Gerechtshof Amsterdam, 29-09-2020, ECLI:NL:GHAMS:2020:2559, 200.260.160/01

3. De kantonrechter heeft bij tussenvonnis van 25 maart 2013 aan [X] de opdracht gegeven om feiten en/of omstandigheden te bewijzen waaruit kan worden afgeleid dat VU ten tijde van het treffen van de beëindigingsregeling – op of omstreeks 21 februari 2012 – bekend was met de voorgenomen reorganisatie. Indien dit het geval was had VU dit, aldus de kantonrechter, moeten melden.

4. Bij tussenvonnis van 17 april 2014 heeft de kantonrechter geoordeeld dat [X] (nog) niet in het bewijs was geslaagd. Omdat [X] zich het recht had voorbehouden om, indien hij niet in de bewijslevering zou slagen, afgifte van het in de getuigenverklaring van [A] genoemde rapport van [B] uit januari 2012 te verlangen en [X] (nog) geen vordering op dit punt had ingesteld, is de zaak verwezen naar de rol teneinde [X] in de gelegenheid te stellen zich hieromtrent uit te laten. Vervolgens heeft [X] zijn eis vermeerderd met een vordering ex art. 843a Rv, waarbij hij de kantonrechter heeft verzocht VU te veroordelen tot het verstrekken van “het rapport dat door de heer [B] schriftelijk werd verstrekt aan de heer [A] eind januari 2012 en waarover de heer [A] als getuige heeft verklaard in deze procedure op 8 januari 2014 (zie proces-verbaal getuigenverhoor d.d. 8 januari 2014)”.

5. In het tussenvonnis van 11 september 2014 heeft de kantonrechter VU veroordeeld om een afschrift te verstrekken van ‘het rapport van [B] ’. (…) Het rapport van [B] is door VU niet verstrekt; VU heeft haar standpunt gehandhaafd dat het rapport niet bestaat. Wel heeft VU een aantal (gecensureerde) sheets overgelegd die door [B] op 1 februari 2012 zijn gebruikt bij een door hem gehouden presentatie aan de door VU opgerichte “Stuurgroep”.

6. In het eindvonnis van 18 juni 2015 heeft de kantonrechter [X] (alsnog) geslaagd geacht in het bewijs, het beroep van [X] op dwaling gehonoreerd en VU veroordeeld om aan [X] een bruto beëindigingsvergoeding te betalen van € 129.963,-, met veroordeling van VU in de proceskosten. Kort gezegd, is deze beslissing gebaseerd op het oordeel dat geen van de op de sheets vermelde en op de vergadering van 1 februari 2012 besproken scenario’s lijkt te voorzien in behoud van de buitendienstmedewerkers. De kantonrechter heeft hieruit afgeleid dat in de vergadering van de Stuurgroep de besluitvorming hoe dan ook koerste op afscheid van de buitendienst [toevoeging:], waartoe [X] behoorde. Dat het uiteindelijke besluit toch anders was dan een van deze scenario’s doet daar volgens de kantonrechter niet aan af. (…)”

Verder acht het hof nuttig op te merken dat voormelde Stuurgroep zich boog over de toekomst van VU en dat de door de getuige [B] op 1 februari 2012 aan de Stuurgroep gepresenteerde scenario’s ten aanzien van – onder meer – het cluster waartoe de buitendienstmedewerkers behoorden de volgende waren:

1. Ditzo neemt portefeuille VU/PS/HAH over;

2. gebruik van Midoffice en HAH als platform voor ASR Intermediaire Distributie;

3. verkoop VU + PoliService + Het Assuradeurenhuys.

[X] heeft in eerste aanleg – door VU niet althans onvoldoende (gemotiveerd) weersproken – gesteld dat deze scenario’s overeenkomen met de door de getuige [A] in zijn getuigenverklaring van 8 januari 2014 genoemde scenario’s, waarbij de nummering correspondeert met de zojuist vermelde:

1. het cluster opdelen en deels stabiliseren en deels liquideren;

2. het gehele cluster liquideren;

3. het gehele cluster stabiliseren en doorverkopen.

Uiteindelijk is in afwijking van deze scenario’s voor algehele bedrijfsbeëindiging en liquidatie van VU gekozen.

