Gerechtshof Amsterdam, 19-07-2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:2080, 200.300.335/01

In de hoofdzaak gaat het in de kern om de vraag of de taxichauffeurs die gebruik maken van de Uber-app aangemerkt kunnen worden als werknemers van Uber in de zin van artikel 7:610 e.v. van het Burgerlijk Wetboek. Indien dat het geval is, zou dat onder meer betekenen dat Uber gebonden is aan de CAO en deze moet naleven. In het bestreden vonnis is deze vraag bevestigend beantwoord en is voor recht verklaard dat voor de periodes dat de CAO algemeen verbindend verklaard is (geweest), de arbeidsvoorwaarden van de CAO van toepassing zijn op de chauffeurs die zich in persoon jegens Uber hebben verbonden om personen met een personenauto te vervoeren over de weg. Uber is bij dat vonnis veroordeeld om voor de hiervoor bedoelde periodes de CAO integraal na te leven jegens de betreffende chauffeurs. Voorts is Uber veroordeeld een schadevergoeding aan FNV te betalen en is zij veroordeeld in de kosten van het geding. Ten aanzien van de veroordelingen is het vonnis, op vordering van FNV en zonder motivering, uitvoerbaar bij voorraad verklaard. Uber vordert op grond van artikel 351 Rv dat de tenuitvoerlegging van het bestreden vonnis geschorst wordt.

Uber vordert in haar memorie weliswaar schorsing van de tenuitvoerlegging van het gehele bestreden vonnis, maar niet in geschil is dat Uber de hiervoor bedoelde schadevergoeding en proceskosten reeds aan FNV heeft betaald. Ook staat vast dat de in het bestreden vonnis vervatte uitvoerbaarverklaring geen betrekking heeft op de onder I van het dictum gegeven verklaring voor recht. De incidentele vordering heeft dan ook, naar Uber bovendien ter zitting desgevraagd heeft bevestigd, alleen betrekking op de veroordeling tot naleving van de CAO (onder II van het dictum van het bestreden vonnis).

Bij de beoordeling van een vordering tot schorsing van de tenuitvoerlegging van een vonnis waarin over de uitvoerbaarheid bij voorraad ongemotiveerd is beslist (zoals hier het geval is), stelt het hof het volgende voorop (vgl. HR 20 december 2019, ECLI:NL:HR:2019:2026). Uitgangspunt is dat een uitgesproken veroordeling, hangende een hogere voorziening, uitvoerbaar dient te zijn en ten uitvoer kan worden gelegd. Afwijking van dit uitgangspunt kan worden gerechtvaardigd door omstandigheden die meebrengen dat het belang van de veroordeelde bij behoud van de bestaande toestand zolang niet op het door hem ingestelde rechtsmiddel is beslist, ook gegeven dit uitgangspunt, zwaarder weegt dan het belang van degene die de veroordeling in de ten uitvoer te leggen uitspraak heeft verkregen, bij de uitvoerbaarheid bij voorraad daarvan. Bij de toepassing van deze maatstaf moet worden uitgegaan van de beslissingen in de ten uitvoer te leggen uitspraak en van de daaraan ten grondslag liggende vaststellingen en oordelen, en blijft de kans van slagen van het tegen die beslissing aangewende rechtsmiddel buiten beschouwing, met dien verstande dat de rechter in zijn oordeelsvorming kan betrekken of de ten uitvoer te leggen beslissing(en) berust(en) op een kennelijke misslag.

Ter onderbouwing van haar vordering heeft Uber het volgende aangevoerd. Als de tenuitvoerlegging van het bestreden vonnis niet wordt geschorst, dreigen de gevolgen daarvan onomkeerbaar te worden, ook als dit hof later het bestreden vonnis vernietigt. Uber zal een taxivergunning moeten aanvragen, waardoor haar regulatoire positie zal wijzigen, hetgeen weer tot verschillende andere regulatoire problemen zal leiden. Zij moet de zelfstandige taxiondernemers in dienst nemen en een formeel arbeidscontract aanbieden. Zij dient voorts inkomstenbelasting, loonheffingen en sociale premies af te dragen. Ook zal haar positie ten aanzien van verschuldigdheid van btw wijzigen. Dit alles zal niet dan wel moeilijk ongedaan gemaakt kunnen worden. Het is voor Uber feitelijk en technisch niet mogelijk om te voldoen aan het bestreden vonnis. Zij heeft in dat kader reeds een (afgewezen) dispensatieverzoek gedaan aan de partijen bij de CAO, onder meer omdat de met de taxiondernemers overeengekomen vrijheden met betrekking tot bijvoorbeeld het al dan niet accepteren van een rit of het tegelijkertijd gebruiken van meerdere taxi-apps niet stroken met de CAO, maar ook niet simpelweg eenzijdig te wijzigen zijn. Ook stelt Uber dat de arbeidstijd niet kan worden vastgesteld, de arbeidsomvang niet kan worden afgesproken, het begrip verloonde tijd niet aansluit op de Uber-app en zij geen gegevens kan verkrijgen om de verloonde tijd vast te stellen omdat daarvoor toegang tot de boordcomputer van de taxi nodig is, wat Uber niet heeft. FNV heeft volgens Uber geen belang dat tussentijdse tenuitvoerlegging rechtvaardigt, terwijl Uber enorme schade zal lijden omdat: (i) zij haar model op stel en sprong tegen grote kosten moet omgooien, (ii) zij bij winst in de hoofdzaak een enorm restitutierisico loopt omdat ze dan bij duizenden verschillende partijen bedragen moet terughalen en (iii) de hoofdveroordeling volstrekt onbepaald is waardoor zich vrijwel zeker vele (executie)geschillen zullen voordoen.

[appellant sub 1] c.s. hebben er onder meer op gewezen dat indien de tenuitvoerlegging van het bestreden vonnis niet geschorst wordt, de gevolgen daarvan voor hen feitelijk onomkeerbaar zijn en dat zij grote financiële schade zullen lijden. Zij worden dan immers gedwongen om als werknemer werkzaam te zijn indien zij gebruik blijven maken van de Uber-app, hetgeen voor hen onwerkbaar en onwenselijk is. Zij verliezen daarmee de vrijheid om te wisselen van app of om hun eigen klantenkring te bedienen gedurende de tijd dat ze ingeroosterd zijn bij Uber. Zij kunnen dan ook niet meer zelf bepalen of zij ritten wel of niet accepteren, omdat zij dan onderworpen zijn aan het instructierecht van Uber. Dit betekent dat zij gedwongen zijn om ofwel hun dienstverlening via andere apps en aan hun eigen klantenkring te staken, ofwel niet langer gebruik te maken van de Uber-app. Daardoor zullen hun inkomsten dalen. Bovendien zullen zij fiscaal behandeld moeten worden als werknemers, hetgeen mogelijk betekent dat zij met terugwerkende kracht loonbelasting moeten afdragen. Zij verliezen voorts de mogelijkheid om diverse aftrekposten ten laste van hun bedrijfsresultaat te brengen, terwijl bepaalde kosten die de chauffeurs maken ten behoeve van hun zelfstandige onderneming in ieder geval voor enige tijd nog door zullen lopen.

