Parket bij de Hoge Raad, 07-12-2007, BB5625, C06/221HR

Conclusie inzake

tegen

1. Feiten

1.1 In zijn in cassatie bestreden arrest is het Hof 's-Hertogenbosch in rov. 4.1, 4.2.1, 4.2.2, 4.4.1 en 4.4.2 van de volgende feiten uitgegaan(1) (deze vaststelling wordt ten dele door de klachten onder vuur genomen).

1.2 [Eiser] is met ingang van 1 mei 2001 in dienst getreden bij Shell. Laatstelijk verrichte hij werkzaamheden als shift leader tegen een bruto salaris van € 2.468 per maand exclusief 8% vakantietoeslag en overwerkvergoeding, maar inclusief 14,5% overwerktoeslag. Deze arbeidsovereenkomst is inmiddels wegens bedrijfsbeëindiging geslaakt.

1.3 [Eiser] heeft Shell aansprakelijk gesteld voor een bedrijfsongeval dat, volgens hem, is voorgevallen op 15 juli 2002 als gevolg waarvan hij blijvend letsel zou hebben opgelopen. Shell heeft de toedracht van het ongeval betwist.

1.4 Tot [eiser] taken behoorde het aanvullen van ontbrekende kitspuiten. Deze zaten verpakt in dozen van 12 stuks; ze lagen op pallets gestapeld in het magazijn. De pallets lagen op een verhoging; de dozen waren in drie lagen gestapeld.

1.5.1 In het magazijn was een verplaatsbare trap met vijf treden aanwezig. Deze was voorzien van een stabilisatievoet met antisliprubbers en een leuning ter verhoging(2) van de grijpmogelijkheden.

1.5.2 Deze trap was in beginsel geschikt om daarmee dozen van de stapel op de pallet te pakken.

1.5.3 Op de stapel dozen met kitspuiten lag kennelijk een slordig teruggezette doos.

1.6 Daarnaast gaat het Hof veronderstellenderwijs uit van het navolgende, zoals gesteld door [eiser] (rov. 4.4.1 en 4.4.2)

1.7 Omdat de kit op was, wilde [eiser] een doos kit uit het magazijn halen. Daartoe gebruikte hij niet de onder 1.5.1 genoemde trap, maar een trap met minder treden. Deze was aanwezig op de productieafdeling (in het snijhok).

1.8 Bij het pakken van de doos kitspuiten werd hij verrast door een doos die, kennelijk enigszins naar achteren geschoven, gedeeltelijk steun vond op de doos die [eiser] heeft willen pakken. Deze doos had hij niet eerder bemerkt.

2. Welke stukken behoren tot het procesdossier?

2.1 In rov. 2 maakt het Hof gewag van de opmerkelijke en onwenselijke situatie dat de mvg in beide dossiers niet hetzelfde is; in de ene versie gaat het om vijf, in de andere om vier grieven.

2.2 Uit rov. 2 blijkt dat en waarom het Hof is uitgegaan van de mvg van Shell, die correspondeert met die welke aan het Hof is overgelegd.

2.3 De vijfde grief speelt in deze zaak geen rol.

2.4 Er zijn meer verschillen tussen beide dossiers, als ik het goed zie uitsluitend gelegen in de mvg. Met het oog daarop heb ik het Hof dossier doen opvragen. Dat voeg ik ad informandum aan de door partijen overgelegde dossiers toe.

2.5 Een verklaring voor de afwijkingen trof ik niet aan; ook niet in de s.t. van partijen. Ik heb mij de vraag gesteld of het nuttig of nodig zou zijn de zaak weer op de rol te plaatsen teneinde daarover opheldering te krijgen. Nu het, zoals hierna zal blijken, m.i. gaat om voor de beoordeling van de klachten niet essentiële verschillen heb ik, ter voorkoming van onnodig tijdverlies, daarvan afgezien. Na een eventuele vernietiging en verwijzing zal de verwijzingsrechter, zo nodig, te deze zake opheldering kunnen vragen.

