Rechtbank Den Haag, 15-12-2023, ECLI:NL:RBDHA:2023:19744, C/09/657026 KG ZA 23-991

Eiseres sub 1 (hierna: Oxfam Novib) is een stichting met volledige rechtsbevoegdheid, die onder meer als statutaire doelstelling heeft “het bevorderen van een wereldsamenleving waarin de sociaal­ economische tegenstellingen tussen arm en rijk worden doorbroken, waarin de welvaart van de wereld rechtvaardig is verdeeld, en waarin mensen en bevolkingsgroepen elkaars culturen kunnen leren kennen en respecteren en ten behoeve van hun ontwikkeling samenwerken op basis van gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en onderlinge solidariteit.”

Eiseres sub 2 (hierna: Pax) is een stichting met volledige rechtsbevoegdheid, die onder meer als statutaire doelstelling heeft “het beschermen van burgers tegen oorlogsgeweld, het beëindigen van gewapende conflicten en het bijdragen aan vreedzame en rechtvaardige samenlevingen, het bevorderen van mensenrechten alsmede het bijdragen aan de internationale rechtsorde en een cultuur van vrede in Nederland en wereldwijd en al hetgeen met vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin van het woord."

Eiseres sub 3 (hierna: The Rights Forum) is een stichting met volledige rechtsbevoegdheid, die zich er blijkens haar statuten voor inzet “dat het conflict tussen Israël en de Palestijnen wordt beëindigd door het sluiten van vrede op basis van het internationale recht: verdragen, resoluties van de Verenigde Naties, uitspraken van het Internationaal Gerechtshof, dat de partijen bij dit conflict zich, ook zolang een vredesregeling uitblijft, gedragen overeenkomstig het humanitair oorlogsrecht en met eerbiediging van de rechten van de mens, dat de regering van Nederland ernst maakt met de opdracht, haar door de Grondwet gegeven, de ontwikkeling van de internationale rechtsorde te bevorderen, ook in Israël en de bezette Palestijnse gebieden en dat de Europese Unie, daartoe ook door Nederland aangemoedigd, haar verantwoordelijkheid als economische en daardoor ook politieke grootmacht - ten volle neemt door de partijen bij dit conflict te noodzaken zich te onthouden van schendingen van het internationale recht.”

Nederland neemt sinds 2001 deel aan het F-35 Lightning II-programma (hierna ook: het F-35-programma). Het F-35-programma is opgezet en wordt aangestuurd door de Verenigde Staten. Naast Nederland en de Verenigde Staten waren er bij de start van dit programma nog zeven andere partners. Het aantal partners is nadien uitgebreid. Israël is in 2010 als partner toegetreden. Er zijn wereldwijd drie zogenoemde hubs opgezet voor het onderhoud van F-35’s. Eén daarvan bevindt zich in Nederland. De Verenigde Staten is verantwoordelijk voor de aanvoer van F-35 onderdelen aan partnerlanden in het F-35 programma.

In Nederland wordt de doorvoer, uitvoer en overdracht van militaire goederen gereguleerd door het Besluit strategische goederen (hierna: Bsg). Op grond van het Bsg is voor elk van die activiteiten een vergunning vereist. Daarbij wordt sinds 2012 (ter implementatie van de Europese Richtlijn 2009/43/EG) onderscheid gemaakt tussen individuele, globale en algemene vergunningen. Een algemene vergunning wordt verleend bij ministeriële regeling.

De Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (hierna: de Minister) heeft in 2016 de Regeling Algemene Vergunning NL009 vastgesteld (hierna: vergunning NL009). Deze vergunning NL009 is van toepassing op doorvoer, uitvoer of overdracht waarop een overeenkomst in het kader van het F-35-programma tussen een ‘beschikkingsbevoegde’ en een ‘ontvanger’ betrekking heeft. Kort gezegd geeft de vergunning de bevoegdheid om F-35-onderdelen van Nederlands grondgebied naar andere landen, EU-lidstaten en een aantal andere staten buiten de EU te vervoeren. In de regeling staan onder meer regels over het gebruik van de vergunning, de wijze waarop een verzoek tot registratie en melding moet worden gedaan en de wijze van rapporteren. Op grond van artikel 8 mag vergunning NL009 niet langer worden gebruikt indien de geregistreerde gebruiker of beschikkingsbevoegde door de Minister in kennis zijn gesteld dat geïntegreerde buitenlandpolitieke- of veiligheidsafwegingen zich verzetten tegen voortgezet gebruik van de vergunning en kan een kennisgeving om die redenen te allen tijde plaatsvinden. Vergunning NL009 is op dit moment nog steeds van kracht. De Staat heeft de uitvoer en doorvoer van F-35 onderdelen aan Israël op basis van vergunning NL009 niet gestaakt sinds de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober 2023 en de daarop volgende militaire reactie van Israël.