Met grief 1 in principaal appel betoogt VU dat de kantonrechter ten onrechte heeft geoordeeld dat de beëindigingsovereenkomst tussen partijen op 21 februari 2012 tot stand is gekomen, zulks terwijl die overeenkomst (al) op 30 november 2011 is gesloten. VU voert hiertoe aan dat de beëindigingsovereenkomst, volgens haar een vaststellingsovereenkomst als bedoeld in art. 7:900 BW, vermeldt dat de overeenkomst op 30 november 2011 is gesloten en dat deze datum onderdeel uitmaakt van de vaststellingsovereenkomst, zodat partijen daaraan gebonden zijn.

Grief 2 in principaal appel houdt in dat de kantonrechter in het vonnis van 18 juni 2015 (verder: het eindvonnis) ten onrechte heeft geoordeeld dat [X] in zijn bewijsopdracht is geslaagd en evenzeer ten onrechte het door [X] gedane beroep op dwaling heeft gehonoreerd. Bij de behandeling van deze grief zal het hof om proceseconomische redenen tevens betrekken wat [X] in voorwaardelijk incidenteel appel heeft aangevoerd.

VU verwijt de kantonrechter allereerst dat deze van koers is veranderd zonder partijen in de gelegenheid te stellen zich daarover uit te laten en aldus een zogeheten verrassingsbeslissing heeft genomen. Immers, bij het tussenvonnis van 25 maart 2013 is [X] opgedragen feiten en/of omstandigheden te bewijzen waaruit kan worden afgeleid dat VU op of omstreeks 21 februari 2012 bekend was met de voorgenomen reorganisatie, terwijl de kantonrechter in het eindvonnis heeft overwogen dat het ervoor moet worden gehouden dat in de vergadering van de Stuurgroep op 1 februari 2012 de besluitvorming hoe dan ook koerste op afscheid van de buitendienst, dat daarom op 1 februari 2012 in de kring van het bestuur van VU genoegzaam bekend was dat de toekomst van VU een reorganisatie zonder de buitendienst inhield en dat [X] dan ook moet worden geacht te zijn geslaagd in zijn bewijsopdracht.

Niet kan worden ontkend dat de kantonrechter in het eindvonnis, anders dan in het tussenvonnis van 25 maart 2013, voor de toewijsbaarheid van de vordering [X] niet van doorslaggevend belang heeft geacht of VU op of omstreeks 21 februari 2012 bekend was met de voorgenomen reorganisatie (zoals deze in feite heeft plaatsgevonden) maar of op 1 februari 2012 in de kring van het bestuur van VU genoegzaam bekend was dat de toekomst van VU een reorganisatie zonder de buitendienst inhield, welke laatste vraag de kantonrechter bevestigend heeft beantwoord. Ten opzichte van de bij het tussenvonnis van 25 maart 2013 gegeven bewijsopdracht kan dit inderdaad als, zoals VU dat noemt, een koerswijziging worden aangemerkt. In het midden kan blijven of de kantonrechter tot deze koerswijziging mocht overgaan zonder partijen in de gelegenheid te stellen zich daarover uit te laten. VU heeft immers in hoger beroep alle gelegenheid gehad dat (alsnog) te doen en daarvan overigens ook gebruik gemaakt, reden waarom zij in zoverre bij haar grief geen belang heeft.

