Rechtbank Utrecht, 08-11-2011, BU3683, SBR 11-1488

zaaknummer: SBR 11/1488

uitspraak van de enkelvoudige kamer in de zaak tussen

en

1.2 Het beroep is, gevoegd met het verzoek met zaaknummer SBR 11/3123, behandeld ter zitting van 25 oktober 2011. Namens eiseres is verschenen gemachtigde voornoemd, bijgestaan door dr. G. Vermeer, deskundige. Namens vergunninghoudster is verschenen mr. C. Visser, advocaat te Utrecht.

Overwegingen

Crisis- en herstelwet en het toepasselijk recht

2.1 Op 31 maart 2010 is de Crisis- en herstelwet (Chw) in werking getreden. De inhoudelijke bepalingen van de Chw hebben onmiddellijke werking voor de onder de reikwijdte van deze wet vallende besluiten. Vergunninghoudster en verweerder hebben betoogd dat de Chw op het onderhavige beroep van toepassing is; eiseres heeft zich op dit punt gerefereerd aan het oordeel van de rechtbank.

2.2 In artikel 1.1, eerste lid, aanhef en onder a, van de Chw is onder meer bepaald dat afdeling 2, getiteld ‘Procedures’ van hoofdstuk 1 van de Chw van toepassing is op alle besluiten die krachtens enig wettelijk voorschrift zijn vereist voor de ontwikkeling of verwezenlijking van de in bijlage I bij deze wet bedoelde categorieën ruimtelijke en infrastructurele projecten.

In bijlage I van de Chw is als categorie 3.1 opgenomen: ‘ontwikkeling en verwezenlijking van werken en gebieden krachtens afdeling 3.1 of afdeling 3.3 van de Wet ruimtelijke ordening ten behoeve van de bouw van meer dan 20 woningen in een aaneengesloten gebied of de herstructurering van woon- en werkgebieden.’

Volgens de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel van de Chw (TK 2009-2010, 32 127, nr. 3, p. 42) gaat het er om dat de onder de Chw vallende projecten daadwerkelijk worden gerealiseerd. Ieder besluit dat voor deze realisatie nodig is, geldt als genomen in het kader van het project.

2.4 De rechtbank ziet zich vervolgens gesteld voor de vraag of het bestemmingsplan, dat in de herontwikkeling voorziet, is aan te merken als een ontwikkeling krachtens afdeling 3.1 van de Wet ruimtelijke ordening (Wro), zoals vereist in categorie 3.1 van bijlage I van de Chw.

2.5 Op 1 juli 2008 is de Wro in werking getreden, als opvolger van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO). Ingevolge het overgangsrecht dat is opgenomen in artikel 9.1.4, eerst lid, van de Invoeringswet Wet ruimtelijke ordening (Stb. 2008, 180) (Invoeringswet Wro) wordt een bestemmingsplan als bedoeld in artikel 10 van de WRO gelijkgesteld met een bestemmingsplan als bedoeld in artikel 3.1 van de Wro. Ingevolge het tweede lid van dit artikel blijft het recht zoals dat gold vóór het tijdstip van inwerkingtreding van deze wet van toepassing ten aanzien van een bestemmingsplan, waarvan het ontwerp vóór dat tijdstip ter inzage is gelegd.

2.6 Het ontwerp van het bestemmingsplan is met ingang van 14 augustus 2008 ter inzage gelegd. Aangezien dit later is dan het tijdstip van de inwerkingtreding van de Invoeringswet Wro per 1 juli 2008, doet de uitzonderingssituatie uit artikel 9.1.4, tweede lid, van de Invoeringwet Wro zich niet voor. Dit betekent dat het bestemmingsplan op grond van artikel 9.1.4, eerste lid van de Invoeringswet Wro gelijk is dan wel moet worden gesteld met een bestemmingsplan als bedoeld in artikel 3.1 van de Wro. Het voorgaande leidt de rechtbank tot de conclusie dat op het onderhavige beroep de Chw van toepassing is.

2.7 Op 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking getreden. Bij de invoering van deze wet is een aantal andere wetten gewijzigd. Uit het overgangsrecht, zoals dat is opgenomen in artikel 1.2, tweede lid, van de Invoeringswet Wabo, volgt dat de wetswijzigingen niet van toepassing zijn in dit geding. Daarbij is van belang dat de aanvraag voor de monumentenvergunning op 30 september 2010 is ingediend. Op deze zaak zijn daarom van toepassing de wetten aangehaald, zoals deze luidden voordat zij bij de invoering van de Wabo werden gewijzigd.

Belanghebbende

2.8 Op grond van artikel 8:1, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) kan beroep tegen een besluit worden ingesteld door een belanghebbende bij dat besluit. De rechtbank ziet zich ambtshalve gesteld voor de vraag of eiseres is aan te merken als belanghebbende in de zin van artikel 1:2, eerste lid, van de Awb bij de monumentenvergunning. Daarbij moet onderscheid worden gemaakt tussen het al dan niet aanwijzen van een pand tot monument en de vergunning tot wijziging of sloop van een monument. In dit geval gaat het om een vergunning tot wijziging van een bestaand rijksmonument.

2.9 Uit de jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS), zoals onder meer verwoord in de uitspraken van 19 september 2001 (LJN AD4001), 7 juli 2004 (LJN AP8382) en 22 september 2004 (LJN AR2516) volgt dat het voor het belanghebbendeschap bij een verleende monumentenvergunning niet noodzakelijk is dat de bezwaarmaker wordt beschermd in een rechtens te beschermen belang. Indien de monumentenvergunning is vereist voor realisering van een bouwplan met enige ruimtelijke uitstraling dient te worden beoordeeld of die uitstraling van dien aard is dat de werking van het besluit zich feitelijk doet gevoelen in de directe omgeving van het bouwplan.

Gelet op het voorgaande, de ruimtelijke uitstraling van de te realiseren uitbreiding van het gemeentehuis op de directe omgeving en de afstand gelegen tussen het pand van eiseres en de te realiseren nieuwbouw, waarop vanuit het pand van eiseres zicht bestaat, is niet onaannemelijk dat realisering van de nieuwbouw gevolgen kan hebben voor eiseres als eigenaar en verhuurder van het pand. Gelet daarop is de rechtbank van oordeel dat eiseres is aan te merken als belanghebbende bij het bestreden besluit.

Specialiteit: welke belangen moeten en mogen worden afgewogen?

2.11 Ingevolge artikel 11, tweede lid, aanhef en onder a, van de Monumentenwet 1988 (hierna: de Monumentenwet) is het verboden zonder of in afwijking van een vergunning een beschermd monument af te breken, te verstoren, te verplaatsen of in enig opzicht te wijzigen. Uit de geschiedenis van de totstandkoming van de Monumentenwet blijkt dat bij het verlenen van een vergunning op grond van artikel 11 van deze wet in het concrete geval de belangen van de aanvrager dienen te worden afgewogen tegen de belangen van het beschermde monument (TK 1986-1987, 19 881, nr. 3, p. 20). De commerciële belangen van eiseres als eigenaar van het in de nabijheid gelegen pand, vallen daar niet onder. De rechtbank vindt voor dit oordeel steun in de uitspraak van de ABRvS van 10 oktober 2007 (LJN BB5236). Hieruit volgt dat verweerder bij het voorbereiden en nemen van de monumentenvergunning terecht niet heeft betrokken de belangen van eiseres.

Relativiteit

2.12 Vergunninghoudster heeft betoogd dat het in artikel 1.9 van de Chw omschreven relativiteitsvereiste er aan in de weg staat dat de rechtbank het bestreden besluit vernietigt op de door eiseres aangevoerde gronden. Zij heeft gesteld dat de in Monumentenwet gestelde normen louter strekken tot bescherming van monumentale waarden en niet tot bescherming van de commerciële belangen van eiseres.

2.13 Ingevolge artikel 1.9 van de Chw vernietigt de administratieve rechter een besluit niet op de grond, dat het in strijd is met een geschreven of ongeschreven rechtsregel of een algemeen rechtsbeginsel, indien deze regel of dit beginsel kennelijk niet strekt tot bescherming van de belangen van degene die zich daarop beroept.

2.16 Eiseres heeft nog aangevoerd dat zij zich vooral beroept op schending van het motiveringsbeginsel. Zij vindt dat verweerder zich verschuilt achter de adviezen van de RCE en de monumentencommissie en de eigen belangenafweging onvoldoende inzichtelijk heeft gemaakt. Dit betoog kan niet slagen. Daar waar eiseres zich niet kan beroepen op de normen uit de Monumentenwet kan zij zich evenmin beroepen op schending van normen die betrekking op de voorbereiding en de tijdigheid van het bestreden besluit, alsmede op de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, zoals het zorgvuldigheids- en het motiveringsbeginsel. Het beschermingsbereik van die beginselen is verknoopt met de onderliggende materiële norm, in dit geval de normen uit de Monumentenwet. Een ander oordeel zou toepassing van de relativiteitseis zinledig maken. Op dit uitgangspunt dient in bijzondere omstandigheden een uitzondering te worden gemaakt; dergelijke omstandigheden doen zich in dit geval echter niet voor.

