Rechtbank Rotterdam, 08-01-2010, BK8717, AWB 08/2227 MEDED - T1

RECHTBANK ROTTERDAM

Reg.nr.: AWB 08/2227 MEDED - T1

Uitspraak in het geding tussen

en

de raad van bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, verweerder.

Tegen dit besluit hebben eiseressen bij brief van 22 november 2006 bezwaar gemaakt.

Bij besluit van 25 april 2008 heeft verweerder - met aanvulling van de motivering - de bezwaren gegrond verklaard voor zover deze zien op de representativiteit van het ijkjaar 2001 en voor het overige ongegrond verklaard. Verweerder heeft het besluit van 25 oktober 2006 herroepen ten aanzien van de hoogte van de boete en aan eiseressen een boete opgelegd van € 136.466,-- en hen ieder hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor het geheel. Het verzoek om vergoeding van de kosten in bezwaar is door verweerder afgewezen.

Tegen dit besluit (hierna: het bestreden besluit) hebben eiseressen bij brief van 28 mei 2008 beroep ingesteld.

Verweerder heeft bij brief van 25 mei 2009 een verweerschrift ingediend.

Het onderzoek ter zitting heeft plaatsgevonden op 10 juli 2009. Verschenen is de gemachtigde van eiseressen bijgestaan door [naam]. Voor verweerder zijn verschenen zijn gemachtigden mr. J.M. Strijker-Reintjes en mr. E.D. Boer.

Op 28 september 2009 heeft de rechtbank het onderzoek heropend en het vooronderzoek hervat in welk kader verweerder om nadere inlichtingen is verzocht. Bij brief van 26 oktober 2009 heeft de rechtbank partijen medegedeeld dat het vooronderzoek is afgerond en hen verzocht om toestemming te geven om zonder nadere zitting uitspraak te doen. Beide partijen hebben toestemming verleend. Bij brief van 30 november 2009 heeft de rechtbank partijen medegedeeld dat zij het onderzoek sluit.

De nieuwe schaduwboekhouding leidde ook tot een oproep van het kabinet aan de bouwbedrijven om voor 1 mei 2004 gedragingen die in strijd waren met de Mw vrijwillig te melden bij verweerder. Ook verweerder heeft de bouwsector hiertoe in januari en april 2004, met een verwijzing naar de Richtsnoeren Clementietoezegging (hierna: Clementierichtsnoeren), opgeroepen. Deze Clementierichtsnoeren zijn gepubliceerd in de Staatscourant (Stcrt.) van 1 juli 2002, nr. 122 en zijn gewijzigd bij besluit van de d-g NMa van 28 april 2004, gepubliceerd in Stcrt. 29 april 2004, nr. 82.

Vele bouwbedrijven gaven gehoor aan de oproep om schoon schip te maken. Na een eerste analyse van de clementieverzoeken heeft verweerder voor een aanpak gekozen waarbij achtereenvolgens verschillende deelsectoren werden onderzocht. Dit sloot aan bij de clementieverzoeken zelf die veelal betrekking hadden op een bepaalde kartelstructuur in een specifieke deelsector. Daarnaast was een systematische aanpak noodzakelijk in verband met de grote aantallen betrokken ondernemingen en projecten.

Rond de 250 ondernemingen die actief zijn in de B&U-sector hebben een beroep gedaan op de Clementierichtsnoeren. Mede op basis van de informatie uit de clementieverzoeken heeft verweerder op 6 september 2005 een rapport als bedoeld in artikel 59, eerste lid, van de Mw opgemaakt.

In dit rapport heeft verweerder geconcludeerd dat de deelnemende ondernemingen, in ieder geval in de periode van januari 1998 tot en met december 2001, op structurele basis in wisselende samenstelling deel hebben genomen aan het systeem van overleg voorafgaand aan aanbestedingen van B&U-werken in Nederland met als gemeenschappelijk doel het vaststellen van rekenvergoedingen en het afstemmen van het inschrijfgedrag. De vooroverleggen ten aanzien van de aanbestedingen van B&U-werken in Nederland hingen met elkaar samen en vormden samen één voortdurend systeem. Ten aanzien van de ondernemingen die worden genoemd in bijlage 1 bij het rapport (welke bijlage integraal onderdeel uitmaakt van het rapport) heeft onderzoek uitgewezen dat zij aan bovenbedoeld systeem van vooroverleg hebben deelgenomen. De gedragingen zoals omschreven in het rapport strekken ertoe de mededinging te verhinderen, te beperken of te vervalsen en vormen als zodanig een redelijk vermoeden van één voortgezette inbreuk op artikel 6, eerste lid, van de Mw en artikel 81, eerste lid, van het EG-Verdrag.

