Hoge Raad, 14-10-2005, AT7537, C04/127HR

14 oktober 2005

Eerste Kamer

Nr. C04/127HR

JMH/RM

1. UNOCAL NETHERLANDS B.V.,

gevestigd te 's-Gravenhage,

2. DSM ENERGY (Q/1) B.V.,

gevestigd te Heerlen,

EISERESSEN tot cassatie,

incidenteel verweersters,

advocaat: mr. E. van Staden ten Brink,

1. de rechtspersoon naar het recht van de Staat Delaware, Verenigde Staten van Amerika, CONTINENTAL NETHERLANDS OIL COMPANY,

gevestigd te Delaware, Verenigde Staten van Amerika,

2. CONTINENTAL NETHERLANDS OIL COMPANY B.V.,

gevestigd te Dordrecht,

3. NEDERLANDSE AARDOLIE MAATSCHAPPIJ B.V.,

gevestigd te 's-Gravenhage,

4. COFRALAND B.V.

gevestigd te 's-Gravenhage,

5. ELF PETROLAND B.V.,

gevestigd te 's-Gravenhage,

6. ONEPM MINERALS B.V.,

gevestigd te Amsterdam-Zuidoost,

7. ORANJE-NASSAU ENERGIE B.V.,

gevestigd te 's-Gravenhage,

8. COREXLAND B.V.,

gevestigd te Rotterdam,

9. EURAFREP NEDERLAND B.V.,

gevestigd te Rotterdam,

10. TOTAL OIL AND GAS NEDERLAND B.V.,

gevestigd te 's-Gravenhage,

11. de rechtspersoon naar het recht van de Staat Delaware, Verenigde Staten van Amerika LL&E NETHERLANDS PETROLEUM COMPANY,

gevestigd te Wilmington, Delaware, Verenigde Staten van Amerika,

12. de rechtspersoon naar het recht van de Staat Alberta, Canada, LL&E NETHERLANDS NORTH SEA LTD.,

gevestigd te Calgary, Alberta, Canada,

13. de rechtspersoon naar het recht van de Staat Delaware, Verenigde Staten van Amerika CXY ENERGY INC.,

gevestigd te Delaware, Verenigde Staten van Amerika,

VERWEERSTERS in cassatie,

incidenteel eiseressen,

advocaat: mr. M.A. Leijten.

Eiseressen tot cassatie - verder te noemen: Unocal c.s. - hebben bij exploot van 8 september 1995 verweer-sters in cassatie - verder te noemen: Conoco c.s. - op verkorte termijn gedagvaard voor de rechtbank te 's-Gravenhage en na vermeerderingen van eis gevorderd bij vonnis, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:

1. te verklaren voor recht dat Conoco c.s. door te handelen als in deze dagvaarding omschreven onrechtmatig hebben gehandeld en handelen, althans zich ten koste van Unocal c.s. ongerechtvaardigd hebben verrijkt en verrijken;

2. Conoco c.s. hoofdelijk, althans ieder voor het geheel te veroordelen des dat de een betaald hebbende de anderen zullen zijn bevrijd, aan Unocal c.s. te voldoen een bedrag van US$ 81.954.043, althans naar keuze van Unocal c.s. de tegenwaarde van genoemd bedrag in Nederlands wettig betaalmiddel, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 1 januari 1997 tot aan de datum der algehele voldoening, alsmede te vermeerderen met de schade die Unocal c.s. hebben geleden en zullen lijden na 1 januari 1997 ten gevolge van de handelwijze van Conoco c.s., nader op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet;

3. Conoco c.s. te veroordelen aan Unocal c.s. te voldoen de door Unocal c.s. in redelijkheid gemaakte buitengerechtelijke incassokosten ten bedrage van ƒ 50.000,--, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de datum van deze dagvaarding tot aan die der algehele voldoening;

4. Conoco c.s. te veroordelen aan Unocal c.s. te voldoen de door hen in redelijkheid gemaakte kosten ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid ten bedrage van ƒ 260.000,--, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf de datum van deze dagvaarding tot aan die der algehele voldoening.

Conoco c.s. hebben de vorderingen bestreden.

De rechtbank heeft bij vonnis van 1 april 1998 de vorderingen afgewezen.

Tegen dit vonnis hebben Unocal c.s. hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te 's-Gravenhage.

