Gerechtshof Amsterdam, 25-11-2003, AN9010, 23-004152-02

arrestnummer

rolnummer 23-004152-02

datum uitspraak 25 november 2003

tegenspraak

gewezen op het hoger beroep, ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank te Utrecht van 8 mei 2002 in de strafzaak onder parketnummer 16/039055-97 van het openbaar ministerie

tegen

M.,

geboren te …op …,

zonder bekende woon- of verblijfplaats hier te lande,

ingeschreven aan ……….

Ad (a) en (b) is het hof van oordeel dat dit verweer geen beantwoording behoeft, nu het hoger beroep van het openbaar ministerie zich niet uitstrekt tot voormelde passages, zoals hiervoor is overwogen onder Omvang van het hoger beroep.

Ad (c) De dagvaarding met betrekking tot feit 8 subsidiair voldoet aan de eisen van artikel 261 Sv. en is - taalkundig en/of gelet op de delictsomschrijving - niet onbegrijpelijk of innerlijk tegenstrijdig. Zij is derhalve geldig.

Dit verweer wordt verworpen.

Ter terechtzitting in hoger beroep heeft de raadsman formele verweren aangevoerd aan de hand van eerdergenoemde pleitnota deel I: formele verweren. De pleitnota bevindt zich bij de stukken.

Voor zover de raadsman in zijn pleitnota geen conclusies noemt welke het hof dient te verbinden aan het toewijzen van het betreffende verweer, gaat het hof er van uit dat de verdediging telkens primair heeft bedoeld te verzoeken het openbaar ministerie niet ontvankelijk te verklaren en subsidiair telkens bewijsuitsluiting heeft bedoeld te verzoeken.

De gevoerde formele verweren welke -zoals het hof heeft begrepen- strekken tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie heeft het hof -kort gezegd- als volgt begrepen:

2. De verdediging heeft aangevoerd dat het verzenden van vragenbrieven door de Belastingdienst onrechtmatig is geweest nu er ten tijde van het versturen van en het antwoorden op de vragenbrieven reeds een redelijk vermoeden van schuld in de zin van artikel 27 Sv was. De uit de antwoorden op de vragenbrieven verkregen informatie en al hetgeen daar weer uit is voortgekomen is derhalve onrechtmatig verkregen bewijs, nu het controlemiddel van de vragenbrieven is gehanteerd in de opsporingsfase.

Primair voert de verdediging aan dat er reeds een redelijk vermoeden van schuld was gerezen eind 1994, zodat alle informatie verkregen uit en naar aanleiding van alle vragenbrieven onrechtmatig verkregen bewijs is. Indien het primair verzochte wordt afgewezen, verzoekt de verdediging om V.D., V.d.W. en V.B. te horen om redenen als vermeld in de pleitnota.

Subsidiair voert de verdediging aan dat er reeds een redelijk vermoeden van schuld was gerezen 24 juni 1996, zodat alle informatie verkregen uit en naar aanleiding van de vragenbrieven van 25 juni 1996 en 13 september 1996 onrechtmatig verkregen bewijs is.

Op respectievelijk 22 augustus 1995, 25 januari 1996, 19 april 1996, 25 juni 1996 en 13 september 1996 zijn door de Belastingdienst Grote Ondernemingen te Utrecht aan -aanvankelijk- verdachte en later aan diens belastingconsulent L. en V. zogenoemde vragenbrieven toegezonden op de voet van artikel 47 van de Algemene wet

inzake rijksbelastingen (hierna: Awr). De vragenbrieven hadden onder andere betrekking op de woonplaats van verdachte.

Artikel 47 van genoemde wet bepaalt dat een ieder gehouden is desgevraagd aan de inspecteur de gegevens en inlichtingen te verstrekken welke voor de belastingheffing te zijnen aanzien van belang kunnen zijn.

De stelling van de verdediging is, samengevat, dat er bij de Belastingdienst reeds vanaf eind 1994 doch in elk geval vanaf 24 juni 1996 een redelijk vermoeden van schuld aan enig strafbaar feit ten aanzien van verdachte bestond, zodat sprake is van onrechtmatige toepassing van controlebevoegdheden, door verdachte vanaf 22 augustus 1995, doch in elk geval vanaf 24 juni 1996, nog om inlichtingen te vragen op de voet van het genoemde artikel 47 Awr.

Het gevolg van die onrechtmatige toepassing van controlebevoegdheden moet zijn, aldus de raadsman, dat alle informatie die als gevolg van de inlichtingenplicht is verkregen, bij een eventuele bewijsconstructie buiten beschouwing moet blijven.

Het Hof verwerpt dit verweer.

Blijkens een zich in het dossier bevindende kopie van een verhuiskaart van de gemeente B. is verdachte per 28 december 1989 vanuit B. naar Zuid-Afrika vertrokken.

Blijkens een Verzoek om uitstel/Voorlopige aangifte d.d. 3 maart 1991 is aan de Belastingdienst kenbaar gemaakt dat verdachte was geëmigreerd per 28 november 1989 en is bij die gelegenheid een nieuw adres -overigens zonder aanduiding van het betreffende land- opgegeven (D/630).

In januari 1992 heeft de Belastingdienst anoniem informatie bereikt met de strekking dat verdachte niet in het buitenland zou wonen.

Een door de Belastingdienst Plaats verzonden B-biljet 1992/1993 is op 30 maart 1993 oningevuld retour gekomen. Bij het teruggezonden biljet zat een brief waarbij een correspondentieadres in Zuid-Afrika werd aangegeven (D/12 en D/661). Bij een ter vervanging van genoemd B-biljet 1992/1993 opnieuw toegezonden aangiftebiljet 1992 is door verdachte onder meer de informatie gevoegd dat hij het gehele jaar 1992 resident van Zuid-Afrika is geweest (D/662).

In april 1993 heeft een bespreking met onder andere de heer S., de bevoegde belastinginspecteur van verdachte, plaatsgevonden waarbij één van de onderwerpen de woonplaats van verdachte betrof, hetgeen duidt op twijfel bij de Belastingdienst omtrent de woonplaats van verdachte.

Op 21 maart 1994 is namens verdachte het aangiftebiljet inkomstenbelasting 1993 aan de Belastingdienst oningevuld retour gezonden met als begeleidende informatie dat verdachte sedert 1988 naar Zuid-Afrika was geëmigreerd (D/663).

Op grond van deze bevindingen kan gezegd worden dat per december 1994 twijfel bestond over het wonen van verdachte in Nederland respectievelijk in Zuid-Afrika. Het met ingang van 22 augustus 1995 toezenden van vragenlijsten met betrekking tot de woonplaats is er kennelijk op gericht geweest om van verdachte informatie te verkrijgen omtrent zijn werkelijke woonplaats teneinde tot een juiste belastingheffing te kunnen komen. Zoals uit de gevoerde correspondentie blijkt is het verkrijgen van de juiste inlichtingen een moeizame en langdurige aangelegenheid geweest.

Met betrekking tot het verzoek van de verdediging om v. D., V.B. en V.d.W. als getuigen te horen, overweegt het hof het volgende.

