Hoge Raad, 12-06-2009, BH4723, 08/00124

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

t e g e n

Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als [eiser] en Ilias.

1. Het geding in feitelijke instanties

2. Het geding in cassatie

3. Beoordeling van het middel in het principale beroep

3.2 Aan haar vordering heeft Ilias ten grondslag gelegd dat [eiser] onzorgvuldig dan wel onrechtmatig jegens haar heeft gehandeld, door de koopsom niet aan Ilias maar aan [betrokkene 1] en zijn zuster uit te betalen, waarbij [eiser] in strijd handelden met de hem door de Wet op het notarisambt en de Verordening beroeps- en gedragsregels gegeven taken en opgelegde zorgvuldigheidsnorm. De rechtbank heeft de vordering afgewezen op grond van haar oordeel, kort gezegd, dat de betalingen aan [betrokkene 1] en zijn zuster in opdracht van ([betrokkene 1] als bevoegd bestuurder van) Ilias zijn verricht en dat er voor [eiser] geen reden bestond voor nader onderzoek alvorens hij deze opdracht uitvoerde.

3.3 Ilias is in hoger beroep onder meer opgekomen tegen het oordeel van de rechtbank dat [eiser] opdracht heeft gekregen als door de rechtbank bedoeld. Het hof heeft geoordeeld dat een dergelijke opdracht niet vaststaat, is evenwel op die kwestie verder niet ingegaan en is veronderstellenderwijze van het bestaan van een zodanige opdracht uitgegaan.

3.4 Bij zijn beantwoording van de vraag of [eiser] zijn in art. 17 lid 1 van de Wet op het notarisambt en art. 4 lid 1 van de Verordening beroeps- en gedragsregels verankerde zorgvuldigheidsplicht jegens Ilias heeft geschonden door zonder voorafgaand nader onderzoek de door [betrokkene 1] (als bestuurder van Ilias) gegeven betalingsopdracht uit te voeren is het hof, onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad van 20 december 2002, nr. C01/049, NJ 2003, 325, ervan uitgegaan (rov. 3.7) dat op een notaris, gelet op zijn positie in het maatschappelijke verkeer en op het vertrouwen dat notarissen als zodanig genieten, een zwaarwegende zorgplicht rust jegens degene die aan hem gelden toevertrouwt met een betalingsopdracht. Deze zorgplicht brengt, aldus het hof, onder meer mee dat de notaris, voor zover redelijkerwijs mogelijk is en van hem kan worden gevergd, nadere informatie inwint bij degene die hem aldus gelden heeft toevertrouwd, ingeval over de inhoud of strekking van de opdracht redelijkerwijs twijfel kan bestaan.

3.5 Onderdeel 1.2 wijst erop dat de in het arrest van 20 december 2002 door de Hoge Raad gegeven invulling van de notariële zorgplicht betrekking heeft op gevallen waarin gelden aan een notaris zijn toevertrouwd met een voorwaardelijke betalingsopdracht terwijl over de inhoud of strekking van de opdracht redelijkerwijs twijfel kan bestaan. De onderdelen 1.3 en 1.4 missen feitelijke grondslag waar zij tot uitgangspunt nemen dat het hof in rov. 3.7 tot uitdrukking heeft gebracht dat Ilias gelden aan [eiser] heeft toevertrouwd met een voorwaardelijke betalingsopdracht waarover redelijkerwijs twijfel zou kunnen bestaan. Zij kunnen daarom niet tot cassatie leiden.

3.6 Hetgeen het hof in rov. 3.7 omtrent de zorgplicht van een notaris heeft overwogen is juist, en het hof heeft geen rechtsregel geschonden door het aldaar overwogene van belang te achten bij de beantwoording van de vraag of [eiser] zijn zorgplicht heeft geschonden, ook al is in het onderhavige geval geen sprake van een voorwaardelijke opdracht aan de notaris en was de betalingsopdracht van ([betrokkene 1] namens) Ilias, op zichzelf genomen, duidelijk. Hierop stuiten de klachten van onderdeel 1.5 af.

3.7 Het hof heeft zijn oordeel dat [eiser] onzorgvuldig heeft gehandeld en jegens Ilias schadeplichtig is gebaseerd op, onder meer, de volgende (in rov. 3.8 van zijn arrest vermelde) omstandigheden. De procedure met betrekking tot de betaling van de door [betrokkene 2 en betrokkene 3] ingevolge de derde transactie aan Ilias verschuldigde koopsom, waarbij het bedrag van die koopsom twee maanden voor het transport in de vorm van een geldlening aan Ilias werd verstrekt door storting op de derdengeldenrekening van [eiser], met de bedoeling dat de leenschuld van Ilias zou tenietgaan door het transport, week af van de gebruikelijke gang van zaken bij een transport van een registergoed en noopte tot verhoogde waakzaamheid. Bovendien was [eiser] - die zelf de schuldbekentenis had opgesteld waarin Ilias het op de derdengeldenrekening van [eiser] gestorte bedrag schuldig verklaarde aan [betrokkene 2 en betrokkene 3] - ervan op de hoogte dat Ilias met betrekking tot het gestorte bedrag de enige rechthebbende was en dat dit bedrag derhalve aan Ilias diende te worden voldaan. Dat Ilias bij monde van haar bevoegde bestuurder hem opdroeg dit bedrag over te boeken naar bankrekeningen van die bestuurder zelf en zijn zuster, had [eiser] ertoe dienen te bewegen bij (een andere vertegenwoordiger van) Ilias navraag te doen of dit haar bedoeling was. [Eiser] had zich ervan behoren te overtuigen dat Ilias zich bewust was van deze handelwijze, waarbij de koopsom aan derden werd overgemaakt, en de gevolgen daarvan, ook omdat die betaalwijze aan haar bestuurder in privé niet in enige akte of schriftelijke opdracht was neergelegd, en had niet zonder nader onderzoek mogen uitgaan van "kennelijk gemaakte afspraken" tussen Ilias en haar bestuurder dienaangaande.

3.9 Ook de onderdelen 3.1 en 3.2 kunnen niet tot cassatie leiden. Weliswaar gaan zij terecht ervan uit dat de aan rov. 3.10 voorafgaande overwegingen van het hof niet meebrengen dat de grieven 3 en 4 van Ilias gegrond zijn, maar zij miskennen dat rov. 3.10 kennelijk aldus moet worden begrepen dat het hof grief 2 gegrond acht en, nu de aansprakelijkheid van [eiser] daarmee vaststaat, de grieven 3 en 4, die andere gronden voor aansprakelijkheid van [eiser] aan de orde stellen, buiten behandeling laat.

4. Beoordeling van het middel in het incidentele beroep

De in het middel voorgestelde klachten kunnen niet tot cassatie leiden bij gebreke van feitelijke grondslag, nu het hof in de rov. 3.11 tot en met 3.15 van zijn arrest geen oordeel heeft gegeven met betrekking tot stelplicht en bewijslast als in het middel bedoeld.

5. Beslissing

Dit arrest is gewezen door de vice-president J.B. Fleers als voorzitter en de raadsheren A.M.J. van Buchem-Spapens, J.C. van Oven, W.A.M. van Schendel en C.A. Streefkerk, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer E.J. Numann op 12 juni 2009.