Bij tussenarrest van 19 oktober 2000 heeft het hof Conoco c.s. tot het onder rov. 8.3 van dit arrest bedoelde tegenbewijs toegelaten en bij tussenarrest van 18 december 2003 een inlichtingencomparitie van partijen gelast, bepaald dat tegen laatstvermeld tussenarrest cassatieberoep kan worden ingesteld, en iedere verdere beslissing aangehouden.

Beide tussenarresten van het hof zijn aan dit arrest gehecht.

Tegen beide tussenarresten van het hof hebben Unocal c.s. beroep in cassatie ingesteld. Conoco c.s. hebben (gedeeltelijk voorwaardelijk) incidenteel cassatieberoep ingesteld. De cassatiedagvaarding en de conclusie van antwoord tevens houdende het (gedeeltelijk voorwaardelijk) incidenteel cassatieberoep zijn aan dit arrest gehecht en maken daarvan deel uit.

Partijen hebben over en weer geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten en voor Conoco c.s. mede door mr. E.R. Meerdink, advocaat bij de Hoge Raad.

De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Spier strekt in het principale beroep tot verwerping en in het incidentele beroep tot vernietiging van de bestreden arresten.

De advocaat van Unocal c.s. en de advocaat van Conoco c.s. hebben ieder bij brief van 10 juni 2005 op die conclusie gereageerd.

3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) Het Nederlandse continentaal plat is verdeeld in kwadranten. Per kwadrant worden vergunningen verstrekt (veelal aan syndicaten van oliemaatschappijen) om olie op te sporen en te winnen. Unocal c.s. en Conoco c.s. zijn zodanige oliemaatschappijen.

(ii) Unocal houdt zich krachtens vergunningen bezig met de winning van delfstoffen in blok Q1 van het Nederlandse deel van het continentaal plat. Zij treedt daarbij op als operator.

(iii) Conoco en rechtsvoorgangsters van een aantal van de verweersters in cassatie houden (hielden) zich krachtens vergunningen bezig met de winning van delfstoffen in blok L16 van het Nederlandse deel van het continentaal plat. Van blok L16 maakt blokdeel L16a deel uit. Conoco treedt daarbij op als operator.

(iv) Blok Q1 grenst in het noorden aan blokdeel L16a. Conoco c.s. zijn in blokdeel L16a sedert augustus 1985 het aardolievoorkomen genaamd Loggerveld gaan exploiteren.

(v) Partijen hebben in 1984 en 1985 gegevens met betrekking tot (het resultaat van) door hen in deze blokken geboorde putten alsmede seismische gegevens uitgewisseld. Na 1985 heeft tussen partijen geen uitwisseling van gegevens met betrekking tot de blokken L16 en Q1 meer plaats gehad.

(vi) De aardoliestructuur (de Loggerstructuur), waartoe het Loggerveld behoort, strekte zich uit tot onder blok Q1.

(vii) Conoco c.s. hebben in hun blokdeel L16a door middel van de putten Logger-6 en Logger-8a olie gewonnen. Voorts is een put Logger-8 geboord. Dit was een waterinjectieput; via deze put is geen olie gewonnen. Logger-8 was bestemd om door middel van injectie van water de druk in het olieveld op peil te houden en de olieproductie te stimuleren.

(viii) De desbetreffende boorgaten bevinden zich deels op een afstand van minder dan 125 meter van de grens met blok Q1. Het diepste punt van Logger-6 ligt op 88 meter en dat van Logger-8 op 23 meter van de (zuidelijke) grens van blok L16a met blok Q1.

(ix) Art. 14 van art. II van het Koninklijk Besluit van 27 januari 1967 (Stb. 1967, 24) verbiedt, tenzij de minister anders bepaalt, om zodanig te boren dat enig deel van het boorgat zich bevindt op een afstand van minder dan 125 meter van de grens van het vergunningsgebied.

(x) Het op art. 12 van de destijds geldende en hier toepasselijke Wet van 23 september 1965, Stb. 1965, 428, houdende regelen ten aanzien van het onderzoek naar en de winning van delfstoffen in of op het onder de Noordzee gelegen deel van het continentaal plat (Mijnwet continentaal plat), gebaseerde art. 28 van art. III van het KB van 27 januari 1967 houdt in dat de Minister van Economische Zaken (hierna ook: de minister), indien sprake is van een economisch winbare hoeveelheid aardolie in een voorkomen dat naar het oordeel van de minister de grens van het vergunningsgebied overschrijdt, een vergunninghouder desverzocht kan verplichten zijn medewerking te verlenen aan de totstandkoming van een overeenkomst tussen de vergunninghouder en de voor het aangrenzend gebied tot winning gerechtigde, krachtens welke de winning in onderling overleg zal geschieden. Een dergelijke overeenkomst wordt aangeduid als 'eenmakingsovereenkomst'.

(xi) Bij brief van 1 december 1992 hebben Unocal c.s. de minister verzocht een eenmakingsovereenkomst met betrekking tot de blokken L16a en Q1 op te leggen. In het besluit van 1 september 1993 werd dit verzoek ingewilligd en werd Conoco c.s. verzocht zo spoedig mogelijk een overeenkomst te sluiten krachtens welke de winning van het Loggerveld in onderling overleg zal geschieden.

Tegen deze beslissing hebben Conoco c.s. bezwaar gemaakt. Bij beslissing van 9 mei 1994 verklaarde de minister de bezwaren van Conoco c.s. gegrond en werd de primaire beslissing tot oplegging van een eenmakingsovereenkomst ingetrokken, aangezien, ook al nam de minister aan dat van een grensoverschrijdend ('overlopend') olieveld sprake was (geweest), het onwaarschijnlijk was dat er met behulp van bestaande of nieuwe productiefaciliteiten nog een redelijkerwijs winbare hoeveelheid olie uit het Q1-gedeelte van het veld kan worden geproduceerd; de omstandigheid dat de (verplichte) samenwerking vóór 1992 mogelijk wel zinvol zou zijn geweest, maakte dat niet anders.

3.5 De rechtbank heeft de vorderingen van Unocal c.s. afgewezen, kort gezegd, op de door haar aanvaarde grond dat de Rule of Capture geldt.

In het door Unocal c.s. aangebrachte hoger beroep hebben Conoco c.s. onder meer als verweer gevoerd dat zij niet wisten en nog steeds niet weten of het Loggerveld een naar blok Q1 overlopend veld was; naar hun mening hebben Unocal c.s. deze overloop ook niet aangetoond.

"1.1 In het tussenarrest heeft het hof een oordeel gegeven over de wijze waarop een houder van een winningvergunning in een winningsgebied van het continentaal plat zich in het maatschappelijk verkeer behoort te gedragen jegens de houder van de winningvergunning in een aangrenzend vergunningsgebied indien het veld waaruit hij aardolie wint zich uitstrekt in dat aangrenzende vergunningsgebied.

1.2 Partijen verschillen op een aantal punten van mening over de betekenis van de door het hof geformuleerde regel. Naar aanleiding van de discussie tussen partijen over dat onderwerp zal het hof die regel daarom nader verduidelijken en specificeren en op een enkel punt bijstellen.

De regel houdt in dat een vergunninghouder die aardolie onttrekt uit een veld dat overloopt in een aangrenzend vergunningsgebied, waarvoor een ander houder is van een winvergunning, onrechtmatig inbreuk maakt op het subjectieve recht van die ander op exclusieve winning van aardolie uit dat aangrenzend gebied, indien hij redelijkerwijs moet aannemen dat door hem olie aan het vergunningsgebied van de ander is of wordt onttrokken in zodanige hoeveelheid dat het om een, vanuit het oogpunt van de andere vergunninghouder gezien, economisch winbare hoeveelheid gaat en hij de ander niet informeert en geen overleg met die ander opent over het sluiten van een eenmakingsovereenkomst.

1.3 Het hof ziet aanleiding met betrekking tot die regel de volgende opmerkingen te maken.

a) Zoals het hof in het tussenarrest heeft overwogen (paragraaf 7.1) bestaat het vermogensrecht van de houder van een winvergunning niet in de eigendom van de in het vergunningsgebied aanwezige olie, maar in het exclusieve recht die olie te winnen en wordt de waarde van dat recht bepaald (niet zozeer door de hoeveelheid olie die zich in het gebied bevindt maar) door de hoeveelheid olie die uit dat gebied kan worden gewonnen en de mate waarin die winning economisch haalbaar is. De enkele onttrekking van olie uit het naastliggende gebied behoeft daarom geen aantasting van de waarde van het exclusieve recht van de naburige vergunninghouder in te houden.

b) De regel geldt voor de economisch winbare hoeveelheid olie die aan het naburige vergunningsgebied is of wordt onttrokken. Of die uiteindelijk ook in feite is geproduceerd door degene die de olie heeft onttrokken, speelt geen rol. Het gaat erom of de onttrokken olie op enige (andere) manier voor de vergunninghouder van het blok, waaruit die is onttrokken, economisch winbaar was.

c) De vraag of degene, die de olie onttrekt, redelijkerwijs had moeten aannemen dat het daarbij om een - vanuit het oogpunt van de andere vergunninghouder - economisch winbare hoeveelheid olie gaat, moet naar objectieve maatstaven worden beoordeeld. Uitgangspunt is wat een vakbekwaam vergunninghouder met de kennis en de stand van de techniek die op dat moment beschikbaar was had behoren te begrijpen.

d) Bij de bepaling van de uit het oogpunt van de andere vergunninghouder economisch winbare hoeveelheid olie gaat het om de economische winbaarheid van de olie, die zich in het overlopende deel van het veld in het vergunningsgebied van die ander bevindt/bevond. Daarbij moeten tegen elkaar worden afgezet de extra kosten die de winning van die olie zou vergen tegen de te verwachten opbrengst van die olie. Bij de schatting van die kosten moet worden uitgegaan van de economisch gezien aantrekkelijkste wijze van productie, dus eventueel ook - nadat zonodig een eenmakingsovereenkomst is gesloten - van productie vanuit een put in het vergunningsgebied van degene die olie onttrekt.

e) Het hof is het met beide partijen eens dat de zorgvuldigheidsnorm inhoudt dat, indien de gestelde omstandigheden zich voordoen, de exploitant van het veld de vergunninghouder van het aangrenzende vergunningsgebied informeert en overleg opent over een eenmakingsovereenkomst, maar niet dat hij de winning staakt."

3.7.4 Vervolgens heeft het hof ten aanzien van de vraag of sprake is van onrechtmatige onttrekking van olie aan blok Q1 het volgende overwogen:

"7.1 Op grond van de laatste tekeningen en het daarop gebouwde reservoirsimulatiemodel meent Conoco te beschikken over een juiste interpretatie van het Loggerveld. Zij heeft berekend dat de hoeveelheid olie die in blok Q1 voorkwam (oil in place) 910.000 barrel bedraagt, dat zij daarvan zo'n 500.000 barrel naar blok L 16a heeft onttrokken en dat in totaal 340.000 barrel daarvan door haar is geproduceerd. Volgens Conoco zijn dat geen hoeveelheden die uit het oogpunt van Unocal economisch winbaar zijn. Unocal betwist die cijfers en Unocal stelt voorts dat de omstandigheid dat Conoco de olie heeft gewonnen en daarop, tezamen met de andere olie die zij in het veld heeft geproduceerd, winst heeft gemaakt, meebrengt dat ook de aan blok Q1 onttrokken hoeveelheid olie een economisch winbare hoeveelheid is.

7.2 Het hof is van oordeel dat, los van de informatieplicht gedurende de loop van de exploitatie tot 1992, de onttrekking van olie door Conoco uit blok Q1 een inbreuk op het subjectieve recht van Unocal vormt om exclusief vanuit blok Q1 olie te winnen, mits die door Conoco onttrokken olie voor Unocal op enigerlei wijze economisch winbaar was.

De door Unocal door die onttrekking geleden schade is gelijk aan de winst die Unocal met de winning van die onttrokken olie had kunnen maken, dat wil zeggen aan de opbrengst van die te winnen olie, verminderd met de kosten die Unocal had moeten maken om die olie te kunnen produceren, al dan niet - na een daartoe gesloten overeenkomst met Conoco - vanuit een bestaande put in blok L16a."

3.7.5 Het hof overwoog in rov. 8.1 dat het deskundige voorlichting behoefde over de vraag

- of de door Conoco c.s. uit blok Q1 onttrokken hoeveelheid olie 500.000 barrel bedraagt, dan wel een andere hoeveelheid;

- hoeveel barrel Unocal c.s. van die onttrokken olie had kunnen produceren (al dan niet via blok L16a na een overeenkomst met Conoco c.s.) en

- welke winst Unocal c.s. daarop hadden kunnen maken.

Ervan uitgaande dat tussen partijen vaststaat dat door Conoco c.s. een hoeveelheid olie aan blok Q1 is onttrokken, kon naar het oordeel van het hof van Conoco c.s. worden gevergd dat zij de feitelijke gegevens verstrekken ter staving van hun verweer dat deze hoeveelheid vanuit het oogpunt van Unocal c.s. economisch niet winbaar was (rov. 8.2).

4.3 Voor zover de stelling dat Unocal c.s. reeds in 1979 op de hoogte waren van de overloop van de Loggerstructuur van belang zou zijn voor het beroep van Conoco c.s. op eigen schuld aan de zijde van Unocal c.s. is het hof, zoals in de toelichting op het onderdeel wordt onderkend, aan de beoordeling van dat verweer nog niet toegekomen.

Voor zover de stelling betrekking heeft op de informatieplicht van Conoco c.s., hebben zij bij deze klacht geen belang, nu het hof heeft beslist dat zij niet wegens schending daarvan uit onrechtmatige daad aansprakelijk zijn.

Wat het belang van deze stelling voor het beroep op, kort gezegd, rechtsverwerking betreft, zal hieronder blijken dat in verband daarmee het bedoelde tijdstip niet relevant is, omdat - ook al zouden Unocal c.s. eerder dan in 1984/1985 op de hoogte zijn geweest van de overloop van de Loggerstructuur en hadden zij na de ontdekking van het Loggerveld in 1982 vanaf dat moment ervan op de hoogte moeten zijn dat het Loggerveld mogelijkerwijs overliep naar blok Q1 - zulks niet tot het slagen van dat beroep kan leiden.

6.3 De onderdelen 6.4 en 6.5, die zich voor gezamenlijke behandeling lenen, berusten op de veronderstelling dat het hof in rov. 2.6 van het eerste tussenarrest heeft beslist op de door Conoco c.s. verdedigde stelling dat, kort gezegd, het boren binnen de grens van 125 meter niet onrechtmatig is omdat het daarbij slechts gaat om een in acht te nemen veiligheidsmarge.

Deze veronderstelling is niet juist. In de desbetreffende overweging heeft het hof niet meer vastgesteld dan dat het boren in strijd is met het in art. 14 van art. II van het hier bedoelde Koninklijk Besluit neergelegde verbod en zich over de strekking van het verbod of de gevolgen van de overtreding niet uitgelaten. De klachten kunnen derhalve niet tot cassatie leiden bij gebrek aan feitelijke grondslag.

7.4 Onderdeel 5.2 klaagt dat het hof bij zijn verwerping van het beroep op rechtsverwerking niet heeft betrokken de, volgens Conoco c.s. essentiële, stelling dat Unocal c.s. hebben nagelaten het bedoelde onderzoek te doen.

Conoco c.s., die naar hun eigen stellingen sinds 1979 wisten dat de Loggerstructuur overliep naar blok Q1, hebben ook in hoger beroep het standpunt ingenomen dat zij niet wisten en nog steeds niet weten of het Loggerveld een (in relevante mate) naar blok Q1 overlopend veld was/is en tegen die achtergrond betoogd, kort gezegd, dat Unocal c.s., door geen onderzoek te doen naar de overloop van het veld, bij hen het vertrouwen hebben gewekt dat zodanige overloop ontbrak. Naar het hof in rov. 3.2 van het tweede tussenarrest heeft vastgesteld - een vaststelling die door onderdeel 7 van het incidentele middel, naar hiervoor in 5.2 is overwogen, tevergeefs is bestreden - is het standpunt van Conoco c.s. dat het Loggerveld niet (in enigerlei relevante mate) overliep onjuist en is die overloop bij hen ook onderwerp van gesprek geweest. Waar derhalve het in cassatie ervoor moet worden gehouden dat ook Conoco c.s. ervan op de hoogte waren dat het Loggerveld (in relevante mate) overliep, is thans de basis ontvallen aan hun stelling dat zij dit niet wisten en dat daarom het ontbreken van onderzoek door Unocal c.s. bij hen het gerechtvaardigd vertrouwen heeft gewekt dat van zodanige overloop geen sprake was. Hieruit volgt dat het hier niet gaat om een essentiële stelling waaraan het hof niet zonder motivering voorbij mocht gaan.

7.6.2 Naar de kern genomen houdt dit voorshands gegeven oordeel in dat Conoco c.s. zich, behoudens tegenbewijs, ervan bewust moeten zijn geweest dat zij een economisch winbare hoeveelheid olie uit blok Q1 wonnen en dat zij daarom van die winning aan Unocal c.s. melding hadden moeten maken. Na bewijslevering heeft het hof geoordeeld dat niet is komen vast te staan dat Conoco c.s. op enig moment redelijkerwijs hadden moeten aannemen dat zij een uit het oogpunt van Unocal c.s. winbare hoeveelheid olie onttrokken aan blok Q1 en dat zij daarom niet verplicht waren Unocal c.s. in te lichten.

De omstandigheid evenwel dat de bedoelde informatieplicht niet op Conoco c.s. bleek te rusten en zij derhalve niet Unocal c.s. hadden behoeven te informeren dat zij een economisch winbare hoeveelheid olie aan het veld Q1 onttrokken, houdt geen verband met de beantwoording van de hier aan de orde zijnde vraag of Unocal c.s. door - kort gezegd - stil te zitten en niet van hun kant jegens Conoco c.s. actie te ondernemen, de positie van Conoco c.s. onredelijk hebben benadeeld of verzwaard. In aanmerking genomen dat, naar hiervoor in 7.4 is overwogen, Conoco c.s. ervan op de hoogte waren dat het Loggerveld (in relevante mate) overliep naar blok Q1, terwijl het hof daarvan in rov. 8.2 onder a en d eveneens was uitgegaan, is het oordeel van het hof met betrekking tot de door Conoco c.s. gestelde verzwaring van hun bewijspositie niet onbegrijpelijk en ook niet ontoereikend gemotiveerd. De onderdelen 5.4 en 5.5 falen.

7.7 Onderdeel 5.6 behelst de klacht dat het hof zonder motivering is voorbijgegaan aan de, volgens Conoco c.s. essentiële, stelling dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is dat Unocal c.s. zich bij het scheiden van de markt nog aanmelden voor een deel van de opbrengst van het Loggerveld, terwijl zij geen (noemenswaardig) risico hebben gelopen en willen lopen, anders dan Conoco c.s. die zeer veel kosten hebben gemaakt en grote risico's hebben gelopen bij de opsporing, ontwikkeling en exploitatie van het veld.

De klacht faalt bij gebreke van feitelijke grondslag. Kennelijk en niet onbegrijpelijk heeft het hof deze stelling, op grond van de aan het hof voorbehouden uitleg van de stukken, aldus opgevat dat daarmee bij uitstek wordt gedoeld op de onredelijk bezwarende gevolgen van het gestelde nalaten van Unocal c.s. om voortvarend te onderzoeken of het Loggerveld naar hun eigen blok Q1 overliep en olievoerend was. In de overwegingen van het hof ligt besloten dat het dit standpunt bij zijn beoordeling van het beroep op rechtsverwerking en van de verzwaring van de positie van Conoco c.s. heeft betrokken en heeft verworpen.

9.3 Voor zover aan de onderdelen 1.2-1.7 de opvatting ten grondslag ligt dat het hof ten onrechte heeft geoordeeld dat voor het aannemen van een onrechtmatige daad is vereist dat Conoco c.s. hebben (kunnen) voorzien dat zij schade zouden veroorzaken door het onttrekken van een economisch winbare hoeveelheid olie, missen de onderdelen feitelijke grondslag. Zodanige eis heeft het hof in de bestreden arresten niet gesteld.

Voor zover deze onderdelen erover klagen dat voor de beantwoording van de vraag of Conoco c.s. onrechtmatig hebben gehandeld onjuist is de eis te stellen dat dit ervan afhangt of het daarbij gaat om een economisch winbare hoeveelheid olie die zich in het overlopende deel van het veld bevindt, kunnen de klachten niet tot cassatie leiden bij gebrek aan belang. Indien het immers zou gaan om een uit een oogpunt van Unocal c.s. niet economisch winbare hoeveelheid olie, is van schade tot vergoeding waarvan Conoco c.s. jegens Unocal c.s. gehouden zouden zijn geen sprake.

Voor zover ten slotte deze onderdelen klachten behelzen omtrent de omvang van de schade en de betekenis van de eenmakingsovereenkomst in dat verband, missen zij feitelijke grondslag. Zij veronderstellen ten onrechte dat het hof omtrent de hoogte van de schade en de invloed die een (mogelijk) te sluiten eenmakingsovereenkomst daarop heeft reeds een oordeel heeft gegeven.

9.4 Onderdeel 1.8 verwijt het hof in de eerste plaats geen aandacht te hebben besteed aan de omstandigheid dat Conoco c.s. putten hebben geboord binnen de grens van 125 meter van de grens met blok Q1. Die klacht mist feitelijke grondslag. Het hof heeft zulks immers vastgesteld (zie hiervoor in 3.1 onder viii en ix)).

Voor zover dit onderdeel voorts de klacht bevat dat het hof op grond van deze omstandigheid niet heeft aangenomen dat Conoco c.s. onrechtmatig hebben gehandeld wegens schending van de bedoelde wettelijke norm, kan de klacht niet tot cassatie leiden wegens gemis aan belang. In de hiervoor juist bevonden benadering van het hof gaat het immers erom of een economisch winbare hoeveelheid olie uit blok Q1 is gewonnen, waarbij niet terzake doet of die olie wordt gewonnen met behulp van binnen dan wel buiten de bedoelde grens gelegen putten.

10.4 Voor zover de onderdelen klagen dat het hof het aanvangstijdstip van de in het kader van de bedoelde zorgvuldigheidsnorm onderzochte informatie- en overlegplicht ten onrechte ervan heeft laten afhangen of Conoco c.s. redelijkerwijs moesten aannemen dat zij een economisch winbare hoeveelheid olie aan blok Q1 onttrokken of zouden onttrekken, falen zij, omdat de door het hof toegepaste maatstaf juist is.

's Hofs oordeel dat niet is komen vast te staan dat Conoco c.s. op enig moment vóór 1992 redelijkerwijs hadden moeten aannemen dat zij een economisch winbare hoeveelheid olie onttrokken of zouden onttrekken aan blok Q1 en dat de bedoelde informatie- en overlegplicht in de gegeven omstandigheden niet op Conoco c.s. rustte, is niet onbegrijpelijk en is toereikend gemotiveerd. Ook de motiveringsklachten van deze onderdelen falen derhalve.

11. Beoordeling van onderdeel 3 van het middel in het principale beroep

De onderdelen 3.1-3.4 houden, voor zover zij al zelfstandige betekenis hebben, klachten in omtrent de omvang van de schade en de betekenis van de eenmakingsovereenkomst in dat verband. Deze klachten ontberen feitelijke grondslag. Zij berusten immers op de veronderstelling dat het hof omtrent de hoogte van de schade en de invloed die een (mogelijk) te sluiten eenmakingsovereenkomst daarop heeft reeds een oordeel heeft gegeven. Dat is niet het geval.

12. Beoordeling van onderdeel 4 van het middel in het incidentele beroep

De in onderdeel 4 aangevoerde klachten betreffen de schade. Zij kunnen niet tot cassatie leiden. Zulks behoeft, gezien art. 81 RO, geen nadere motivering nu de klachten niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.

13. Beoordeling van onderdeel 1 van het middel in het incidentele beroep

Onderdeel 1 is ingesteld onder de voorwaarde dat het middel in het principale beroep tot vernietiging van de tussenarresten van het hof leidt. Nu die voorwaarde blijkens het hiervoor in 9-11 overwogene niet is vervuld, behoeven de klachten van dit onderdeel geen behandeling.

14. Slotsom

Aangezien geen van de onderdelen van het middel in het principale en in het incidentele beroep tot cassatie kan leiden, moeten de beroepen worden verworpen.

De Hoge Raad:

in het principale beroep:

verwerpt het beroep;

veroordeelt Unocal c.s. in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van Conoco c.s. begroot op € 5.740,34 aan verschotten en € 2.200,-- voor salaris;

in het incidentele beroep:

verwerpt het beroep;

veroordeelt Conoco c.s. in de kosten van het geding in cassatie, tot op deze uitspraak aan de zijde van Unocal c.s. begroot op € 68,07 aan verschotten en € 2.200,-- voor salaris.