Rechtbank Midden-Nederland, 06-07-2020, ECLI:NL:RBMNE:2020:2637, 8396346 UE VERZ 20-87 LH/1040

KDS is het (enige) bedrijf in Nederland dat in opdracht van NVWA post mortem (roodvlees)keuringswerkzaamheden verricht voor Nederlandse slachterijen en zelf slachtende slagers. De ondernemingsraad is het voor KDS ingevolge artikel 2 WOR ingestelde medezeggenschapsorgaan. In het overleg met de ondernemingsraad treedt de heer [A] , directeur van KDS, op als bestuurder.

De keuringswerkzaamheden van KDS worden, onder formele verantwoordelijkheid van dierenartsen van NVWA, door ongeveer 340 zogenoemde officiële assistenten in dienst van KDS uitgevoerd op zo’n 190 locaties in het hele land. Slachterijen mogen niet slachten zonder keuringstoezicht en dienen de verlangde keuringswerkzaamheden tijdig aan te vragen bij NVWA, die deze werkzaamheden dan zodanig inplant dat ‘een evenwichtige balans tussen efficiency voor NVWA en acceptabele dienstverlening voor bedrijfsleven wordt bereikt’, zo staat vermeld in het ‘Planningskader NVWA werkzaamheden op aanvraag’ (hierna te noemen het NVWA-planningskader) dat vanaf 1 april 2015 geldt. Een van de ‘Algemene uitgangspunten voor het planningskader’ is dat ‘(d)e dienstverlening die van de NVWA kan worden verwacht, (-) de dienstverlening (is) die in normaal maatschappelijk verkeer past. Dit betekent dat aanvragen die op tijd binnen zijn, zoveel mogelijk worden gehonoreerd. Is er echter op enig moment te veel vraag in verhouding tot de beschikbare capaciteit aan menskracht binnen de NVWA, dan kunnen werkzaamheden verschoven worden naar een eerder of later tijdstip of uitzonderlijk zelfs naar een volgende werkdag.’ NVWA hanteert als ‘reguliere openingstijden’: weekdagen (maandag tot en met vrijdag, niet zijnde feestdagen) van 07.00 tot 18.00 uur. Voor keuringswerkzaamheden buiten die reguliere openingstijden, zoals op weekdagen vanaf 06.00 uur en op zaterdagen, zijn slachterijen aan NVWA een toeslag op het tarief verschuldigd. Per sector geeft het NVWA-planningskader ‘Specifieke bijzonderheden’. Zo dienen roodvleesslachterijen met permanent toezicht die regelmatig of structureel meer dan 8,75 uren per dag willen slachten hierover afspraken met de NVWA te maken, zo bepaalt het NVWA-planningskader: ‘NVWA zal deze aanvragen met KDS bespreken daar dit moet worden ingepast in de afspraken met medewerkers over hun arbeidspatroon en conform de CAO regels en de arbowetgeving. De termijn van honorering is afhankelijk van de beschikbaarheid van medewerkers (-).’

In de overeenkomst van opdracht die op 22 december 2009 tussen de Staat (NVWA) en KDS is gesloten (‘Overeenkomst tussen de Voedsel en Waren Autoriteit en de BV Kwaliteitskeuring Dierlijke Sector inzake het beschikbaar stellen van officiële assistenten voor het verrichten van post mortem keuringswerkzaamheden in slachthuizen (roodvlees)’) zijn afspraken gemaakt die de onafhankelijkheid van KDS en de vakbekwaamheid van haar officiële assistenten moeten waarborgen. In artikel 9 van de overeenkomst heeft NVWA zich ertoe verplicht de door slachterijen aangevraagde keuringswerkzaamheden met KDS af te stemmen. In Bijlage III, sectie IV bij de overeenkomst is onder de kop ‘Reguliere slachtdagen’ bepaald dat NVWA met KDS overlegt over ‘relatief grote afwijkingen op het reguliere aanvraagpatroon, zodat KDS kan nagaan of de gevraagde inzet kan worden geleverd en waar nodig de werkroosters kan aanpassen. De beslissing tot al dan niet honorering wordt normaliter in goed gemeenschappelijk overleg genomen. Bij verschil van mening is het standpunt van de NVWA doorslaggevend.’ Onder de kop ‘Aanvragen buiten de openingstijden’ bepaalt sectie IV van Bijlage III bij de overeenkomst: ‘De openingstijden NVWA en KDS zijn respectievelijk op weekdagen (maandag t/m vrijdag, niet zijnde feestdagen) van 07.00 uur tot 18.00 uur en van 06.00 tot 18.00 uur. PM-Keuringswerkzaamheden buiten deze openingstijden worden enkel toegestaan in overleg tussen NVWA en KDS (-)’ en onder de kop ‘Maximale duur van de aangevraagde PM-keuring’ is, onder meer bepaald: ‘Voor roodvleesslachterijen die meer dan 9,75 uren willen slachten, zal in overleg tussen NVWA en KDS worden gekeken of en onder welke voorwaarden OA (officiële assistenten, ktr.) efficiënt kunnen worden ingezet in een ploegendienst’ en: ‘De al dan niet honorering van (sporadische) incidentele langere slachtdagen van 10 of meer uren wordt in overleg tussen de planningen NVWA en KDS besproken.’ In artikel 10 van de overeenkomst is bepaald dat NVWA en KDS met elkaar in overleg treden als het aantal officiële assistenten moet worden gewijzigd om de keuringswerkzaamheden te waarborgen en artikel 14 van de overeenkomst bepaalt dat NVWA en KDS ‘ieder een eigen verantwoordelijkheid (hebben) met betrekking tot de arbeidsomstandigheden van hun eigen personeel’. NVWA en KDS maken jaarlijks afspraken over kostprijsberekening en de aan KDS toekomende vergoeding. In artikel 39 lid 1 van de overeenkomst is bepaald dat indien, bij het eindigen van de overeenkomst, de uitvoering van de werkzaamheden wordt overgenomen door een nieuwe opdrachtnemer, NVWA zich ervoor inspant om met de nieuwe opdrachtnemer overeen te komen dat alle officiële assistenten van KDS, alsmede de ondersteunende medewerkers die direct betrokken zijn bij de uitvoering van de keuringswerkzaamheden, in dienst treden van de nieuwe opdrachtnemer.

KDS heeft in 2008 (samen met enkele gelieerde werkgevers) met FNV een cao, de ‘Collectieve Regeling Aanvullende Arbeidsvoorwaarden’ (hierna: CRAA), afgesloten. Daarin is de wekelijkse arbeidsduur van een voltijdsmedewerker van KDS vastgesteld op 36 uur en is bepaald dat de reguliere werkdagen en werktijden zijn: maandag tot en met vrijdag van 06.00 uur tot 18.00 uur. In de CRAA is bepaald: ‘Indien buiten de reguliere werkdagen en werktijden moet worden gewerkt wordt instemming gevraagd aan de ondernemingsraad conform artikel 27 lid b van de WOR.’ De CRAA kent geen bijzondere regeling voor oudere werknemers.

In Nederland zijn enkele (heel) grote roodvleesslachterijen. In de loop der tijd heeft de ondernemingsraad op verzoek van KDS (voorwaardelijk of tijdelijk) ingestemd met een verlenging van de keuringstijd voor enkele van deze slachterijen. In twee grote slachterijen, die te [vestigingsplaats] en [bedrijf] te [vestigingsplaats] , wordt al enkele jaren op weekdagen ’s avonds doorgewerkt tot 23.00 uur.

Een van de (andere) grote slachterijen is Vion Boxtel. De officiële assistenten van KDS werken er in twee ploegendiensten, en wel van 06.00 tot 14.00 uur en van 14.00 tot 22.00 uur. Bij Vion Boxtel wordt ook structureel op zaterdagen geslacht en gekeurd. Met het oog op onder meer een besparing op het energie- en waterverbruik, en ook om in het weekend meer gelegenheid voor herstel- en onderhoudswerkzaamheden te hebben, heeft Vion Boxtel het voornemen opgevat om niet meer op zaterdagen te slachten, maar op weekdagen een uur per dag langer te slachten. Zij heeft daarom aan NVWA verzocht om de keuringswerkzaamheden op weekdagen met een uur per dag te vervroegen, waardoor bij Vion Boxtel op weekdagen van 05.00 tot 22.00 uur (dus 17 uren in plaats van de huidige 16 uren per dag) kan worden geslacht. Op 25 augustus 2019 heeft NVWA dit verzoek aan KDS voorgelegd. Daarbij is ook de mogelijkheid om de keuringswerkzaamheden op weekdagen tussen 06.00 en 23.00 uur te verrichten (dus een uitbreiding met een uur aan het eind van de dag) aan de orde gekomen. KDS gaf daaraan zelf de voorkeur boven een vervroeging van de werktijden.

Op 5 september 2019 heeft KDS aan de ondernemingsraad schriftelijk verzocht om in te stemmen met een uitbreiding van de ochtenddiensten bij Vion Boxtel, zodanig dat die diensten starten om 05.00 uur en eindigen om 14.00 uur. De betrokken werknemers zouden dan eens per vier weken een extra roostervrije dag krijgen. In de overlegvergadering van 17 september 2019 heeft KDS de ondernemingsraad mondeling gevraagd om ook mee te denken over mogelijke andere scenario’s (zoals doorwerken tot 23. 00 uur). Op 6 oktober 2019 heeft de ondernemingsraad zijn instemming aan het voorgenomen besluit van KDS onthouden. De raad heeft gewezen op de gevolgen van de voorgestelde roosterwijziging voor de gezondheid en het welzijn van de betrokken medewerkers. Voorts liet de ondernemingsraad weten: ‘Aangezien de CRAA een dagvenster kent van 06.00u – 18.00u, is de OR van mening dat het verrichten van arbeid buiten het dagvenster met de vakbond besproken moet worden.’

Inmiddels heeft Vion Boxtel ervan afgezien om op weekdagen al om 05.00 uur te beginnen met slachten. In plaats daarvan verzocht zij NVWA om op weekdagen te mogen doorwerken tot 23.00 uur (bij een ongewijzigde begintijd van 06.00 uur). Bij brief van 29 januari 2020 heeft NVWA aan KDS verzocht hieraan mee te werken. NVWA achtte de argumenten van Vion Boxtel om de keuringsuren uit te breiden tot 23.00 uur alleszins redelijk: ‘Voor het invullen van de dienstverlening naar de bedrijven wordt het NVWA Planningskader (-) aangehouden. Uit punt 2 van het planningskader volgt dat de NVWA en in het verlengde daarvan KDS, de dienstverlening verricht die normaal is in het maatschappelijk verkeer. De door VION Boxtel gevraagde dienstverlening van 6 uur tot 23 uur voldoet hieraan. Het gegeven dat VION Boxtel de slachtcapaciteit op zaterdag zoveel mogelijk wil voorkomen, betekent dat de personele invulling beter kan worden ingevuld. Dit laatste geldt in ieder geval voor de dierenartsen van de NVWA en naar ik aanneem ook voor KDS. (-) De NVWA ziet erop toe dat zij een gelijk speelveld voor de betrokken bedrijven creëert. De dienstverlening van 6 uur tot 23 PM keuring wordt al geruime tijd ingevuld op twee grote varkensslachterijen. De NVWA ziet niet in waarom dezelfde uitbreiding van werkzaamheden niet bij VION Boxtel kan worden gedaan.’

Tussen KDS en FNV wordt al enkele jaren - moeizaam - overlegd over een nieuwe cao. Er is onder meer behoefte aan een seniorenbeleid. Bij brief van 13 december 2019 heeft de vakbondsbestuurder van de FNV, mevrouw [I] , aan KDS meegedeeld dat de FNV-leden, werkzaam bij KDS, nagenoeg unaniem niet akkoord gaan met een eindtijd van 23.00 uur. Als belangrijkste redenen werden genoemd: de balans tussen werk en privé, ook in verband met leeftijd of medische beperkingen, het ontbreken van vertrouwen dat het met deze verlenging ‘ook echt klaar is’ nadat de afgelopen jaren op de medewerkers steeds weer een beroep is gedaan, en de behoefte onder het personeel aan een nieuwe CRAA, zodat niet telkens uitzonderingen op de cao hoeven te worden gemaakt (‘Maak regels in plaats van uitzonderingen’). Onderhandelingen over een nieuwe cao hebben tot nog toe niet tot overeenstemming geleid.