Parket bij de Hoge Raad, 14-02-2020, ECLI:NL:PHR:2020:164, 19/01105

Onderdeel 1 (Niet fabrieksmatig?)

Klacht 1 (Onjuiste uitleg en toepassing ‘fabrieksmatig’ in Verplichtstelling VLEP)

Klacht 1, onder a)

De klacht faalt.

In rov. 6 overweegt het hof dat de werkingssfeer van de Verplichtstelling VLEP¹⁷ en de ‘CAO voor de Gemaksvoedingindustrie’¹⁸ beperkt is tot gemaksvoeding (waaronder valt: kant-en-klare maaltijden) die fabrieksmatig wordt geproduceerd en dat partijen twisten over de vraag of hiervan bij Food Connect sprake is. In rov. 7 overweegt het hof wat in het algemeen taalgebruik onder ‘fabrieksmatig’ wordt verstaan en beantwoordt het hof (ontkennend) de vraag of de door Food Connect bereide maaltijden fabrieksmatig worden geproduceerd. In deze overwegingen ligt besloten dat het hof het vereiste ‘fabriekmatig’ in de Verplichtstelling VLEP zo uitlegt dat dit vereiste geldt voor zowel het bereiden als het samenstellen van etenswaren die als gemaksvoeding kunnen worden aangemerkt, of anders gezegd: volgens het hof ziet de Verplichtstelling VLEP op fabrieksmatige ‘productie’ (van gemaksvoeding). Dat heeft het hof m.i. kunnen doen zonder schending van enige rechtsregel of nadere motivering, indachtig ook nr. 3.3.

Deze uitleg van de Verplichtstelling VLEP, meer specifiek van de frase ‘fabriekmatig bereiden of samenstellen van etenswaren’, waarbij het bijvoeglijk naamwoord ‘fabriekmatig’ betrekking heeft op zowel het woord ‘bereiden’ als op het woord ‘samenstellen’, is grammaticaal en syntactisch correct. Deze uitleg leidt ook tot een logische toepassing van deze woorden, tevens in breder zins- en tekstverband. Daarbij betrek ik dat het niet direct voor de hand ligt het ‘fabriekmatig’-vereiste (vanwege de aard ervan) te beperken tot het bereiden: meer in de rede ligt dat dit vereiste betrekking heeft op het produceren in het algemeen, wat zowel bereiden als samenstellen omvat. Deze uitleg correspondeert ook met de omschrijving van de werkingssfeer:

- in art. 1 van de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie 2014-2015,¹⁹ waarin kortweg gesproken wordt van “fabrieksmatig produceren”;

- in art. 1.1 van de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie 2011-2013,²⁰ waarin kortweg wordt gesproken van daar bedoelde (onderdelen van) ondernemingen die “etenswaren klaarmaken” zoals omschreven in art. 1.2 en dit “fabrieksmatig” (en “in groot- of kleinbedrijf” en “geheel of grotendeels”) doen.

Daarbij betrek ik verder dat uit de werkingssfeerbepaling²¹ blijkt van een structurering (onderverdeling) met gebruikmaking van opsommingstekens, in de zin van ‘bullets’, oftewel bolletjes/punten. Het “uitsluitend of in hoofdzaak het bedrijf uitoefenen van de groothandel in bedoelde eetwaren” heeft bijvoorbeeld zo’n eigen opsommingsteken. Hetzelfde geldt voor “die uitsluitend of in hoofdzaak het bedrijf uitoefenen van het fabriekmatig bereiden of samenstellen van etenswaren die als gemaksvoeding kunnen worden aangemerkt”, waarbij ‘bereiden’ en ‘samenstellen’ in één en dezelfde opsomming worden gebruikt, in welk verband dus ook het (verder niet geclausuleerde) ‘fabriekmatig’-vereiste wordt gesteld. Ook dat wijst erop dat dit vereiste niet alleen geldt voor bereiden, maar ook voor samenstellen.²²

Gelet hierop kan niet worden gezegd dat het hof ten onrechte voor de activiteit ‘samenstellen van gemaksvoeding’ ook de eis van ‘fabriekmatig’ heeft gesteld. Daarmee is tevens gegeven dat het arrest niet “ondeugdelijk met redenen omkleed [is]”, omdat het hof die activiteit niet separaat heeft betrokken zonder die eis, zoals nog opgemerkt in de klacht.

Klacht 1, onder b)

De klacht faalt.

Ook hier geldt dat het hof de gehanteerde uitleg (hier van het begrip ‘fabrieksmatig’, waaronder ook te verstaan ‘fabriekmatig’) heeft kunnen hanteren zonder schending van enige rechtsregel of nadere motivering, indachtig ook nr. 3.3 en het gegeven dat de normale of gangbare betekenis van een woord als feit van algemene bekendheid geen bewijs behoeft en in beginsel ook geen motivering.²⁵ In de eerste zin van rov. 7 overweegt het hof, bij wijze van vooropstelling, dat het begrip ‘fabrieksmatig’ noch in de Verplichtstelling VLEP noch in de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie nader is omschreven. Daarop laat het hof volgen wat volgens hem in het algemeen taalgebruik onder dat begrip wordt verstaan, te weten dat het hier gaat om een productieproces waarbij het overgrote deel van de werkzaamheden machinaal wordt verricht, en waarbij sprake is van serieproductie van grote aantallen dezelfde producten. Deze uitleg naar de betekenis in het normale spraakgebruik sluit niet alleen aan bij de in het vonnis ter zake gehanteerde uitleg,²⁶ evenals bij de uitleg die nadien is gevolgd in de rechtspraak,²⁷ maar bijvoorbeeld ook bij kenmerken die in de woordenboekbetekenis worden toegekend aan ‘fabrieksmatig’ (zoals ‘in fabrieken’, ‘machinaal’, ‘fabrieksmatige productie’, ‘fabrieksmatig maken, vervaardigen’, en ‘als in een fabriek gemaakt (met gedachte aan eenvormigheid en onoriginaliteit)’),²⁸ welk begrip, zoals ook daaruit blijkt, is afgeleid van het begrip ‘fabriek’ waarvan de woordenboekbetekenis luidt: ‘bedrijf waarin op uitgebreide schaal, langs mechanische of chemische weg, stoffen of goederen uit grondstoffen worden geproduceerd’.²⁹ Alle door het hof in rov. 7 geduide kenmerken van het begrip ‘fabrieksmatig’ komen hierin terug, en ondersteunen die uitleg.

Op het voorgaande stuit af hetgeen in de klacht ter onderbouwing wordt aangevoerd, in het bijzonder:

- dat “de omschrijving van de werkingssfeer van VLEP” de eis van dezelfde producten niet kent (het hof legt immers het begrip ‘fabrieksmatig’ uit, als opgenomen in de Verplichtstelling VLEP en de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie);

- dat “[m]achinaal” (dus niet: ‘fabrieksmatig’, welk begrip het hof hier uitlegt) ook de productie van enkele producten kan omvatten, en ook van grote aantallen producten die onderling – meer of minder beperkte – verschillen of verschillende kenmerken, eigenschappen of samenstellingen hebben.

Klacht 2 (Ontoereikende motivering dat Food Connect niet machinaal produceert)

Klacht 2, onder a)

De klacht faalt reeds bij gebrek aan belang.

De overweging van het hof in rov. 7 dat een grote kookketel niet kan worden aangemerkt als machine, heeft immers het karakter van een overweging ten overvloede.³¹ Het hof is van oordeel dat, of die grote kookketel nu wel of niet als ‘machine’ is aan te merken (wat volgens het hof dus niet het geval is), bij Food Connect hoe dan ook geen sprake is van een bereidingsproces dat voor het overgrote deel machinaal plaatsvindt. En dit laatste is wel vereist, wil sprake kunnen zijn van gemaksvoeding die ‘fabrieksmatig’ is bereid, conform de door het hof in rov. 7 gehanteerde uitleg van dat begrip.

Ik merk, ten overvloede, nog iets op over deze ten overvloede-overweging van het hof dat een grote kookketel niet kan worden aangemerkt als ‘machine’. Het hof zal hierbij het oog hebben gehad op de foto’s die VLEP heeft opgenomen in productie 9 bij de memorie van grieven. Op die foto’s is een kookketel te zien met een (vermoedelijk) elektrisch aangedreven roermechanisme. Gelet ook op de kenmerken die in de woordenboekbetekenis worden toegekend aan het begrip ‘machine’,³² valt aan te nemen dat het hof de grote kookketel niet heeft geschaard onder een uit delen bestaand toestel dat zekere werking of functie kan verrichten, een complex werktuig waarmee handelingen verricht en voorwerpen vervaardigd worden, in de plaats komend voor het werk van de hand. Ik acht dat niet onbegrijpelijk.³³

Klacht 2, onder b)

De klacht faalt.

In rov. 7 overweegt het hof, voor zover relevant in het kader van de onderhavige klacht, dat niet aannemelijk is dat het bereidingsproces van de maaltijden bij Food Connect voor het overgrote deel machinaal plaatsvindt. Deze overweging onderbouwt het hof als volgt: “Food Connect heeft immers onbetwist gesteld dat zij een aantal koks in dienst heeft die dagelijks grote hoeveelheden voedsel bereiden, waarna elke maaltijd, op basis van de specifieke wensen van de klant, handmatig wordt samengesteld”.

Na bestudering van de vindplaatsen die VLEP in het kader van de klacht naar voren heeft gebracht, stel ik vast dat de stellingen die VLEP in eerste aanleg bij de rechtbank en in tweede aanleg bij het hof heeft aangevoerd hierop neerkomen: Food Connect maakt koelverse en vriesverse, kant-en-klare maaltijden voor in de koelkast; zij doet dat fabrieksmatig en dus niet ambachtelijk of handmatig; er is sprake van massale bereiding met grootkeukenapparatuur; er is sprake van een gemechaniseerd proces met arbeidsindeling; de klanten hebben niet veel keuzemogelijkheden; van het maken van maaltijden op individuele basis is geen sprake; er wordt wel ‘enig handwerk’ verricht, maar dat is onvoldoende.³⁴ Food Connect heeft de stellingen van VLEP (uitvoerig) gemotiveerd betwist in haar memorie van antwoord.³⁵

In de stellingen waarnaar VLEP in het kader van de klacht heeft verwezen, lees ik géén (laat staan voldoende gemotiveerde) betwisting van de stellingen van Food Connect dat zij een aantal koks in dienst heeft die dagelijks grote hoeveelheden voedsel bereiden en dat elke maaltijd, op basis van de specifieke wensen van de klant, handmatig wordt samengesteld. Dat Food Connect acht koks in dienst heeft, heeft VLEP (ook) zelf naar voren gebracht,³⁶ net als de stelling dat Food Connect dagelijks grote hoeveelheden voedsel bereidt.³⁷ Dat elke maaltijd wordt samengesteld op basis van de specifieke wensen van de klant heeft VLEP slechts (in enige mate) gerelativeerd, door te stellen dat de keuzemogelijkheden die de klanten van Food Connect hebben beperkt zijn.³⁸ Hetzelfde geldt voor de stelling dat elke maaltijd handmatig wordt samengesteld, door op te merken “dat er enig handwerk te pas komt” (wat een maaltijd niet “ambachtelijk of individueel samengesteld” maakt) en dat zelfs in fabrieken enig handwerk wordt verricht.³⁹ Hieruit volgt dat, anders dan de klacht wil, het bestreden oordeel van het hof niet lijdt aan een motiveringsgebrek als bedoeld in de klacht.

Ik merk nog het volgende op. Uit rov. 7 maak ik op dat het hof, door de door beide partijen aangedragen feiten, een bepaald beeld heeft gekregen van de productiewijze bij Food Connect. Dit houdt in, kort gezegd, dat bij Food Connect eerst door een aantal koks (grote hoeveelheden) verschillende soorten voedsel worden bereid (vandaar ook de grote kookketels) en dat vervolgens dit voedsel door andere medewerkers ook handmatig wordt samengesteld, met inachtneming van de specifieke wensen van klanten (vandaar de andere medewerkers, onder wie portioneerders en ’orderpickers’, over wie ook VLEP het heeft).⁴⁰ Het eindproduct wordt vervolgens afgeleverd bij de consument, bijvoorbeeld bij een thuiszorginstelling waar de consumenten woonachtig zijn. In rov. 7 geeft het hof uiting aan dit beeld: “Food Connect heeft immers onbetwist gesteld dat zij een aantal koks in dienst heeft die dagelijks grote hoeveelheden voedsel bereiden, waarna elke maaltijd, op basis van de specifieke wensen van de klant, handmatig wordt samengesteld”. Zo komt het hof dus tot het oordeel dat niet aannemelijk is geworden dat het bereidingsproces van de maaltijden bij Food Connect voor het overgrote deel machinaal plaatsvindt. Dit oordeel, dat berust op vaststellingen die van feitelijke aard zijn (er zijn acht koks, die eerst grote hoeveelheden voedsel voorbereiden; daarna wordt elke maaltijd handmatig samengesteld, waarbij rekening kan worden gehouden met specifieke wensen van klanten) komt mij niet onbegrijpelijk voor en kan het oordeel van het hof dragen dat niet aannemelijk is geworden dat het bereidingsproces van de maaltijden bij Food Connect voor het overgrote deel machinaal plaatsvindt. Dat het hof, in dit verband, essentiële stellingen van VLEP onbesproken heeft gelaten, zie ik niet.

Tot slot: voor zover de klacht ervan uitgaat dat volgens het hof in rov. 7 de hiervoor genoemde acht koks die in dienst zijn bij Food Connect (de “koks” bedoeld in rov. 7) (ook) de maaltijden samenstellen,⁴¹ is deze gebaseerd op een verkeerde lezing van het arrest en ontbreekt dan ook feitelijke grondslag.

Onderdeel 2 (“ter onmiddellijke consumptie”)

Klacht 3 (Onjuiste uitleg “ter onmiddellijke consumptie”)

Klacht 3, onder a)

De klacht faalt.⁴⁴

Het hof stelt in rov. 8 voorop dat in art. 1 van de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie 2014-2015 (anders dan in eerdere jaren) aan de omschrijving van de werkingssfeer is toegevoegd dat het moet gaan om een producent van gemaksvoeding “die deze etenswaren niet ter onmiddellijke consumptie levert”. Deze zinsnede is ook vermeld in de definitie van “Gemaksvoedingsindustrie” in de statuten van VLEP, de Verplichtstelling VLEP is echter niet dienovereenkomstig gewijzigd. Voor de uitleg van deze zinsnede is in de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie geen nader aanknopingspunt aanwezig, wel blijkt uit het in rov. 1.14 genoemde besluit van de minister van 17 maart 2014 dat door de CAO-partijen niet beoogd is de werkingssfeer van die CAO te verruimen, maar slechts om deze te verduidelijken. Het ligt gezien de directe samenhang “tussen cao en verplichte pensioenregeling” in de rede deze verduidelijking te betrekken bij de uitleg van de Verplichtstelling VLEP, aldus nog steeds het hof. Tegen deze achtergrond overweegt het hof vervolgens (“in dit verband”) hoe in het dagelijks taalgebruik in het algemeen de woorden “ter onmiddellijke consumptie” worden begrepen en hoe zich dat verhoudt tot de onderhavige bedrijfsactiviteiten van Food Connect, uitmondend in de slotsom dat ook daarin een reden ligt waarom Food Connect naar zijn oordeel niet valt onder de werkingssfeer van de Verplichtstelling VLEP.

Het hof onderkent in rov. 8 dat art. 1 van de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie 2014-2015 verwijst naar een producent van gemaksvoeding “die deze etenswaren niet ter onmiddellijke consumptie levert” [onderstreping, A-G]. Gelet op het onderstreepte deel in dit citaat uit die bepaling ligt het in de rede dat voor het antwoord op de vraag of sprake is van dergelijke ‘etenswaren’ als bedoeld in dat citaat, zoals een kant-en-klare maaltijd, geen relevantie toekomt aan de omstandigheid dat deze door de producent (eerst) ‘geleverd’ moeten worden aan de afnemer.⁴⁵ Die omstandigheid is daarbij immers een gegeven. Waar het daarbij om draait, is of de producent deze etenswaren wel of niet ter onmiddellijke consumptie levert. Het hof onderkent dat door “in dit verband” die gecursiveerde woorden centraal te stellen en erop te wijzen dat deze woorden in het dagelijks taalgebruik in het algemeen zo worden begrepen dat het gaat om etenswaren “die bedoeld zijn om onmiddellijk na levering te worden gegeten” (en niet om te worden bewaard tot een later tijdstip). Dit laatste, wat ook m.i. strookt met de gangbare betekenis van deze woorden in dit verband en waartoe het hof heeft kunnen komen zonder schending van een rechtsregel of nadere motivering (het ligt nogal voor de hand), is nadien gevolgd in de rechtspraak.⁴⁶Aan het daarop volgende oordeel van het hof in rov. 8 dat Food Connect daaraan voldoet wat betreft de onderhavige bedrijfsactiviteiten, staat dus niet in de weg hetgeen het hof vaststelt in rov. 1.2 over onder meer “het leveren van maaltijden” door Food Connect. De klacht miskent het voorgaande door: kortweg uit te gaan van een eigen, nogal rigide en verder niet onderbouwde invulling van ‘ter onmiddellijke consumptie’,⁴⁷ die is losgezongen van art. 1 van de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie 2014-2015 en hetgeen het hof overweegt in rov. 8 (zie hiervoor); en vervolgens te betogen dat “de maaltijden van Food Connect” daaraan niet voldoen, omdat “vervoer en bezorging nodig [is] (rov. 1.2 van het arrest van het Hof)”.⁴⁸ Daaruit volgt niet dat het oordeel van het hof als bestreden in de klacht onbegrijpelijk is in verband met de Verplichtstelling VLEP, of ‘rechtens onjuist’.

De van realiteitszin getuigende nuanceringen die het hof aanbrengt in de voorlaatste zin van rov. 8, maken het voorgaande niet anders. Deze nuanceringen bestaan eruit dat de omstandigheid dat de klant de maaltijd na aflevering “nog zelf even moet opwarmen”,⁴⁹ en dat de klant die maaltijd “desgewenst ook nog een dag in de koelkast kan zetten”, er niet aan afdoet dat het bij de door het hof bedoelde, dagelijks door Food Connect afgeleverde maaltijden in zijn algemeenheid gaat om maaltijden ‘ter onmiddellijke consumptie’ als weergegeven in nr. 3.14 en hiervoor herhaald. Precieze denkers kunnen wellicht een boompje opzetten over de vraag hoe onmiddellijk ‘onmiddellijk’ is in dit verband, maar de hier bedoelde omstandigheden staan naar de aard en ook redelijkerwijs hoe dan ook niet in de weg aan de vaststelling van het hof dat het hier, in zijn algemeenheid, gaat om etenswaren die “bedoeld zijn om onmiddellijk na levering te worden gegeten” (en niet om te worden bewaard tot een later tijdstip). De klacht miskent het voorgaande, door weer kortweg uit te gaan van die eigen invulling van ‘ter onmiddellijke consumptie’⁵⁰en vervolgens te betogen dat “de maaltijden van Food Connect” daaraan niet voldoen, omdat “de maaltijden tot een later tijdstip bewaard [kunnen] worden (rov. 8 van het arrest van het Hof)” en “[o]pwarmen immers noodzakelijk [is] en bewaren mogelijk [is], zoals het Hof in rov. 8, slot overweegt”. Ook daaruit volgt niet dat het oordeel van het hof als bestreden in de klacht onbegrijpelijk is in verband met de Verplichtstelling VLEP, of ‘rechtens onjuist’.

Wat betreft dat “bewaren” wijs ik er nog op dat, anders dan de klacht doet voorkomen, het hof in rov. 8 dus níet zo ongericht overweegt dat “de maaltijden tot een later tijdstip bewaard [kunnen] worden” (dat “bewaren mogelijk [is]”), maar slechts: “[d]at de klant de maaltijd nog zelf even moet opwarmen, en dat de klant de maaltijd desgewenst ook nog een dag in de koelkast kan zetten, doet er naar het oordeel van het hof niet aan af dat het in zijn algemeenheid gaat om maaltijden “ter onmiddellijke consumptie”” [onderstreping, A-G]. In zoverre gaat de klacht uit van een verkeerde lezing van rov. 8 en mist deze dus ook feitelijke grondslag. Wat betreft dat “opwarmen” wijs ik nog op een ander, daarmee verband houdend knelpunt in de klacht (met de daarin gehanteerde eigen invulling van ‘ter onmiddellijke consumptie’, waarover hiervoor). De achterliggende gedachte van de klacht is hier dat, nu er sprake is van ‘conservering’ van de voeding die als gemaksvoeding is bepaald, met de als gemaksvoeding geduide etenswaren altijd handelingen verricht dienen te worden om de voeding vervolgens te consumeren (“met name het verwarmen”); dit leidt ertoe dat de maaltijden van Food Connect niet ‘ter onmiddellijke consumptie worden geleverd’ zoals art. 1 van de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie 2014-2015 luidt, nu opwarmen daarbij immers noodzakelijk is.⁵¹ De consequentie van deze gedachtegang is evenwel dat dan elke producent van gemaksvoeding deze etenswaren níet ter onmiddellijke consumptie levert, wat deze zinsnede – die juist kenbaar gericht is op de vraag óf de betreffende producent van gemaksvoeding deze etenswaren ter onmiddellijke consumptie levert – zinledig zou maken. Deze gedachtegang leidt daarmee tot een bepaald onaannemelijk gevolg, hetgeen te meer klemt nu deze zinsnede is toegevoegd aan die bepaling om de werkingssfeer van die CAO te verduidelijken, wat impliceert dat deze zinsnede een zelfstandige betekenis heeft en (dus) geen overbodige franje is.

Klacht 3, onder b)

- onder de Verplichtstelling PH&C valt het ‘contractcateringbedrijf’,⁵³ een bedrijf dat restauratieve diensten verleent;⁵⁴

- een ‘restauratieve dienst’ is het verstrekken van spijzen en dranken: bij ‘dit begrip’⁵⁵ gaat het om bereiden van etenswaren en dranken die op de plek van bereiding worden genuttigd, zoals VLEP ook uitvoerig bij de uitleg van het begrip ‘contractcateraar’ heeft aangevoerd;⁵⁶

- daarbij gaat het – derhalve – om maaltijden die worden bereid en ter plekke worden uitgeserveerd en bestemd zijn om daar direct of onmiddellijk geconsumeerd te worden, wat ook de woorden “niet ter onmiddellijke consumptie” in de tekst van de CAO⁵⁷ verklaart, zoals door het hof mede gelezen in de Verplichtstelling VLEP;

- met deze woorden (“niet ter onmiddellijke consumptie”) is aangegeven dat gemaksvoeding die ter plekke waar het bereid wordt, wordt uitgeserveerd om daar direct geconsumeerd te worden, “niet onder VLEP valt maar onder contractcatering”;

- mede gezien de uitleg te geven in relatie tot het begrip ‘contractcatering’, is de gegeven uitleg van het hof in rov. 8 rechtens onjuist, althans onbegrijpelijk en niet houdbaar.

De klacht faalt.

Voor zover VLEP hiermee betoogt dat het hof in rov. 8 had moeten betrekken het begrip ‘contractcatering’ als bedoeld in de Verplichtstelling PH&C, ziet zij eraan voorbij dat het hof daarop direct aansluitend ingaat in rov. 9,⁵⁸ op welk oordeel het hof in rov. 8 kennelijk, en niet onbegrijpelijk, al vooruitloopt. Het stond het hof m.i. ook vrij zijn oordeel aldus te structureren. Voor zover VLEP hiermee betoogt dat rechtens onjuist, althans onbegrijpelijk en niet houdbaar is hetgeen het hof in rov. 8 uiteenzet inzake art. 1 van de CAO Gemaksvoedingindustrie 2014-2015 en toepast op Food Connect, omdat de aan het begrip ‘contractcatering’ als bedoeld in de Verplichtstelling PH&C te geven uitleg (zoals voorgestaan in de klacht) niet samengaat met dat wat het hof doet in rov. 8, ziet zij eraan voorbij dat hetgeen het hof overweegt in rov. 9 niet onjuist of ontoereikend gemotiveerd is⁵⁹ en overigens wel samengaat met die door het hof in rov. 8 gegeven uitleg.⁶⁰ Voor het overige kan ik geen betoog ontwaren in de klacht.

Ik merk wel nog het volgende op. Uit het arrest blijkt dat de zinsnede inzake ‘niet ter onmiddellijke consumptie’ wel in art. 1 van de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie 2014-2015 staat (zie rov. 8 en 1.8),⁶¹ maar niet in de Verplichtstelling VLEP (zie rov. 8 en 1.7). Ten aanzien van de Verplichtstelling PH&C (zie rov. 1.12) of in de sinds 2010 van kracht zijnde CAO’s voor de Contractcateringbranche, die alle algemeen verbindend zijn verklaard (rov. 1.13), heeft het hof niet vastgesteld dat zo’n zinsnede daarin staat. Meer achtergrond ter zake dan is overwogen in rov. 8 (mede onder verwijzing naar het in rov. 1.14 genoemde besluit van de minister van 17 maart 2014), bevat het arrest niet. Bij die stand van zaken, en in het kader van een objectieve uitleg als bedoeld in nr. 3.3, kan bezwaarlijk worden aangenomen dat met deze zinsnede ‘dus’ bedoeld is een specifiek afbakeningsvraagstuk op te lossen (dat tussen de werkingssferen van de Verplichtstelling VLEP en de Verplichtstelling PH&C, zoals in het onderhavige geval voorligt) op een specifieke, voor derden (Food Connect) kenbare wijze, een en ander zoals voorgestaan in de klacht.⁶²

Klacht 4 (Onvoldoende gemotiveerd)

De klacht faalt.

Voor zover de klacht voortbouwt op klacht 3, met name wat betreft het aspect van ‘levering’ (zie nr. 3.15), van ‘mogelijk een dag in de koelkast’ (zie nr. 3.15) en van ‘contractcatering’ (zie nr. 3.17), deelt deze in het lot daarvan.

Ik stel verder vast dat – behoudens mogelijk de verwijzing onder (ii) naar de productie van ‘vriesverse’ maaltijden, waarover hierna – geen van de stellingen waarop VLEP een beroep doet in het kader van de klacht, afdoet aan het oordeel van het hof dat de maaltijden die dagelijks afgeleverd worden door Food Connect “bedoeld zijn” om onmiddellijk na levering te worden gegeten, en niet om te worden bewaard tot een later tijdstip. Ik zie bijvoorbeeld niet in waarom het, voor het oordeel of een maaltijd bedoeld is voor directe consumptie na levering, zou moeten uitmaken dat de bereider van die maaltijd (hier Food Connect) ook elders maaltijden aflevert en daarvoor vrachtwagens inzet, die elf verschillende routes rijden. De stelling van VLEP onder (iii) kan ik dan ook niet als essentieel aanmerken. Hetzelfde geldt voor de stelling onder (i): de ene kant-en-klare maaltijd is ook hier immers de andere niet, dat sprake is van een kant-en-klare maaltijd sluit op zichzelf niet uit dat die maaltijd bedoeld is voor directe consumptie na levering. Hetzelfde geldt ook voor de stelling onder (ii): dat Food Connect ‘koelverse’ maaltijden produceert, sluit op zichzelf niet uit dat die maaltijd bedoeld is voor directe consumptie na levering. Wat betreft de stelling onder (iv):⁶⁷ het bestaan van zo’n scherp verschil is afhankelijk van uitleg (de door VLEP voorgestane uitleg volgt het hof dus niet),⁶⁸ en op zichzelf kan ook ingeval zo’n maaltijd niet ter plekke van de bereiding wordt uitgeserveerd en genuttigd natuurlijk nog steeds sprake zijn van een maaltijd die bedoeld is voor directe consumptie na levering.⁶⁹

Ik kom nog terug op de verwijzing onder (ii) naar de productie van ‘vriesverse’ maaltijden, te onderscheiden van ‘koelverse’ maaltijden.⁷⁰ Op zichzelf ligt het minder voor de hand bij een vriesverse maaltijd aan te nemen dat deze bedoeld is voor directe consumptie na levering, al valt dat ook dan toch niet categorisch uit te sluiten. Wat daarvan zij: dat Food Connect vriesverse maaltijden produceert, heeft zij gemotiveerd weersproken althans genuanceerd, door uiteen te zetten dat dit verhoudingsgewijs slechts een klein deel van haar werkzaamheden betreft. Food Connect heeft in haar memorie van antwoord⁷¹ immers erkend dat zij (niet alleen koelverse, maar) ook vriesverse maaltijden maakt die niet individueel zijn samen te stellen, maar daaraan toegevoegd dat dit onderdeel van Food Connect beduidend kleiner is dan de verse, wel individueel samen te stellen maaltijden: de vriesverse maaltijden bedragen volgens Food Connect in totaal circa 13% van de omzet. In het licht daarvan, en van het procesdebat,⁷² heeft het hof dan ook kunnen aannemen dat “bij (het grootste deel van) de door Food Connect dagelijks afgeleverde maaltijden (te weten: in een ‘tafeltje-dek-je’ vorm)” sprake is van etenswaren die “bedoeld zijn” om onmiddellijk na levering te worden gegeten, en niet om te worden bewaard tot een later tijdstip, als bedoeld in rov. 8.