Zoals in onderhavige strafzaak reeds ter sprake gekomen ter terechtzitting van 23 april 2003 is het hof van oordeel dat het verzoek tot het horen v.D., V.B. en V.d.W. dient te worden afgewezen, nu onvoldoende gemotiveerd is gesteld op grond waarvan het horen van deze getuigen van belang zou zijn voor enige in deze strafzaak te nemen beslissing. Bij deze stand van zaken is het hof van oordeel dat de verdachte redelijkerwijs niet in zijn verdediging wordt geschaad bij het afwijzen van het verzoek om voornoemde getuigen te horen.

3. De raadsman van verdachte heeft zich voorts beroepen op het voor verdachte geldende zogeheten nemo tenetur-beginsel, het beginsel dat niemand gedwongen kan worden aan zijn eigen veroordeling mee te werken. Hij heeft zich daartoe beroepen op het arrest Saunders tegen het Verenigd Koninkrijk (EHRM 17 december 1996, NJ 1997, 699). De strekking van dit arrest is dat verklaringen die een B. gedwongen was af te leggen, niet (later) in een strafproces tegen hem gebruikt mogen worden. Toegepast op het voorliggende geval zou dat betekenen, aldus de raadsman, dat de informatie voorzover voortvloeiend uit de antwoorden op de vragenlijsten, niet voor het bewijs gebruikt mogen worden.

Een tweede conclusie uit het Saunders-arrest zou zijn, aldus de raadsman, dat wellicht bijzondere betekenis toekomt aan het gegeven dat men verdachte heeft verplicht te antwoorden op een moment dat reeds duidelijk was dat een criminal charge zou volgen, derhalve eind 1994.

Ten derde geldt na Saunders de vraag hoe het nemo tenetur zich verhoudt tot de verplichting ingevolge de Awr om op verzoek van de competente autoriteit bewijsmiddelen en documenten af te geven.

Tenslotte zou uit Saunders volgen, aldus de raadsman, dat in de voorliggende zaak gezegd moet worden dat de verdenking jegens verdachte mede is ontstaan als gevolg van de informatie die verdachte verplicht was te verschaffen, hetgeen onverenigbaar is met het nemo tenetur-beginsel.

Het hof overweegt met betrekking tot deze vier onderdelen van het verweer het navolgende.

De strekking van het arrest Saunders is dat op grond van wettelijke bepalingen gedwongen afgelegde verklaringen, bijvoorbeeld in het kader van belastingheffing, later niet als bewijs gebruikt kunnen worden in een strafrechtelijke procedure. Hoewel het in het Saunders-arrest ging om mondelinge verklaringen van de latere verdachte brengt een redelijke lezing van deze uitspraak met zich dat ook schriftelijk door verdachte afgelegde verklaringen niet voor het bewijs gebruikt kunnen worden. In zoverre treft het verweer van de raadsman doel.

De door verdachte als antwoord op de vragenlijsten schriftelijk gegeven informatie -merendeels betrekking hebbende op zijn woonplaats- zal derhalve in beginsel niet voor het bewijs gebruikt kunnen worden. Echter nu verdachte in alle antwoorden en ook nog ter terechtzitting in hoger beroep een en andermaal heeft verklaard in de tenlastegelegde periode in Zuid-Afrika te hebben gewoond, is het gebruik van verdachtes antwoorden op tot en met 13 september 1996 door de inspecteur gestelde vragen, geoorloofd.

Voor zover de door verdachte gedwongen gegeven informatie ertoe heeft geleid dat de Belastingdienst de beschikking kreeg over geschriften houdende rekeningnummers, creditcardnummers en als gevolg daarvan weer bankafschriften etc. geldt dat het Saunders-arrest tegen het gebruik daarvan als bewijs in een strafrechtelijke procedure, verdachte niet beschermt nu deze niet als een door verdachte afgelegde verklaring kan worden aangemerkt doch als los van de wil van de verdachte bestaande voorwerpen. Deze documenten en het als resultaat daarvan verkregene kunnen derhalve zonodig voor het bewijs gebruikt worden.

Voor de stelling dat men de verdachte verplicht zou hebben te antwoorden op een moment dat reeds duidelijk was dat een criminal charge zou volgen, ontbreekt de feitelijke grondslag. In 1994 bestond nog geen redelijk vermoeden van schuld, laat staan dat duidelijk was dat een criminal charge zou volgen. Verwezen zij naar hetgeen hiervoor onder 2 is overwogen.

Uit het voorgaande vloeit voort dat het redelijk vermoeden van schuld niet is gebaseerd op gegevens die als gevolg van het Saunders-arrest niet aan het bewijs mogen bijdragen en is verdachtes conclusie dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk dient te worden verklaard, reeds om die reden onjuist.

2. Het hof overweegt dat het strafrechtelijk onderzoek jegens verdachte niet onrechtmatig is geweest. Met name is niet aannemelijk geworden

- dat het fiscale onderzoek jegens verdachte werd gevraagd ten behoeve van de strafvordering jegens hem;

- dat het zogenaamde TRAFI team van de Belastingdienst opsporingsbevoegdheden heeft uitgeoefend terwijl het slechts gerechtigd was tot het verrichten van controle;

- dat V. K. een opsporingsonderzoek heeft verricht, terwijl hij daartoe niet bevoegd was

- dat enige druk op verdachte is uitgeoefend een transactie aan te gaan;

- dat de Nederlandse autoriteiten desbewust en met schending van de belangen van de verdachte een rechtshulp verzoek hebben ingediend bij de Belgische autoriteiten. Dat de Belgische autoriteiten dat rechtshulpverzoek niet volledig wilden tenuitvoerleggen doet daaraan niet af, omdat dat een autonome beslissing is van de Belgische autoriteiten, waarin de Nederlandse autoriteiten niet mogen treden;

- dat de notitie van V. K. (MM/D/1) om tactisch redenen niet tijdig gevoegd is in het dossier van verdachte.

4. Tijdens het strafrechtelijke onderzoek tegen verdachte is het vermoeden ontstaan dat

a. in de kwestie met betrekking tot de vraag waar de fiscale woonplaats van verdachte was gelegen, het wel eens zo zou kunnen zijn dat, mede gelet op de uit het onderzoek naar voren gekomen meer dan oppervlakkige relatie tussen de familie M. en L.C., de notaris als zodanig onjuiste vermelding daarvan heeft gedaan in een aantal door hem als notaris opgemaakte akten en

b. L.C. als plaatsvervangend (kandidaat) notaris nauw betrokken zou kunnen zijn geweest bij een aantal transacties waarbij medeverdachte L.C. als meer dan een instrumenterend notaris diensten heeft verleend, zoals met betrekking tot de transacties en handelingen zoals vermeld in de ten laste gelegde feiten onder de nummers 1, 3 (Plaats/Plaats ), 7 (Hoofddorpse panden) en 8 (schuldbekentenis).