3. Procesverloop

3.1.1 Bij exploit van 23 december 2003 heeft [eiser] Shell gedagvaard voor de Kantonrechter Helmond. Hij heeft - voor zover thans van belang - gevorderd dat Shell wordt veroordeeld aan hem te vergoeden alle schade voorvloeiende uit het onder 1.3 genoemde ongeval, nader op te maken bij staat.

3.1.2 [Eiser] heeft in essentie de onder 1 vermelde stellingen aan zijn vordering ten grondslag gelegd.

3.1.3 Hij heeft er voorts op gewezen dat geen sprake was van een risico-inventarisatieplan; door het vele overwerken (30 tot 35 uur in de voorafgaande maanden) en hoge productiedwang was sprake van te hoge werkdruk.

3.2 Shell heeft onder heel veel meer het plaatsvinden van het ongeval alsmede de omstandigheden waaronder het plaatsvond ontkend. Uit een door haar ingesteld onderzoek zou zijn gebleken dat geen sprake kan zijn geweest van een onveilige werkplek; de doos was vanuit alle hoeken goed zichtbaar. [Eiser] heeft er zelf voor gekozen om een minder geschikte trap te gebruiken. Het ongeval is, nog steeds volgens Shell, aan [eiser] grove schuld te wijten omdat hij heeft verzuimd een beschikbare veilige trap te gebruiken.(3)

3.4 Shell heeft hoger beroep ingesteld. [Eiser] heeft - voor zover thans van belang - het bestreden vonnis verdedigd.

3.5.1 Het Hof heeft in zijn arrest van 25 april 2006 uit proceseconomische overwegingen ervoor gekozen om eerst de derde grief van Shell te behandelen, welke betrekking heeft op de vraag of Shell haar zorgplicht heeft geschonden (rov. 4.4.1). De overige grieven heeft het Hof onbesproken gelaten (rov. 4.4.3). Het heeft het bestreden vonnis vernietigd en de vorderingen van [eiser] afgewezen.

3.6 [Eiser] heeft tijdig beroep in cassatie ingesteld. Shell heeft het beroep bestreden. Partijen hebben hun standpunten schriftelijk toegelicht; [eiser] heeft nog gerepliceerd.

4. Inleiding

4.1 De samenleving heeft de laatste tijd - zeker niet alleen in ons land - een opmerkelijke metamorfose ondergaan.

4.2 De vorige eeuw heeft geruime tijd in het teken gestaan van toenemende solidariteit. Zij kwam onder meer tot uitdrukking in de totstandkoming van de Ongevallenwet 1901(5) en een steeds verdere uitbouw van sociale verzekeringen. Daardoor konden door noodlot getroffenen zich tot op zekere hoogte veroorloven daarin te berusten.

4.3 De tijden zijn veranderd. De zegeningen van een solide stelsel van sociale verzekeringen zijn voor een deel in rook opgegaan.(6)

4.4 Natuurlijk kan dit alles geen reden zijn om vorderingen toe te wijzen waarvoor geen rechtsgrond bestaat. Maar in een aantal gevallen biedt het geldend recht alleszins mogelijkheden om een mouw te passen aan schrijnende gevallen.

4.5 Men zou kunnen tegenwerpen - in sommige kringen is dat ook en vogue - dat aldus een claimcultuur wordt aangewakkerd.

4.6 Niet ontkend kan worden dat, zeker niet alleen in ons land, slachtoffers (of hun advocaten) steeds grotere creativiteit aan de dag lijken te leggen.(7) Met enige regelmaat worden inderdaad vorderingen ingesteld waarvoor een deugdelijke juridische basis ontbreekt; vorderingen die ook niet aanstonds aanspreken. Dergelijke vorderingen plegen dan ook te worden afgewezen.

4.7 Het is ongetwijfeld juist dat op bepaalde terreinen - art. 7:658 BW is daarvan een voorbeeld, maar er zijn er meer - de grenzen worden verkend; in een bepaalde optiek(8) geldt dat ook voor de onderhavige procedure. In een enkel geval lijken benadeelden daarbij inderdaad wel eens wat door te slaan.(9)

4.8 Vooralsnog kan evenwel allerminst worden gezegd dat sprake is van een claimcultuur, laat staan dat deze ontwrichtend zou zijn. Sterker nog: er is geen enkele aanwijzing dat in totaliteit het aantal claims stijgt.(10) Degenen op wie de bewijslast van de herhaalde bewering dat zo'n cultuur wél bestaat rust, blijven totnutoe steken in retoriek. Op basis van de eigen gegevens van verzekeraars(11) is duidelijk dat sprake is van in het oog springend onjuiste beschouwingen.

4.9 Maar zelfs als juist zou zijn dat het aantal gehonoreerde claims voor - met opzet wat vaag uitgedrukt - schadegebeurtenissen die diep ingrijpen in het menselijk leven in de lift zou zitten, is dat geen reden de noodklok te luiden. Niet alleen omdat men er moeilijk over kan klagen dat benadeelden gerechtvaardigde claims verzilveren, maar ook en vooral omdat de echte maatschappelijke problemen van geheel andere zijde zullen komen.(12)

4.11 Art. 6:109 BW biedt een basis om de scherpe kanten van aansprakelijkheid af te slijpen, maar dan moet wel sprake zijn van heel bijzondere omstandigheden. Ook de aan deze bepaling ten grondslag liggende benadering verzet zich ertegen dat benadeelden in de kou worden gezet vanwege retoriek over claimfantomen.

4.12 Het lijkt in dit verband nog goed erop te wijzen dat doctrine, wetgeving(15) en ook - maar onvermijdelijk - rechtspraak(16) zich m.i. in toenemende mate lijken te richten op onderwerpen die niet van essentiële betekenis zijn. Ik besef zeer wel dat zulks niet alleen geldt voor zaken waarin het leven van particulieren diepgaand is beroerd. Maar dergelijke zaken verdienen in elk geval ook onze bijzondere aandacht; ze krijgen het in mijn ogen niet steeds voldoende. Aldus dreigt de rechtsontwikkeling scheef te groeien.

4.14 In de doctrine klinkt steeds luider door dat een duidelijke lijn in de rechtspraak op het stuk van aansprakelijkheid krachtens art. 7:658 BW zou ontbreken.(18) Voor zover dat inderdaad het geval mocht zijn, is zulks voor een belangrijk deel het onvermijdelijke gevolg van het wezen van rechtspraak in samenhang met de aard van de materie en de open norm die de hier besproken aansprakelijkheid regeert.(19) Hard and fast rules zouden al spoedig te enge of te ruime aansprakelijkheid in het leven (kunnen) roepen. Uw Raad onthoudt zich daarvan terecht.

4.15 Een aantal duidelijke rode draden is in de rechtspraak zonder moeite te herkennen. Ik noem hier slechts het leerstuk van de zogenaamde huis-, tuin- en keukengebeurlijkheden(20) en die van het werken met (gevaarlijke) machines.(21)

4.17 Ook de bijzonder strenge regels voor - kort gezegd - klassieke arbeidsongevallen zijn zeker niet dwingend. Veel ongevallen houden nu eenmaal geen verband met machines. Min of meer dagelijkse situaties zijn veel vaker een bron van ongevallen;(24) in Europees verband zijn in de huiselijke situatie messen en ladders de gevaarlijkste hulpmiddelen.(25) Deze situaties vormen, naar Hartlief terecht heeft benadrukt, niet zelden de kern van de werkzaamheden.(26)

4.19 Sommige auteurs hebben er, niet geheel zonder grond, op gewezen dat een spanning bestaat tussen de nieuwe loot aan de stam van de aansprakelijkheid (art. 7:611 BW)(28) en de terughoudendheid die een aantal uitspraken over art. 7:658 BW kenmerkt.(29) Zelf denk ik dat het arrest waarop de kritiek stoelt, sterk werd bepaald door de vrij uitzonderlijke omstandigheden van het geval, waarmee evenwel niet gezegd wil zijn dat het een eendagsvlieg is of zou moeten zijn.

4.20 Ik rond af. Binnen het stelsel van de wet en de door Uw Raad ontwikkelde rechtspraak is het vrijwel steeds mogelijk te komen tot een bevredigende oplossing voor concrete gevallen, rekening houdend met de uitgangspunten dat art. 7:658 BW geen risico-aansprakelijkheid is, maar dat van de werkgever veel wordt gevergd ter voorkoming van arbeidsongevallen. Voor gevallen waarvoor art. 7:658 BW geen soelaas biedt, kan art. 7:611 BW in bijzondere gevallen uitkomst bieden.

5. Bespreking van de klachten

5.1 [Eiser] heeft een aantal klachten geformuleerd die zijn te vinden in § 2. Hetgeen onder 1 staat, is slechts een inleiding. In de klachten wordt een aantal malen gesproken over art. 7:685 BW waarmee ongetwijfeld art. 7:658 BW is bedoeld.

5.2.1 De onderdelen 2.1 en 2.3.1 hebben betrekking op door het Hof vastgestelde feiten.

5.2.2 Onderdeel 2.1 klaagt erover dat het Hof heeft vastgesteld dat [eiser] het trapje met twee treden heeft meegenomen uit het snijhok. In het licht van de geciteerde passage in de mva voert het onderdeel aan dat deze vaststelling door het Hof rechtens onjuist, althans onbegrijpelijk is.

5.3.1 Het is al aanstonds de vraag of het hier gaat om een voor 's Hofs oordeel relevante passage zodat aan twijfel onderhevig is of [eiser] belang heeft bij zijn klacht.

5.3.2 Hoe dit zijn, [eiser] heeft in zijn inleidende dagvaarding zelf gesteld op blz. 2: "eiser nam een trapje van de afdeling "Productie" (uit het snijhok), twee treden hoog". De Kantonrechter heeft dit gestelde feit overgenomen in rov. 5.1 van zijn eindvonnis: "Uit het snijhok van de afdeling Produktie heeft [eiser] een trapje meegenomen met twee treden".

5.4 Bij deze stand van zaken lag het op de weg van [eiser] om in appèl duidelijk te maken dat (en waarom) hij afstand nam van zijn eerdere stelling. Dat heeft hij evenwel nagelaten. Het Hof kan daarom moeilijk worden verweten dat het van deze omstandigheid is uitgegaan zodat het onderdeel faalt.

5.5 Onderdeel 2.3.1 komt op tegen 's Hofs oordeel dat [eiser] ermee bekend was dat zich in het magazijn standaard een deugdelijke trap bevond. Het Hof zou aldus feiten hebben aangevuld en buiten het debat van partijen zijn getreden.

5.6.1 In de inleidende dagvaarding verwijst [eiser] onder 2, zonder verder commentaar, naar de door hem aangehechte prod. 1. Daarin wordt op blz. 2 (ongenummerd) in fine melding gemaakt van de andere trap.

al is niet ten volle duidelijk of de Kantonrechter aanneemt dat zo'n trap beschikbaar was dan wel hier veronderstellenderwijs van uitgaat.

5.7.1 In het licht van de eigen stellingen van [eiser], zoals weergegeven onder 5.6.1 en 5.6.2, kan het Hof niet met vrucht worden verweten te hebben geoordeeld als het heeft gedaan. Ook deze klacht mislukt dus.

5.7.2 Volledigheidshalve zij er nog op gewezen dat het Hof in rov. 4.4.1 heeft vastgesteld dat tussen partijen vaststaat dat i) in het magazijn een verplaatsbare trap met vijf treden aanwezig was en ii) dat deze trap geschikt is om daarmee dozen van de stapel op de pallet te pakken. [Eiser] heeft geen klacht geformuleerd tegen deze vaststelling.

5.8 In hierna de onder 5.13 weergegeven kernklacht, die met een zeker repeterend effect in onderdeel 2 besloten ligt, speelt een belangrijke rol dat Shell zelf heeft aangevoerd dat zij de werknemers heeft ingeprent dat zij de hoge(re) trap dienden te gebruiken (onderdeel 2.2 blz. 6 en 7; 2.3.2 blz. 9; 2.4.1 blz. 13 en 2.4.2 blz. 15 i.f.). Deze bij herhaling betrokken stelling kan, aldus het middel, bezwaarlijk anders worden begrepen dan aldus dat Shell van oordeel was dat het gebruik van het lagere trapje onveilig was.

5.9 Dat Shell zulks heeft aangevoerd, is juist.

5.10.1 Shell probeert alsnog aan haar eigen stellingen te ontsnappen door aan te voeren dat deze niet zijn terug te vinden in de mvg waarvan het Hof is uitgegaan (s.t. onder 28). Nog daargelaten dat Shell nalaat uit te leggen waarom [eiser] geen beroep zou mogen doen op, naar valt aan te nemen, een door Shell aan haar verstrekte (in elk geval door haar in omloop gebrachte) mvg, is haar betoog niet juist. In de mvg onder 27, die zich in haar procesmap bevindt, wordt een betoog met eenzelfde strekking ontwikkeld. Zij wijst erop dat "pertinent onjuist [is] aan te nemen dat Shell Solar [eiser] niet goed heeft geïnstrueerd en niet goed op de risico's heeft gewezen welke zich kunnen voordoen in het kader van het uitoefenen van de werkzaamheden." Onder 29 komt een passage voor die inhoudelijk overeenstemt met die geciteerd in het middel op blz. 7 met als bron mvg onder 28. Shell heeft daaraan (onder 29; 28 in het A-dossier) nog toegevoegd dat er geen tweetreden-trap was.

5.10.2 Het ligt niet voor de hand aan te nemen dat Shell, reppend over aan haar werknemers gegeven instructies, het oog heeft op instructies die voor deze procedure zonder gewicht zijn. Daarom zal moeten worden aangenomen dat zij (mede) het oog had op het gebruik van de hoge(re) trap.

5.11.2 Het moge zijn dat Shell heeft gemeend ook hiermee tegenstrijdige uitingen te moeten doen (s.t. onder 29), dat neemt niet weg dat haar relaas, in zijn geheel genomen en naar de enige redelijke lezing ervan, neerkomt op het onder 5.8 weergegeven uitgangspunt van het middel.

5.12 Hier komt nog bij dat de Kantonrechter in rov. 11 van zijn eindvonnis uitgaat van twee trappen. In de mvg onder 29 moppert Shell daar weliswaar over, maar een begrijpelijke grief valt m.i. in die stellingen niet te lezen.

5.13.2 Deze klachten liggen met name besloten in de onderdelen 2.2 i.f.; 2.3.2; 2.4.1 onder a en c en 2.4.2 blz. 14.

5.14 's Hofs oordeel is onomwonden en heel principieel gesteld in de sleutel van wat in de doctrine de huis-, tuin- en keukenongevallen-leer is gedoopt. Het speekt immers van een "alledaagse handeling die naar mag worden aangenomen ook vele malen in de huiselijke sfeer plaatsvindt" (rov. 4.4.2 eerste alinea i.f.). In de eerste alinea op blz. 6 werkt het Hof dat, mede aan de hand van enkele andere voorbeelden, nader uit. Het Hof heeft de rechtsontwikkeling daarmee m.i. een dienst bewezen. Zijn uitvoerige en stellige oordeel biedt immers de gelegenheid nader op die kwestie in te gaan.

5.15 De zogenaamde huis-tuin-en-keukenongeluk-"leer" in het kader van de zogeheten werkgeversaansprakelijkheid(31) is voor het eerst - naar wordt aangenomen - verwoord in het broodmes-arrest.(32) In dat arrest oordeelde Uw Raad dat het bestreden oordeel dat de werkgever die niet heeft gewaarschuwd voor een nieuw of geslepen broodmes niet tekort is geschoten in zijn zorgplicht niet onbegrijpelijk is. In dat verband wordt erop gewezen dat van algemene bekendheid is dat een mes dat geschikt is om zachte puntbroodjes mee te snijden, zo scherp is dat de gebruiker daarvan het gevaar loopt zich bij dat werk te snijden.(33)

5.16 In dezelfde richting wijzen het zogenaamde koffievlek-arrest(34) en recentelijk het arrest inzake de Arubaanse schoonmaakster die, na een regenbui, op een gladde buitenvloer was uitgegleden.(35)

5.17.1 Het is, na een reeks eerdere conclusies, denkelijk overbodig om uitvoerig stil te staan bij de in de discussie ontbrande literatuur over deze arresten en meer in het algemeen over de koers die auteurs in de rechtspraak menen te ontwaren.

5.17.2 Voldoende, maar tevens noodzakelijk, is erop te wijzen dat, als ik het goed zie, communis opinio bestaat dat Uw Raad art. 7:658 BW niet wil ombouwen tot een (de facto) risico-aan-sprakelijkheid. Verrassend is dat niet nu in een reeks arresten die boodschap glashelder en onomwonden is verwoord.(36) Een tegengestelde benadering zou maatschappelijk wellicht (daarop behoef ik niet in te gaan) wenselijk zijn, maar zij zou op gespannen voet staan met art. 7:658 BW waarin de wetgever recentelijk nog een dergelijke aansprakelijkheid heeft afgewezen. Terecht wijst Uw Raad haar daarom eveneens af.

5.18 Uit de zo-even genoemde arresten kan worden afgeleid dat van een werkgever niet het onmogelijke worden gevergd; kafkaëske situaties moeten worden vermeden. Zeer vergaande en redelijkerwijs onuitvoerbare waarschuwings- of andere zorgverplichtingen zouden een té zware last leggen op de werkgever, terwijl zij allicht hun doel voorbij zouden kunnen schieten.

5.19.1 Het is, uit een oogpunt van rechtszekerheid helaas, niet goed mogelijk op dit punt voor de oplossing van alle concrete gevallen duidelijke en voldoende houvast biedende regels te formuleren zonder ofwel een te beperkte dan wel een te ruime aansprakelijkheid in het leven te roepen.(37) Uw Raad heeft zich van dergelijk algemene uitspraken dan ook onthouden.

5.19.2 Dat brengt mee dat, in elk geval in zaken die de karaktertrekken van de onderhavige zaak vertonen, van geval tot geval zal moeten worden beoordeeld of de werkgever tekort is geschoten. De omstandigheid dat de rechtsontwikkeling is gedoemd voort te schrijden in de schemerzone van grensgevallen brengt onvermijdelijk mee dat in concrete gevallen verschillend kan worden geoordeeld over de aansprakelijkheidsvraag.

5.20 In de discussie tot op heden over de "huis-tuin-en-keukenongelukken-leer" is één belangrijk aspect m.i. totnutoe wat onderbelicht gebleven. Ik doel hier op de betekenis van de kelderluikfactoren.(38)

5.21 Zoals bekend hebben deze factoren - niet alleen in ons land(39) - een schijnbaar niet te stuiten opmars ingezet bij bepaling van de vraag of aansprakelijkheid krachtens art. 6:162 BW bestaat. In een aantal gevallen heeft dat geleid tot bepaaldelijk vergaande aansprakelijkheid ten opzichte van derden.

5.22 Volgens het nog steeds belangrijke kelderluik-arrest moet voor de vraag of aansprakelijkheid bestaat als gevolg van het in het leven roepen of laten voortbestaan van een situatie die voor anderen, bij niet-nachtneming van de vereiste voorzichtigheid en oplettendheid, gevaarlijk is, worden gelet op de mate van waarschijnlijkheid dat niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid kan worden verwacht, de hoegrootheid van de kans dat daaruit ongevallen ontstaan, de ernst van de daaruit voortspruitende gevolgen en de mate van bezwaarlijkheid van de te nemen veiligheidsmaatregelen.(40)

5.23 Illustratief is in dit verband het zogenaamde skeeler-arrest dat betrekking heeft op de in acht te nemen veiligheid door de instructeur bij een skeelercursus.(41) De instructeur had onvoldoende gewezen op het dragen van een helm door de cursisten en de risico's verbonden aan het niet dragen ervan. De omstandigheid dat de cursist bekend was of had moeten zijn met de risico's van het niet dragen van een helm (omdat sprake was van een risico dat van algemene bekendheid is) is niet beslissend voor de aansprakelijkheidsvraag.(42)

5.24 Toegespitst op arbeidsongevallen moet, in het kader van de waarschijnlijkheid dat niet de vereiste oplettendheid zal worden betracht, rekening worden gehouden met de algemene ervaringsregel dat werknemers niet steeds de nodige voorzichtigheid in acht nemen, nu het verkeren in bepaalde werksituaties nu eenmaal tot een vermindering van de ter voorkoming van ongevallen raadzame voorzichtigheid leidt.(43)

5.25 Het ligt niet voor de hand dat werknemers een minder vergaande bescherming krijgen dan de derden waarop de gevaarzettingsrechtspraak ziet. Enerzijds omdat art. 7:658 BW ten opzichte van art. 6:162 BW een verscherpte aansprakelijkheid in het leven roept, anderzijds omdat tussen werkgever en werknemer een duidelijke band bestaat die ten opzichte van derden (waarop veel gevaarzettingsrechtspraak ziet) gemeenlijk ontbreekt.

5.26.1 Toegespitst op ongevallen als de onderhavige komt daar nog bij dat, in de woorden van Dommering, de keuken een machinekamer is geworden met ronddraaiende messen en sissende pannen.(44) De doe-het-zelf cultuur heeft ongekende vormen aangenomen en veel nieuwe risico's in de huiselijke sfeer binnengehaald. Daarenboven doen mensen in hun vrije tijd steeds meer riskantere dingen: rafting, bungee jumping, rollerskating, joggen, adventure reizen.(45)

5.26.2 Dommering wijst voorts op CBS-statiskieken waaruit blijkt dat er in 1997/1998 421.000 privé-ongevallen waren die tot acuut of later geleidelijk optredend letsel hebben geleid dat medische behandeling vergde.(46) Uit het hiervoor al gemoemde rapport van EU Injury Database Injuries in the European Union, Statistics summary 2002- 2004(47) blijkt dat het aantal ongevallen dat zich voordoet in de vrije tijd velen malen groter is dan het aantal arbeidsongevallen.

5.27.1 Het Hof heeft zich, als gezegd, niet bekommerd om de vraag of het gebruik van een trapje als het litigieuze (in de gegeven omstandigheden) gevaarlijk/voldoende veilig is, of te verwachten valt dat een werknemer dit desondanks zal gebruiken en wat de potentiële gevolgen zijn wanneer hij dit doet. Noch ook heeft het iets geoordeeld of vastgesteld omtrent waarschuwingen en toezicht op de naleving daarvan door Shell. Aldus heeft het zijn oordeel gebaseerd op een onjuiste rechtsopvatting, althans is zijn oordeel ontoereikend gemotiveerd.

5.27.2 Dat klemt eens te meer nu alleszins voorzienbaar is dat een werknemer een trapje dat door de werkgever in de werklokalen is geplaatst zal gebruiken. Shell heeft ook niet uitgelegd met welk ander, voor de werknemers kenbaar, doel het er anders stond.(48)

5.28.1 In het middel liggen, zoals hiervoor geschetst, hierop toegespitste klachten besloten. Deze slagen.

5.29.2 Volledigheidshalve stip ik nog aan dat deze zaak zich onderscheidt van de in de s.t. onder 19 van mr Sagel genoemde uitspraken, vergaard - in zijn woorden - door "een rondje langs de velden". Immers is het kernverwijt dat [eiser] Shell heeft gemaakt gelegen in de aanwezigheid van een ondeugdelijk (want onvoldoende veilig) trapje en het niet aansporen tot het gebruik van een eveneens beschikbaar wél deugdelijk trapje. Ook al omdat mij niet bekend is of tegen de in de s.t. genoemde uitspraken hogere voorzieningen zijn ingesteld, geef ik er de voorkeur aan daarop thans niet inhoudelijk in te gaan.

5.29 Bij de resterende - niet steeds erg duidelijke - klachten mist [eiser] belang. Volledigheidshalve ga ik er heel kort op in.

5.30 Onderdeel 2.2 verwijt het Hof niet te hebben getoetst of, en zo ja in welke mate, Shell aan haar stelplicht (en bewijslast) heeft voldaan ten aanzien van de op haar rustende zorgplicht.

5.31 Deze klacht faalt. Het Hof is veronderstellenderwijs uitgegaan van de juistheid van [eiser] stellingen. Het heeft vervolgens één van de door Shell gevoerde verweren gehonoreerd. In 's Hofs benadering kon de zaak op basis van deze stellingen en het verweer dat in essentie overeenkomt met de dragende grond voor de afwijzing der vordering worden afgehandeld. Dan valt niet in te zien wat Shell meer had moeten stellen en zo nodig bewijzen. Het onderdeel geeft dat trouwens ook niet aan.

5.32 Hetzelfde lot treft de klacht van onderdeel 2.2 dat Shell in het kader van haar stelplicht bewijsstukken had moeten overleggen waaruit blijkt dat zij het gebruik van de trappen heeft laten onderzoeken. Immers geeft het Hof aan dat en waarom zulks niet nodig was.

5.33 De klacht (eveneens onderdeel 2.2) dat het Hof zou hebben gemeend dat [eiser] tekort zou zijn geschoten in zijn stelplicht mist feitelijke grondslag. Niets wijst daarop.

5.34 Voor zover onderdeel 2.4.1 erover bedoelt te klagen dat het Hof één of meer bepalingen van de Arbeidsomstandighedenwet zou hebben veronachtzaamd, voldoet het niet aan de eisen van art. 407 lid 2 Rv. Immers wordt niet aangegeven op welke bepalingen wordt gedoeld.

5.35 Onderdeel 2.4.2 veronderstelt dat het Hof zijn oordeel (mede?) heeft gestoeld op art. 6:101 BW.

5.36 Ook deze klacht mist feitelijke grondslag. Niets wijst daarop. 's Hofs oordeel is (terecht) gesteld in de sleutel van de vraag of Shell haar zorgplicht heeft geschonden.

5.37 De niet nader uitgewerkte klacht (eveneens onderdeel 2.4.2) dat het louter aankomt op de vraag of in de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden ongelukken kunnen ontstaan, berust op een onjuiste rechtsopvatting. Zij impliceert immers een risico-aansprakelijkheid. Art. 7:658 BW is dat niet.

5.38 Met betrekking tot onderdeel 2.4.1 zij nog vermeld dat, anders dan daarin mogelijk wordt betoogd, de enkele afwezigheid van een risico-inventarisatie nog geen schending van de zorgplicht van de werkgever meebrengt.(49)

5.39 Nu een aantal klachten slaagt, slaagt ook onderdeel 2.5.

5.40 Het middel behelst geen klachten die erop neerkomen dat het Hof niet is ingegaan op de stellingen over de hoge werkdruk zodat deze kwestie moet blijven rusten.

Conclusie

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest.

Advocaat-Generaal