Met het voorgaande valt de bodem onder de klacht weg.

Onderdeel 3 (Institutionele cateraar)

Klacht 5 (Onjuiste uitleg “restauratieve dienst”)

Klacht 5, onder a), b) en c)

- de vooropstelling in rov. 5, die ook hier van toepassing is;

- de werkingssfeerbepaling van die CAO;⁷³

- de vaststelling van het hof omtrent de onderhavige bedrijfsactiviteiten van Food Connect (kort gezegd: het zich hoofdzakelijk bezighouden met het bereiden, samenstellen en leveren van maaltijden aan particulieren en (cliënten van) (zorg)instellingen);⁷⁴

- de nadrukkelijk en gemotiveerd ingenomen stelling van Food Connect dat zij moet worden aangemerkt als zo’n ‘institutionele cateraar’.⁷⁵

Dit is allemaal gegeven en wordt door VLEP in cassatie ook niet (althans niet met vrucht) bestreden.

Daarbij moet worden betrokken de verwerping door het hof in rov. 9 van VLEP’s stelling dat geen sprake is van het verlenen van ‘restauratieve diensten’ als bedoeld “in de beide regelingen” (de CAO voor de Contractcatering en de Verplichtstelling PH&C), omdat Food Connect “slechts maaltijden aflevert die de klant zelf nog moet opwarmen”. Deze verwerping steunt op de gronden (i) dat het begrip ‘restauratieve diensten’ niet nader is gedefinieerd in die CAO en de Verplichtstelling PH&C, (ii) dat onder meer de omschrijving in die CAO van het begrip ‘inflightcatering’ erop wijst dat het begrip ‘restauratieve diensten’ niet al te beperkt moet worden uitgelegd, (iii) dat in het algemeen taalgebruik onder het begrip ‘restauratieve diensten’ wordt verstaan: “de verstrekking van spijzen en dranken betreffend”, en (iv) dat in het licht van het bovenstaande (dus: ad (i) t/m (iii)) de voornoemde bedrijfsactiviteiten van Food Connect redelijkerwijs kunnen worden begrepen onder het verlenen van restauratieve diensten.

Daarbij gaat het hof ervan uit dat het begrip ‘restauratieve diensten’ in de CAO voor de Contractcatering en de Verplichtstelling PH&C dezelfde reikwijdte heeft, wat, gelet ook op de onderkende samenhang tussen die beide regelingen, onjuist noch ontoereikend gemotiveerd te noemen valt.⁷⁶ Dat geldt ook overigens voor ad (i) t/m (iv).⁷⁷

- Ad (i): dit volgt uit de CAO voor de Contractcatering en de Verplichtstelling PH&C: deze zwijgen ter zake.

- Ad (ii): dit volgt ook uit (art. 3 van) de CAO voor de Contractcatering.

Zo wordt in de omschrijving van ‘inflightcatering’⁷⁸ onder meer gesproken van “restauratieve diensten in de ruimste zin des woords – ondersteunende diensten voor zover in hoofdzaak ten behoeve van bevoorrading van vliegtuigen uitgevoerd daaronder mede begrepen – [die] worden verleend ten behoeve van passagiers van de opdrachtgever”. Inderdaad duidt dit erop dat het begrip ‘restauratieve diensten’ eerder ruim dan beperkt moet worden uitgelegd. Dit sluit in dat het daarbij niet gaat om een cateraar die die maaltijden ter plekke van de bereiding uitserveert, aldaar de tafels weer afruimt en schoonmaakt, etc., wat onverlet laat dat ‘inflightcatering’ niet valt onder de werkingssfeer van de Verplichtstelling VLEP, maar (onder die CAO, en daarmee) onder de werkingssfeer van de Verplichtstelling PH&C.⁷⁹

Het ligt in de rede, gelet ook op die nadrukkelijk en gemotiveerd ingenomen stelling van Food Connect dat zij moet worden aangemerkt als ‘institutionele cateraar’ als bedoeld in de CAO voor de Contractcatering, en op de woorden “onder meer” in de vierde zin van rov. 9, dat het hof daarbij tevens acht slaat op de verwijzing in de omschrijving van ‘institutionele catering’ in die CAO naar “die activiteit waarbij direct dan wel indirect restauratieve diensten in (…) verzorgingshuizen of verpleeghuizen worden verleend alsmede direct dan wel indirect maaltijden worden verzorgd aan onder meer thuiswonende bejaarden (…)” [onderstreping, A-G].⁸⁰ Ook dit wijst erop, in lijn met de omschrijving in die CAO van het begrip ‘inflightcatering’, dat het begrip ‘restauratieve diensten’ niet al te beperkt moet worden uitgelegd.

Daarbij merk ik op dat, (a) waar blijkens die omschrijving van het begrip ‘inflightcatering’ de betreffende cateraar niet de maaltijden ter plekke van de bereiding uitserveert, aldaar de tafels weer afruimt en schoonmaakt, etc., (b) blijkens die omschrijving van het begrip ‘institutionele cateraar’ de betreffende cateraar ook indirect restauratieve diensten kan verlenen (in verzorgingshuizen of verpleeghuizen) en maaltijden kan verzorgen (aan onder meer thuiswonende bejaarden),⁸¹ wat in het logisch verlengde ligt van (a).

- Ad (iii): deze uitleg naar hetgeen daaronder in het normale spraakgebruik wordt verstaan, die m.i. strookt met de gangbare betekenis als daaraan toegekend, vindt steun in de woordenboekbetekenis van het begrip ‘restauratief’. Die luidt “betrekking hebbend op het verstrekken van dranken en spijzen”,⁸² wat bevestigt dat ter zake geen serieus verschil van inzicht mogelijk is, en ook dat het begrip ‘restauratieve diensten’ niet al te beperkt moet worden uitgelegd. Ik wijs er nog op dat ook VLEP in klacht 3 onder b) een ‘restauratieve dienst’ verstaat als “het verstrekken van spijzen en dranken (zie https://www.encyclo.nl/begrip/restauratief)”.

- Ad (iv): dit wordt afdoende gedragen door het voorgaande, waartoe het hof (dus) heeft kunnen komen zonder schending van een rechtsregel of nadere motivering.

Daarin brengt geen verandering hetgeen door VLEP wordt betoogd in de klacht onder a), b) en c), al dan niet in onderling(e) verband en samenhang bezien.

Nergens blijkt uit dat het in het onderhavige geval bij “contractcatering en de nader omschreven restauratieve diensten” slechts kan gaan “om maaltijden die ter plaatse worden bereid en uitgeserveerd of door afnemers zelf bij de cateringsdienst afgehaald kunnen worden, zoals contractcateraar in een bedrijfsrestaurant” (wat een andere activiteit is dan hetgeen Food Connect doet), als bedoeld onder a).⁸³ Het tegendeel is het geval, gelet op nrs. 3.22-3.23. Evenmin valt dan in te zien, zoals ook betoogd onder a), dat het hof: een onjuiste uitleg geeft aan het begrip ‘restauratieve diensten’ of dit begrip te ver oprekt, door ten onrechte eraan voorbij te gaan “dat Food Connect geen maaltijden uitserveert, maaltijden niet afruimt, geen dranken verstrekt”;⁸⁴ of ten onrechte eraan voorbijgaat dat volgens de Verplichtstelling PH&C het verlenen van een restauratieve dienst ‘karakteristiek’ is voor contractcatering.⁸⁵ Ook dat stuit af op nrs. 3.22-3.23.

Overigens lees ik – anders dan de klacht onder a) – rov. 9 niet zo, dat het hof daarin het begrip ‘restauratieve diensten’ in de Verplichtstelling PH&C strikt verstaat als “de verstrekking van spijzen en dranken betreffend”. Het hof oordeelt daarin veeleer dat dit begrip, dat niet is gedefinieerd in de CAO voor de Contractcatering of de Verplichtstelling PH&C, gelet op onder meer de omschrijving in die CAO van het begrip ‘inflightcatering’ en op hetgeen in het algemeen taalgebruik onder het begrip ‘restauratieve diensten’ wordt verstaan, de ruimte laat om de in de slotzin van rov. 9 bedoelde bedrijfsactiviteiten van Food Connect redelijkerwijs te begrijpen onder “het verlenen van restauratieve diensten” als bedoeld in die CAO en de Verplichtstelling PH&C.

Wat betreft hetgeen VLEP opmerkt onder b), wijs ik op:

- de vooropstelling in rov. 5, die ook hier van toepassing is;

- de in rov. 9 besloten liggende opvatting dat een partij die moet worden aangemerkt als cateraar als bedoeld in (art. 3 van) de CAO voor de Contractcatering tevens valt onder het bereik van de Verplichtstelling PH&C;⁸⁶

- de door het hof onderkende samenhang tussen die CAO en de Verplichtstelling PH&C, als uiteengezet in nr. 3.23;

- de duidingen door het hof van ‘inflightcatering’ en (kennelijk ook) ‘institutionele cateraar’ in (art. 3 van) die CAO, als uiteengezet in nr. 3.23.

Gelet daarop is de overweging van het hof dat “onder meer de omschrijving in die CAO van het begrip “inflightcatering” er op [wijst] dat het begrip “restauratieve diensten” niet al te beperkt moet worden uitgelegd”,⁸⁷ geenszins onbegrijpelijk; ook behelst deze niet een rechtens onjuiste uitleg, anders dan de klacht wil. Waarom het gegeven dat ‘inflightcatering’ alleen met zoveel woorden in die CAO wordt genoemd (niet ook in de Verplichtstelling PH&C) zou meebrengen dat die CAO niet bij de onderhavige uitleg van de Verplichtstelling PH&C gebruikt zou mogen worden, zoals het hof dus doet, maakt VLEP nergens duidelijk. Zij kan dat ook niet, gelet op het voorgaande. Daaruit blijkt ook dat, anders dan de klacht onder b) het doet voorkomen, het hof in rov. 9 ter zake niet slechts “steun [vindt] in het argument dat “inflightcatering” onder de Cao Contractcateringbranche valt”.

Hetgeen VLEP nog heeft toegevoegd onder c), baat haar evenmin. Dit leunt immers in essentie weer op de stelling, die blijkens het voorgaande vastloopt, dat het op een ander adres afleveren van maaltijden dan het adres waar deze worden geproduceerd⁸⁸ “juist niet [is] aan te merken als restauratieve dienst”,⁸⁹ ook “indien hierbij beperkt persoonlijk advies geleverd wordt”. Deze stelling maakt hetgeen het hof overweegt in rov. 9 (slotzin) geenszins onbegrijpelijk. Dit wordt niet anders als de maaltijden waarop het hof het oog heeft in rov. 9 als ‘gemaksvoeding’ vallen aan te merken, of doordat vaststaat dat de hoofdactiviteit van Food Connect bestaat uit “het bereiden, samenstellen en afleveren van maaltijden” als bedoeld in rov. 1.2.⁹⁰ Ik merk tot slot nog op dat de weergave onder c) van hetgeen het hof overweegt in de slotzin van rov. 9 (“dat het samenstellen en leveren van maaltijden als een restauratieve dienst aangemerkt dient te worden indien hierbij beperkt persoonlijk advies geleverd wordt”) niet overeenstemt met wat hij daar daadwerkelijk overweegt, toegesneden op de onderhavige bedrijfsactiviteiten van Food Connect.

Klacht 6 (Onvoldoende gemotiveerd)

Onderdeel 4 (Niet passend optreden VLEP)

- met dit oordeel primair een constructief bedoelde, zaakoverstijgende wenk geeft aan de praktijk voor toekomstige gevallen waarin een discussie ontstaat over de vraag onder welke verplichtstelling een bedrijf valt, zoals bedoeld in rov. 10,⁹⁶ en

- in dat kader een bepaalde handelwijze van een bedrijfstakpensioenfonds als in beginsel aangewezen aanmerkt, juist in verband met de kenbaar betrokken, gerechtvaardigde belangen (die van zo’n fonds, maar óók die van anderen: niet in de laatste plaats het betreffende bedrijf en de daarin werkzame werknemers),

- waaruit afgeleid zou kunnen worden dat deze handelwijze niet geheel overeenkomt met de gedragslijn van VLEP als mede beschreven in rov. 1.3 en 1.4, waarbij zij aangetekend dat het hof VLEP nadrukkelijk niet noemt in rov. 10 (ook niet aan het slot).

Het hof heeft dit zo kunnen overwegen. ‘Ongepast’ is niet een kwalificatie die ik aan rov. 10 zou willen hechten.

Slotsom

Ik kom tot een afronding.

Onder de werkingssfeer van de Verplichtstelling VLEP vallen ook kant-en-klare maaltijden als gemaksvoeding, waar deze – kort gezegd – fabrieksmatig zijn geproduceerd, de producent deze niet ‘ter onmiddellijke consumptie levert’, en deze door middel van conservering ‘klaar voor gebruik’ zijn.⁹⁷ Daarbij denk ik bijvoorbeeld aan de maaltijden die nu al een flink aantal jaren in de supermarkten te vinden zijn, gekoeld of ingevroren achter transparante deuren in daartoe bestemde vakken. Een producent van (vooral) zulke maaltijden valt, naar ik begrijp, in een andere categorie dan de categorie waarin een producent van maaltijden zoals Food Connect valt.

Food Connect produceert weliswaar op relatief grote schaal – wat ik kortheidshalve maar even noem – kant-en-klare maaltijden, zij houdt zich hoofdzakelijk bezig met het leveren van niet-fabrieksmatig bereide en samengestelde maaltijden aan particulieren en (cliënten van) (zorg)instellingen met inachtneming van de specifieke wensen van die klanten, waarbij (het grootste deel van) de door Food Connect dagelijks afgeleverde maaltijden (te weten: in een ‘tafeltje-dek-je’ vorm) bestaan uit etenswaren die bedoeld zijn om onmiddellijk na levering te worden gegeten, en niet om te worden bewaard tot een later tijdstip.⁹⁸

Food Connect heeft, gelet ook daarop, (veel) weg van een (contract)cateraar. Zij het een die de betreffende maaltijden in eigen huis produceert en vervolgens conform bestelling aflevert bij de genoemde particulieren en (cliënten van) (zorg)instellingen, niet een die de betreffende maaltijden bereidt waar deze vervolgens ter plekke ook worden uitgeserveerd aan of kunnen worden ‘afgehaald’ door de consument. Aldus valt Food Connect logischerwijs onder de werkingssfeer van de Verplichtstelling PH&C, waarmee strookt dat zij sinds 1 juli 2014 is aangesloten bij de PH&C;⁹⁹ althans eerder dat, dan dat zij valt onder de werkingssfeer van de Verplichtstelling VLEP.

Dat Food Connect wellicht geen ‘standaardcateraar’ kan worden genoemd (in de zin van een cateraar die maaltijden ter plekke van de bereiding uitserveert, aldaar de tafels weer afruimt en schoonmaakt, etc., voor zover dat een standaardcateraar typeert), en dat dit geval gelet op de onderhavige bedrijfsactiviteiten van Food Connect wellicht wat meer grijstinten kent waar het gaat om de afbakening tussen toepasselijkheid van de Verplichtstelling PH&C of de Verplichtstelling VLEP dan ingeval van zo’n standaardcateraar, is hier niet bepalend. Food Connect is evenmin een ‘standaardproducent’ (of -‘groothandel’) van gemaksvoeding als beschreven in de Verplichtstelling VLEP (en art. 1 van de CAO voor de Gemaksvoedingindustrie 2014-2015 of opvolgers daarvan),¹⁰⁰ en de vraag of een bepaald bedrijf al dan niet onder een bepaalde verplichtstelling valt, is wel vaker een kwestie van uitleg.¹⁰¹

Zoals volgt uit al het voorgaande heeft wat mij betreft het hof, in navolging van de kantonrechter, op goed te volgen wijze een bevredigende uitkomst bereikt door met inachtneming van de gegeven omstandigheden van dit geval aan te nemen dat Food Connect niet valt onder de werkingssfeer van de Verplichtstelling VLEP (en wel onder de werkingssfeer van de Verplichtstelling PH&C). Dat dit oordeel onjuist althans ondeugdelijk gemotiveerd zou zijn, zoals in de klachten wordt betoogd, zie ik niet. Daarmee kan het onderhavige geschil tussen partijen ook een einde nemen zonder dat de bestaande situatie (ingrijpende) wijziging hoeft te ondergaan, wat mij als een niet onwenselijke bijkomstigheid voorkomt. Dat leidt tot de volgende uitkomst.