Parket bij de Hoge Raad, 01-04-2003, AF4146 AK3853, 01503/02 P

Nr. 01503/02 P

Mr. Vellinga

Zitting: 4 februari 2003

Conclusie inzake:

[verdachte=betrokkene]

5. In HR 13 april 1999, NJ 1999, 483(1), overwoog de Hoge Raad:

"3.2. Het middel voert aan dat nu ter zake van eerstbedoelde feiten in de hoofdzaak vrijspraak is gevolgd, het Hof deze niet in zijn berekening van het wederrechtelijk verkregen voordeel had mogen betrekken.

3.4. Het middel faalt. Ten aanzien van soortgelijke feiten als bedoeld in art. 36e, tweede lid, Sr stelt de wet in dit verband geen ander vereiste dan dat voldoende aanwijzingen bestaan dat deze door de veroordeelde zijn begaan. Voorzover aan het middel de opvatting ten grondslag ligt dat hier de bewijsvoorschriften van de art. 338 tot en met 344a Sv van toepassing zijn en dat de desbetreffende feiten alleen in de beschouwingen mogen worden betrokken indien deze bewezen zijn verklaard, kan die opvatting dus niet als juist worden aanvaard.

Uit het vorenoverwogene volgt verder dat bovengenoemde partiële vrijspraak er niet aan in de weg staat dat de feiten, bestaande uit het opzettelijk verkopen van bepaalde hoeveelheden hashish en/of hennep op de voet van art. 36e, tweede lid, Sr, bij de berekening van het wederrechtelijk verkregen voordeel worden betrokken."

10. Het Hof heeft de betaling aan de Staat bevolen van voordeel dat wederrechtelijk is verkregen door diefstal en heling ter zake waarvan de verdachte is veroordeeld, alsmede door soortgelijke feiten. Ten aanzien van laatstgenoemde feiten heeft het Hof overwogen:

"Voor zover verweerder van een aantal feiten als vermeld op de inleidende dagvaarding nadien in hoger beroep is vrijgesproken, is daarmee nog niet gegeven, dat die feiten, gezien de aard van de verweten gedragingen, in het kader van een ontnemingsprocedure ook niet meer als soortgelijke feiten als bedoeld in artikel 36e tweede lid van het Wetboek van Strafrecht kunnen worden aangemerkt. De terzake geldende wettelijke bepalingen staan hier geenszins aan in de weg. Naast de voorwaarde van de soortgelijkheid heeft daarbij immers slechts te gelden dat er voldoende aanwijzingen bestaan dat verweerder de betreffende feiten heeft begaan.

Het hof is mitsdien van oordeel dat nog steeds met betrekking tot alle feiten die de officier van justitie ten grondslag heeft gelegd aan zijn vordering, onderzocht kan worden, of te dier zake voldoende aanwijzingen in genoemde zin bestaan.

(....)

Ingevolge het bepaalde in artikel 36e van het Wetboek van Strafrecht moet worden onderzocht of, en zo ja in hoeverre, verweerder wederrechtelijk voordeel - waaronder begrepen besparing van kosten - heeft verkregen door middel van of uit de baten van het bewezen verklaarde, van soortgelijke feiten of van andere feiten, waaromtrent voldoende aanwijzingen bestaan dat zij door verweerder zijn begaan en waarvoor een geldboete van de vijfde categorie kan worden opgelegd.

Het hof komt tot het oordeel, dat verweerder niet alleen wederrechtelijk voordeel heeft verkregen door de bewezen verklaarde feiten, hierboven aangeduid als de feiten 1 en 4 primair onder a, (feit 4 subsidiair heeft geen voordeel opgeleverd) , maar dat verweerder ook voordeel heeft verkregen door middel van de na te noemen soortgelijke feiten, alle vervat in de aan verweerder betekende inleidende dagvaarding, zoals gewijzigd ter terechtzitting van de rechtbank te 's-Hertogenbosch d.d. 7 mei 1998, welke gewijzigde dagvaarding in kopie aan deze uitspraak zal worden gehecht, waaromtrent voldoende aanwijzingen bestaan, dat zij door hem zijn begaan."

13. Onze ontnemingsprocedure is evenals de Engelse ontnemingsprocedure gericht op het ontnemen van door strafbare feiten verkregen voordeel. Noch volgens de Engelse noch volgens de Nederlandse strafwet is ontneming mogelijk zonder strafrechtelijke veroordeling. In Nederland is evenals in Engeland de ontnemingsprocedure een sequeel van de strafprocedure:

"De ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel kan slechts worden opgelegd indien de verdachte is veroordeeld. De procedure waarin over de vordering daartoe wordt geoordeeld, is een sequeel (betreffende een gedeelte van de sanctietoepassing) van de procedure in de eigenlijke strafzaak waarin is uitgemaakt dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan en daarvoor kan worden gestraft. In de procedure betreffende de vordering tot ontneming wordt het strafgeding niet dunnetjes overgedaan, maar wordt, naar aanleiding van de uitkomst daarvan, beslist over de vraag of en tot welk bedrag te ontnemen voordeel is genoten. De mogelijke vooringenomenheid ten aanzien van de schuld van de verdachte aan het delict, die in het Hauschildt-arrest het probleem vormt, is ter zake van de mogelijkheid tot ontneming een noodzakelijke voorwaarde die ertoe strekt te waarborgen dat de maatregel slechts kan worden toegepast op personen van wie vaststaat dat zij het feit hebben begaan." (5).

15. Het Hof kwam op de volgende gronden tot het oordeel dat art. 6 lid 2 EVRM niet van toepassing is op de Engelse "confiscation order":

"1. In order to determine whether in the course of the confiscation proceedings the applicant was "charged with a criminal offence" within the meaning of Article 6 § 2, the Court must have regard to three criteria, namely the classification of the proceedings under national law, their essential nature, and the type and severity of the penalty that the applicant risked incurring (see the A.P., M.P. and T.P. v. Switzerland judgment of 29 August 1997, § 39, and, mutatis mutandis, the Welch v. the United Kingdom judgment of 9 February 1995, Series A no. 307-A, §§ 27-28).

18. Het Hof overweegt ten aanzien van de toetsing aan de andere twee door hem genoemde criteria - de "essential nature" van de procedure en "the type and severity of the penalty that the applicant risked incurring"- vervolgens:

"33. Turning to the second and third relevant criteria - the nature of the proceedings and the type and severity of the penalty at stake - it is true that the assumption required by the 1994 Act, that all property held by the applicant within the preceding six years represented the proceeds of drug trafficking, required the national court to assume that he had been involved in other unlawful drugs-related activity prior to the offence of which he was convicted. In contrast to the usual obligation on the prosecution to prove the elements of the allegations against the accused, the burden was on the applicant to prove, on the balance of probabilities, that he acquired the property in question other than through drug trafficking. Following the judge's inquiry, a substantial confiscation order - GBP 91,400 - was imposed. If the applicant failed to pay this amount he was to serve an extra two years' imprisonment, consecutive to the nine year term he had already received in respect of the November 1995 offence.

22. Op grond van het voorgaande kunnen we zeggen dat art. 6 lid 2 zich in zijn algemeenheid niet uitstrekt over de ontnemingsprocedure. Maar deze conclusie ontslaat niet van de plicht na te gaan of de omstandigheden van het onderhavige geval desondanks meebrengen dat art. 6 lid 2 in het onderhavige geval van toepassing is. In de zaak Phillips wordt immers ook overwogen:

"The Court has also considered whether, despite its above finding that the making of the confiscation order did not involve the bringing of any new "charge" within the meaning of Article 6 § 2, that provision should nonetheless have some application to protect the applicant from assumptions made during the confiscation proceedings.

However, whilst it is clear that Article 6 § 2 governs criminal proceedings in their entirety, and not solely the examination of the merits of the charge (see, for example, the Minelli v. Switzerland judgment of 25 March 1983, Series A no. 62, § 30, the Sekanina v. Austria judgment of 25 August 1993, Series A no. 266-A, and the Allenet de Ribemont v. France judgment of 10 February 1995, Series A no. 308), the right to be presumed innocent under Article 6 § 2 arises only in connection with the particular offence "charged". Once an accused has properly been proved guilty of that offence, Article 6 § 2 can have no application in relation to allegations made about the accused's character and conduct as part of the sentencing process, unless such accusations are of such a nature and degree as to amount to the bringing of a new "charge" within the autonomous Convention meaning referred to in paragraph 28 above (see the Engel and Others v. the Netherlands judgment of 8 June 1976, Series A no. 22, § 90)"

24. Met betrekking tot de reikwijdte van de onschuldpresumptie zette het EHRM de toon in het arrest Minelli v. Zwitserland (EHRM 25 maart 1983, NJ 1986, 698, m.nt. EAA). Minelli werd vervolgd wegens smaad vanwege een artikel dat hij had geplaatst in de "National Zeitung. Vervolging wegens smaad is afhankelijk van een aanklacht ("Strafantrag") van de getroffene. Uiteindelijk ontsnapte Minelli aan een strafrechtelijke veroordeling omdat de zaak verjaard was. Dit weerhield de Zwitserse rechter er niet van, Minelli te veroordelen in een groot deel van de gerechtelijke kosten en in de kosten, gemaakt door de particuliere aanklagers. Daarbij liet de Zwitserse rechter zich leiden door het oordeel dat het gewraakte artikel van dien aard was dat het hoogst waarschijnlijk tot een veroordeling van Minelli zou hebben geleid. In dat verband verwees de Zwitserse rechter naar twee zaken, die op hetzelfde feit betrekking hadden en die wel tot een veroordeling hadden geleid. Naar het oordeel van het EHRM was dusdoende de onschuldpresumptie geschonden omdat de Zwitserse rechter "se livrait a des appreciations incompatibles avec le respect de la présomption d'innocence".Immers:

"37. Aux yeux de la Cour, la présomption d'innocence se trouve méconnué d'un prévenu et, notamment, sans que ce dernier ait eu l'occasion d'exercer les droits de la défense, une décision judiciaire le concernant reflète le sentiment qu'il est coupable. Il peut en aller ainsi même en l'absence de constat formel; il suffit d'une motivation donnant à penser que le juge considère l'intéressé comme coupable.( ... ) "

25. Beter verging het enige beslissingen van de Duitse rechter in zaken waarin de afwijzing van een verzoek tot vergoeding van kosten aan de orde was. Englert (EHRM 25 augustus 1987, 9/1986/107/155) werd verdacht van diverse strafbare feiten begaan in een korte periode. Hij werd daarvoor vervolgd. De Duitse rechter bepaalde dat de vervolging ter zake van één strafbaar feit gestaakt kon worden omdat daarvan geen wezenlijke bijdrage aan de hoogte van de aan Englert op te leggen straf viel te verwachten. De rechter bepaalde dat de kosten van de procedure door de Staat dienden te worden gedragen maar liet zich niet uit over de kosten die Englert had moeten maken. Voorts weigerde hij Englert een vergoeding toe te kennen voor de tijd die hij vanwege het feit, waarvan de vervolging werd gestaakt, in preventieve hechtenis had doorgebracht.

26. Bij de beantwoording van de vraag of art. 6 lid 2 EVRM geschonden overwoog het Hof eerst dat art. 6 lid 2 EVRM niet voorziet in vergoeding van de kosten van een strafprocedure of vergoeding van door preventieve hechtenis geleden schade. Vervolgens koos het Hof onder verwijzing naar de zaak Minelli het daarin reeds gedeeltelijk verwoorde uitgangspunt:

De motivering van de beslissing van de Duitse rechter vat het EHRM al volgt samen:

"39. The Heilbronn Regional Court refused to award Mr. Englert's necessary costs and expenses against the Treasury. Mr. Englert's counsel had indicated that his client was willing to pay his own costs; furthermore, the Regional Court stated, "it would have been fair, having regard to all the circumstances of the case, to order [him to bear them]" - for "the same reasons ... as justify the refusal of compensation for the time spent in detention on remand" (see paragraph 17 above). In this connection, the Regional Court found that "in the light of the course of the trial so far, the circumstances rebutting the presumption of innocence are ... so overwhelming that a conviction is clearly more likely than an acquittal". Lastly, "it was [the defendant's] own actions that gave rise to the strong suspicion that he had committed a crime of extortion with menaces" (ibid.)"