FNV brengt daartegen het volgende in. In eerste aanleg zijn de door Uber gestelde uitvoeringsproblemen al meegewogen in het oordeel. Voorts heeft de CEO van Uber zelf aangegeven dat Uber prima uit de voeten kan met een model waarin de chauffeurs werknemers zijn. De door Uber gestelde uitvoeringsproblemen zijn door Uber zelf gecreëerd in de keuzes die zij als ondernemer heeft gemaakt. Die keuzes hebben geleid tot een situatie waarin de wet niet nagekomen wordt. Dat is het probleem van Uber. Het kan niet zo zijn dat een vonnis van een rechter en de wetten in een land moeten wijken voor het verdienmodel van een multinational. Het feit dat Uber naar eigen zeggen veel tijd nodig heeft om aan een vonnis van deze strekking te kunnen voldoen maakt volgens FNV juist dat er alle aanleiding is daarmee op de kortst mogelijke termijn te beginnen. FNV meent dat de stellingen van Uber over restitutierisico’s innerlijk tegenstrijdig zijn. Uber stelt enerzijds dat de chauffeurs slechter af zijn met het vonnis. Anderzijds stelt zij dat zij in het geval zij in de procedure in hoger beroep alsnog gelijk zou krijgen, bij alle chauffeurs het teveel betaalde moet terugvorderen. Uber zal in ieder geval de nodige premies werknemersverzekeringen, pensioenen en belastingen moeten afdragen. Ten aanzien van die betalingen is er geen restitutierisico. De belastingdienst en het UWV bieden wel verhaal. Het is een feit van algemene bekendheid dat Uber in alle rechtszaken die wereldwijd tot nu toe hebben gediend, traineert en doorzet tot de hoogste instanties. Dergelijk gedrag dient niet te worden beloond door de tenuitvoerlegging van het bestreden vonnis te schorsen. Dat Uber zich niet houdt aan uitspraken van rechters straalt ook zeer negatief af op FNV. FNV kan zo nog jaren procederen tegemoet zien, forse bedragen uitgeven aan interne personeelskosten, advieskosten en advocaatkosten en daarna alsnog een lang traject tegemoet zien waarin Uber zich dan kennelijk aan de algemeen verbindend verklaarde CAO gaat houden.

FNV, zo oordeelt het hof, heeft geen voldoende concreet en zwaarwegend belang bij onmiddellijke tenuitvoerlegging van het bestreden vonnis naar voren gebracht. Het hof onderschrijft uiteraard de stelling van FNV dat de wet nageleefd moet worden en dat een veroordeelde in beginsel aan een tegen hem gewezen vonnis moet voldoen. Maar het staat een veroordeelde ook vrij om zich binnen de grenzen van de wet te verzetten tegen dat vonnis. De wet biedt met artikel 351 Rv de mogelijkheid om schorsing van de tenuitvoerlegging van een vonnis te vorderen en Uber mag deze mogelijkheid benutten. Hoe Uber in andere landen omgaat met tegen haar gerichte rechterlijke uitspraken is voor deze procedure niet van belang. De stelling van FNV dat een schorsing van de tenuitvoerlegging “zeer negatief op haar afstraalt”, maakt, wat hier ook van zij, dit niet anders.

Gelet op het voorgaande zal het hof de vordering van Uber tot schorsing van de tenuitvoerlegging van punt II van het dictum van het bestreden vonnis (veroordeling tot naleving van de CAO) toewijzen, met dien verstande dat het hof, zoals gebruikelijk en anders dan Uber vordert, zal bepalen dat de schorsing geldt totdat eindarrest zal zijn gewezen. Uber heeft niet althans niet voldoende duidelijk gemaakt waarom in dit geval een verlenging aangewezen is en het hof ziet ook geen aanleiding daarvoor, te meer omdat een dergelijke verlenging het eindarrest in de hoofdzaak zou kunnen doorkruisen.

Het hof benadrukt dat het voorgaande, conform de maatstaf zoals verwoord in 2.3, op geen enkele wijze kan worden opgevat als een aanwijzing voor de kans van slagen van het hoger beroep van Uber in de hoofdzaak. Het gaat thans slechts om de vraag of Uber hangende dit hoger beroep aan het bestreden vonnis moet voldoen.

De toewijzing van de vordering tot schorsing van de tenuitvoerlegging van (een gedeelte van) het bestreden vonnis impliceert dat FNV bij de provisionele vordering tot het opleggen van een dwangsom geen belang heeft, zodat deze vordering zal worden afgewezen.

Een beslissing over de proceskosten van beide incidenten zal worden aangehouden tot het eindarrest in de hoofdzaak.

Omdat daarin inmiddels door Uber en [appellant sub 1] c.s. van grieven is gediend, zal de hoofdzaak naar de rol worden verwezen voor het indienen van een memorie van antwoord door FNV.