Parket bij de Hoge Raad, 12-12-2000, AA8966, 01899/00

Edelhoogachtbaar College,

1. Aan verzoeker is door het gerechtshof te Arnhem bij uitspraak van 3 juni 1999 een gevangenisstraf van twaalf jaren opgelegd wegens 1. Subsidiair “medeplichtigheid aan: doodslag”, 2. “zware mishandeling” en 3. “mishandeling, meermalen gepleegd”.

2. Namens verzoeker heeft mr M.J. Verwers, advocaat te Wageningen, een middel van cassatie voorgesteld.

3. Het middel bevat de klacht dat uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen niet kan worden afgeleid dat verzoeker medeplichtig is geweest aan de door [medeverdachte] verrichte doodslag, aangezien verzoeker ten aanzien van het slachtoffer geen bijzondere zorgplicht had tot ingrijpen in het levensberovend gedrag van een ander.

4. Uit de literatuur kan worden opgemaakt dat medeplichtigheid die uit passiviteit bestaat, uit niets-doen alleen dan behulpzaamheid of gelegenheid geven in de zin van art. 48 Sr oplevert indien ingrijpen is geboden (De Hullu, Materieel strafrecht, 2000, p. 467), indien er een rechtsplicht om te doen bestaat (HSR 15e, p. 446). De rechtsvraag draait dan ook om het punt of op verzoeker een plicht rustte om [medeverdachte] niet zijn gang te laten gaan, en hem te beletten voort te gaan met het zó grof gewelddadig tekeer gaan tegen het slachtoffer dat deze daaraan is bezweken.

5. Uit de gezamenlijkheid van bewijsmiddelen kan het volgende opgemaakt worden:

7. Naar mijn oordeel kan worden gezegd dat iemand die een ander in een hulpeloze positie brengt (waar deze ander zich dus niet op eigen kracht uit kan bevrijden) zichzelf daarmee in de positie brengt dat hij een zorgplicht heeft ten opzichte van die hulpeloze ander. De inhoud van deze zorgplicht staat niet bij voorbaat vast, afhankelijk als deze is van de omstandigheden van het geval. Wel staat het voor mij vast dat deze zorgplicht in ieder geval inhoudt dat adequate maatregelen moeten worden getroffen indien onmiskenbaar is dat een derde de gezondheid van de hulpeloze benadeelt. Adequate maatregelen kunnen bestaan uit het daadwerkelijk tussenbeide komen, zodat de schadelijke gedragingen ophouden, of uit het waarschuwen van de politie of het inroepen van hulp. Men zal in ieder geval iets moeten doen; men zal niet aan de kant mogen blijven staan. Verzaakt men de zorgplicht of treft men inadequate maatregelen, dan kan dat worden gekwalificeerd als gelegenheid geven tot of behulpzaamheid bij het optreden van de derde; gelegenheid geven of behulpzaamheid door nalaten dus.

8. Wat betreft het opzet gaat het om de wetenschap en de wil bij degene die de zojuist genoemde zorgplicht verzaakt: weet hij wat het slachtoffer wordt aangedaan en kan hij ingrijpen? Als dat zo is, dan kan gezegd worden dat hij opzettelijk nalaat op te treden tegen het (strafbare) gedrag van de derde, en heeft hij dat gedrag en de gevolgen daarvan ook gewild, op zijn minst op de koop toe genomen.

9. In deze opvatting heeft naar mijn mening het hof uit bovenstaand feitelijke gegevens kunnen afleiden dat verzoeker willens en wetens, gelet op de omstandigheid dat hij niet heeft ingegrepen, doch [medeverdachte] slechts heeft gemaand iets zachter te doen omdat iedereen het kon horen, gelegenheid gegeven aan [medeverdachte] om [het slachtoffer] te trappen, waarbij verzoeker bewust het aanmerkelijke risico heeft gelopen - gelet op zijn kennis van de deplorabele gezondheidstoestand van [het slachtoffer] alsmede gelet op de omstandigheid dat verzoeker na het vertrek van [medeverdachte] [het slachtoffer] zwaar gewond in de toilet liet liggen en zich met muziek op zijn kamer heeft teruggetrokken om het huilen maar niet te horen -, dat [het slachtoffer] kwam te overlijden (vgl. voor voorwaardelijk opzet bij medeplichtigheid o.a. HR 26 februari 1985, NJ 1985, 651 en HR 19 januari 1991, DD 92.113).

10. Aldus heeft het hof uit de bewijsmiddelen kunnen afleiden dat verzoeker medeplichtig is geweest aan doodslag.

11. Het middel faalt derhalve.

12. Nu het middel zich beperkt tot het aan de orde stellen van genoemde rechtsvraag, gevoel ik geen behoefte tot het maken van een ambtshalve opmerking over een heel ander punt, terwijl ik overigens geen gronden heb gevonden die aanleiding geven tot vernietiging van de bestreden uitspraak.

13. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

AG