Verder stelt VU dat uit niets blijkt dat VU op 1 februari 2012 een reorganisatiebesluit heeft genomen en dat de Stuurgroep slechts adviseerde maar niet namens VU besloot. De kantonrechter heeft dit echter niet miskend maar (in overweging 2.9 van het eindvonnis), door VU niet althans onvoldoende weersproken, overwogen dat de Stuurgroep was ingesteld met het oog op de reorganisatie, dat [B] in de vergadering (van de Stuurgroep) van 1 februari 2012 verslag deed van zijn bevindingen na een periode van enkele maanden onderzoek en dat de vergadering van de Stuurgroep niet een vertrekpunt was waar men geheel blanco ging nadenken over de toekomst van VU, maar een bespreking van de door [B] gepresenteerde scenario’s. Het hof voegt hieraan toe dat belang en gewicht van de Stuurgroep met betrekking tot de onderhavige besluitvorming ook blijken uit het feit dat [B] als getuige heeft verklaard over een op donderdag 29 maart 2012 door de Stuurgroep genomen ‘richtinggevend besluit’ dat inhield dat VU zou worden geliquideerd en dat hij de maandag erop (2 april 2012; hof) door [C] is gebeld met de mededeling dat de Raad van Bestuur van ASR (het moederbedrijf van VU; hof) met de liquidatie van VU ‘akkoord was gegaan’. Dit wordt ondersteund door de getuigenverklaring van [C] , lid van genoemde Raad van Bestuur en van de Stuurgroep, waar deze inhoudt dat de verklaring van [B] over het ‘richtinggevend besluit’ ‘wel (zal) kloppen’. VU heeft de juistheid van deze getuigenverklaringen niet betwist. De snelle besluitvorming van de Raad van Bestuur laat zich slechts verklaren door het zwaarwegend belang van het advies/de keuze van de Stuurgroep. Mede gelet op het feit dat [C] lid was van de Raad van Bestuur heeft VU evenmin (voldoende gemotiveerd) betwist dat op 1 februari 2012 in de kring van de Raad van Bestuur de inhoud van de door [B] aan de Stuurgroep gepresenteerde scenario’s genoegzaam bekend was, evenals de gevolgen daarvan voor de buitendienst. Het moge zo zijn dat de Raad van Bestuur op 1 februari 2012 (nog) niets had besloten (en dus ook niet dat de toekomst van VU een reorganisatie zonder buitendienst inhield), maar gezien al hetgeen zojuist is overwogen, had het op de weg van VU gelegen duidelijk te maken dat en waarom op 1 februari 2012 voor de Raad van Bestuur het behoud van de buitendienst nog een reële optie zou zijn. Dat heeft VU echter niet gedaan. Dit klemt te meer omdat ook het uiteindelijk genomen en van voormelde drie scenario’s afwijkende besluit tot bedrijfsbeëindiging en liquidatie van VU impliceerde dat de buitendienst niet behouden bleef. VU stelt nog wel dat [B] nog tot in maart 2012 bezig is geweest met een potentiële koper van de vennootschappen, maar zij heeft onvoldoende duidelijk weerlegd wat de kantonrechter onder 2.10 van het eindvonnis heeft overwogen, te weten dat de mogelijkheid dat een potentiële koper de loondienst (juist wel) zou willen overnemen “beter als een deus ex machina [vrij vertaald: konijn uit de hoge hoed; hof] (kan) worden geduid dan als een reële optie”.

Het hof oordeelt voorts op grond van al het voorgaande dat ten tijde van het sluiten van de beëindigingsovereenkomst, kort gezegd, het (hoe dan ook) afstoten van de buitendienst van VU (en dus het overtollig worden van [X] ) – anders dan VU meent – niet een ‘uitsluitend toekomstige omstandigheid’ was in de zin van art. 6:228 lid 2 BW.

In het midden kan blijven of, zoals VU stelt, op 1 februari 2012 door – begrijpt het hof – de ter zake bij VU beslissingsbevoegde personen nog niet werd gedacht aan beëindiging van de arbeidsovereenkomst van (onder anderen) [X] met toekenning van een vergoeding met factor C=1. Waar het in het kader van de onderhavige bewijslevering om gaat is, dat ten tijde van het sluiten van de beëindigingsovereenkomst, op 21 februari 2012, bij VU bekend was dat er een gerede kans was dat de buitendienst zou worden afgestoten en dat de betrokken werknemers, waaronder [X] , als gevolg daarvan zouden worden ontslagen. Niet gesteld of gebleken is dat VU ook maar heeft overwogen om de vanwege de reorganisatie af te vloeien werknemers in het geheel geen beëindigingsvergoeding aan te bieden. Bovendien heeft [B] , gelet op de overgelegde sheets, bij het presenteren van zijn scenario’s met afvloeiingskosten rekening gehouden. Nu op de reorganisatie waartoe in april 2012 besloten werd, het Sociaal Plan met een oorspronkelijke looptijd van 1 juni 2010 tot 1 juni 2011 van toepassing werd verklaard, en in dat Sociaal Plan de kantonrechtersformule met correctiefactor C=1 toepasselijk was, gaat het hof er bij gebreke van contra-indicaties van uit dat ook VU voorjaar 2012 steeds voor ogen heeft gehad in geval van een reorganisatie een ontslagvergoeding gebaseerd op de kantonrechtersformule met correctiefactor C=1 te zullen moeten betalen.

Op grond van al het voorgaande is het oordeel van het hof dat de kantonrechter terecht [X] geslaagd heeft geacht in diens bewijslevering en evenzeer terecht het door [X] gedane beroep op dwaling heeft gehonoreerd. De grief faalt dus. Alle overige door partijen in dit verband aangevoerde maar niet behandelde stellingen kunnen onbesproken blijven, evenals die welke betrekking hebben op de andere door [X] gestelde grondslagen van zijn vordering, te weten misbruik van omstandigheden, bedrog en de derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid.

Voor zover VU wederom betoogt dat [X] de beëindigingsovereenkomst ook (op dezelfde voorwaarden) zou hebben gesloten, indien hij van de juiste feitelijke situatie op de hoogte zou zijn geweest, verwijst het hof kortheidshalve naar hetgeen het ter zake onder 3.4.9 heeft geoordeeld.

VU stelt dat, in het geval partijen de beëindigingsovereenkomst niet zouden hebben gesloten, de kantonrechter de arbeidsovereenkomst vóór 1 april 2012 (de datum waarop het dienstverband ingevolge de beëindigingsovereenkomst eindigde) zou hebben ontbonden zonder toekenning aan [X] van een vergoeding, althans onder toekenning van een zeer bescheiden vergoeding. Het hof begrijpt VU aldus dat zij stelt ‘een zodanig sterk dossier’ met betrekking tot [X] te hebben gehad dat zij zelf met succes een ontbindingsverzoek zou hebben ingediend, met voormeld resultaat. Echter, in het licht van de omstandigheid dat VU in augustus 2011 geen tegenverzoek tot ontbinding heeft gedaan en evenmin (daarna) een dergelijk verzoek heeft ingediend voordat [X] het initiatief tot de beëindigingsovereenkomst nam, acht het hof deze stelling onaannemelijk en in ieder geval onvoldoende toegelicht.

Ten slotte valt bij gebreke aan een genoegzame toelichting door VU niet in te zien waarom het feit dat [X] na 1 april 2012 een (WW-)uitkering heeft ontvangen zou moeten leiden tot een lagere beëindigingsvergoeding dan op basis van C=1.

Na cassatie en verwijzing vorderen de erven tevens een verklaring voor recht dat de wijziging van de (beëindigings)overeenkomst (met terugwerkende kracht) intreedt op 21 februari 2012, alsmede de veroordeling van VU tot betaling aan hen van de wettelijke rente over de toegewezen beëindigingsvergoeding vanaf die datum.

Het hof oordeelt hierover als volgt. Met de toewijzing van de door [X] gevorderde beëindigingsvergoeding heeft de kantonrechter op de voet van art. 6:230 lid 2 BW in plaats van de vernietiging ervan wegens dwaling de gevolgen van de beëindigingsovereenkomst gewijzigd ter opheffing van het nadeel dat [X] heeft geleden als gevolg van de instandhouding ervan. Er bestaat geen aanleiding te oordelen dat [X] , indien VU hem vóór het sluiten van de beëindigingsovereenkomst juist zou hebben ingelicht, op 21 februari 2012 al aanspraak had kunnen maken op de onderhavige beëindigingsvergoeding. Wel is dit het geval vanaf 29 juni 2012, de dag van de inleidende dagvaarding, omdat [X] toen betaling door VU van de beëindigingsvergoeding heeft gevorderd. Daarom zal het hof de door de erven gevorderde wettelijke rente vanaf die datum toewijzen. De verplichting van VU om de erven wettelijke rente te betalen is als zodanig geen gevorderde opheffing van het in art. 6:230 BW bedoelde nadeel, maar vloeit voort uit het niet nakomen van de verplichting van VU [X] de door hem gevorderde beëindigingsvergoeding te betalen. Reeds daarom is de desbetreffende vordering van de erven, anders dan VU meent, niet verjaard. Gezien het voorgaande hebben de erven echter geen belang bij de zojuist weergegeven verklaring voor recht, ook niet als hierbij van 29 juni 2012 in plaats van 21 februari 2012 wordt uitgegaan. Deze vordering is immers klaarblijkelijk alleen ingegeven door de wens van de erven op wettelijke rente aanspraak te kunnen maken en zal daarom bij gebrek aan belang worden afgewezen.