Rechtbank Rotterdam, 26-11-2020, ECLI:NL:RBROT:2020:10685, 8423044 CV EXPL 20-1302

[naam 1] (hierna: [naam 1] ), waarnemend longarts, schrijft op 1 oktober 2008 onder meer het volgende aan de huisarts van [eiser] :

“Roken: patient heeft 5 tot 10 pack/years gerookt. Gelukkig rookt hij al sedert 20 jaar totaal niet meer.

[…] Er is dus evident sprake van een COPD GOLD-stadium 1 a II in combinatie met een fors atopisch asthma.[…]”

“[…] Patient heeft nooit gerookt, maar wel veel gewerkt met bijtende schoonmaakmiddelen in de scheepsbouw, en daarnaast veel lassers werk gedaan, ook in afgesloten ruimten. Altijd in stof en vieze omgeving bezig geweest.[…]”

“Het astma is op zich geen probleem. De alveolaire schade, die wij constateerden kan niet worden teruggevoerd op een rookhistorie. Wel heeft patient in het verleden in de scheepsbouw in afgesloten ruimte gewerkt met bijtende schoonmaakmiddelen en heeft hij in de lasdampen gestaan.[…]”

“Intoxicaties roken:

Gestopt, op in twintigerjaren, wel veel meegerookt wegens beroep diskjoky.[…]”

“Patient wordt poliklinisch vervolgd i.v.m. centrilobulair emfyseem en een mengbeeld van COPD II en allergisch astma. […]”

“Er is hier in het gebouw Wijnk straat Gorinchem een rook beleid waarbij clienten van LDZ mogen roken in de rookruimte. […]

Sinds september 2012 ben ik werkzaam voor COLK [ktr: een onderdeel van Yulius] en heb ik dagelijks last van de rook die door het gehele gebouw hangt. Gezien de veiligheid betreffende mijn gezondheid wil ik vragen of er iets aan gedaan kan worden, waardoor dit probleem snel tot een oplossing gebracht kan worden.”

“Eind november heb ik aangegeven dat de oude rookruimte niet voldeed vanwege dezelfde reden die je aangeeft. Daarop is besloten buiten een rookruimte te creëren met als gevolg dat cliënten binnen gingen roken.

De oude rookruimte wordt opnieuw ingericht met de nodige aanpassingen (goede afsluiting en ventilatie) dit vraagt tijd.

Omdat veiligheid boven gezondheid gaat kunnen de cliënten weer in de oude rookruimte terecht voordat de aanpassingen gedaan zijn.[…]”

“[…]De rookruimte zal volgende week voorzien worden van een krachtige luchtververser en naad en kierdicht gemaakt worden […]”

“De afzuiginstallatie van de rookruimte is weer hersteld. Zie onderstaande opmerking uit de werkbon. Ik denk dat het goed is met het oog op het intensieve gebruik om hier een onderhoudscontract bij af te sluiten.

Bijzonderheden:

Afbuiging rookruimte bg werkte nauwelijks door verstopte afzuigroosters van de nicotine (bijna niet uit te houden voor niet roker) […] gaatjes van de roosters zaten potdicht.”

Op 30 oktober 2018 mailt [naam 7] aan [naam 10] (hierna: [naam 10] ), projectleider onderhoud bij Yulius, en aan [naam 9] :

“ [naam 10] , weet je ook in welke frequentie er onderhoud gepleegd moet worden? Deze laatste ervaring leert dat jaarlijks onderhoud/reinigen iig onvoldoende is.”

Op 18 februari 2016 mailt [naam 7] [naam 10] en [naam 9]

“Ik ben het antwoord op onderstaande vraag kwijt geraakt. Of is die ergens blijven hangen?

Het geval wil in ieder geval dat de rooklucht weer toeneemt. Nu wordt er ook heel intensief gebruik gemaakt van die rookruimte en een regelmatige reiniging (éénmaal per kwartaal) is dan ook geen overbodige luxe.

Kun jij hier nog eens achter aan gaan hoe dit zit?”

[naam 11] (hierna: [naam 11] ), secretaresse bij Yulius, stuurt op

23 januari 2017 een e-mail naar [naam 6] met daarin onder meer het volgende:

“Vanaf vorig jaar ben ik werkzaam op locatie Wijnkoperstraat. […] Op de vrijdag heb ik sinds november 2016 de receptieruimte als werkplek. Sinds 2 weken ben ik daar niet meer gaan zitten omdat ik erg last had van de rook. Ik heb er de hele avond thuis nog last van gehad, proefde de rook in mijn mond en was daardoor misselijk. […].”

[naam 6] adviseert [naam 11] per e-mail van 23 januari 2017 een andere werkruimte te gebruiken totdat de problemen met de rookruimte zijn opgelost.

“Ik heb zo’n acht à tien jaar als beeldend therapeute gewerkt bij Yulius op de Wijnkoperstraat, afdeling Colk. Sedert januari 2017 werk ik hier niet meer.

Op de afdeling lang-verblijf is veel rookoverlast geweest. Wij, in de afdeling Colk, hadden hier zelfs last van. De rook drong tot boven door en hing in de hal en in de gangen. Ons team heeft hierover meerdere malen melding gemaakt bij [naam 7] . Ik heb zelf ook nog wel opmerkingen gemaakt tegen [naam 7] over de rook. [naam 7] meldde dit vervolgens bij [naam 9] . Ik heb eigenlijk nooit gemerkt dat dit klagen tot resultaat leidde.

Het was op de afdeling lang-verblijf een heel smerige boel. Het leek wel of de rook in de muren zat.

Er werd in de hal ook gerookt ofschoon dit niet mocht. Dan werd er weer iets van gezegd en hield het even op. Even later werd er toch weer gerookt.”

“Van ongeveer 2005 tot eind 2016 heb ik, met enige onderbrekingen, gewerkt bij Yulius aan de Wijnkoperstraat.

Ik was secretaresse/receptioniste en zat voornamelijk achter de balie.

[…] In de kamers van de bewoners werd gerookt. Natuurlijk mag dit niet maar het werd wel gedaan. Er is een rookruimte maar deze is volstrekt niet toereikend voor het aantal gebruikers. Het rookhok stond constant vol. De deur ging voortdurend open en de rook werd de gang in gedreven. De rook kwam ook door het systeemplafond. Ik had er veel last van en mijn collega’s ook.

Als ik ‘s morgens aan kwam zag ik de peuken liggen in de hal en in de gang. Hieruit kon ik afleiden dat er ‘s avonds en ‘s nachts ook binnen werd gerookt.

Ik heb veel geklaagd zowel mondeling als schriftelijk. […]”

“[…] Ik heb bij Yulius in een leidinggevende functie (hoofd, operationeel manager) gewerkt van april 2002 tot juni 2017. […] Sinds maart 2011 heb ik op de locatie Wijnkoperstraat in Gorinchem gewerkt.

[…] Het andere deel van het pand werd gebruikt door de afdeling voortgezette behandeling. Dit zijn mensen met (over het algemeen) een lager IQ, minder sociale bagage, minder aangepast. Vaak met verslavingsproblemen; roken, alcohol en soms ook softdrugs. Zij kunnen wel worden aangesproken op hun gedrag, maar lappen regels en afspraken ook makkelijk aan hun laars. Het personeel deed zijn best de afspraken te handhaven, maar stond tegelijkertijd voor een onbegonnen taak. Als cliënten op hun kamer roken, dan is daar geen zicht op en dus ook geen mogelijkheid voor handhaving. Ik ben er van overtuigd dat er door sommige cliënten gerookt word op de slaapkamer, maar heb hier geen bewijzen voor. Ik kon vaak rook ruiken op de gangen. Eigenlijk altijd, maar met name na het weekend.