2.17 De rechtbank is van oordeel dat het beroep van eiseres, gelet op artikel 1.9 van de Chw, niet kan leiden tot vernietiging van het bestreden besluit. Het beroep is reeds om deze reden ongegrond. Voor een proceskostenvergoeding is geen aanleiding.

De inhoudelijke beoordeling

2.18 Ter voorlichting aan partijen en om redenen van proceseconomie merkt de rechtbank nog op dat een inhoudelijke beoordeling van de beroepsgronden van eiseres niet tot een ander oordeel zou hebben geleid. Daarvoor is het volgende van belang.

2.19 Verweerder heeft aan het bestreden besluit het advies van de momumentencommissie Zeist van 20 januari 2011 (hierna: de monumentencommissie) en het advies de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (hierna: de RCE) van 26 januari 2011 ten grondslag gelegd. De conclusie van het advies van de monumentencommissie is dat de cultuurhistorische waarden door de uitbreiding van het gemeentehuis niet worden aangetast. De door de monumentencommissie gemaakte opmerkingen maken deel uit van het bestreden besluit. De RCE heeft in zijn advies gesteld dat er vanuit oogpunt van monumentenzorg geen bezwaren bestaan tegen de sloop van bestaande aanbouw en de voorgestelde nieuwbouw. Ten aanzien van de exacte locatie van de aansluiting van de nieuwbouw op de achtergevel van het monument en de vormgeving van de doorbraken heeft de RCE nadere voorwaarden gesteld. Uit het e-mailbericht van de RCE van 22 september 2011 blijkt dat de rijksdienst van oordeel is dat inmiddels aan deze nadere voorwaarden is voldaan.

2.20 Eiseres heeft betoogd dat verweerder het bestreden besluit onvoldoende heeft gemotiveerd. Zij heeft gesteld dat verweerder ten onrechte niet het totale bouwplan dat voortvloeit uit de herontwikkeling van het vierde kwadrant van het centrum van Zeist heeft voorgelegd aan de monumentencommissie en de RCE. Eiseres heeft in beroep een rapport overgelegd van dr. C. Vermeer, een deskundige op het gebied van monumentenzorg, waarin de uitbreiding van het gemeentehuis en de te realiseren woningbouw wordt beoordeeld. De conclusie van dit rapport is dat de plannen voor de uitbreiding van het gemeentehuis een zware aantasting betekenen van de monumentale waarden in de directe omgeving. De gevolgen van de bouw van honderd woningen op de monumentale waarden in dit zeer kwetsbare gebied in de tweede fase zijn volgens de deskundige zeer ernstig te noemen. Hij heeft zich op het standpunt gesteld dat de plannen vanuit het belang van de monumenten in de omgeving moeten worden ontraden.

2.21 De rechtbank stelt voorop dat verweerder bij het al dan niet verlenen van een monumentenvergunning als bedoeld in artikel 11 van de Monumentenwet beschikt over een discretionaire bevoegdheid, zodat ter beoordeling staat of verweerder in redelijkheid de monumentenvergunning heeft kunnen verlenen. Bij het aanwenden van deze bevoegdheid komt groot gewicht toe aan het op grond van artikel 16, tweede lid, van de Monumentenwet verplicht advies van de RCE, die bij uitstek deskundig is en betrokken is geweest bij de aanwijzing van het gemeentehuis als rijksmonument. De rechtbank verwijst in dit verband naar de uitspraak van de ABRvS van 30 juli 2008 (LJN BD8902). Niet is gebleken dat de adviezen van de monumentencommissie en de RCE zodanige gebreken vertonen of onzorgvuldig tot stand zijn gekomen dat hieraan geen gewicht kan worden toegekend. Bij de verlening van een monumentenvergunning dienen, zoals onder 2.14 is overwogen, in het concrete geval de belangen van de aanvrager te worden afgewogen tegen de belangen van het beschermde monument.

2.22 Ten aanzien van het betoog van eiseres dat er voor de uitbreiding van het gemeentehuis goede alternatieven bestaan, overweegt de rechtbank dat verweerder heeft te beslissen over de monumentenvergunning zoals die is aangevraagd. De door eiseres genoemde alternatieven spelen daarbij in beginsel geen rol.

2.24 Eiseres heeft in beroep een rapport overgelegd van eerdergenoemde deskundige, dr. C. Vermeer. De RCE heeft in een brief van 22 september 2011 op dit rapport gereageerd. De rijksdienst heeft zich op het standpunt gesteld dat Vermeer in zijn rapport uitgaat van een verkeerd beoordelingskader. Bij de beoordeling van de onderhavige aanvraag is volgens de RCE slechts de monumentale waarde van het bestaande gemeentehuis relevant en niet, zoals in het rapport van Vermeer tot uitgangspunt is genomen, tevens de mogelijke aantasting van bestaande monumentale waarden in de directe omgeving van het gemeentehuis. Verweerder heeft zich bij het oordeel van de RCE aangesloten.

2.25 De rechtbank volgt het oordeel van de RCE en verweerder. In de reeds genoemde uitspraak van de ABRvS van 10 oktober 2007 is overwogen dat bij de afweging of een vergunning als bedoeld in bedoeld in artikel 11 van de Monumentenwet zal worden verleend, de belangen van een aangrenzend monument geen rol spelen. In haar uitspraak van 15 november 2006 (LJN AZ2248) heeft de ABRvS overwogen dat zelfs indien vaststaat dat de omgeving van het beschermde monument een rol heeft gespeeld bij de aanwijzing, hetgeen in het onderhavige geval gelet op de door de RCE in zijn advies van 26 januari 2011 verwoorde waardestelling van het gemeentehuis het geval lijkt te zijn, de enkele grond dat mogelijk afbreuk wordt gedaan aan de omgeving geen reden is om een monumentenvergunning te weigeren. In deze uitspraak is voorts overwogen dat de wetsgeschiedenis van de Monumentenwet evenmin een aanknopingspunt biedt voor een, door eiseres kennelijk voorgestane, ruime uitleg van het begrip ‘verstoren’ uit artikel 11, tweede lid, aanhef en onder a, van de Monumentenwet. In de memorie van toelichting op het wetsvoorstel voor deze wet (TK 1986-1987, 19 881, nr.3, p.18) is vermeld dat het begrip ‘verstoren’ vooral ziet op een mogelijke aantasting van archeologische monumenten. Die situatie doet zich in het onderhavige geval niet voor.

2.26 Gelet op het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat verweerder bij het voorbereiden en verlenen van het bestreden besluit voorbij heeft kunnen en mogen gaan aan de gevolgen van de uitbreiding van het gemeentehuis voor onder meer de Eerste Dorpsstraat, het Walkartpark en de in het rapport van Vermeer genoemde ensemblewaarde van gemeentehuis, Postkantoor, Slotlaan en Hermitage en Walkartpark. Uit de uitspraak van de ABRvS van 4 augustus 2010 (LJN BN3162), inzake het tegen de vaststelling van het bestemmingsplan ingestelde beroep, vloeit, anders dan eiseres ter zitting heeft betoogd, niet voort dat verweerder in dit geval wel de omgeving van het monument bij haar toetsing had moeten betrekken.

2.27 Voor zover in het rapport van Vermeer is gesteld dat de uitbreiding van het gemeentehuis de monumentale waarde van het gemeentehuis zelf aantast, is de rechtbank van oordeel dat het enkele feit dat de visie van Vermeer afwijkt van die van de RCE en de monumentencommissie niet betekent dat verweerder zijn vaste adviseurs op dit punt niet heeft mogen volgen. Verweerder heeft zijn standpunt terzake onderbouwd onder verwijzing naar het advies en de nadere reactie van de RCE. Daarbij acht de rechtbank van gewicht dat de RCE in zijn aanvullende brief van 22 september 2011 heeft toegelicht waarom hij in het rapport van Vermeer geen reden ziet om terug te komen op het eerdere advies van 26 januari 2011.

2.28 Uit het voorgaande volgt dat verweerder in het rapport van Vermeer geen aanleiding heeft hoeven zien om af te wijken van de adviezen van de monumentencommissie en de RCE. De door eiseres aangevoerde beroepsgronden treffen, ook bij een inhoudelijke beoordeling, geen doel.

verklaart het beroep ongegrond.

Aldus vastgesteld door mr. B.J. van Ettekoven en in het openbaar uitgesproken op 8 november 2011.

De griffier: De rechter:

mr. J.K. van de Poel mr. B.J. van Ettekoven

afschrift verzonden op: