Hoge Raad, 10-09-2004, AO9053, C03/097HR

10 september 2004

Eerste Kamer

Nr. C03/097HR

JMH/AT

[Eiseres],

wonende te [woonplaats],

EISERES tot cassatie,

incidenteel verweerster in cassatie,

advocaat: mr. H.J.W. Alt,

1. EURONEXT AMSTERDAM N.V., rechtsopvolgster van Amsterdam Exchanges N.V.,

2. AMSTERDAM EXCHANGES N.V.,

beide gevestigd te Amsterdam,

VERWEERSTERS in cassatie,

incidenteel eiseressen tot cassatie,

advocaat: mr. J.B.M.M. Wuisman.

Eiseres tot cassatie - verder te noemen: [eiseres] - heeft bij exploot van 16 februari 2000 verweerster in cassatie sub 2 - verder te noemen: AEX - gedagvaard voor de kantonrechter te Amsterdam en gevorderd te verklaren voor recht dat AEX aansprakelijk is voor de door [eiseres] geleden en nog te lijden materiële en immateriële schade, alsmede schadevergoeding op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet, te vermeerderen met de wettelijke rente.

AEX heeft de vordering bestreden.

De kantonrechter heeft bij vonnis van 14 februari 2001 de vordering afgewezen.

Tegen dit vonnis heeft [eiseres] hoger beroep ingesteld bij de rechtbank te Amsterdam. AEX is in hoger beroep niet verschenen.

Bij vonnis van 27 november 2002 heeft de rechtbank het bestreden vonnis bekrachtigd.

Het vonnis van de rechtbank is aan dit arrest gehecht.

Tegen het vonnis van de rechtbank heeft [eiseres] beroep in cassatie ingesteld. De cassatiedagvaarding is uitgebracht aan zowel AEX als aan verweerster in cassatie sub 1 (hierna: Euronext) als rechtsopvolgster van AEX. Euronext en AEX hebben incidenteel cassatieberoep ingesteld. De cassatiedagvaarding en de conclusie van antwoord tevens houdende incidenteel cassatieberoep zijn aan dit arrest gehecht en maken daarvan deel uit.

Euronext en AEX hebben geconcludeerd tot niet-ontvankelijkheid van het cassatieberoep van [eiseres] voor zover ingesteld tegen AEX en tot verwerping van het beroep voor zover ingesteld tegen Euronext. [Eiseres] heeft geconcludeerd tot verwerping van het incidenteel cassatieberoep.

De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten.

De conclusie van de Advocaat-Generaal E.M. Wesseling-van Gent strekt

in het principaal cassatieberoep:

- tot niet-ontvankelijkheid van [eiseres] in haar cassatieberoep voor zover ingesteld tegen AEX;

- en voor het overige tot verwerping;

in het incidenteel cassatieberoep:

- tot niet-ontvankelijkheid van AEX;

- en voor het overige tot verwerping.

De advocaat van [eiseres] heeft bij brief van 17 mei 2004 op die conclusie gereageerd.

3.1 In cassatie kan worden uitgegaan van de in de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 1.1-1.7 vermelde feiten. Samengevat gaat het om het volgende.

(i) [Eiseres] is van 1 november 1980 tot 31 december 1992 in dienst geweest van Optiebeurs N.V.

(ii) Op 23 mei 1987 heeft [eiseres] thuis de laatste trede van de trap gemist. Zij heeft daarbij een achillespeesruptuur opgelopen. Vanaf genoemde datum is [eiseres] gedurende verschillende perioden arbeidsongeschikt geweest.

(iii) In het kader van een procedure bij de rechtbank Amsterdam, sector bestuursrecht, over de vraag of [eiseres] arbeidsongeschikt was, heeft de deskundige [betrokkene 1] een rapport opgesteld waarin hij concludeert dat [eiseres] een conversie, een ernstig psychiatrisch ziektebeeld, heeft ontwikkeld.

3.2 [Eiseres] heeft bij dagvaarding van 16 februari 2000 de hiervoor onder 1 vermelde vordering tegen AEX ingesteld. Aan die vordering heeft zij ten grondslag gelegd dat AEX, als rechtsopvolgster van Optiebeurs N.V., aansprakelijk is voor de schade die zij ten gevolge van de conversie lijdt en heeft geleden.

De kantonrechter heeft bij vonnis van 14 februari 2001 het verweer van AEX dat [eiseres] de verkeerde rechtspersoon had gedagvaard, verworpen en de vordering van [eiseres] afgewezen.

[Eiseres] heeft op 10 mei 2001 bij AEX het exploot van dagvaarding in hoger beroep laten uitbrengen. AEX is in hoger beroep niet verschenen. De rechtbank heeft het vonnis van de kantonrechter bekrachtigd.

4.4 Bij de beoordeling van het middel moet worden uitgegaan van de regel dat een rechtsmiddel in beginsel dient te worden ingesteld tegen de processuele wederpartij in de vorige instantie. De partij die het rechtsmiddel aanwendt, heeft de vrijheid om naast die wederpartij diens rechtsopvolger in de volgende instantie te betrekken. Wanneer de wederpartij ten tijde van het aanwenden van het rechtsmiddel niet meer bestaat, kan het rechtsmiddel echter - op straffe van niet-ontvankelijkheid - uitsluitend tegen de rechtsopvolger worden ingesteld (HR 13 november 1987, nr. 13 259, NJ 1988, 941). Nu tijdens de procedure in eerste aanleg een fusie als hiervoor in 4.2 vermeld heeft plaatsgevonden die tot gevolg had dat AEX heeft opgehouden te bestaan en dat haar rechten zijn overgegaan op Euronext, kon het hoger beroep derhalve in beginsel slechts worden ingesteld tegen Euronext (vgl. HR 5 januari 2001, nr. C99/122, NJ 2001, 80).

Het instellen van een rechtsmiddel tegen een niet meer bestaande rechtspersoon behoeft echter niet tot niet-ontvankelijkheid te leiden indien de partij die het rechtsmiddel instelt, niet weet en redelijkerwijs ook niet kan weten dat een rechtsovergang aan de zijde van haar wederpartij heeft plaatsgevonden (vgl. HR 6 december 2002, nr. C01/110, NJ 2004, 162).

Anders dan het middel kennelijk tot uitgangspunt neemt, kan niet zonder meer worden aangenomen dat op een appellant onder alle omstandigheden te dezen een onderzoeksplicht rust voordat hij een rechtsmiddel instelt tegen zijn wederpartij uit de vorige instantie. Voor een zodanige onderzoeksplicht is geen plaats in een geval als het onderhavige, waarin AEX op 22 september 2000 - derhalve tijdens de procedure bij de kantonrechter - heeft opgehouden te bestaan, doch niettemin tijdens die procedure op naam van AEX is voortgeprocedeerd en - op 20 december 2000 - ten name van AEX een conclusie van dupliek is genomen. Het middel faalt dus.

De Hoge Raad:

in het principale beroep:

verklaart [eiseres] niet-ontvankelijk in haar beroep voorzover ingesteld tegen AEX;

verwerpt het beroep voor het overige;

veroordeelt [eiseres] in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van Euronext begroot op € 316,34 aan verschotten en € 1.365,-- voor salaris;

in het incidentele beroep:

verklaart AEX niet-ontvankelijk in haar beroep;

verwerpt het beroep voor het overige;

veroordeelt Euronext in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van [eiseres] in totaal begroot op € 1.433,07 op de voet van art. 243 lid 1 Rv. te voldoen aan de Griffier.