De cliënten van mijn afdeling gingen altijd op weekendverlof. In het weekend waren er dan ook geen medewerkers of cliënten van mijn afdeling in het pand aanwezig. Bij terugkeer na het weekend is meermaals geconstateerd dat er gerookt moet zijn in de centrale hal. Dan vonden we peuken en/of shagresten, brandplekken op de vloer en/of meubilair in de hal. Ook andere medewerkers hebben meermaals aangegeven rooklucht in het pand te ruiken en hier last van te hebben.

Als leidinggevende heb ik dit meermalen besproken met mijn collega van de afdeling voortgezette behandeling. Ze heeft dit ook weer besproken met de medewerkers van haar team en cliënten van afdeling. Dit had echter nooit een langdurend, laat staan blijvend resultaat.

[eiser] moest uit hoofde van zijn functie overal in het pand zijn. Het was voor hem dan ook niet mogelijk (behalve buiten blijven) de rooklucht te ontlopen.

Op de afdeling waar (naar mijn overtuiging) gerookt wordt, heeft hij alle slaapkamers geschilderd. Hij toen bijna hele werkdagen op die afdeling verbleven. Hij heeft mij ook verteld welke smerige zaken hij daar soms aantrof.

Ook in de inpandige rookruimte moest hij af en toe zijn. Als er klachten waren over de afzuiging, moest hij kijken of er wat aan gedaan kon worden. Hij heeft de ruimte ook geschilderd, gereinigd en aangepast. […]”

“ Voorgeschiedenis:

2011: centrilobulair emfyseem copd gold 1-2 […]

Anamnese:

In 2008: plotse daling inspanningsvermogen ontstaan tijdens zware lichamelijke inspanning. Geen oorzaak hiervoor gevonden. Geleidelijk herstel

2010: Diagnose longemfyseem. Verbeterd na prednison en antibiotica. Tijdelijks zelfs in Rotterdam geweest voor evaluatie longtransplantatie. Ivm stabiel karakter retour Gorinchem. Geen excacerbaties in het afgelopen jaar. Bemerkt wel geleidelijke achteruitgang in inspanningsvermogen. Dit vertaald zich ook naar vermindert zuurstofgehalte zoals dit gemeten wordt tijdens de longrevalidatie.

[…]

Intoxicaties : 1 jaar gerookt. Veel meegerookt als disc jockey en partner. Geen alcohol.

Schadelijke exposities:

Nu betonvlechter: veel slijpen en ijzerstof

Al vanaf 14 de duivenmelker

[…]

Bespreking: De oorzaak van het emfyseem is niet geheel duidelijk. Mi is de meest waarschijnlijke oorzaak een duivemelkerslong. Echter, geen aanwijzing voor longfibrose op de HRCT. Een andere oorzaak is een sillicoselong bij blootstelling aan fijn ijzer en betonstof, met daarnaast inhalatie van lasdampen. De oorzaak is relevant, aangezien dit consequenties voor werk hobby kan hebben. Om deze reden zal hij nog een HRCT en een immunologische bronchoalveolaire lavage ondergaan. […]”

“Zie mijn recente schrijven:Aanvullend onderzoek bestaande uit bronchoscopie met bronchoalveolaire lavage en HRCT bevestigde de diagnose centrilobulair emfyseem zoals gesteld in Gorichem. Zowel op de HRCT als bij bronchoalveolaire lavage waren er geen aanwijzingen voor een duivenmelkerslong (zijn hobby) of sillica (vroeger betonvlechter).

De belangrijkste oorzaak voor centrilobulair emfyseem is sigarettenrook. Opvallend is dat hij slechts 1 jaar gerookt heeft. Wel passief meegerookt. Desgevraagd blijkt dat op het werk inpandig gerookt wordt met zeer slechte ventilatie. Om deze reden is het aannemelijk dat expositie aan sigarettenrook op het bedrijf belangrijk bijdraagt aan de snelle achteruitgang van longfunctie zoals waargenomen in de

afgelopen jaren. […]”

“Betrokkene hoefde niet in rookruimtes te zijn en er geen werkzaamheden te verrichten, dit is afgesproken met zijn leidinggevende. Bij klussen op de kamers van cliënten is het mogelijk dat betrokkene wel is met sigarettenrook is geconfronteerd ondanks dat er op de kamers van cliënten een rookverbod geldt. Het komt voor dat patiënten helaas ongeoorloofd op hun kamers roken. Als hij daarmee werd geconfronteerd hoefde hij niet binnen te gaan. Bloostelling aan sigarettenrook is dan heel kort. Verder kan betrokkene geconfronteerd zijn met patiënten die als “zware rokers” bestempeld kunnen worden. Die dragen rooklucht met zich mee. Ook hangen er op de kamers van de patiënten rookmelders.

In het verleden werd er in de woonkamer gerookt, daarna in een aparte ruimte. Omdat het per 01-01 -2004 wettelijk verboden was om te roken op de werkplek, zijn direct rookruimtes gecreëerd in de klinische en woonvoorzieningen. In het begin waren deze voorzien van deurdrangers en rookreinigingsapparaten. Filters werden door een bedrijf dat (destijds) in Oosterhout zat twee keer per jaar vervangen en het apparaat nagekeken. In 2014 is er een boxventilator in de rookruimte geplaatst en zijn er rookmelders geplaatst door het hele gebouw. Ook is er een extra ventilatiekanaal gemaakt zodat de vuile lucht nog sneller en beter werd gezuiverd.

[…]

Verzekerde verklaart dat er, buiten klachten van receptiemedewerkers dat ze sigarettenrook hebben geroken bij de wachtruimte en vanuit de rookruimte bij opengaan van de deur, geen noemenswaardige klachten zijn gemeld. Als er al klachten waren werden deze direct opgepakt en verholpen. De klachten gingen overigens niet over de rookvoorzieningen maar over roken op ongeoorloofde plekken.

[…]

In de Wijnkoperstaat zijn er eigenlijk alleen klachten gemeld van ongeoorloofd roken. Patiënten worden er direct op aangesproken. Het is nooit, als de heer [eiser] er bij betrokken was, een langdurige bloostelling geweest. […]”

“Ik ken [eiser] vanaf de tijd dat hij een jaar of 16 was.[…] Op latere leeftijd hadden wij een gezamenlijke hobby, namelijk duiven.

[…]

Ik kan mij herinneren dat [eiser] enige tijd heeft gerookt. Dit is al heel erg lang geleden; in mijn herinnering wel 30 jaar. Hij rookte toen hij nog jong was en met de jongens erop uit trok. Ik weet echt niet meer hoe oud hij toen was maar het was in zijn jonge jeugd.”

“Ik heb [eiser] leren kennen toen hij een jaar of 20 was. […] Ik ken [eiser] ook van de duivenvereniging. Wij zien elkaar 2 à 3 keer per week, al vele jaren lang en nu nog steeds.

Ik heb [eiser] nooit zien roken. Als hij wel had gerookt dan had ik dit zeker gezien.”

“Toen ik 19 jaar was werkte ik in de bouw. Ik heb toen een korte periode van ongeveer een jaar gerookt. Ik rookte toen zo’n 6 sigaretten per dag. Het kwam ook wel voor dat ik dagen niet rookte. Als bouwvakker heb ik ook wel betonijzer geslepen. Dat gebeurde niet zo vaak, […]. Wij droegen dan altijd een mondkapje en een bril ter bescherming. Dokter [naam 2] en dokter [naam 1] geven mogelijke oorzaken voor mijn longziekte die niet kloppen. Ik heb nooit in de scheepsbouw gewerkt. Ik heb wel toen ik een jaar of 22 een paar dagen uitgeleend aan een ander bedrijf door mijn werkgever. Daar heb ik onder andere aan puntlassen gedaan. Het klopt niet dat ik 5 tot 10 packyears gerookt heb. […] Vanaf mijn 14de heb ik aan duivensport gedaan. […] Toen ik 20 was heb ik als hobby gedurende een jaar om de week als discjockey in [discotheek] gedraaid. Daar werd veel gerookt.

In 1999 ben ik bij Yulius gaan werken […]. Ik had in 1999 geen longklachten. […] Voor Yulius werkte ik 32 en later 20 uur per week. Daarvan werkte ik voor 24 en later 15 uur per week in de Wijnkopersstraat te Gorinchem. Daar werd en wordt nog steeds veel gerookt door personeel en bewoners. […]

[…] Tot 2004 hadden de afdelingen A en B een eigen rookruimte, en de afdelingen C, D, E hadden er ook één. […] In 2004 is in de algemene ruimte een rookruimte gecreëerd door in een hoek een glazen wand te plaatsen zonder deuren. […]. In deze ruimte pasten ongeveer 4 personen. In de hal stond een koffieautomaat waar gratis koffie uit kwam. Veel mensen maakten daar gebruik van en gingen dan een sigaret roken in de rookruimte. Die was te klein voor het aantal mensen dat wilde roken. Ze gingen dan naast de rookruimte zitten roken. De hele algemene ruimte was dan ook rokerig. Na 2010 is deze rookruimte verwijderd en is een kantoortje bij de hal omgebouwd tot rookruimte voor alle afdelingen. Deze ruimte was veel te klein dus er zaten alleen mensen van de afdelingen A en B en soms een personeelslid. Er was een kast tegen het plafond gemaakt met filters erin. Er was een pijp die door middel van onderdruk en afzuiging moest zorgen voor afvoer van rook. Dat werkte echter niet. Het systeem moest eigenlijk elke maand gereinigd worden. […] Omdat het te duur werd gebeurde dit vervangen maar twee keer per jaar. De laatste 2 jaren dat ik er werkte heb ik niet gezien dat de filters gereinigd zijn. Ik heb een foto gemaakt van de pijp (prod 6) deze was helemaal verstopt met nicotine en vuil. Omdat het altijd zo vol was in de rookruimte werd er vaak en stoel tussen de deur gezet om wat frisse lucht binnen te krijgen. Ook duurde het altijd even voordat de deur weer automatisch sloot omdat er ook rolstoelpatiënten in moeten kunnen. Ik moest vaak in de algemene ruimte en de rookruimte zijn. Mijn werkdag begon met onderhoud aan de koffieautomaten. Vaak stond er al iemand te roken als ik bezig was. Dagelijks moest ik in de na 2010 gemaakte rookruimte met een stofzuiger het stof wegzuigen dat bij de afzuiginstallatie zat. […] Als productie 6 bij het deelgeschil heb ik onder andere als productie een foto overgelegd waarbij een van de plafonddelen is schoongemaakt; een soort rails van het systeemplafond. Dat is wit en de rest is helemaal bruin van de nicotine. Het afzuiggedeelte in het plafond heb ik ook schoongemaakt. Dat was helemaal bruin van de nicotine. In de tijd dat ik er werkte heb ik de laatste rookruimte 3 keer helemaal geschilderd en het plafond heb ik één keer geverfd en een paar keer schoongemaakt. De ruimte vóór de rookruimte was ook bruin. Die heb ik ook geverfd en schoongemaakt. De rookruimte die tot 2010 bestond heb ik ook meermalen geverfd.

Het was en is nog steeds verboden om op de kamers van de bewoners te roken. Dat verbod werd niet nageleefd. Ik moest vaak reparaties uitvoeren op de kamers van de bewoners. Vrijwel iedereen rookte. Dat deden ze ook op hun kamer. Vrijwel niemand deed een raam open. Ik heb foto’s overgelegd van de kamers van [naam 18] (prod 7) en van [naam 19] (prod 8). Voor de kamer van [naam 18] is een bruine vlek te zien. Deze is veroorzaakt door rooklucht die onder de deur door is gekomen. Op de kamer van [naam 19] is een rookverbod op de deur geplakt. Hij zat nb naast het kantoor van het personeel. Zij waarschuwden hem wel, maar deden niets. [naam 19] trapte zijn peuken gewoon uit op de grond en gooide ze overal in zijn kamer neer. Dit is op de foto’s te zien. […] Als ik werkzaamheden in de kamers moest doen, zaten de bewoners soms nog te roken als ik binnen kwam. Niet iedereen maakte zijn sigaret uit. Ik moest bijna iedere dag wel iets repareren in een kamer.

De afdelingen hadden een eigen douche- en toiletgroep. Daar mocht niet gerookt worden. Dat gebeurde toch. […] Ik deed elke ochtend een ronde bij het sanitair. Als er dan iemand uit de douche kwam gebeurde het heel vaak dat deze daar had gerookt. Ik kon dat ruiken en vaak vond ik ook peuken. Ik moest dan wel die douche controleren op gebreken.

Ik heb [naam 6] , Arbo-coördinator bij Yulius, geregeld telefonisch gewaarschuwd dat er zoveel gerookt werd in de Wijnkoperstraat. […] Mijn meldingen bij [naam 6] haalden niets uit. Hij is weleens langs geweest maar heeft er niets aan gedaan. […]

In oktober of november 2016 moest ik in de kamer van [naam 18] iets gaan doen. Toen de deur openging stond het blauw van de rook. Ik werd daar niet goed van. Ik werd heel benauwd en heb [naam 7] , mijn leidinggevende, gemeld dat ik ziek was en naar huis moest. Ik ben inmiddels 80% arbeidsongeschikt verklaard vanwege onder andere longklachten. Ik werk nog 10 uur per week op de Touwbaan.”

“In de periode van 2011 of 2012 tot februari 2017 heb ik op de locatie Wijnkopersstraat gewerkt bij Yulius. [eiser] was daar huismeester. […] Hij deed een breed scala aan werkzaamheden die voornamelijk binnen werden uitgevoerd. Buiten werkte hij ongeveer een kwartier per dag […]

[…] de vestiging Wijnkopersstraat. Daar wonen zo’n 20 cliënten op de afdeling A/B […] De meeste van die 20 roken; […] De bewoners van afdeling A/B konden terecht in de rookruimte binnen of onder een afdak buiten. Op kamers roken was en is verboden. Toch gebeurde dat geregeld toen ik daar werkte. […] De rookruimte was vlakbij de ingang. Vooral op maandagochtend hing er een sterke rooklucht in de algemene ruimte bij de ingang. Ik denk dat dat kwam omdat er tegen de regels in, meer binnen werd gerookt in het weekend. [eiser] heeft de rookruimte volgens mij
1 of 2x per jaar geschilderd. Ook reinigde hij de rookruimte. De afzuiging was onvoldoende voor het intensieve gebruik van de rookruimte. Het systeem werkte niet goed en de schacht waar leidingen in zaten trok lucht aan en verspreidde dat naar binnen. Personeel boven de rookruimte klaagde over rookoverlast. […] Na 2015 is afgesproken om 2 keer per jaar onderhoud te plegen aan het systeem van luchtafzuiging. Achteraf blijkt dat daarvoor geen afspraken zijn gemaakt voor onderhoud. […] Het was moeilijk om rokers te laten stoppen met binnen roken. Zij verstopten hun rookwaar en hun peuken. Inde sanitaire ruimtes werd ook gerookt maar niet continu en niet altijd. Zelf ik heb ik ook wel waargenomen dat er een rooklucht uit die ruimte kwam. Ik ken [eiser] niet als een klager, maar hij heeft mij wel vaak aangesproken op het gerook. We hebben de Arbo-coördinator, de heer [naam 6] , bijgehaald maar het hielp allemaal niet.

[eiser] moest voor zijn werkzaamheden in het hele gebouw zijn en ook in de kamer van bewoners. Productie 7 bij het verzoekschrift; ik herken de foto, dat is de kamer van [naam 18] . Zij rookte heel veel en ook op haar kamer. Doordat de rook onder de deur doorkwam ontstond een bruine vlek op het marmoleum. […] Op productie 6 bij het verzoekschrift is een afvoerbuis te zien van het luchtafvoersysteem. Ik weet niet wanneer deze buis verwijderd is; ik schat 2016. Ik heb die buis gezien. Hij zat vol met teer en vuil.[…]”

“In de periode van februari 2011 tot en met maart 2018 werkte ik als leidinggevende. Ik had meerdere afdelingen onder mijn hoede, waaronder de Wijnkoperstraat. […] In de Wijnkoperstraat zitten zogenaamde EPA-cliënten. EPA betekent Ernstige Psychiatrische Aandoeningen. Deze groep van cliënten is heel moeilijk aanstuurbaar en Yulius heeft weinig machtsmiddelen. Iemand wegsturen omdat hij de regels overtreedt kan bijna nooit, omdat de meesten in deze open afdeling gedwongen zijn opgenomen met een BOPZ-machtiging. Het maken van afspraken met deze groep cliënten is zeer moeilijk. Zij vinden altijd wel een manier om toch aan rookwaar te komen. […] Toch heb ik steeds geprobeerd om de afdeling zo rookvrij mogelijk te krijgen. Dat is lastig, want bijna iedereen rookt stevig. Er gold een beleid dat alleen buiten of in de rookruimten gerookt mocht worden. Aanvankelijk was binnen een rookruimte en buiten waren er twee. De binnen rookruimte moest weg, maar dit leidde tot veel meer stiekem rookgedrag binnen, met name in de winter.[…] Ik heb geen klachten langs officiële weg gekregen over roken. Met officiële klachten bedoel ik klachten via de lijn (melden aan de direct leidinggevende) en het officiële meldsysteem. Wel heb ik officieus klachten gehoord en ik heb daar steeds op geprobeerd te reageren. Ik wist dat de heer [eiser] een longaandoening had en dat hij last had van rook. Hij liep langs de rookruimte, ook als dat niet strikt noodzakelijk was. Er was namelijk een alternatieve route. Ik vroeg hem eens waarom hij dat deed. Hij zei toen dat deze route korter was. […] De alternatieve route die ik zojuist noemde, leidde wel langs de kamer van [naam 18] . Deze cliënte rookte heel veel. […] Ik weet dat de fysiotherapeute geklaagd heeft bij de heer [naam 7] . Zij was erg gevoelig voor nicotine en rook. Zij heeft toen een andere kamer gekregen. […] De dames [naam 11] , [naam 13] en [naam 8] werkten bij de receptie. Ook zij hebben geklaagd over rook. Toen is er een klapdeur geplaatst. Dit kan in 2013 of 2014 geweest zijn. […]

Het werkt van de heer [eiser] kon overal op de afdeling zijn. Hij heeft de rookruimte wel eens geschilderd. Hij heeft toen gevraagd om deze eerst goed te luchten. Dat is toen gebeurd. Verder hoefde de heer [eiser] niet in de rookruimten te zijn. Schoonmaken deden andere medewerkers en de filters vervangen deed een extern bedrijf. Wel weet ik dat er een raam uit een rookruimte is gehaald. Zo kwam er meer frisse lucht naar binnen en het werd kouder dus onaantrekkelijker om binnen te roken. Of de heer [eiser] dit raam heeft verwijderd, weet ik niet. De heer [eiser] hoefde niet in rookruimten te werken als hij dat niet wilde. Daarmee bedoel ik dat hij dergelijke werkzaamheden kon weigeren. […]

Als de heer [eiser] in een kamer waar gerookt was moest werken, kon je de ramen wel open zetten, maar rook gaat overal in zitten. Ik heb geprobeerd steeds maatregelen te nemen om roken zo veel mogelijk te ontmoedigen en tegen te gaan. We hadden huiskameroverleg met cliënten om het rookgedrag te bespreken. Het was bekend dat alleen in rookruimten gerookt mocht worden, maar hiervoor heb ik al uitgelegd dat afspraken slecht werden nagekomen. We hebben drie keer een brandweerman in vol ornaat uitgenodigd om de gevaren van roken uit te leggen. Dat hielp soms eventjes. In de algemene ruimten plaatsten we rookmelders op batterijen naast de gewone rookmelders. In de kamers plaatsen had geen zin, want dan haalde de cliënt de batterijen eruit. Dan hadden wij nog “roken vanuit kantoor”. Daarmee bedoel ik dat in een behandelplan werd opgenomen dat van een bepaald genotsmiddel alleen gebruik mocht worden, als op kantoor bijvoorbeeld een sigaret werd gevraagd op afgesproken tijdstippen. De cliënt had echter vaak stiekeme verstopplaatsen, bietste bij een ander of kocht gewoon nieuwe sigaretten. Alle maatregelen hadden slechts tijdelijk effect. In het weekend was het wel erger dan doordeweeks, omdat de buitendeur dan minder vaak open gaat. Veel cliënten waren dan naar huis. Als je op maandag kwam, rook het sterker naar rook in het gebouw. […]”

“[…] het rookbeleid op de Wijnkoperstraat verandert niet, dat wil zeggen dat er dus binnen gerookt wordt. [...]”

“Sinds 2000 ben ik in de functie van arbo-coördinator in dienst van Yulius. […] Rookbeleid is een onderdeel van mijn werkzaamheden. Rookbeleid is opgesteld aan de hand van de geldende regelgeving in de wet. Sinds 2004 mag niet meer binnen worden gerookt. […] Yulius biedt programma’s aan om te stoppen met roken. Dit is bedoeld voor cliënten en medewerkers die roken. […]

In de Wijnkoperstraat is geen specifiek beleid. Het algemene rookbeleid van Yulius geldt ook hier. Aanvankelijk was er binnen een rookruimte. Die is gesloten, omdat de leidinggevenden wilden dat men buiten ging roken. Dit leidde echter tot stiekem rookgedrag. De leidinggevenden zagen dat er schroeiplekken waren door sigaretten. Toen hebben we toch maar binnen een rookruimte ingesteld. […] Ik zag toen ik twee maanden geleden op de Wijnkoperstraat was, dat de binnen rookruimte inmiddels weer weg is. Ik hield mij niet bezig met de technische kanten van de rookruimten. Wel heb ik een keer gekeken of de afzuiging wel goed was. Ik heb toen ook achter het systeemplafond gekeken of er geen lekken waren in het afzuigsysteem waardoor er rook naar andere ruimten kon ontsnappen. Ik heb toen geadviseerd om ventilatie aan te brengen en dat is ook gebeurd. […] Van direct meeroken was geen sprake. […] Er waren wel klachten van medewerkers over roken. Ik heb eens met iemand gesproken die last had van de rook. Zij kreeg toen een andere kamer. De heer [eiser] heeft mij wel eens opgebeld over het rookbeleid. Hij zei toen dat ze nog steeds binnen roken. Wanneer dat precies was, weet ik niet. Ik dacht vorig jaar of het jaar daarvoor. Mr. Colombijn houdt mij voor dat ik e-mails heb gestuurd (28 verzoekschrift). Het uitzetten van opdrachten tegen roken is de taak van de leidinggevenden op locatie. Dat waren de heer [naam 7] en mevrouw [naam 9] . […]”