Deze motivering verstaat het Europese Hof als volgt:

"The court thereby meant to indicate, as it had to for the purposes of the decision to be taken, that there were still strong suspicions concerning Mr. Englert, who by his own behaviour had caused the criminal proceedings to be taken against him. Even if the terms used were ambiguous and unsatisfactory, the court confined itself in substance to noting the existence of "reasonable suspicion" that the defendant had "committed an offence" (Article 5 § 1 (c) of the Convention) (art. 5-1-c). On the basis of the evidence, the decision described a "state of suspicion" and did not contain any finding of guilt. In this respect it contrasts with the decisions the Court considered in the Minelli case ( ... )

De Duitse rechter had zich dus weten te beperken tot het uiten een van verdenking. Met het oog op de vraag of art. 6 lid 2 geschonden is acht het Hof voorts van belang dat Englert anders dan Minelli geen straf of verkapte straf(10) was opgelegd:

"40. ( ... ) In this respect too, the instant case very clearly differs from the Minelli case, ( ... ). The Swiss courts had directed that Mr. Minelli should bear part of the costs of the proceedings and had ordered him to pay the private prosecutors compensation in respect of their expenses ( ... ), thus treating him as guilty.

( ... )

The competent court, acting on an equitable basis and having regard, among other things, to the strong suspicions which seemed to it to exist concerning him, did not impose any sanction on him but merely refused to order that the said costs and expenses or any compensation should be paid out of public funds. And, as the Court has already pointed out, the Convention - more particularly Article 6 § 2 (art. 6-2) - does not oblige the Contracting States, where a prosecution has been discontinued, to indemnify a person "charged with a criminal offence" for any detriment he may have suffered."

27. In de zaak van Sekanina tegen Oostenrijk liep het anders (EHRM 25 augustus 1993, NJ 1994, 1, m.nt. Kn). Sekanina was door een jury vrijgesproken ( van moord). Na de vrijspraak vroeg hij vergoeding van ten behoeve van zijn verdediging gemaakte kosten en van schade geleden ten gevolge van door hem ondergane detentie. Het verzoek tot schadevergoeding werd afgewezen. Aan deze beslissing legde de Oostenrijkse rechter ten grondslag dat de jury Sekanina weliswaar had vrijgesproken maar dat daarmee nog niet was gezegd dat jegens hem geen verdenking meer bestond. Voor het bestaan van die verdenking verwees de Oostenrijkse rechter gespecificeerd naar de inhoud van een groot aantal bewijsmiddelen. Gaf het EHRM in Englert e.a. reeds aan dat de door de Duitse rechter geuite verdenkingen op weinig sympathie van het Hof konden rekenen, in de zaak Sekanina meende het Hof dat de Oostenrijkse rechter echt te ver was gegaan en zich had uitgelaten over de "guilt" van Sekanina. Het EHRM wijst er in dit verband op dat de zaak Sekanina reeds hierin verschilt van Englert e.a. dat Sekanina was vrijgesproken. De overwegingen van de Oostenrijkse rechter typeert het Hof in par. 29 als volgt:

"After having drawn up a comprehensive list of items of evidence against Mr Sekanina, in its view not refuted during the trial, and after having carefully examined the statements of various witnesses, it concluded: "the jury took the view that the suspicion was not sufficient to reach a guilty verdict; there was, however, no question of that suspicion's being dispelled"."

Een dergelijke overweging kon niet door de beugel. Want:

30 ( ... ) The voicing of suspicions regarding an accused's innocence is conceivable as long as the conclusion of criminal proceedings has not resulted in a decision on the merits of the accusation. However, it is no longer admissible to rely on such suspicions once an acquittal has become final. Consequently, the reasoning of the Linz Regional Court and the Linz Court of Appeal is incompatible with the presumption of innocence."

28. Hiermee was aan de Oostenrijkse praktijk, zoals deze bleek uit de zaak Sekanina nog geen einde gekomen. In de zaak Rushiti v. Oostenrijk ( EHRM 21 maart 2000, Appl. no. 28389/95) moest het EHRM zich opnieuw buigen over de vraag of art. 6 lid 2 EVRM geschonden was nu de rechter zich bij de afwijzing van een na vrijspraak gedaan verzoek tot vergoeding van door de strafzaak geleden schade liet leiden door overwegingen waaruit sprak dat ondanks de vrijspraak verdenking jegens Rushiti was blijven bestaan. Het EHRM vat eerst zijn rechtspraak nog eens samen:

"28. As to the merits of the complaint, the Court recalls its case-law on the interpretation of the presumption of innocence in comparable cases relating to compensation proceedings for detention on remand. In the Englert and Nölckenbockhoff cases, the Court found that, following the discontinuation of criminal proceedings, statements which described a state of suspicion - as opposed to statements which amount to a determination of the accused's guilt - were compatible with the presumption of innocence (see the Englert and Nölckenbockhoff v. Germany judgments of 25 August 1987, Series A no. 123, pp. 54-55, §§37-39, and pp. 79-81, §§ 37-39). In these cases the criminal proceedings were discontinued without a formal acquittal. In the subsequent Sekanina(11) case, the Court found that "the voicing of suspicions regarding an accused's innocence is conceivable as long as the conclusion of criminal proceedings has not resulted in a decision on the merits of the accusation. However, it is no longer admissible to rely on such suspicions once an acquittal has become final" (see the Sekanina judgment, cited above, p. 15-16, § 30). In that case, Mr. Sekanina was acquitted by a final judgment after a full hearing of his case"

29. Vervolgens laat het EHRM er - in een overweging waaruit een zekere ergernis spreekt - geen misverstand over bestaan dat het uiten van verdenking na vrijspraak niet geoorloofd is:

"31( ... ) The Court cannot but affirm the general rule stated in the Sekanina judgment that, following a final acquittal, even the voicing of suspicions regarding an accused's innocence is no longer admissible. The Court, thus, considers that once an acquittal has become final - be it an acquittal giving the accused the benefit of the doubt in accordance with Article 6 § 2 - the voicing of any suspicions of guilt, including those expressed in the reasons for the acquittal, is incompatible with the presumption of innocence."

De onderhavige tenuitvoerlegging van een vrijheidsstraf levert geen schending van art. 5 lid1 onder a EVRM op. Daarom brengt de beslissing van de Duitse rechter niet zonder meer schending van art. 6 lid 2 EVRM mee. Dat kan in het concrete geval anders zijn. Daarom onderzoekt het EHRM, na er op gewezen te hebben dat de wijze waarop de rechter zich uitdrukt van wezenlijk belang is, de gronden die de Duitse rechter aan zijn beslissing ten grondslag legde. Daar wringt de schoen:

"7. The Court notes that the Hamburg Court of Appeal confirmed the first-instance decision to revoke the suspension of a prison sentence imposed upon the applicant in previous criminal proceedings. According to the Court of Appeal, the applicant had not fulfilled the expectations upon which the suspension of his sentence was based, as he committed new offences during the period of suspension. In this respect, the court, having taken evidence, found that "it had been able to obtain certainty that the applicant was guilty of fraud to the detriment of witness ... [H.] (section 263 of the Penal Code)". The Court of Appeal concluded that, in these circumstances, the strict conditions were met for considering an offence, prior to final conviction, as a reason for revoking a suspension. In cases as the present one, awaiting the final conviction would, on account of the considerable possibilities of delay, lead to the unbearable result that criminal offenders could commit further offences during the probationary period without any risk of suffering disadvantages."

( ... )

"8. In the Court's opinion, the Court of Appeal, sitting as court supervising the execution of sentences, had assumed the role of the Hamburg District Court, the competent trial court, and had unequivocally declared that the applicant was guilty of a criminal offence. That is evidenced by the clear phrasing that it had obtained "certainty" that the applicant had committed fraud to the detriment of the witness Mr H. This conclusion is further supported by facts that the Court of Appeal opted for the taking of evidence under section 308 of the Code of Criminal Procedure and proceeded to a substantial and detailed evaluation of the probative value of the statements made by the witnesses in its decision. Indeed, the Government argue that the Court of Appeal proceeded in the same manner as the trial court in the main proceedings would have done.

Daarbij merkt het EHRM op dat tenuitvoerlegging moet worden gelijkgesteld met het opleggen van een straf:

"9 ( ... ) With its decision to revoke the suspension of the applicant's prison sentence under the initial conviction, the Court of Appeal drew penal consequences from the new criminal offence and imposed a disadvantage upon the applicant that, in the Court's view, equates with a penalty."

geen schen- schending 6 lid 2

ding

6 lid 2

- geen - geen

vooraf- vooraf-

gaande gaande

beslissing beslissing

over “guilt” over “guilt”,

- vooraf- - vooraf- - vooraf- - vooraf- gaande gaande gaande gaande

beslissing beslissing beslissing beslissing

over “guilt”, over “guilt”, over “guilt”, over “guilt”,

vrijspraak vrijspraak vrijspraak vrijspraak

vooruitlo-

pend op

beslissing

strafrechter

- verdenking - verden- - verden- - verden- - verden- - verden-

geuit king king king king king

geuit geuit geuit geuit geuit

- gerefe-

reerd aan

oordeel

jury “niet

voldoende

bewijs”

- gerefe- - gerefe- - gerefe- - gerefe-

reerd aan reerd aan reerd aan reerd aan

bewijsmid- bewijsmid- bewijsmid- bewijsmid-

delen delen delen delen

- onthou- - onthou- - onthou-

ding van ding van ding van

schadever- schadever- schadever-

goeding goeding goeding

vergoeding andere andere

kosten slo. “verkapte” “verkapte”

opgelegd straf(13) straf

Englert X

Sekanina, X

Rushiti e.a. X

Minelli X

Böhmer X

onderhavige zaak X

34. Knigge(15) meent, dat de overwegingen van het EHRM in de zaak Sekanina aldus moeten worden verstaan, dat het gezag van gewijsde van de gegeven vrijspraak niet in de weg staat aan een nieuw proces, waarin de rechten van de verdediging wederom in volle omvang kunnen worden uitgeoefend. Ook Van Dijk en Van Hoof lijken er zo over te denken. Zij wijzen er onder aanhaling van de zaken Englert e.a. en Sekanina op(16) dat art. 6 lid 2 in een procedure waarin vergoeding van door een strafzaak geleden schade geweigerd wordt, aan de orde komt "if the supporting reasons amount in substance to a determination of the accused's guilt without his having previously been proved guilty according to law, in particular without having had an opportunity to exercise the right of defence". Daarom moet de vraag onder ogen worden gezien of overwegingen die in de zaken Minelli, Sekanina, Rushiti e.a. de toets der kritiek niet konden doorstaan geen schending van de onschuldpresumptie meebrengen indien deze overwegingen tot stand komen nadat er een proces is gevoerd waarin de betrokkene zijn verdedigingsrechten volledig tot haar recht heeft kunnen laten komen. In dit verband wijs ik ook nog op de manier waarop het EHRM - onder verwijzing onder meer naar de zaak Allenet de Ribemont v. Frankrijk(17) het doel van de onschuldpresumptie omschrijft:

"to protect the accused against any judicial decision or other statements by State officials amounting to an assessment of the applicant's guilt without him having previously been proved guilty according to law "

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

1 In deze lijn ook HR 14 september 1999, NJ 2000, 55, m.nt. JR

2 In het proces-verbaal waarin het voordeel wordt berekend wordt voor zaak 17 verwezen naar het hoofddossier blz. 2516 - 2743. Mij lijkt dat dit moet zijn blz. 2516 t/m blz. 2643.

3 Dit arrest is uitgebreid besproken door Borgers in DD 2001, blz. 1017 e.v. Zie ook EHRC 2001, nr. 56, nt. T. van Kampen

4 Zie hierover nader Keyser-Ringnalda, Boef en buit, Gouda Quint 1994, blz. 201 e.v.

5 Kamerstukken II, 1991-1992, 21504, nr. 8, blz. 17, 18

6 Zie voor kritiek op deze opvatting Borgers, DD 2001, blz. 1020.

7 Anders dan naar aanleiding van het arrest Raimondo (EHRM 22 februari 1994, NJ 1995, 166) wel is verondersteld (Knigge in zijn noot bij NJ 1995, 166, Schalken in zijn noot bij NJ 1996, 411) is het kennelijk niet zo, dat het preventieve karakter van de in de zaak Raimondo aan de orde zijnde maatregel (preventief beslag en verbeurdverklaring voorafgaande aan de strafzaak) het Europese Hof heeft bewogen deze niet onder het bereik van art. 6 lid 2 EVRM te laten vallen.

8 Feiten die hetzelfde rechtsbelang beschermen als het bewezenverklaarde feit: Kamerstukken II 1989-1990, 21504, nr. 3, blz. 21, 22

9 Volgens het wetsvoorstel tot aanpassing van de ontnemingswetgeving wordt de vervangende hechtenis vervangen door lijfsdwang, op te leggen als blijkt dat het te ontnemen bedrag niet geheel kan worden verhaald: Kamerstukken II 2001-2002, 28079, nr. 1 - 2, ontwerp art 577c Sv

10 De door Alkema in zijn noot bij EHRM 25 augustus 1987, NJ 1988, 937 gegeven omschrijving van "a measure that can be equated with a penalty".

11 EHRM 25 augustus 1993, NJ 1994, 1, m.nt. Kn

12 EHRC 2002, nr. 97, m.nt. Mols

13 Ik heb de vergoeding van kosten aan het slachtoffer afgesplitst van andere vormen van verkapte straf zoals de tenuitvoerlegging van een voorwaardelijke veroordeling (Böhmer), de confiscation order (Welch) en de ontneming, omdat in laatstgenoemde groep gevallen een vrijheidsstraf ten uitvoer wordt gelegd of - bij niet-betaling - ten uitvoer kan worden gelegd.

14 Welch v. Het Verenigd Koninkrijk EHRM 9 februari 1995, NJ 1995, 606, nt. Kn t.a.v. de Engelse confiscation order en de conclusie die Knigge in zijn noot en Borgers, a.w. blz. 110 e.v. uit dat arrest voor de Nederlandse ontnemingsmaatregel trekken. Zo waarschijnlijk ook Keulen, a.w., blz. 71

15 Noot bij NJ 1994, 1, punt 4

16 Theory and practice of the European convention on human rights, Kluwer Law International, derde druk

17 EHRM 10 februari 1995, NJ 1997, 523, m.nt. EJD, Series A no. 308, p. 16, § 35

18 Zie ook Borgers, De ontnemingsmaatregel, diss. Tilburg, blz. 177 onder verwijzing naar de noot van Knigge onder de zaak Sekanina (NJ 1994, 1): de rechter mag zich na een vrijspraak niet meer uitlaten over 'any suspicion of guilt' , laat staan de 'guilt' nogmaals vaststellen ook al zou hij de wettelijke voorschriften en de rechten van de verdediging in acht nemen.

19 HR 13 april 1999, NJ 1999, 483, HR 14 september 1999, NJ 2000, 55, m.nt. JR

20 Zo ook Borgers, De ontnemingsmaatregel, diss. Tilburg 2001, blz. 175 e.v. op grond van de zaken Sekanina en Rushiti. Ook Keulen, Crimineel vermogen en strafrecht,Gouda Quint 1999, blz. 70 ziet in de vaststelling dat soortgelijke feiten zijn begaan een vaststelling van schuld in de zin van art. 6 lid 2 EVRM.

21 Kamerstukken II, 1991-1992, 21504, nr. 3, blz. 11, 12