Hoge Raad, 19-06-2009, BH7843, 08/03823

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

t e g e n

Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als de man en de vrouw.

1. Het geding in voorgaande instanties

2. Het tweede geding in cassatie

3. Beoordeling van het middel

3.1 De Hoge Raad verwijst voor de vaststaande feiten en het verloop van de procedure tot aan 27 januari 2006 naar zijn op die datum tussen partijen uitgesproken arrest. Kort samengevat gaat het in deze zaak om de rechtsgeldigheid van een bij onderhandse akte van 30 april 1982 tussen partijen gesloten overeenkomst inzake de overdracht door de vrouw aan de man van de economische eigendom van de helft van het pand [a-straat 1] te [plaats], dat de echtgenoten tot echtelijke woning diende. Partijen waren toentertijd buiten gemeenschap van goederen met elkaar gehuwd. Inmiddels is de tussen hen uitgesproken echtscheiding ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Blijkens de akte was de vrouw tezamen met haar zuster eigenaar van voormeld pand en heeft zij haar zuster 'uitgekocht' voor een bedrag van ƒ 178.200,--.

3.2.1 Het geschil tussen partijen betreft de rechtsgeldigheid van de in de akte van 30 april 1982 vastgelegde overeenkomst. Volgens de vrouw dient deze overeenkomst te worden nietigverklaard wegens strijd met het schenkingsverbod van art. 7A:1715 (oud) BW; volgens de man is deze overeenkomst rechtsgeldig aangezien de uitkoopsom van ƒ 178.200,-- geheel door hem is gefinancierd.

3.2.2 Het gerechtshof 's-Gravenhage heeft in zijn eindarrest van 15 september 2004 onder meer geoordeeld:

3.2.3 Dit arrest is bij het hiervoor in 3.1 aangehaalde arrest van de Hoge Raad vernietigd omdat onderdeel II.1 van het daartegen door de vrouw aangevoerde middel doel trof. Dit onderdeel klaagde over de begrijpelijkheid van het oordeel van het hof in rov. 19 dat de vrouw niet de stelling van de man heeft weersproken dat hij van de hypothecaire geldlening van ƒ 260.000,-- een bedrag van ƒ 120.000,-- voor zijn eigen rekening neemt. Ook de hierop voortbouwende onderdelen II.3, dat zich richtte tegen het oordeel van het hof in rov. 19 dat de man door de in de akte van 30 april 1982 vastgelegde transactie niet is bevoordeeld, en onderdeel II.4, dat zich keerde tegen rov. 23, slaagden daarom.

3.2.4 Na verwijzing heeft het gerechtshof te Amsterdam het vonnis van de rechtbank, voor zover thans nog aan de orde, vernietigd en de overeenkomst tussen partijen van 30 april 1982 alsnog nietig verklaard. Het hof overwoog daartoe onder meer:

3.3 Onderdeel (i) van het hiertegen gerichte middel voert aan, kort samengevat, dat het hof aldus in twee opzichten buiten de grenzen van de rechtsstrijd van het geding na verwijzing is getreden. In de eerste plaats, aldus het onderdeel, heeft het hof ten onrechte onderzocht of de man - destijds - de koopprijs "geheel" voor zijn rekening heeft genomen. Het Haagse hof heeft immers, in zoverre onbestreden in het (eerste) cassatieberoep, geoordeeld dat de man de netto-opbrengst (ten belope van ƒ 58.560,33) van het hem in volle eigendom toebehorende pand aan de [b-straat 1] heeft besteed voor de aankoop van de helft van het pand aan de [a-straat 1]. In de tweede plaats heeft het hof ten onrechte onderzocht of de man ƒ 120.000,-- van de hypothecaire lening die is aangegaan om de zuster van de vrouw uit te kopen, voor eigen rekening "heeft genomen". Op grond van het arrest van de Hoge Raad stond echter na verwijzing slechts ter beoordeling de door de vrouw weersproken stelling van de man dat hij van de desbetreffende hypothecaire lening ƒ 120.000,-- voor zijn eigen rekening "neemt".

3.4.1 In het geding na verwijzing door de Hoge Raad dient de verdere behandeling en beslissing te geschieden binnen de door het verwijzingsarrest getrokken grenzen, hetgeen meebrengt dat de rechter naar wie de zaak is verwezen, is gebonden aan eerder in de zaak gegeven eindbeslissingen die in cassatie niet of tevergeefs zijn bestreden, en derhalve onaantastbaar zijn geworden (HR 16 december 1988, nr. 13380, NJ 1989, 180).

3.4.2 In dit licht treffen beide klachten van het onderdeel doel. Door te oordelen dat uit hetgeen de man heeft aangevoerd geenszins valt af te leiden dat hij de opbrengst van het pand [b-straat 1] in het pand [a-straat 1] heeft belegd, heeft het hof miskend dat het Haagse hof, onbestreden in het eerste cassatieberoep, dienaangaande al had geoordeeld - kort samengevat - dat de man de netto-opbrengst van het pand aan de [b-straat 1] in zijn geheel heeft aangewend ter financiering van de verkrijging van het aandeel van de zuster van de vrouw in het pand [a-straat 1]. Deze kwestie stond daarom niet meer ter beoordeling van de verwijzingsrechter.

3.4.3 Voorts klaagt het onderdeel terecht dat, ingevolge het arrest van de Hoge Raad van 27 januari 2006, ter beoordeling van de verwijzingsrechter stond of de man van de hypothecaire geldlening van ƒ 260.000,-- een bedrag van ƒ 120.000,-- voor zijn eigen rekening neemt. Door in plaats daarvan te oordelen over de vraag of de man - destijds - de koopprijs geheel voor eigen rekening heeft genomen, heeft het hof eveneens de grenzen van de rechtsstrijd na verwijzing miskend. Ingevolge genoemd arrest moest immers worden onderzocht of partijen destijds een overeenkomst hadden gesloten in de door de man gestelde zin, terwijl het verwijzingshof heeft onderzocht of de man de ƒ 120.000,-- destijds daadwerkelijk heeft betaald.

3.5 Het slagen van onderdeel (i) van het middel brengt mee dat ook de overige onderdelen doel treffen omdat zij zijn gericht tegen oordelen die voortbouwen op het met succes door onderdeel (i) bestreden oordeel, dan wel daarmee onverbrekelijk samenhangen.

4. Beslissing

Dit arrest is gewezen door de vice-president J.B. Fleers als voorzitter en de raadsheren O. de Savornin Lohman, E.J. Numann, W.A.M. van Schendel en F.B. Bakels, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer E.J. Numann op 19 juni 2009.