19. Uit het verhandelde ter terechtzitting, met name uit het verhoor van de rechter-commissaris ter terechtzitting in hoger beroep, is met betrekking tot de huiszoeking in het kantoor van L.C. naar voren gekomen dat L.C., de rechter-commissaris, de officier van justitie en de vertegenwoordiger van de KNB zich in een vertrek hebben opgehouden waarin zich een tafel bevond waarop de stukken die door

de ambtenaren van de FIOD waren geselecteerd uit de administratie van L.C. werden gedeponeerd. Vervolgens beoordeelde de vertegenwoordiger van de KNB het hem overhandigde materiaal op 'verdwaalde stukken' en bezag vluchtig of deze dossiers in verband konden worden gebracht met de lijst van vermoedelijk gepleegde strafbare feiten die L.C. bij aanvang van de huiszoeking in het kantoorpand was overhandigd. Daarna nam de rechter-commissaris de dossiers in beslag. Er zijn dossiers die betrekking zouden kunnen hebben op verdachte en de aan hem gelieerde ondernemingen/vennootschappen ingezien op het aantreffen van brieven van L.C. aan verdachte. Deze inzage heeft plaats gevonden door V.R.D., de rechter-commissaris en de griffier. Voorts is een diskette in beslag genomen, die in een verzegelde enveloppe is verpakt. Tenslotte is besproken al datgene wat voor inbeslagneming in aanmerking kwam, waarbij aanwezig waren L.C., de rechter-commissaris, de officier van justitie, de vertegenwoordiger van de KNB, FIOD-ambtenaren en mevrouw S., kandidaat-notaris en systeembeheerder op het kantoor van L.C..

23. Het hof stelt voorop dat de bepalingen uit het Wetboek van Strafvordering die in de

vordering van de officier van justitie en de rechtbank zijn genoemd nog de oude

bepalingen uit dit wetboek zijn, die bij wet van 27 mei 1999, Stb. 243 zijn gewijzigd dan wel zijn vervallen bij inwerkingtreding van deze wet op 1 februari 2000.

24. Volgens de ten tijde van de huiszoeking op 6 februari 1999 vigerende wettelijke regeling was de rechter-commissaris tijdens het gerechtelijke vooronderzoek bevoegd tot inbeslagneming van alle daarvoor vatbare voorwerpen (artikel 104 Sv). Artikel 98, eerste lid Sv is daarbij van toepassing. Dit brengt met zich dat bij personen met de bevoegdheid tot verschoning, als bedoeld in artikel 218 Sv, brieven of andere

geschriften niet in beslag mogen worden genomen dan met toestemming van tot verschoning gerechtigde.

25. De huiszoeking als hiervoor bedoeld mocht slechts plaatsvinden na verlof van de rechtbank waartoe onder meer de officier van justitie diende te vorderen (artikel 111, eerste lid Sv). De huiszoeking mocht in beginsel slechts in tegenwoordigheid van de officier van justitie plaatsvinden. Voordat tot huiszoeking ter inbeslagneming werd overgegaan diende de uitlevering van de voorwerpen te geschieden (artikel 99 Sv gelezen in verband met artikel 112, lid 4 Sv).

26. Artikel 113 Sv beperkte de huiszoekingsbevoegdheid van de rechter-commissaris verder. De huiszoeking strekt zich - behalve in het zich hier niet voordoende geval van dringende noodzakelijkheid - niet uit tot brieven of andere geschriften die niet het voorwerp van het strafbare feit uitmaken of tot het begaan daarvan hadden gediend, tenzij met uitdrukkelijk verlof van de rechtbank (artikel 113, lid 2 Sv). Dit artikel verklaarde voorts artikel 98, lid 2 Sv van toepassing. Dit hield in dat indien de huiszoeking, zoals in dit geval, plaatsvindt bij een verschoningsgerechtigde als bedoeld in artikel 218 Sv, deze huiszoeking slechts mag geschieden - voor zover zonder schending van het stands-, beroeps of ambtsgeheim - met toestemming van de verschoningsgerechtigde en zich niet mag uitstrekken tot andere brieven of geschriften dan die welke het voorwerp van het strafbare feit uitmaken en tot het begaan daarvan hebben gediend. Dit leidt ertoe dat - positief geformuleerd - de huiszoeking zich mag uitstrekken tot de geschriften die 'instrumenta et corpora' van het strafbare feit zijn en alle andere voorwerpen die geen geschriften zijn. Dit alles echter onder voorwaarde dat het ambt-, stands- of beroepsgeheim niet wordt geschonden.

In de jurisprudentie is de regel ontwikkeld dat de inbeslagneming zich eveneens tot deze 'corpora et instrumenta delicti' mag uitstrekken zonder toestemming van de verschoningsgerechtigde nu dergelijke 'corpora et instrumenta delicti' niet onder het verschoningsrecht vallen (HR 26 juni 1988, NJ 1989, 213).

Het oordeel of bepaalde voorwerpen onder het verschoningsrecht vallen dient in beginsel aan de verschoningsgerechtigde te worden overgelaten (HR 22 november 1991, NJ 1992, 315). Voor zover de verschoningsgerechtigde zich op het standpunt stelt dat bepaalde voorwerpen onder het verschoningsrecht vallen en derhalve geen 'corpora et instrumenta delicti' zijn, dient dit oordeel geëerbiedigd te worden, tenzij er geen twijfel over bestaat dat dit oordeel onjuist is (HR 22 november 1991, NJ 1992, 315).

27. Ook voorwerpen die kunnen dienen om de waarheid aan het licht te brengen en die geen 'corpora et instrumenta delicti' zijn, kunnen zonder toestemming van de verschoningsgerechtigde in beslag genomen worden in geval van zeer uitzonderlijke omstandigheden die - met schending derhalve van het beroeps- , stands- of ambtsgeheim - de huiszoeking ter inbeslagneming van geschriften en voorwerpen die tot de waarheidsvinding kunnen dienen, toch noodzakelijk maken (HR 30 november 1999, NJ 2002, 438).

28. Aan het boven geschetste wettelijke en jurisprudentiële kader getoetst is het hof van oordeel dat de rechtbank het verlof huiszoeking terecht heeft beperkt door uitdrukkelijk naar het bepaalde in art. 98, lid 2 Sv te verwijzen. Van meet af aan behoorde dan ook - zolang de verschoningsgerechtigde geen toestemming had gegeven - niet gezocht te worden naar andere geschriften dan die de 'corpora et instrumenta' van het strafbare feit/ de strafbare feiten uitmaakten alsmede naar alle andere voorwerpen die geen geschriften zijn.

29. Niet gebleken is dat degenen die de huiszoeking verrichtten zich deze beperking hebben gerealiseerd. Tot dit oordeel is het hof gekomen op grond van de ter terechtzitting gehoorde getuigen die aanwezig waren en belast waren met de huiszoekingen en die verklaarden niet op de hoogte te zijn geweest van de inhoud van de verloven van de rechtbank ter zake. Uit de hiervoor weergegeven feitelijke gang van zaken valt immers te destilleren dat ook andere dossiers en andere zaken voorwerp zijn geweest van de huiszoeking dan die tot de 'corpora et instrumenta' gerekend konden worden. In zoverre moet worden gezegd dat als resultaat van de op zichzelf beperkt toegestane huiszoeking zaken in beslag zijn genomen die niet inbeslaggenomen hadden mogen worden.

30. De volgende vraag die het hof heeft te beantwoorden is of de door de rechtbank toegestane huiszoeking ter inbeslagneming nog aan andere voorwaarden moest voldoen dan hiervoor reeds onder ogen zijn gezien. In dit verband merkt het hof op dat tot de fundamentele beginselen van huiszoeking ter inbeslagneming bij geheimhouders behoort dat de geheimhouder zelf als eerste bepaalt of het inbeslaggenomene behoort tot datgene waartoe zijn geheimhoudingplicht zich uitstrekt. Dit in de jurisprudentie ontwikkelde uitgangspunt vindt zijn rechtvaardiging in het te beschermen rechtsgoed: de omstandigheid dat een burger zich ten allen tijde in vertrouwen tot de notaris moet kunnen wenden. Maar daarmee is tegelijkertijd de toetsingsmaatstaf gegeven. De geheimhoudingsplicht van de notaris bestaat niet absoluut. Hij moet telkens per zich voordoend geval worden getoetst aan de vraag of in casu enig belang van een derde de geheimhouding vereist.

31. De vraag is of dit beginsel ook geldt indien de geheimhouder zelf verdachte is. Gelet op het hiervoor genoemde belang van de bescherming van de belangen van derden, beantwoordt het hof de vraag bevestigend. Het betekent echter niet dat daarmee de verdachte geheimhouder het in zijn macht heeft zich in algemene zin op zijn geheimhoudingsplicht te beroepen. In dit verband speelt de vertegenwoordiger van de KNB een cruciale rol. Hij is bij uitstek degene die kan toetsen en moet toetsen of de geheimhouder zich terecht op zijn geheimhoudingsplicht beroept.

32. In het voorliggende geval is dat niet of in elk geval onvoldoende gebeurd. Het hof sluit niet uit dat de opstelling van de notaris daarbij een rol heeft gespeeld. Het staat immers vast dat notaris L.C. van meet af aan zich op het standpunt heeft gesteld dat de opsporingsambtenaren niet gerechtigd waren tot het doen van huiszoeking en geen administratie in beslag mochten nemen. Daarmee miskende de notaris het hiervoor omschreven uitgangspunt dat hij per geval zou dienen te beoordelen of belangen van derden in het geding waren bij inbeslagneming. De rol van de heer V.R.D. is wellicht om die reden, overigens ten onrechte, veel te beperkt gebleven.

33. Hoe het zij, vast staat dat aan notaris L.C. niet als eerste de gelegenheid is gegeven om zich per dossier eventueel op zijn geheimhoudingsplicht te kunnen beroepen. Pas aan het eind van de huiszoeking heeft notaris L.C. gelegenheid gekregen om hetgeen voorbestemd was om inbeslaggenomen te worden, te bezien.

34. De volgende vraag die hof onder ogen moet zien is welke consequenties aan deze vaststelling dienen te worden verbonden. De verdediging heeft de onrechtmatigheid van het optreden van de overheidsfunctionarissen als argument aangewend de niet- ontvankelijkheid van het openbaar ministerie en bewijsuitsluiting te bepleiten.

35. Het hof overweegt hieromtrent dat van een doelbewuste of grove schending van de belangen van medeverdachte L.C., notaris, of van verdachte M. waardoor hun recht op een eerlijke behandeling van hun zaak is aangetast, geen sprake is. Daarbij dient in het oog te worden gehouden tot welk doel de geheimhoudingsplicht aan de notaris is toegekend: datgene te beschermen waarvan de wetenschap hem als notaris is toevertrouwd. Het optreden van de opsporingsambtenaren, de officier van justitie en de rechter-commissaris getuigt eerder van onzorgvuldigheid in het doordenken van hun geplande optreden bij de huiszoeking op het kantoor en in het woonhuis van medeverdachte L.C.. In zoverre kan worden vastgesteld dat door de betrokken autoriteiten diligenter had behoren worden op getreden. Daarbij verdient opmerking dat uit het verhandelde ter terechtzitting en uit het dossier niet de indruk is ontstaan dat de opsporingsambtenaren zich terdege hebben bekwaamd in een onderzoek naar de finesses van het verschoningsrecht van de notaris. Er is echter geen aanleiding het optreden anders te kwalificeren dan hiervoor is gedaan. Het hof is van oordeel dat de huiszoeking niet onrechtmatig is geweest.

36. Voorts overweegt het hof dat evenmin sprake is van een schending waarbij het wettelijke, strafvorderlijke systeem in de kern is aangetast.

37. Het bovenstaande brengt met zich dat de vraag door het hof onder ogen moet worden gezien of de verdachte door de schending van de geheimhoudingsplicht van notaris L.C. in zijn belang is benadeeld. Het hof beantwoordt deze vraag ontkennend.

38. Het hof concludeert dan ook dat voor zover geschriften en andere voorwerpen ten tijde van de huiszoeking op het kantoor en in het woonhuis van medeverdachte L.C. in beslag zijn genomen die niet behoren tot de 'corpora et instrumenta' waarmee of waartoe de strafbare feiten waarvan de notaris werd verdacht, zijn begaan, onrechtmatig in beslag zijn genomen.

39. Bij deze stand van zaken komt het hof tot het oordeel dat de verdachte door de huiszoeking ter in beslagneming bij notaris L.C. -hoewel op zichzelf genomen allerminst vlekkeloos verlopen- gelet op de aard van de in beslaggenomen voorwerpen, niet is geschaad in zijn belangen. Immers, de voorwerpen die in beslag zijn genomen, zowel de 'corpora et instrumenta' waarmee de aan notaris L.C. verweten strafbare feiten zijn begaan als de voorwerpen die als onderdeel van de waarheidsvinding onrechtmatig in beslag zijn genomen, troffen de verdachte niet in een rechtstreeks belang, nu de inhoud van die geschriften (voorwerpen) reeds bij diegene die het aanging bekend was en ook dienden om openbaar te worden gemaakt. Noch voor niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie, noch voor bewijsuitsluiting is daarom plaats.

40. Het verweer faalt derhalve in al zijn onderdelen.

41. Bij het verzoek tot voeging van alle processtukken met betrekking tot de huiszoeking en de beklagprocedures in het dossier van de verdachte, ontbreekt reeds daarom elke noodzaak. Het verzoek wordt dan ook afgewezen.

In 1992 is door de heer V.B. van het Ministerie van Financiën geïnformeerd bij Zuid-Afrikaanse autoriteiten omtrent kort gezegd de woonplaats van verdachte. De gevraagde informatie is door V.B. verkregen in 1994 en doorgegeven aan de Belastingdienst. De informatie welke op deze manier door de Belastingdienst is verkregen valt onder artikel 27, eerste lid, eerste volzin van de 'Overeenkomst tussen de Regering van het Koninkrijk der Nederlanden en de Regering van de Republiek van Zuid-Afrika tot het vermijden van dubbele belasting en het voorkomen van het ontgaan van belasting met betrekking tot belastingen naar het inkomen'. De laatste volzin van het eerste lid van artikel 27 van voornoemd Verdrag houdt in dat informatie verkregen op grond van het Verdrag slechts ter kennis mag worden gebracht aan autoriteiten welke belast zijn met de vaststelling van of invordering op belastingen naar het inkomen. Nu deze informatie in het kader van het strafproces is doorgegeven aan andere dan de genoemde autoriteiten is artikel 27 van genoemd Verdrag geschonden. Het hof is van oordeel dat de verdedigingsbelangen van de verdachte derhalve zijn geschonden, doch niet in die mate dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk dient te

worden verklaard. De bewuste informatie welke destijds in 1994 is verkregen zal evenwel niet tot het bewijs worden gebezigd.

Blijkens 1/AH/118 is het verzoek om informatie waar de verdediging op doelt, onderbouwd met een rechtshulpverzoek. Bedoeld rechtshulpverzoek is in het dossier opgenomen als D/1018. Voorts blijkt uit D/1040, D/1041 en D/1042 dat er toestemming is verleend tot uitvoering van de gevraagde rechtshulp en dat hierbij slechts de beperking werd gesteld dat de personalia van mevrouw F., medewerkster bij de Ambassade, niet mochten worden vermeld in een officieel bescheid.

Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat het verweer faalt.

Vast staat dat de redelijke termijn is aangevangen bij de huiszoeking bij de verdachte in België op 1 december 1997. Dit is het moment geweest waarop voor de verdachte voor het eerst kenbaar is geworden dat er een strafrechtelijk vervolging tegen hem was aangevangen.

Bij de beoordeling of een strafzaak binnen een redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 EVRM is behandeld dient onder meer rekening te worden gehouden met de ingewikkeldheid van de zaak, de invloed van de verdachte en/of zijn raadsman op het procesverloop en de wijze waarop de zaak door de bevoegde autoriteiten is behandeld (HR 3 oktober 2000, NJ 2000, 721). Gelet op de omvang van onderhavige strafzaak en de complexiteit ervan, waarbij onder meer kan worden gedacht aan de verschillende aspecten van de zaak zoals de rechtshulpverzoeken en het op verzoek van de verdediging horen van vele getuigen en deskundigen, is het hof van oordeel dat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 EVRM niet is geschonden.

Het hof is tot de conclusie gekomen dat de aangevoerde verweren voor het merendeel zijn verworpen dan wel irrelevant zijn in verband met de ingetreden mogelijkheid van herstel. Het hof heeft vastgesteld dat de Belgische huiszoeking onrechtmatig is geweest en

dat bij de huiszoeking bij medeverdachte L.C. de in beslagneming van andere voorwerpen dan de 'corpora et instrumenta delicti' onrechtmatig is geweest. Bij deze stand van zaken behoort het verweer dat het openbaar ministerie heeft gehandeld met grove veronachtzaming jegens de belangen van de verdachte of bewust deze belangen heeft willen schaden, te worden verworpen. Van een patroon kan niet gesproken worden, al merkt het hof wel op dat het optreden van de opsporingsdiensten niet in alle opzichten met die zorgvuldigheid is uitgevoerd als betamelijk was geweest, nochtans is de positie van de verdachte niet geschaad.

Het hof overweegt hieromtrent het volgende.

Zoals in de onderhavige strafzaak reeds ter sprake is gekomen ter terechtzitting van 24 maart 2003 is het hof van oordeel dat weliswaar de behandeling in eerste aanleg aan ernstige gebreken heeft geleden, doch dat dit niet dient te leiden tot verwijzing naar de rechtbank teneinde opnieuw recht te doen. Het hof heeft bij de behandeling in hoger beroep voor ogen gehouden dat de in eerste aanleg gemaakte fouten en gebreken dienden te worden en konden worden hersteld. Het hof heeft daartoe ter terechtzitting van 24 maart 2003 het volgende overwogen:

8. De eerste conclusie moet dan ook zijn dat de rechtbank ten onrechte de verdachte in zijn verdedigingsrecht heeft beknot door diens raadsman niet de gelegenheid te geven de getuigen vragen te (doen) stellen. Bovendien heeft de behandeling van het onder 1 ten laste gelegde feit plaats gevonden zonder dat de verdediging in de gelegenheid was gesteld naar aanleiding daarvan opmerkingen te maken. Tenslotte heeft de rechtbank nagelaten, toen de ziektegrond naar het oordeel van de rechtbank voldoende aannemelijk was geworden, de behandeling van het onderzoek te schorsen ten einde hetzij de verdachte hetzij de (nieuwe) raadsman in de gelegenheid te stellen een nieuwe feitelijke behandeling plaats te doen vinden. De rechtbank behoorde - tegen de achtergrond van het in artikel 6, derde lid aanhef en onder c van het EVRM neergelegde recht 'to defend himself in person or through legal assistance' - ambtshalve aan de orde te stellen of de raadsman dan wel de (herstelde) verdachte van deze mogelijkheid gebruik wilden maken. De rechtbank heeft dat nagelaten.

Uit het voorgaande trekt het hof dan ook de conclusie dat van de personen die een kernrol in het strafproces vervullen de verdachte noch zijn raadsman -ten onrechte - niet in de gelegenheid is geweest zijn rechten uit te oefenen. Daarmee is sprake van een onderzoek ter terechtzitting dat aan ernstige gebreken heeft geleden.

16. Hierbij voegt zich dat de behandeling van de zaak ter terechtzitting reeds was aangevangen, waarbij aanwezig waren een gemachtigde raadsman en tijdens de daarop volgende terechtzittingen de verdachte zelf. Dat de voortzetting van de behandeling ter terechtzitting buiten aanwezigheid van de verdachte en een niet tot spreken toegelaten raadsman plaats vond doet daaraan niet af, mede gelet op de omstandigheid dat de raadsman de gelegenheid heeft gekregen en ook te baat genomen pleidooi te houden.

Voldoende - gelet op de eisen van artikel 6, eerste en derde lid aanhef en onder c van het EVRM - is immers dat de verdachte de gelegenheid krijgt zich door zijn raadsman in hoger beroep tijdens de nieuwe behandeling in hoger beroep te doen verdedigen.

1

B: op 25 april 1996,

C: op 11 april 1996,

D: in de maand april 1996,

te Utrecht, telkens opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte voor de inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen/vermogensbelasting onjuist en/of onvolledig heeft gedaan, nadat aan hem, verdachte, aangiftebiljetten voor de inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen/vermogensbelasting over de jaren 1993/1994 en 1994/1995 en 1995/1996 waren uitgereikt, zulks terwijl daarvan telkens het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven, immers heeft hij, verdachte, telkens opzettelijk:

B: het aangiftebiljet inkomstenbelasting/premies volksverzekeringen/vermogensbelasting 1993/1994 (bijlage D/664) en

C: het aangiftebiljet inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen/vermogensbelasting 1994/1995 (bijlage D/665) en

D: het aangiftebiljet inkomstenbelasting/premies volksverzekeringen/vermogensbelasting 1995/1996 (bijlage D/666),

ingediend bij de Belastingdienst, terwijl daarin telkens niet was opgenomen dat hij, verdachte,:

- in Nederland een duurzaam tehuis tot zijn beschikking had gedurende de perioden waarop de voornoemde voorziene aangiften betrekking hadden en

- vermogen had, bestaande onder meer uit zijn middellijke gerechtigdheid tot de aandelen van B.H. B.V.

1. Het onder 1 ten laste gelegde betreft kort gezegd en zakelijk weergegeven het verwijt dat verdachte de aangifte inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen/vermogensbelasting (verder IB/VB) voor het jaar 1993/1994 en/of 1994/1995 en/of 1995/1996 onjuist dan wel onvolledig heeft gedaan, zulks terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven. Daar hij, aldus de tenlastelegging, opzettelijk het aangiftebiljet IB/VB voor het jaar 1993/1994 en/of 1994/1995 en/of 1995/1996 (verder respectievelijk de aangiftebiljetten IB/VB 93/94, 94/95 en 95/96) bij de belastingdienst heeft ingediend, terwijl daarin ten onrechte niet was opgenomen dat hij:

a) in Nederland (duurzaam) een tehuis tot zijn beschikking had, en/of

b) vermogen had.

2. Namens verdachte is -kort samengevat- aangevoerd dat hij in de jaren 1990 tot en met 1995 het duurzame middelpunt van zijn levensbelangen in Zuid-Afrika had en daar dus woonde.