Op 1 september 2005 heeft verweerder de Bekendmaking Boetetoemeting aangaande bepaalde mededingingsbeperkende activiteiten in de deelsector burgerlijke & utiliteitsbouw (hierna: Boetebekendmaking B&U-deelsector) vastgesteld. Deze Boetebekendmaking is gepubliceerd in de Stcrt. van 6 september 2005, nr. 172 gerectificeerd bij besluit van verweerder van 11 oktober 2005, gepubliceerd in de Stcrt. van 12 oktober 2005, nr. 198V.

In deze Boetebekendmaking is het beleid inzake de beboeting in de B&U-deelsector uiteengezet. In paragraaf V, randnummer 20 van deze boetebekendmaking is bepaald dat de hoogte van de boete zoals voortvloeiend uit randnummers 14 en 15 van de Boetebekendmaking met 15% wordt verminderd voor een onderneming die heeft deelgenomen aan een door de Raad voorgestelde versnelde procedure voor de afwikkeling van de rapporten in de B&U-deelsector. In een voorkomend geval wordt dit percentage opgeteld bij de vermindering toegekend op basis van de Clementierichtsnoeren zoals beschreven onder IV.

De aan de ondernemingen geboden mogelijkheid om de versnelde procedure te volgen is ingegeven om de grootschalige operatie in de fase na het rapport snel en efficiënt te kunnen afwikkelen. In de versnelde procedure kunnen ondernemingen feiten en essentie van het rapport niet betwisten. Daarnaast zien ondernemingen af van het voeren van individueel verweer en individuele inzage in het dossier. Dit vindt plaats via een centraal gemachtigde (de heer Blankert), die op generieke wijze verweer voert voor de deelnemers aan de versnelde procedure en die de mogelijkheid heeft het dossier in te zien. Hier staat een boetevermindering van 15% tegenover. Deze aanpak wordt ook wel aangeduid als de “schoon-schip-operatie”.

Eiseressen hebben niet deelgenomen aan de versnelde procedure.

Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld dat eiseressen artikel 6 van de Mw en artikel 81 van het EG-Verdrag hebben overtreden en heeft eiseressen bij het bestreden besluit een boete opgelegd van € 136.466,--.

De rechtbank volgt verweerder in zijn verwijzing naar de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschap (hierna: HvJ EG) en het Gerecht van Eerste Aanleg (hierna: het GvEA) dat het kunstmatig zou zijn om een voortgezette gedraging, die wordt gekenmerkt door één enkel doel, op te splitsen in verschillende gedragingen en als even zovele inbreuken te beschouwen (HvJ EG 8 juli 1999, zaak C-49/92 P, Anic Partecipazioni) en GvEA 17 december 1009, zaak T-7/89, SA Hercules Chemicals). Alle gedragingen van de betrokken ondernemingen gaven uitvoering aan het gemeenschappelijke doel. Al deze gedragingen tezamen moeten worden gezien als een voortgezette gedraging die moet worden beschouwd als een enkele voortdurende inbreuk in de periode van januari 1998 tot en met december 2001, waaraan is deelgenomen door de betrokken ondernemingen waaronder Lymbouw. Dat ondernemingen met verschillende marktmacht, met verschillende frequentie, op verschillende schaal en ieder met hun eigen invalshoek aan het systeem van vooroverleg deelnamen, doet geen afbreuk aan het identieke gemeenschappelijke doel (GvEA 8 juli 2008, zaak T-53/03, BPB).

135. Voor wat betreft de vaststelling van deelname aan het systeem van afstemming van de overige ondernemingen, niet zijnde clementieverzoekers, die staan vermeld op de lijst in bijlage 1 bij dit rapport geldt het volgende. Hun deelname bij vooroverleg is bewezen verklaard op basis van bewijsmiddelen afkomstig van ten minste twee Clementieverzoekers en daarmee ten minste twee bronnen. Hierbij is onderzocht ten aanzien van welke ondernemingen door ten minste twee Clementieverzoekers schriftelijk is verklaard dat zij deelnemer zijn aan vooroverleg in de B&U-sector. Voorts is onderzocht of deze bewijsmiddelen worden bevestigd in schriftelijk bewijs in de vorm van Projectinformatie afkomstig van tenminste twee bronnen.”

Op basis hiervan heeft verweerder eiseressen in de procedure betrokken.

Verweerder heeft in het primaire besluit vastgesteld dat ten minste vijf clementieverzoekers onafhankelijk van elkaar hebben verklaard dat Lymbouw heeft deelgenomen aan het systeem van vooroverleg. Deze verklaringen zijn - aldus verweerder - bevestigd en worden ondersteund door verschillende stukken die zijn opgenomen in het individuele bewijsdossier, die betrekking hebben op zes projecten. Mede op basis van de ter inzage gelegde bewijsstukken die in onderlinge samenhang zijn bezien heeft verweerder vastgesteld dat Lymbouw aan het systeem van vooroverleg heeft deelgenomen.

Gelet op het voorgaande staat naar het oordeel van de rechtbank dan ook vast dat eiseressen artikel 6, eerste lid, van de Mw en artikel 81, eerste lid, van het EG-verdrag hebben overtreden. De rechtbank heeft hierbij in aanmerking genomen dat het systeem zoals beschreven in het rapport ertoe strekt de mededinging te beperken en de tussenstaatse handel ongunstig kan beïnvloeden. Gelet op de aard en omvang van het systeem gaat het ook zonder meer om een merkbare beperking. Verweerder was dan ook op grond van het bepaalde in artikel 56, eerste lid, van de Mw bevoegd eiseressen terzake een boete op te leggen.

In haar uitspraak van 9 juli 2008 heeft de rechtbank reeds geoordeeld dat verweerder, mede gelet op de hierboven weergegeven passage, zich terecht op het standpunt heeft gesteld dat voor de beantwoording van de vraag aan wie overtredingen kunnen worden toegerekend, aansluiting dient te worden gezocht bij het Europese mededingingsrecht, zoals nader vormgegeven in de jurisprudentie van het HvJ en het GvEA. Hieruit blijkt dat de omstandigheid dat een dochtermaatschappij formeel juridisch eigen verantwoordelijkheid bezit, niet voldoende is om de mogelijkheid uit te sluiten haar gedrag toe te rekenen aan de moedermaatschappij, met name niet indien de dochtermaatschappij niet zelfstandig haar marktgedrag bepaalt doch in hoofdzaak de haar door de moedermaatschappij verstrekte instructies volgt. In diverse arresten, zoals in de zaak Stora (HvJ, zaak C-286/98 P, Stora, 16 november 2000) en de zaak Akzo (GvEA, zaak T-112/05, 12 december 2007, r.o. 57-66) is overwogen dat, wanneer een moedermaatschappij 100% van de aandelen in een dochtermaatschappij bezit, ervan uitgegaan mag worden dat de moedermaatschappij daadwerkelijk een beslissende invloed had of heeft op het gedrag van haar dochter en indien dat rechtsvermoeden niet op overtuigende wijze wordt weerlegd de overtreding mede kan worden toegerekend aan de moeder en deze (mede) hoofdelijk aansprakelijk kan worden gesteld voor de overtreding, althans voor de duur dat er sprake is van een economische eenheid. De rechtbank merkt voor de onderhavige zaak op dat het voorgaande evenzeer geldt in de verhouding grootmoeder - kleindochter.

In de onderhavige zaak is niet betwist dat IJzermans in de hier in geding zijnde periode houdster was van 100% van de aandelen in IJzermans-van den Maagdenberg B.V. en dat deze laatste op haar beurt 100% van de aandelen bezat in Lymbouw. Daaruit volgt het rechtsvermoeden dat sprake is van een economische eenheid tussen IJzermans en Lymbouw en dat de eerstgenoemde over beslissende zeggenschap beschikte in de laatstgenoemde. Eiseressen hebben niets naar voren gebracht waaruit zou blijken dat IJzermans géén beslissende invloed heeft uitgeoefend op Lymbouw. Met verweerder is de rechtbank dan ook van oordeel dat eiseressen dit vermoeden niet hebben kunnen weerleggen.

Uit het bovenstaande volgt dat verweerder de overtredingen in de hier aan de orde zijnde periode mede aan IJzermans heeft kunnen toerekenen. De door eiseressen aangehaalde artikelen van het WvSr en de Awb alsmede het arrest van de HR kunnen hieraan niet afdoen.

Bij het gebruik maken van de bevoegdheid tot boeteoplegging is verweerder allereerst gebonden aan het in artikel 57, eerste lid, van de Mw neergelegde, aan de omzet van de betrokken onderneming gerelateerde, maximum. Voorts wordt op grond van artikel 57, tweede lid, van de Mw in elk geval rekening gehouden met de ernst en de duur van de overtreding. Daarnaast kan en moet rekening worden gehouden met een groot aantal factoren die naar aard en belang kunnen verschillen, afhankelijk van de soort overtreding en de (bijzondere) omstandigheden van het geval. In de memorie van toelichting bij de Mw is vermeld dat verder onder meer ook mogelijke recidive, de bereidheid van de betrokken onderneming om mee te werken aan het beëindigen van de overtreding en de omvang van eventueel behaald voordeel relevante criteria kunnen zijn.

In de Boetebekendmaking B&U-deelsector is bepaald dat de Boeterichtsnoeren van toepassing zijn voor zover daarvan bij deze Boetebekendmaking niet wordt afgeweken.

De rechtbank overweegt dat het aan verweerder is om binnen het kader van artikel 57 van de Mw bij het bepalen van de boetegrondslag een keuze te maken. De keuze voor de aanbestedingsomzet als boetegrondslag acht de rechtbank in beginsel niet in strijd met artikel 57 van de Mw en evenmin onredelijk. Niet gesteld of gebleken is dat hiermee de boete uitkomt boven het in artikel 57 van de Mw genoemde maximum. Het vorenstaande geldt evenzeer voor de keuze om uit te gaan van de aanbestedingsomzet van een jaar en wel van het jaar 2001, het laatste jaar van de overtreding. Het gegeven dat er ook andere keuzes mogelijk (zouden) zijn (geweest) maakt niet dat de thans gemaakte keuze onredelijk is. Verweerder heeft er rekening mee gehouden dat niet voldoende aannemelijk is geworden dat bij alle aanbestedingen in de B&U-deelsector vooroverleg heeft plaatsgevonden en niet het maximale boetepercentage van 12% gehanteerd, maar gekozen voor een boetepercentage van 10%.

Eiseressen stellen dat het in hun geval onredelijk is de gehele aanbestedingsomzet 2001 als boetegrondslag te nemen, omdat Lymbouw slechts incidenteel inschrijft op aanbestedingen. Ter zitting is door eiseressen gesteld dat Lymbouw zich richt op kleine projecten, voornamelijk het verbouwen en inrichten van winkels en in de regel uitsluitend werken aanneemt in rechtstreekse opdracht. Zo’n 90 à 95% van de omzet wordt behaald uit werken in rechtstreekse opdracht. Ter zitting heeft de gemachtigde van eiseressen verklaard dat het in de periode 1998 - 2001 gaat om een verwaarloosbaar aantal van aanbestedingen.

Verweerder hanteert als hoofdregel dat hij bij het vaststellen van de hoogte van de boete niet verplicht is rekening te houden met de financiële positie van de onderneming. Alleen in een uitzonderingssituatie, te weten dat een aan de onderneming opgelegde boete haar faillissement waarschijnlijk maakt, dient verweerder daarmee op grond van het evenredigheidsbeginsel wel rekening te houden. Hieruit volgt het toetsingscriterium van verweerder bij de nadere invulling van zijn hardheidsbeleid; de boete dient het faillissement van een onderneming waarschijnlijk te maken op het moment dat de boete wordt opgelegd. Het waarschijnlijke faillissement moet daarbij een direct gevolg zijn van de door verweerder opgelegde boete. Verweerder stelt dat de ondernemingen eventuele beroepen op hardheid (hardheidsverweren) dienen te onderbouwen met controleerbare (financiële) bewijsstukken. Deze bewijsstukken moeten zijn voorzien van accountantsverklaringen, waaronder ook begrepen samenstellings- en beoordelingsverklaringen. Het toetsingscriterium maakt dat de beoordeling van de hardheid moet plaatsvinden op basis van de meest recente financiële gegevens van de onderneming. Een onderneming die, zoals eiseressen in bezwaar, een beroep doet op de hardheid dient de meest recente stukken met betrekking tot haar financiële situatie te overleggen.

Verweerder stelt voorts dat hij in bezwaar niet uitsluitend dient te beoordelen of de onderneming op het moment van het primaire besluit in staat was de boete te voldoen, maar in het kader van de volledige heroverweging in de bezwaarfase dient te toetsen of de onderneming ten tijde van het bestreden besluit in staat is de boete te betalen. Bij die beoordeling moet ook rekening worden gehouden met eventuele, bij het nog te nemen besluit op bezwaar vast te stellen wijzigingen van de hoogte van de boete die geen verband houden met het beroep op hardheid, maar met andere bezwaren van de onderneming.

In het kader van de marginale toets die zij kan verrichten is de rechtbank van oordeel dat het door verweerder gehanteerde toetsingscriterium niet onredelijk is. De rechtbank verenigt zich met het betoog van verweerder dat hij in het kader van de volledige heroverweging in de bezwaarfase dient te toetsen of de onderneming ten tijde van het bestreden besluit in staat is de boete te betalen. Gelet op de boeteverlaging door de ijkjaarcorrectie is verweerder tot de conclusie gekomen dat de financiële situatie van eiseressen geen aanleiding geeft tot een boetevermindering. De rechtbank ziet in hetgeen eiseressen naar voren hebben gebracht geen reden deze conclusie voor onjuist te houden.

“21. De hoogte van de boete zoals voortvloeiend uit de randnummers 14, 15, 17, 20 en eventueel 22 van deze Bekendmaking wordt met 15% verminderd voor een onderneming waarvan de totale omzet op concern niveau over het jaar 2001 minder bedraagt dan € 10 miljoen.

Eiseressen betogen dat verweerder ten onrechte deze boetevermindering kleine bedrijven niet heeft toegepast. Zij voldoen aan het vereiste dat de “totale omzet op concernniveau over het jaar 2001 minder bedraagt dan € 10 miljoen”. Uit de tekst van het randnummer 21 blijkt niet dat deze boetevermindering alleen geldt voor ondernemingen die deelnemen aan de versnelde procedure. Eiseressen stellen dat zij bij hun keuze voor de reguliere procedure dan ook te goeder trouw mochten veronderstellen dat zij in aanmerking zouden komen voor deze boetevermindering. Eiseressen stellen dat overigens ook niet valt in te zien waarom de reden die volgens verweerder ten grondslag ligt aan de bepaling van randnummer 21 van de Boetebekendmaking B&U-sector wel opgaat voor ondernemingen die kiezen voor de versnelde procedure en niet voor de ondernemingen die kiezen voor de reguliere procedure.

Verweerder overweegt dat dit randnummer is opgenomen in de paragraaf V van de Boetebekendmaking B&U-deelsector getiteld “Vermindering van de boete: versnelde procedure”. Deze paragraaf heeft derhalve uitsluitend betrekking op ondernemingen die deelnemen aan de versnelde procedure. Eiseressen nemen niet deel aan de versnelde procedure en kunnen dan ook geen aanspraak maken op de boetevermindering kleine bedrijven.

Ten aanzien van de boetevermindering kleine bedrijven heeft de rechtbank in haar uitspraak van 17 oktober 2008 (LJN BG0949) gesteld dat het aan verweerder is te bepalen wanneer hij een boetevermindering wenst toe te kennen en welke voorwaarden hij aan de toekenning wenst te verbinden. De rechtbank is van oordeel dat de voorwaarden waaronder verweerder deze boetevermindering toekent op zich niet onredelijk zijn. Uit de stukken is de rechtbank gebleken dat de boetevermindering kleine bedrijven een gevolg is van hetgeen de centraal gemachtigde naar voren heeft gebracht in de fase voor het primaire besluit. Hij heeft verweerder er op gewezen dat veel kleine ondernemingen af wilden zien van deelname aan de versnelde procedure omdat een op te leggen boete en de kort op het boetebesluit volgende betalingsverplichting hen in financiële problemen zou brengen. Verweerder heeft aangegeven dat hij er veel belang aan hecht(te) dat ook kleine ondernemingen in de versnelde procedure schoon schip wilden en konden maken zodat hen deze boetevermindering in het vooruitzicht is gesteld. Met verweerder is de rechtbank van oordeel dat, gelet op de ratio van de boetevermindering, de concernomzet inzicht geeft in de financiële situatie en draagkracht van de onderneming.

De rechtbank stelt vast dat verweerder, gelet op de plaatsing in paragraaf V van de Boetebekendmaking B&U-deelsector, de boetevermindering kleine bedrijven uitsluitend heeft bedoeld voor deelnemers aan de versnelde procedure. De rechtbank ziet zich voor de vraag gesteld of het evenredig is om de boetevermindering kleine bedrijven alleen toe te passen voor de ondernemingen met een concernomzet van minder dan € 10 miljoen in de versnelde procedure en niet voor dergelijke ondernemingen in de reguliere procedure.

De rechtbank acht dat, gelet op de hiervoor weergegeven ratio, niet evenredig. Verweerder heeft ter zitting aangegeven dat de reden voor kleine bedrijven om uit de versnelde procedure te stappen was ingegeven door de directe opeisbaarheid van de boete. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder niet kunnen uitleggen waarom er een onderscheid gemaakt dient te worden tussen ondernemingen met een concernomzet van minder dan € 10 miljoen die na het verkrijgen van de boetevermindering in de versnelde procedure doorprocederen tegen het boetebesluit - en de boetevermindering ook behouden - en ondernemingen met een concernomzet van minder dan € 10 miljoen die de reguliere procedure volgen en eveneens doorprocederen tegen het boetebesluit. In beide gevallen geldt immers dat door het procederen tegen het boetebesluit ingevolge artikel 63 van de Mw de (directe) opeisbaarheid van de boete wordt geschorst. De werking van het boetebesluit wordt immers opgeschort totdat de beroepstermijn is verstreken of totdat op het beroep is beslist.

Nu na heropening van het onderzoek in deze zaak verweerder desgevraagd heeft aangegeven de stelling van eiseressen dat in het onderhavige geval de concernomzet 2001 minder bedraagt dan € 10 miljoen niet te betwisten, dienen eiseressen naar het oordeel van de rechtbank in aanmerking te komen voor deze boetevermindering. De rechtbank zal zelf deze boetevermindering toepassen en de boete vaststellen op € 115.996,--.

Gelet op al het voorgaande dient het beroep van eiseressen gegrond te worden verklaard voor zover dat ziet op de hoogte van de aan eiseressen opgelegde boete. Het bestreden besluit komt voor vernietiging in aanmerking. De rechtbank zal ten aanzien van de boete zelf in de zaak voorzien zoals hierna in rubriek 3 is aangegeven en voor het overige ziet zij aanleiding de rechtsgevolgen van het bestreden besluit in stand te laten.

De rechtbank ziet aanleiding verweerder te veroordelen in de kosten die eiseressen in verband met de behandeling van het beroep tot aan deze uitspraak redelijkerwijs hebben moeten maken. De rechtbank bepaalt de proceskosten op € 1288,--, aan kosten van door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand.

recht doende:

verklaart het beroep gegrond,

vernietigt het bestreden besluit,

bepaalt dat aan eiseressen een boete van € 115.996,-- wordt opgelegd,

bepaalt dat de rechtsgevolgen van het vernietigde besluit voor het overige in stand blijven,

bepaalt dat verweerder aan eiseressen het betaalde griffierecht van € 288,-- vergoedt,

veroordeelt verweerder in de proceskosten van eiseressen tot een bedrag van € 1288,--.

Aldus gedaan door mr. A. Verweij, voorzitter, en mr. A.I. van Strien en mr. P. Vrolijk, leden, in tegenwoordigheid van mr. M. Traousis-van Wingaarden, griffier.

De griffier: De voorzitter:

Uitgesproken in het openbaar op: 8 januari 2010.

Een belanghebbende - onder wie in elk geval eiseressen worden begrepen - en verweerder kunnen tegen deze uitspraak hoger beroep instellen bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven, Postbus 20021, 2500 EA 's-Gravenhage. De termijn voor het indienen van het beroepschrift is zes weken en vangt aan met ingang van de dag na die waarop het afschrift van deze uitspraak is verzonden.

Afschrift verzonden op: