blijven) zorgen voor regelmatige controle en onderhoud en blijft verantwoordelijk voor de deugdelijkheid en veiligheid van het schip bij de exploitatie van het schip en bij deelname aan het verkeer, aldus het hof.

Ten aanzien van de Staat heeft het hof hieraan (in rov. 10.2) toegevoegd dat de voorschriften van het RosR die de Staat volgens [eiseres] bij het verlengen van het onderhavige certificaat zou hebben geschonden, niet strekken tot bescherming tegen vermogensschade zoals die welke [eiseres] stelt te hebben geleden.

De Hoge Raad:

verwerpt het beroep;

veroordeelt [eiseres] in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van [verweerder] c.s. begroot op € 4.607,34 aan verschotten en € 1.365,-- voor salaris en aan de zijde van de Staat begroot op € 4.607,34 aan verschotten en € 1.365,-- voor salaris.