Hij had eind jaren tachtig/ begin jaren negentig de intentie om naar Zuid-Afrika te emigreren en hij heeft daaraan uitvoering gegeven. Verdachte heeft op het volgende gewezen:

- Hij had een riant huis in Zuid-Afrika, eerst aan de Adres te (plaats) en later aan de (plaats), alsmede een vakantiehuis in (plaats), gekocht.

- Hij had - hetgeen zijns inziens bevestigd is door vele getuigenverklaringen - een omvangrijk zakelijk imperium in Zuid-Afrika opgebouwd, bestaande uit een veelheid van bedrijven, terwijl zijn zakelijke activiteiten in Nederland voor het overgrote deel door derden werden geleid.

- Hij had een aantoonbaar sociaal leven in Zuid-Afrika in de periode 1990 tot en met 1995 en beschikte aldaar over bankrekeningen, een creditcard, een tandarts, huishoudelijk personeel en zakelijke adviseurs.

- Het huis aan de Adres - nummer 12 te B. - waar hij, aldus verdachte, slechts een beperkt gebruik van kon maken - behoorde niet aan hem toe, noch aan een lichaam waartoe hij gerechtigd was. Het werd in de periode 1990 tot en met 1995 geruime tijd door een derde bewoond en het maakte een steriele, 'pied à terre'-achtige indruk waar niet echt werd geleefd. Bovendien werd het pand gedeeltelijk zakelijk gebruikt (zodat de door de FIOD verzamelde gegevens over het energieverbruik terzake van dit pand niet op bewoning door verdachte wijzen).

- Hij en zijn gezin hadden in de periode 1990 tot en met 1995 niet op dezelfde plaats het centrum van hun levensbelangen.

- Het woonplaatsonderzoek van de FIOD is eenzijdig geweest en hetzelfde heeft te gelden voor het FIOD-onderzoek naar de perioden van verdachtes verblijf in Zuid-Afrika.

- Hij heeft zich in 1989 laten uitschrijven uit het bevolkingsregister van B. en hij heeft per juni 1990 een 'permanent resident'-status in Zuid-Afrika gekregen.

- De curator heeft verklaard dat hij op de hoogte is geweest van de woonplaats in Zuid-Afrika.

- vaststaat dat verdachte in ieder geval tot eind 1989 in Nederland woonde (op het laatst in het pand aan de Adres 12 te B.; hierna: de Woning);

- verdachte kon gebruik blijven maken van de Woning die volledig ingericht was;

- de inboedel van verdachte welke zich in de Woning bevond is eerst op of omstreeks 6 januari 1996 naar verdachtes nieuwe woning in België verhuisd;

- de Woning was, gelet op de verklaringen van vele getuigen en gelet op het energieverbruik vanaf 1 januari 1992 tot en met 1 januari 1996 in gebruik;

- verdachte verbleef in 1 januari 1992 tot en met 1 januari 1996 geregeld in Nederland; verdachte gebruikte de Woning in die periode veelvuldig;

- verdachte had een sociaal leven in Nederland;

- verdachte behield eind 1989, na het door hem gestelde vertrek uit Nederland, zakelijke banden met Nederland; zo bleef verdachte in Nederland, onder andere ten behoeve van Nederlandse vennootschappen, waarin hij - middellijk - een zeer wezenlijk belang had, zoals ten behoeve van de tot de B.groep behorende vennootschappen, werkzaamheden verrichten die qua omvang en aard substantieel waren;

- verdachtes echtgenote verbleef in de periode 1992 tot en met 1 januari 1996 veelvuldig in de Woning, zij dreef in Nederland een handel in Zuidafrikaanse wijnen, beviel in Nederland van het eerste kind uit de relatie van haar met verdachte en stond in Nederland gedurende haar zwangerschap onder behandeling van een gynaecoloog;

- verdachte had een ziektekostenverzekering die geen dekking gaf tegen ziektekosten in het buitenland;

- verdachte had de Nederlandse nationaliteit.

9. Hetgeen verdachte in dit verband aangevoerd heeft, doet aan het vorenstaande niet af. Zo volgt uit de bewezenverklaring dat, wat er ook zijn moge van verdachtes intentie om naar Zuid-Afrika te emigreren, verdachte daaraan naar het oordeel van het hof in ieder geval geen of onvoldoende uitvoering heeft gegeven. Voor wonen in Zuid-Afrika is onvoldoende dat verdachte aldaar - zoals hij stelt - een woning ter beschikking stond; zeker nu zulks ook voor Nederland gold. Anders dan verdachte is het hof van oordeel dat de omvang van het energieverbruik in de Woning niet kan worden verklaard uit het door verdachte gestelde zakelijke gebruik van een deel van de Woning. Voor wat betreft het gestelde sociale leven in Zuid-Afrika, merkt het hof op dat wat daarvan ook zijn moge, niet aannemelijk is geworden dat verdachtes sociale leven in Zuid-Afrika van meer gewicht dan zijn Nederlandse sociale leven was. Tevens is niet aannemelijk geworden dat verdachtes verblijf in Zuid-Afrika veelvuldiger was dan het Nederlandse verblijf, alsmede dat verdachtes zakelijke contacten qua omvang of aard van meer belang waren dan die van hem in Nederland. Gelet op alle overige feiten en omstandigheden is de plaats waar belanghebbende zich als ingezetene heeft laten uitschrijven dan wel heeft laten inschrijven uit respectievelijk in de bevolkingsregisters van bijkomstig belang. Tot slot merkt het hof op dat ook van ondergeschikte betekenis is het standpunt van de curator met betrekking tot verdachtes woonplaats.

Niet aannemelijk is voorts geworden dat het FIOD-onderzoek naar verdachtes woonplaats eenzijdig is geweest, nu een groot aantal getuigen in Zuid-Afrika is gehoord, of getracht is te worden gehoord en rechtshulpverzoeken te dien einde naar de Zuid-Afrikaanse autoriteiten zijn verstuurd.

14. De verdediging heeft betoogd dat, voor zover het hof van oordeel is dat verdachte in de bedoelde periode zijn woonplaats in Nederland en niet in Zuid-Afrika had, niet kan worden bewezen dat verdachte opzettelijk onjuiste aangifte heeft gedaan nu het opzet ontbreekt aangezien verdachte mocht menen dat hij in Zuid-Afrika woonde en dit derhalve een pleitbaar standpunt is.

Het hof verstaat het verweer aldus dat de verdachte betoogt niet willens en wetens de onder feit 1 tenlastegelegde en genoemde aangiftebiljetten onjuist te hebben ingevuld. Voor zover het hof dat niet zou aannemen doet de verdachte, aldus begrijpt het hof, een beroep op verschoonbare dwaling. Hij heeft hiertoe doen aanvoeren dat hij met betrekking tot zijn woonplaats een pleitbaar standpunt had ingenomen zodat er geen sprake is geweest van opzet. Zijns inziens mocht hij menen dat zijn fiscale woonplaats in de jaren 1994 tot en met 1996 in Zuid-Afrika was gelegen, dat hij in Nederland niet over een duurzaam tehuis beschikte; dit geldt te meer nu zijn woonplaatsstandpunt gevormd was na overleg met deskundige adviseurs. Verdachte heeft er op gewezen dat er feiten en omstandigheden zijn die pleiten voor een woonplaats te Zuid-Afrika, dat het fiscale woonplaatsbegrip buitengewoon vaag is geredigeerd en sterk casuïstisch van aard is en dat het criterium 'duurzame middelpunt van iemands levensbelangen' een aanzienlijke ruimte voor interpretatie laat.

2 primair

A: op 26 maart 1997 te Utrecht of elders in Nederland, opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte voor de vennootschapsbelasting onjuist of onvolledig heeft gedaan, nadat aan B.H. B.V. een aangiftebiljet voor de vennootschapsbelasting over het jaar 1995 was uitgereikt, zulks terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven, immers heeft hij, verdachte, genoemd aangiftebiljet ingediend bij de Belastingdienst terwijl daarin een valse verkrijgingsprijs van onroerende zaken was opgenomen, hetgeen leidde tot aangifte van een te laag bedrag aan belastbare winst voor de vennootschapsbelasting;

B: op 15 juli 1998 te Utrecht of elders in Nederland, opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte voor de vennootschapsbelasting onjuist of onvolledig heeft gedaan, nadat aan B.H. B.V. een aangiftebiljet voor de vennootschapsbelasting over het jaar 1996 was uitgereikt, zulks terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven, immers heeft hij, verdachte, genoemd aangiftebiljet ingediend bij de Belastingdienst terwijl daarin een valse verkrijgingsprijs van onroerende zaken was opgenomen, hetgeen leidde tot aangifte van een te laag bedrag aan belastbare winst voor de vennootschapsbelasting;

C: op 30 september 1998 te Utrecht of elders in Nederland, opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte voor de vennootschapsbelasting onjuist of onvolledig heeft gedaan, nadat aan B.H. B.V. een aangiftebiljet voor de vennootschapsbelasting over het jaar 1997 was uitgereikt, zulks terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven, immers heeft hij, verdachte, genoemd aangiftebiljet ingediend bij de Belastingdienst terwijl

daarin een valse verkrijgingsprijs van onroerende zaken was opgenomen, hetgeen leidde tot aangifte van een te laag bedrag aan belastbare winst voor de vennootschapsbelasting.

Bewijsoverweging met betrekking tot het onder 2 bewezenverklaarde.

Het onder 2 bewezenverklaarde betreft kort gezegd en zakelijk weergegeven het verwijt dat verdachte tezamen en in vereniging de aangiften vennootschapsbelasting (verder Vpb) van B.H. B.V. voor het jaar 1995 en/of 1996 en/of 1997 onjuist dan wel onvolledig heeft gedaan, zulks terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven. Daar hij, aldus de tenlastelegging, het aangiftebiljet voor het jaar 1995 en/of 1996 en/of 1997 (verder respectievelijk de aangiftebiljetten Vpb 95, 96 en 97) heeft ingediend terwijl daarin

- een of meer valse of vervalste verkrijgingsprijzen van onroerende zaken waren opgenomen;

- uitdelingen van winst aan hem en/of met hem verbonden vennootschappen, en/of beloningen voor arbeid door hem verricht ten behoeve van vennootschappen in de fiscale eenheid niet als zodanig waren opgenomen.

3

in de maand maart 1995 in Nederland, een ontvangstbevestiging - zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen - valselijk heeft opgemaakt, immers heeft verdachte valselijk in strijd met de waarheid in voornoemde ontvangstbevestiging vermeld - zakelijk weergegeven - dat:

"ondergetekende S.H., wonende te Plaats (België) door mede-ondertekening als aanbetaling op de koopsom van/voor een of meer (bedrijfs)pand(en) gelegen aan de Adres en de Adres te Plaats en Adres en het appartementsrecht rechtgevend op uitsluitend gebruik van de woning gelegen aan de Adres 19B te Plaats heeft ontvangen van mr. R.G. M. namens de koper de somma van tweehonderd zesduizend gulden (f 206.000,--)", terwijl door M. voornoemd, zijnde de verdachte, geen (aan)betaling van f 206.000,-- werd voldaan/uitbetaald aan S.H. voornoemd, zulks met het oogmerk om dat geschrift als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen en/of laten gebruiken.

De verdediging heeft betoogd dat de verklaringen afgelegd door S.H. niet tot het bewijs kunnen worden gebezigd, omdat deze onbetrouwbaar zouden zijn. Het gevolg zal vrijspraak dienen te zijn bij gebrek aan voldoende bewijs.

Voorts verwijst de raadsman onderaan pagina 58 van zijn pleitnota naar de pleitnota van mr. R., raadsman van medeverdachte L.C., met het verzoek het daarin gestelde als herhaald en ingelast te beschouwen.

Het hof overweegt hieromtrent als volgt:

Het hof is van oordeel dat op zichzelf genomen de omstandigheid dat S.H. niet heeft kunnen verklaren met betrekking tot de vraag hoe en op welke datum zijn handtekening op de koopovereenkomst en ontvangstbevestiging is gekomen, geen afbreuk doet aan zijn verklaring dat hij genoemd bedrag van f 206.000,-- nooit van verdachte heeft ontvangen. Uit de voor het bewijs gebezigde verklaring van verdachte blijkt dat verdachte alles inzake de panden Plaats en Plaats met G. heeft besproken, dat S.H. op het laatst door G. was ingelicht dat hij, S.H., moest gaan tekenen en dat S.H. pas op de avond voor de ondertekening bij de notaris door G. voor het eerst met de transactie werd geconfronteerd. De verdachte heeft ter zitting in hoger beroep verklaard dat dit bedrag vóór de overdracht in twee delen zou zijn betaald, namelijk in de vorm van een huurverrekening voor het pand Adres, waarvoor nooit huur was betaald en een verrekening van kosten die verband hielden met de levering van gas en electriciteit, alsmede een gedeelte cash. Met betrekking tot de beide beweerdelijke verrekeningen heeft de verdachte echter geen bescheiden overgelegd of anderszins aannemelijk gemaakt dat deze daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. Van een betaling van M. aan S.H. ten bedrage van

f 206.000,-- bestaat, op de onderwerpelijke ontvangstbevestiging na, geen enkel bewijs. Het mag zo zijn dat de voor het bewijs gebezigde verklaring van K. niet is gebaseerd op feiten en omstandigheden die K. zelf heeft waargenomen of ondervonden, maar daar staat tegenover dat die verklaring is gebaseerd op feiten en omstandigheden die K. van verdachte zelf heeft gehoord.

4 subsidiair

B VII B.V. op 5 december 1995 te Plaats of elders in Nederland, in een notariële akte, te weten een akte van levering, inhoudende de levering door de heer F.J.B., directeur besloten vennootschap(pen), ten deze handelend als zelfstandig bevoegd directeur van en als zodanig rechtsgeldig vertegenwoordigend de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid B VII B.V., gevestigd te B. en kantoorhoudend te Plaats, Adres als verkoper en de heer E.V. v.V., directeur van een vennootschap, te dezen handelend als gevolmachtigde van de heer H.J. v G., directeur, wonende te Plaats, Zuid-Afrika, als koper van het winkel-woonhuis met erf, grond en verder aanbehoren, staande en gelegen te Plaats, aan de Adres, kadastraal bekend gemeente Laren, sectie.. nummer.... - zijnde een authentieke akte, op genoemde datum verleden voor mr. B.P. de H. notaris ter standplaats Plaats - valselijk en in strijd met de waarheid heeft doen opnemen dat de verkoopprijs vierhonderdduizend gulden (f 400.000,--) bedroeg, terwijl de feitelijke verkoopprijs vijfhonderd en zeventig duizend gulden (f 570.000,--) bedroeg, zulks met het oogmerk om die akte of een afschrift daarvan te gebruiken of door anderen te doen gebruiken als ware die opgave in overeenstemming met de waarheid, hebbende hij, verdachte, toen en daar feitelijke leiding gegeven aan die verboden gedraging.

