Rechtbank Amsterdam, 06-05-2009, BI4270, 371815

vonnis

RECHTBANK AMSTERDAM

de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid

[A] COMMERCIAL CLEANING B.V.,

gevestigd te Born,

eiseres in conventie,

verweerster in reconventie,

advocaat mr. J.L.H. Holthuijsen,

de naamloze vennootschap

KONINKLIJKE LUCHTVAART MAATSCHAPPIJ N.V.,

gevestigd te Amstelveen,

gedaagde in conventie,

eiseres in reconventie,

advocaat mr. W.H. van Baren.

1. De procedure

1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:

- de dagvaarding van 4 juni 2007,

- de conclusie van antwoord in conventie en van eis in (voorwaardelijke) reconventie,

- de conclusie van repliek in conventie en van antwoord in (voorwaardelijke) reconventie,

- de conclusie van dupliek in conventie en van repliek in (voorwaardelijke) reconventie,

- de conclusie van dupliek in (voorwaardelijke) reconventie,

- de pleidooien en de ter gelegenheid daarvan overgelegde stukken.

2. De feiten

2.1. Sinds 1991 heeft CCC op Schiphol-Oost schoonmaakwerkzaamheden uitgevoerd aan het interieur van vliegtuigen van KLM. Vanaf 1999 heeft zij voor KLM de schoonmaakwerkzaamheden verzorgd behorende bij twee periodieke controles (de FA-check en de FC-check) van ‘wide body’-vliegtuigen. De overeenkomsten daartoe zijn laatstelijk op 31 maart 2005 (stilzwijgend) met een jaar verlengd. Onder de overeenkomst betreffende de FA-check vielen ook schoonmaakwerkzaamheden in het kader van korte onderhoudsbeurten die ad hoc nodig geoordeeld worden door de technische dienst van KLM, de TD/H-check.

2.3. In de RFQ staat – voor zover hier van belang – het volgende:

If your company is interested to participate in this opportunity to attain more business it is important to answer all questions of this RFQ and to establish competitive bid-prices. KLM expects its suppliers to back their competitive bids up by enhanced supply lines, timely delivery, coordination, high quality and excellent service.

(…)

TIME SCHEDULE

(Firm):

RFQ open date: 13 juni 2005, 16.00 GMT

RFQ close date: 04 juli 2005 – 06.00 GMT

Evaluation, negotiation, ranking: 04 – 31 juli 2005

Award business: week 33, 2005

Start supplier activities: 01 oktober 2005

(…)

Prerequisites

Requirements specified in this RFQ will form the basis for determining which suppliers to invite for any additional involvement. KLM will review all proposals for attractiveness as a strategic supplier. Each supplier will be evaluated on several critical dimensions. (…) The final award will be based on price and other performance and quality requirements stipulated in the RFQ. It is the intent that the award will deliver to KLM a total Best Value Agreement.

(…)

3) The bid(s) you submit will be SEALED and are NOT visible for other suppliers during the open-time of this RFQ. Your bids will be disclosed to KLM only.

(…)

You are hereby advised that KLM is not committed to any course of action as a result of its issuance of this Request For Quotation and/or its receipt of a proposal from you or other firms in response to it. In particular, you should note that KLM might:

- reject any proposal that does not conform to instructions and specifications that are issued herein;

- not accept proposals after the stated submission deadline;

- reject all proposals, if it so decides;

- negotiate with one or more firms;

- award bid to one or more firms;

- award only a portion of the bid;

- make no award.

(…)

No representation, warranty, estimates or evaluations, express or implied herein by KLM (…) are final or binding.

The supplier also acknowledges that during the RFQ process KLM may, at any time:

- Enter into and conclude negotiations with any other supplier for the supply of all or part of KLM’s requirements.

- Terminate the RFQ process with respect to any or all of KLM’s requirements.

- Terminate the RFQ process with and/or further participation by, the supplier.

- Reject at its sole discretion all or part of any RFQ response submitted by the supplier.

- Depart from or modify the proposed framework and/or any other procedures in relation to the RFQ.

(…)

Entering into an Agreement is only possible with both parties’ consent.

2.8. Op 8 november 2005 heeft een bespreking tussen KLM en CCC plaatsgevonden. Daarvan heeft KLM een schriftelijke gespreksbevestiging aan de directeur van CCC gestuurd, die, voor zover hier van belang, als volgt luidt:

Betreft:

Bevestiging gunning betreffende Marktonderzoek “GS/Hangar11/12/14-located Aircraft Interior Cleaning”.

Geachte heer [A],

In aansluiting op het gesprek dat u vandaag met KLM gehad heeft, wil KLM hierbij de hoofdpunten uit dit gesprek schriftelijk aan u bevestigen:

• Schoonmaak vliegtuigen tijdens de FA-check zal door de firma Asito van firma [A] overgenomen worden.

• Schoonmaak vliegtuigen tijdens de FC-check zal bij de firma [A] blijven. E.e.a. zal vastgelegd dienen te worden in een nieuwe KLM – overeenkomst op te stellen door Procurement GS.

• Firma [A] zal voor wat betreft de overdracht van de FA-schoonmaak, naar de firma Asito, een overdrachtsprocedure opstellen en deze op redelijke termijn aan KLM overleggen.

• De heer [B] zal een vervolggesprek met de heer [A] initiëren.

2.9. Op 2 januari 2006 heeft een vervolgbespreking plaatsgevonden. Een verslag van die bespreking, opgesteld door KLM, luidt, voor zover hier van belang:

Overdracht schoonmaak activiteiten in de FA-Check:

Overeengekomen is dat Asito een verzoek tot overleg, betreffende de implementatie van de bedoelde overdracht, bij CCC neer zal leggen. CCC zegt toe dat zij uiterlijk in week 7 van 2006 aan dit overleg zal deelnemen. (…)

Schoonmaak – activiteiten in de FC-Check:

Overleg betreffende een concept-overeenkomst m.b.t. een mogelijke verlenging van de samenwerking tussen CCC en KLM op het gebied van de schoonmaak-activiteiten in de FC-check, zal slechts plaatsvinden nadat concrete afspraken gemaakt zijn tussen Asito en CCC aangaande de overdracht van de FA-schoonmaakactiviteiten door CCC aan Asito.

2.10. Een brief van KLM van 31 januari 2006 aan CCC, bevat onder meer de volgende passages:

1. Op 8 november 2005 heb ik schriftelijk aan u bevestigd dat KLM als resultaat van het door haar afgeronde marktonderzoek de vliegtuigschoonmaak bij de FC-check aan uw bedrijf gunt onder nader overeen te komen voorwaarden. Graag ontvang ik van u, uiterlijk vrijdag 3 februari 2006 a.s., uw schriftelijke acceptatie van dit aanbod (tot onderhandeling).

2. Tevens wil ik u verzoeken om, eveneens uiterlijk vrijdag 03 februari 2006 a.s., uw akkoord af te geven voor het besprekingsverslag d.d. 03 januari 2006 inzake hetgeen is overeengekomen tijdens ons overleg van 02 januari jl. en dat eerder aan u is verzonden.

(…)

• Bij het niet tijdig ontvangen van uw schriftelijke bevestiging van acceptatie van het aanbod (tot onderhandeling) betreffende de gunning door KLM van de vliegtuigschoonmaak bij de FC-check aan [A] onder nader overeen te komen voorwaarden, zal het aanbod (tot onderhandeling) komen te vervallen per vrijdag 03 februari 2006 a.s..

• Bij het niet tijdig ontvangen van uw schriftelijke bevestiging van akkoord met de reeds mondeling overeengekomen inhoud van het besprekingsverslag d.d. 03 januari jl., zal het aanbod (tot onderhandeling) door KLM betreffende de vliegtuigschoonmaak bij de FC-check aan [A], eveneens komen te vervallen per vrijdag 03 februari 2006 a.s..

2.11. CCC heeft daarop, voor zover hier van belang, op 3 februari 2006 als volgt gereageerd:

Met betrekking tot de schoonmaak tijdens de FA-check hebben wij u reeds tijdens de bespreking van 8 november jl. medegedeeld dat er naar onze mening sprake is geweest van onregelmatigheden tijdens de aanbestedingsprocedure, en dat het contract ten onrechte gegund is aan Asito. Wij willen ons daar niet bij neerleggen en hebben dit onderwerp inmiddels bij KLM aangekaart op directieniveau. (…)

2.12. Bij brief van 20 februari 2006 aan CCC antwoordde KLM voor zover hier van belang als volgt:

Zoals u reeds van dhr. [C] (…) heeft vernomen, ziet KLM geen reden om haar beslissing, m.b.t. de gunning van de vliegtuigschoonmaak tijdens de FA-check in hangaar 11, te herzien. Nogmaals laten wij u hierbij weten dat wij samen met Asito de noodzakelijke stappen zullen ondernemen om een correcte overgang, per 1 april 2006, van de vliegtuigschoonmaak bij de FA-check in hangar 11 te garanderen. Wij vertrouwen hierbij op uw volledige medewerking.

2.13. Bij e-mail van 22 februari 2006 heeft CCC aan KLM laten weten dat zij van mening bleef dat het FA-contract aan haar gegund had moeten worden, en daaraan toegevoegd:

In beginsel zou het voorgaande kunnen leiden tot een juridische strijd tussen C.C.C. en KLM. Wij zijn ervan overtuigd dat de rechter ons in het gelijk zou stellen, maar onze voorkeur gaat niet uit naar een gerechtelijke procedure, omdat naar onze mening een minnelijke oplossing mogelijk zou moeten zijn. Niet alleen vanwege onze jarenlange goede zakelijke relatie, maar vooral ook omdat wij ons niet kunnen voorstellen dat een respectabele onderneming als KLM zich bewust zou bezighouden met aanbestedingsfraude. Wij gaan er dan ook van uit dat er aan uw zijde sprake is geweest van een misverstand.

2.14. KLM heeft CCC op 7 maart 2006 een concept-overeenkomst met betrekking tot de FC-werkzaamheden, met bijlagen toegezonden. Daarin staat onder meer:

15.1 [A] heeft KLM alle inlichtingen verstrekt en zal KLM alle inlichtingen verstrekken die voor KLM van belang zijn of kunnen zijn en waarvan [A] weet of behoort te weten dat KLM deze inlichtingen bij haar besluit tot al dan niet contracteren en/of continuering van de Overeenkomst laat of zal laten meewegen.

(…)

16.1 KLM heeft te allen tijde het recht deze Overeenkomst geheel of gedeeltelijk, zonder gehouden te zijn tot enige aansprakelijkheid jegens [A], op te zeggen door een mededeling aan [A] met inachtneming van een opzegtermijn van twee (2) maanden.

16.2 Onverminderd (…) heeft een Partij het recht om door een mededeling aan de Wederpartij de Overeenkomst met onmiddellijke ingang en zonder rechterlijke tussenkomst geheel of gedeeltelijk op te zeggen indien:

1. de Wederpartij enige substantiële verplichting uit hoofde van deze Overeenkomst niet, niet tijdig of niet behoorlijk nakomt en deze tekortkoming niet herstelt binnen een termijn van twee (2) weken na schriftelijke ingebrekestelling;

(…)

Annex I Kwaliteitsmetingen

De kwaliteit van de performance van [A] zal als volgt gemeten worden:

• na elke FC-check laat Base Maintenance het vliegtuig controleren, op de volledigheid en de kwaliteit van de verrichte werkzaamheden, door een onafhankelijk bureau (Airport Facility Management). Bij een afkeur van de werkzaamheden dient [A] de geconstateerde afwijkingen binnen … uur te herstellen.

2.15. Bij faxbrief van 10 maart 2006 heeft de advocaat van CCC aan KLM uiteengezet dat het FA-contract aan CCC gegund had moeten worden en heeft hij rechtsmaatregelen in het vooruitzicht gesteld. Verder bevat deze fax de volgende passages:

Daarbij dient U te bedenken dat de werkzaamheden in de A-lijn voor cliënte verreweg het meest lucratief zijn, en dat het wegvallen daarvan ertoe zou kunnen leiden dat een rendabele exploitatie van het bedrijf van cliënte onmogelijk wordt, waardoor cliënte ook het contract voor de FC-check niet meer zou kunnen uitvoeren.

Mocht U onverhoopt blijven volharden in Uw rechtens onjuiste standpunt, dan zal cliënte zich helaas genoodzaakt zien rechtsmaatregelen te treffen jegens KLM (…)

Het lijkt mij in het belang van alle partijen dat U het niet zo ver laat komen, temeer omdat ik mij kan voorstellen dat een onderneming als KLM niet graag in de rechtszaal en de “media-spotlights” belandt met een geval van aanbestedingsfraude.

2.16. Daarop heeft KLM bij fax van 14 maart 2006 onder meer geantwoord dat zij een andere leverancier zou gaan benaderen voor het FC-contract als CCC niet die zelfde dag zou melden dat zij voor die werkzaamheden een overeenkomst met KLM wenste aan te gaan. De advocaat van CCC heeft daarop die zelfde dag, voor zover hier van belang, het volgende geantwoord:

In goede orde ontving ik uw telefax van hedenmiddag. In antwoord daarop bericht ik U dat cliënte inderdaad een overeenkomst met KLM wenst aan te gaan voor de schoonmaakwerkzaamheden tijdens de FC-check in Hangar 14 met ingang van 1 april a.s. Cliënte heeft van KLM reeds een concept ontvangen voor deze overeenkomst. Dit concept is bij haar nog onderwerp van studie, zodat U uit mijn bevestiging niet mag afleiden dat cliënte zonder meer zou instemmen met de tekst van bedoeld concept.

2.19. Bij (fax-)brief van 31 maart 2006 heeft KLM CCC verder als volgt bericht:

Met deze fax doe ik u, in een laatste poging tot een schikking te komen, nog éénmaal de hoofdlijnen van het schikkingsvoorstel dat KLM u gistermiddag heeft doen toekomen.

Zoals ik woensdagmiddag reeds telefonisch met u heb besproken, is het voor KLM niet aanvaardbaar om het contract voor de schoonmaakwerzaamheden aan de FC-check aan u te gunnen, terwijl u van zins bent een juridische procedure tegen de KLM te beginnen. KLM heeft immers aan de gunning van voornoemd contract de voorwaarde verbonden dat u uw medewerking zou verlenen aan de overdracht van de FA-check. Om de vertrouwensrelatie te herstellen, dient u toe te zeggen af te zullen zien van het starten van een juridische procedure. De hoofdlijnen van ons voorstel luiden derhalve:

• KLM gunt aan u het contract voor de schoonmaakwerkzaamheden aan de FC-check.

• KLM zal onderzoeken of er nog additionele werkzaamheden zijn die door u kunnen worden verricht binnen de diverse divisies en bedrijfsonderdelen van KLM.

• U verklaart af te zullen zien (finale kwijting) van het starten van een juridische procedure tegen KLM inzake de Tender.

(…)

Graag verneem ik vandaag vóór 11:00 uur van u of u met dit schikkingsvoorstel zult instemmen, zodat de vaststellingsovereenkomst vandaag nog kan worden getekend. Indien ik niets meer van u verneem ga ik ervan uit dat u niet instemt met het schikkingsvoorstel en zal KLM per direct andere partijen benaderen om per 1 april a.s. de schoonmaakwerkzaamheden aan de FC-check te verrichten.

2.21. KLM heeft de raadsman van CCC bij fax van 4 april 2006, voor zover hier van belang, het volgende bericht:

Zoals aangegeven in mijn fax d.d. 31 maart 2006, en in antwoord op uw fax van 31 maart 2006, kan ik u hierbij de identiteit meedelen van het bedrijf dat de schoonmaakwerkzaamheden bij de FC-check zal overnemen cq. heeft overgenomen. KLM heeft overeenstemming bereikt met CSU Airport Services.

3. Het geschil

in conventie

3.1. CCC vordert, samengevat:

Met betrekking tot het FA-contract:

1. een verklaring van recht dat KLM bij de aanbesteding voor het FA-contract jegens CCC is tekortgeschoten in haar verbintenissen, althans dat zij jegens CCC toerekenbaar onrechtmatig heeft gehandeld, doordat zij heeft gehandeld in strijd met het gunningscriterium in de RFQ en/of in strijd met de in de precontractuele fase geldende maatstaven van redelijkheid en billijkheid, meer in het bijzonder door te handelen in strijd met het gelijkheidsbeginsel en/of het transparantiebeginsel,

2. veroordeling van KLM tot vergoeding van alle schade van CCC als gevolg van de handelwijze van KLM, op te maken bij staat, en vermeerderd met rente,

Met betrekking tot het FC-contract:

- primair: een verklaring van recht dat KLM tekort is geschoten in de nakoming van haar verbintenissen jegens CCC door te weigeren mee te werken aan de totstandkoming van een ondertekende overeenkomst betreffende het FC-contract en/of door vervolgens te weigeren het contract uit te voeren en CCC in staat te stellen de overeengekomen werkzaamheden te verrichten en/of door het FC-contract aan een derde te gunnen,

- subsidiair: een verklaring van recht dat KLM de onderhandelingen met CCC over het FC-contract niet mocht afbreken op de wijze zoals zij gedaan heeft en dat KLM daarmee toerekenbaar onrechtmatig heeft gehandeld jegens CCC,

- zowel primair als subsidiair: veroordeling van KLM tot vergoeding van alle schade van CCC, op te maken bij staat, en vermeerderd met rente,

Algemeen:

veroordeling van KLM tot betaling aan CCC van EUR 20.000,- als voorschot op de door KLM te betalen schadevergoeding, vermeerderd met rente en met veroordeling van KLM in de proceskosten.

in reconventie

3.3. Indien en voor zover komt vast te staan dat tussen partijen een overeenkomst met betrekking tot de FC-werkzaamheden tot stand is gekomen, vordert KLM kort weergegeven:

primair: te verklaren voor recht dat die overeenkomst rechtsgeldig buitengerechtelijk is ontbonden, althans is vernietigd, althans is opgezegd, door KLM,

subsidiair: de overeenkomst te ontbinden op grond van onvoorziene omstandigheden, althans deze te vernietigen wegens dwaling.

4. De beoordeling

in conventie en in reconventie

FA-contract

4.1. Tussen partijen is allereerst in geschil of KLM bij de gunning van het FA-contract heeft gehandeld in strijd met het door haar opgestelde gunningscriterium of met de eisen van redelijkheid en billijkheid. CCC stelt zich op het standpunt dat daarvan sprake is, omdat KLM na de definitieve sluitingsdatum voor het doen van offertes Asito (en niet CCC) in de gelegenheid heeft gesteld haar bod nogmaals aan te passen. Daarmee zijn in het bijzonder het gelijkheidsbeginsel en het transparantiebeginsel geschonden, aldus CCC.

FC-contract

4.11. Partijen verschillen van mening over het antwoord op de vraag of er tussen hen een (onvoorwaardelijke) overeenkomst tot stand is gekomen met betrekking tot de FC-schoonmaakwerkzaamheden. CCC meent dat uit de correspondentie tussen partijen blijkt dat een overeenkomst tot stand is gekomen. Volgens KLM heeft zij tijdens de bespreking van partijen op 8 november 2005 echter de voorwaarde gesteld dat CCC zou meewerken aan overdracht van de FA-werkzaamheden aan Asito, hetgeen CCC weigerde. Met CCC is de rechtbank echter van oordeel dat, voor zover al op 8 november 2005 een dergelijke voorwaarde door KLM is gesteld, deze kennelijk later niet is gehandhaafd. Nadat CCC bij schrijven van 3 februari 2006 had gesteld dat naar haar mening overeenstemming over de FC-werkzaamheden was bereikt (zie 2.11), heeft KLM geantwoord dat zij uit die brief opmaakte dat CCC haar aanbod tot onderhandelen aanvaardde (zie 2.12). Van een voorwaarde wordt daarbij niet gerept.

4.18. KLM vordert in reconventie subsidiair ontbinding van het FC-contract wegens onvoorziene omstandigheden. Zij stelt daartoe dat tussen partijen een vertrouwensbreuk is ontstaan door de volgende omstandigheden:

a) CCC heeft KLM beschuldigd van aanbestedingsfraude en gedreigd met publicitaire maatregelen;

b) de continuïteit van CCC kwam in gevaar;

c) CCC weigerde mee te werken aan de overdracht van de FA-werkzaamheden;

d) de kwaliteit van de door CCC geleverde diensten nam ernstig af.

4.27. KLM zal als de (grotendeels) in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten in conventie en in reconventie worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van CCC worden in conventie begroot op:

- dagvaarding EUR 70,85

- vast recht 440,00

- salaris advocaat 1.808,00 (4,0 punten × tarief EUR 452,00)

Totaal EUR 2.318,85

5. De beslissing

De rechtbank

in conventie

5.1. verklaart voor recht dat KLM tekort is geschoten in de nakoming van de door haar aangegane verbintenissen jegens CCC door te weigeren mee te werken aan de totstandkoming van een ondertekende overeenkomst betreffende het FC-contract en door vervolgens te weigeren dit contract uit te voeren en CCC in staat te stellen de overeengekomen schoonmaakwerkzaamheden te verrichten en door het FC-contract aan een derde te gunnen,

in reconventie

5.6. wijst de vorderingen af,