5 subsidiair

B.H. B.V. op 15 augustus 1996 te Plaats, opzettelijk gebruik heeft gemaakt van een vals huuroverzicht - zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen - als ware dat geschrift echt en onvervalst, bestaande dat gebruikmaken hierin dat B.H. B.V. voornoemd huuroverzicht heeft gezonden aan Centraal Beheer te Apeldoorn en bestaande die valsheid hierin dat valselijk in strijd met de waarheid in voornoemd huuroverzicht stond vermeld dat de huuropbrengst excl. B.T.W. voor M.H. B.V. van/voor de panden Adres te Plaats van f 154.570,-- per jaar bedroeg, terwijl deze feitelijk f 126.991,36 per jaar bedroeg, hebbende hij, verdachte, toen en daar feitelijke leiding gegeven aan die verboden gedraging.

6 subsidiair

B.H. B.V. op 21 januari 1997 te Plaats, opzettelijk gebruik heeft gemaakt van een vals huuroverzicht - zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen - als ware dat geschrift echt en onvervalst, bestaande dat gebruik maken hierin dat B.H. B.V. voornoemd huuroverzicht heeft gezonden aan makelaar-taxateur ing. G.Th.J. V. te Plaats en bestaande die valsheid hierin dat valselijk in strijd met de waarheid in voornoemd huuroverzicht stond vermeld een huuropbrengst van/voor de panden (winkels - appartementen Adres en Plaats van f 354.489,60 per jaar, terwijl deze feitelijk geringer was, hebbende hij, verdachte, toen en daar feitelijke leiding gegeven aan die verboden gedraging.

9 subsidiair.

B VII B.V. op 15 september 1995 in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander, een huurovereenkomst bedrijfsruimte, plaatselijk bekend Adres, te Plaats (winkelruimte) - zijnde een geschrift dat bestemd was om tot bewijs van enig feit te dienen - valselijk heeft opgemaakt, immers heeft B VII B.V. en/of diens mededader valselijk in strijd met de waarheid in voornoemde huurovereenkomst opgenomen, zakelijk weergegeven:

"B VII B.V., gevestigd te Plaats, Adres, postcode, vertegenwoordigd door de heer F.J. B, verhuurt ingaande 1 november 1995 en lopende tot en met 31 oktober 2000 aan de huurder A. M, wonende te Plaats, Adres, de bedrijfsruimte, plaatselijk bekend Adres te Plaats (winkelruimte)", zulks met het oogmerk om dat geschrift als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken, hebbende hij, verdachte toen en daar feitelijke leiding gegeven aan die verboden gedraging.

Ten aanzien van het onder 1 en 2 primair bewezenverklaarde:

Opzettelijk een bij de belastingwet voorziene aangifte onjuist of onvolledig doen, terwijl daarvan het gevolg zou kunnen zijn dat te weinig belasting zou kunnen worden geheven, meermalen gepleegd.

Ten aanzien van het onder 3 bewezenverklaarde:

Valsheid in geschrift.

Ten aanzien van het onder 4 subsidiair bewezenverklaarde:

Het in een authentieke akte valse opgave doen opnemen aangaande een feit van welks waarheid de akte moet doen blijken, met het oogmerk om die akte te gebruiken of door anderen te doen gebruiken als ware zijn opgave in overeenstemming met de waarheid, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, terwijl hij feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging.

Ten aanzien van het onder 9 subsidiair bewezenverklaarde:

Medeplegen van valsheid in geschrift, begaan door een rechtspersoon, terwijl hij feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging.

De verdachte heeft voorts:

- in een ontvangstbevestiging laten opnemen dat hij een bedrag van f 206.000,-- als aanbetaling op de koopprijs van een aantal panden heeft voldaan, terwijl dit niet het geval is geweest;

- in een notariële akte laten opnemen dat de verkoopprijs van een pand f 400.000,-- bedroeg, terwijl de verkoopprijs in werkelijkheid f 570.000,-- bedroeg;

- in een huuroverzicht van de panden in Plaats te hoge huurontvangsten vermeld en dit huuroverzicht gezonden aan een financier;

- in een huuroverzicht te hoge huurontvangsten vermeld en dit huuroverzicht gezonden aan een makelaar;

- ten slotte in een huurovereenkomst bedrijfsruimte voor het pand Adres te Plaats laten opnemen dat dit pand was verhuurd, terwijl dit niet het geval was.

De verdachte heeft als middellijk aandeelhouder van B.H. B.V., waaronder B. VII B.V. valt, aan de drie laatst genoemde verboden gedragingen feitelijke leiding gegeven.

De verdachte gebruikte de ontvangstbevestiging, de beide huuroverzichten, de huurovereenkomst en de notariële akte om belasting te ontduiken, om hogere financieringen te bewerkstelligen, alsmede om de prijs van onroerend goed op te kloppen. Het hof rekent het de verdachte zwaar aan dat hij niet heeft geschroomd in een notariële akte een te lage verkoopprijs te laten opnemen, waarmee hij het vertrouwen dat in het maatschappelijk en economisch verkeer aan de bewijskracht van een notariële akte pleegt te worden ontleend heeft geschaad. De handelwijze van verdachte was erop gericht derden zand in de ogen te strooien of om de tuin te leiden, kennelijk alleen met het doel om zichzelf te verrijken ten koste van anderen.

Op grond van de thans bewezenverklaarde feiten is het hof van oordeel dat, naast het opleggen van een geldboete van € 500.000,--, een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van acht maanden een passende straf is. Met betrekking tot de duur van de op te leggen gevangenisstraf overweegt het hof dat uit de stukken en bij de behandeling in hoger beroep niet onaannemelijk is geworden dat de gezondheid van verdachte te wensen overlaat en dat een gevangenisstraf de gezondheid van de verdachte zal doen verslechteren. Op grond hiervan, en mede in aanmerking genomen dat de verdachte blijkens een hem betreffend uittreksel uit het justitieel documentatieregister niet eerder strafrechtelijk is veroordeeld, is het hof van oordeel dat de duur van de op te leggen gevangenisstraf gelijk dient te zijn aan de tijd die verdachte in voorlopige hechtenis heeft doorgebracht.

Met betrekking tot de hoogte van de op te leggen geldboete overweegt het hof als volgt:

De verdachte is ook door de fiscus ter verantwoording geroepen. Dit heeft geleid tot diverse aanslagen. Uit het rapport fiscale behandeling M. (bijlage D/997) is gebleken dat het vermogen van de verdachte per 1 januari 1996 is vastgesteld op

f ........-. Uit de stukken, waaronder de stukken die betrekking hebben op de fiscale afhandeling van de diverse aangiften en bij de behandeling in hoger beroep is niet aannemelijk geworden dat het vermogen van verdachte in die mate is verminderd of op grond van de voorgestelde aanslagen zal verminderen, dat de draagkracht van verdachte het betalen van een geldboete van € 500.000,-- niet zou toelaten.

De opgelegde straf is gegrond op de artikelen 23, 24, 24c, 47, 51, 57, 225 (oud) en 227 van

het Wetboek van Strafrecht en op artikel 68 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen.