Gerechtshof Amsterdam, 29-03-2022, ECLI:NL:GHAMS:2022:934, 200.289.903/01

In eerste aanleg heeft [appellant] de kantonrechter verzocht, kort gezegd, om:

( i) te verklaren voor recht dat geen sprake is van een ontslag c.q. opzegging in arbeidsrechtelijke zin en dat [appellant] nog steeds in dienst is van SIO;

( v) SIO te veroordelen om [appellant] weer toe te laten tot zijn gebruikelijke werkzaamheden op straffe van verbeurte van een dwangsom;

[appellant] heeft daartoe aangevoerd, samengevat, dat het ontslag onrechtmatig is, omdat er geen dringende reden aan ten grondslag ligt. De (on)geldigheid van de bestuursbesluiten tot schorsing en ontslag van [appellant] als bestuurder is nog onderwerp van verschillende procedures. Volgens [appellant] is er geen sprake van een verstoorde arbeidsverhouding en geen arbeidsconflict, maar slechts een conflict tussen de bestuurders van SIO (een bestuurscrisis).

Bij de bestreden beschikking heeft de kantonrechter de verzoeken van [appellant] afgewezen. Daartoe heeft hij onder meer geoordeeld dat het ontslag op staande voet berust op een dringende reden, die dat ontslag zelfstandig kan dragen, namelijk de weigering tot afgifte, door [appellant] , van de onder 2.8 genoemde zaken. Met name het niet tijdig afgeven van de zaken en gegevens die nodig waren voor toegang tot de bankrekeningen van SIO heeft ernstige problemen voor de school veroorzaakt, in het bijzonder ten aanzien van de betaling van salarissen van de medewerkers van de school voor de maand juni 2020. Daarmee heeft [appellant] in strijd gehandeld met de duidelijke instructie van zijn werkgever ter zake in de brief van 25 mei 2020, aldus de kantonrechter. Dit valt [appellant] ernstig aan te rekenen aangezien hij in zijn positie heeft moeten voorzien dat hij de school in grote moeilijkheden zou brengen door geen gehoor te geven aan deze instructie. [appellant] heeft geen aanvaardbare verklaring voor de weigering tot afgifte naar voren gebracht, aldus de kantonrechter. Verder heeft de kantonrechter overwogen dat het ontslag onder de gegeven omstandigheden als onverwijld is aan te merken. Tegen deze beslissing en de daaraan ten grondslag gelegde motivering komt [appellant] met zijn grieven op.

Met zijn eerste grief richt [appellant] zich tegen het oordeel van de kantonrechter dat de weigering tot afgifte van de onder 2.8 genoemde bescheiden een dringende reden vormt die het ontslag op staande voet zelfstandig kan dragen. In de eerste plaats heeft [appellant] afgifte niet geweigerd: [appellant] heeft wel degelijk deze bescheiden ingeleverd, en wel op 12 juni 2020, voor 18:00 uur. Op die datum heeft hij onder meer bankpasjes, codes, sleutels en bankcodes afgegeven bij de advocaat van SIO. In de tweede plaats kan hem niet worden verweten dat hij niet eerder dan op 12 juni 2020 de bescheiden heeft ingeleverd: hij heeft zich niet bij de schorsing willen neerleggen en hij was in een juridische strijd met [bestuursvoorzitter] verwikkeld. Voor de beoordeling van het ontslag op staande voet is de situatie op 2 juni 2020 beslissend. Onjuist is ook de overweging dat het niet (tijdig) afgeven tot ernstige problemen heeft geleid. Het probleem was gelegen in het feit dat SIO met de verstrekte bankgegevens geen toegang kon krijgen tot de bankrekeningen. Het valt [appellant] niet aan te rekenen dat SIO die toegang niet kreeg. Voorts bestrijdt [appellant] de overweging van de kantonrechter dat de school met de betaling van de salarissen in de knel is gekomen. Ten tijde van de overboeking van € 100.000,00 door [appellant] van de ING rekening naar de Bunq rekening stond er nog € 180.000,00 op de ING-rekening. Op 22 juni 2020 kwam daar een subsidie van € 240.000,00 bij. Dit was ruimschoots voldoende om aan de lopende verplichtingen te voldoen. Tot slot is de overweging van de kantonrechter dat de handelwijze van [appellant] kennelijk is ingegeven als wapen van de machtsstrijd tussen de bestuurders louter speculatief. Dit alles levert geen dringende reden in de zin van artikel 7:677 BW op, aldus steeds [appellant] .

SIO voert aan dat het niet direct voldoen aan de instructie van 25 mei 2020 wel een voldoende dragende grond vormt. Zij wijst erop dat [appellant] eerst op 12 juni 2020 is overgegaan tot het afgeven van de onder 2.8 genoemde zaken, maar alleen als gevolg van het vonnis van de voorzieningenrechter van 10 juni 2020. Het ging dus om een ‘hardnekkig weigeren van een redelijke opdracht’. SIO handhaaft haar stelling dat het niet afgeven van de bescheiden tot grote problemen voor SIO heeft geleid, in het bijzonder bij de uitbetaling van de salarissen van het personeel eind juni 2020. [appellant] heeft niets gedaan om SIO hulp te bieden bij de toegang tot de bankrekeningen. Dat het saldo op de ING-rekening toereikend was om de salarissen te betalen, is volgens SIO niet relevant. Het enige relevante is dat SIO door toedoen van [appellant] lange tijd geen toegang heeft gehad tot de bankrekeningen. Als subsidiair verweer tegen de grief voert SIO aan dat zelfs als de weigering om te voldoen aan de instructie op zichzelf geen dringende reden oplevert, de combinatie met de overige twee redenen (het doorsluizen van de camerabeelden en het veroorzaken van angst bij meerdere betrokkenen dat ook van hen beelden zijn vastgelegd) als een dringende reden moet worden aangemerkt die het ontslag op staande voet rechtvaardigt.

Uit het voorgaande volgt dat het niet overhandigen van de onder 2.8 genoemde zaken geen dringende reden vormt in de zin van artikel 7:678 BW en dat de twee andere aan het ontslag op staande voet ten grondslag gelegde redenen niet zijn komen vast te staan. Daarmee is, hoe de ontslagbrief van 2 juni 2020 ook moet worden gelezen, geen sprake van een geldige dringende reden, hetgeen betekent dat de eerste grief slaagt. Gelet hierop heeft [appellant] geen belang meer bij bespreking van de tweede grief, waarmee hij betoogt dat het ontslag niet onverwijld is gegeven. Ten overvloede overweegt het hof dat niet geoordeeld kan worden dat SIO de arbeidsovereenkomst onverwijld heeft opgezegd nadat de door SIO gestelde gronden voor het ontslag zich hadden voorgedaan. Immers, de 24 uur waarbinnen [appellant] de genoemde zaken had moeten inleveren verstreken reeds op 26 mei 2020 en uit een aangifte van [bestuursvoorzitter] blijkt dat hij al op 26 mei 2020 op de hoogte was van het verschijnen van de camerabeelden op Facebook. SIO heeft onvoldoende gemotiveerd waarom er vervolgens nog zeven dagen moesten verstrijken alvorens zij tot het ontslag op staande voet overging. Dat er een bestuurscrisis gaande was en dat [bestuursvoorzitter] in die week druk doende was met het ontslag van [secretaris-penningmeester] , zoals hij desgevraagd ter zitting in hoger beroep heeft verklaard, rechtvaardigen deze vertraging niet. Ook de tweede grief slaagt dus.

Op de voet van 7:683 lid 3 BW kan het hof, indien hij van oordeel is dat het verzoek van de werknemer om vernietiging van de opzegging ten onrechte is afgewezen, de werkgever veroordelen de arbeidsovereenkomst te herstellen of aan de werknemer een billijke vergoeding toekennen, hetgeen [appellant] in hoger beroep primair respectievelijk subsidiair heeft verzocht. Het hof zal onder 3.11 op deze verzoeken van [appellant] nader ingaan.

Vanwege de devolutieve werking van het hoger beroep komt het hof ook nog toe aan het in eerste aanleg ingediende voorwaardelijke tegenverzoek van SIO om de arbeidsovereenkomst te ontbinden op de zogenoemde e-, g-, h- dan wel i-grond, zoals toegelicht in de punten 7.1 tot en met 7.61 van het verweerschrift in eerste aanleg. SIO heeft evenwel geen belang bij verdere bespreking van dit tegenverzoek, omdat het hof, zoals hierna zal worden toegelicht, geen grond ziet voor herstel van de arbeidsovereenkomst.

In hoger beroep heeft [appellant] verzocht om herstel van de arbeidsovereenkomst met terugwerkende kracht per 2 juni 2020, althans veroordeling van SIO tot herstel daarvan.

SIO voert primair aan dat artikel 2:298a lid 1 BW daaraan thans in de weg staat. Subsidiair voert SIO aan dat er diverse omstandigheden zijn, genoemd bij de toelichting van haar tegenverzoek in eerste aanleg, die ontbinding van de arbeidsovereenkomst rechtvaardigen en zich dus ook verzetten tegen herstel daarvan.

Het hof stelt allereerst vast dat [appellant] zijn in het beroepschrift vervatte verzoek om herstel van de arbeidsovereenkomst in de loop van de procedure in hoger beroep eerst heeft ingetrokken en vervolgens weer heeft doen herleven. Aangezien SIO zowel in haar verweerschrift in hoger beroep als ter zitting inhoudelijk is ingegaan op het verzoek om herstel en geen bezwaren heeft geuit tegen de vermeerdering van het verzoek van [appellant] en het hof ook overigens geen strijd met de goede procesorde aanwezig acht, zal het hof dit opnieuw ingediende verzoek inhoudelijk beoordelen.

Het hof is van oordeel dat het verzoek van [appellant] niet voor toewijzing in aanmerking komt. Zoals SIO in eerste aanleg reeds naar voren heeft gebracht en door [appellant] niet voldoende gemotiveerd is betwist, bestaat er geen twijfel dat de arbeidsrelatie tussen SIO en [appellant] permanent is verstoord. [appellant] heeft dit ter zitting in hoger beroep met zoveel woorden erkend (in punt 2.11 van de pleitaantekeningen). Reeds gedurende lange tijd hebben partijen over en weer vele beschuldigingen jegens elkander geuit, waarbij beide partijen zich hebben bediend van allerlei zeer negatieve kwalificaties over de ander en in hun strijd ook personeel van SIO en/of ouders van de leerlingen hebben betrokken. Het hof acht daarmee termen aanwezig om, in plaats van herstel van de arbeidsovereenkomst, een billijke vergoeding toe te kennen. De vraag of artikel 2:298a lid 1 BW aan herstel van de arbeidsovereenkomst in de weg staat behoeft gelet hierop niet te worden beantwoord.

Subsidiair verzoekt [appellant] om toekenning van een billijke vergoeding op grond van artikel 7:683 lid 3 BW. Uitgaande van een jaarsalaris van € 99.359,00 bruto verzoekt hij om een billijke vergoeding van het vijfvoudige. (€ 496.795,00). Hij wijst erop dat hij nimmer heeft gedisfunctioneerd, dat het voor hem niet eenvoudig is om een passende functie op de arbeidsmarkt te vinden gezien de trial by media die heeft plaatsgevonden, dat er geen vacatures zijn voor een vergelijkbare positie, dat hij geen andere inkomsten geniet, dat hij in zijn goede reputatie is geschaad en dat SIO ernstig verwijtbaar heeft gehandeld door hem op oneigenlijke gronden te ontslaan, althans als werkgever niet zorgvuldig heeft gehandeld.

SIO voert aan dat de door [appellant] verzochte billijke vergoeding een onmiddellijk faillissement van SIO en daarmee het einde van de school betekent. Zij stelt daarnaast dat [appellant] ernstig verwijtbaar heeft gehandeld, hetgeen een grond voor ontbinding van de arbeidsovereenkomst had opgeleverd. Zo’n ontbinding was kort na 2 juni 2020 onvermijdelijk geweest. [appellant] heeft zelf de media aandacht gegenereerd. Er zijn de nodige vacatures voor [functie] in het onderwijs. Dat [appellant] geen andere inkomsten geniet, acht SIO ongeloofwaardig.

Volgens vaste rechtspraak dient een op de voet van artikel 7:683 lid 3 BW toe te kennen billijke vergoeding als een alternatief voor herstel van de arbeidsovereenkomst (Kamerstukken I, 2013/14, 33818, C, p. 115). Het ligt daarom in de rede dat de appelrechter bij de bepaling van de hoogte van een op de voet van die bepaling toe te kennen billijke vergoeding de gevolgen voor de werknemer van het verlies van de arbeidsovereenkomst betrekt. Die gevolgen worden naar hun aard mede bepaald door, zoals het hof het heeft uitgedrukt, de ‘waarde’ die de arbeidsovereenkomst voor de werknemer had. Daarnaast dient de appelrechter bij het vaststellen van een billijke vergoeding op de voet van artikel 7:683 lid 3 BW ook de overige omstandigheden van het geval in aanmerking te nemen. Een van die omstandigheden is de (mate van) eventuele verwijtbaarheid van het handelen of nalaten van de werkgever dan wel het ontbreken daarvan. Voorts kunnen ook de (overige) gezichtspunten, genoemd in HR 30 juni 2017, ECLI:NL:HR:2017:1187, NJ 2017/298, 3.4.4 en 3.4.5 (New Hairstyle), bij het vaststellen van een billijke vergoeding op de voet van artikel 7:683 lid 3 BW toepassing vinden.

Zoals het hof hiervoor (in 3.14) reeds heeft overwogen, was er ten tijde van het ontslag op staande voet een ernstige verstoring van de arbeidsrelatie. Het lag zeer voor de hand dat SIO, als zij [appellant] niet op 2 juni 2020 op staande voet had ontslagen, spoedig daarna was overgegaan tot het indienen van een verzoek tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst op de zogenoemde g-grond en daarin was geslaagd. De ‘waarde’ die de arbeidsovereenkomst voor [appellant] op 2 juni 2020 had besloeg dus niet meer dan een voortzetting daarvan gedurende enkele maanden. Daartegenover staat dat [appellant] op 2 juni 2020 weliswaar nog geen drie jaar in dienst was van SIO maar zich wel al gedurende tien jaar intensief had ingezet voor de oprichting van de school. Voor [appellant] betekende de school zijn levenswerk. Verder valt het SIO aan te rekenen dat ze een onmiddellijk ontslag van [appellant] op onjuiste gronden, waaronder niet hard gemaakte beschuldigingen, heeft geprobeerd te forceren. Zoals hiervoor (in 3.7.1-3.7.4) is overwogen viel het niet onmiddellijk voldoen aan de instructie hem niet aan te rekenen en zijn de overige gedragingen die aan [appellant] worden verweten niet vast komen te staan. Het is het hof duidelijk geworden dat [appellant] door deze beschuldigingen publieke beschadiging heeft opgelopen en dat aannemelijk is dat hij door deze beschuldigingen hinder zal ondervinden bij het vinden van een nieuwe vergelijkbare functie. Tegelijk heeft [appellant] in het kader van de door hem verzochte billijke vergoeding ook duidelijk te kennen gegeven dat hij de school staande wil houden. Ook volgens [appellant] moet het belang van de school dus worden meegewogen. Dit alles in aanmerking nemende alsmede dat [appellant] geen aanspraak heeft gemaakt op een transitievergoeding acht het hof een billijke vergoeding van € 100.000,00 bruto, overeenkomend met ongeveer één jaarsalaris, in de gegeven omstandigheden passend.

De slotsom is dat de grieven slagen. De beschikking waarvan beroep zal worden vernietigd. Het in hoger beroep gedane verzoek van [appellant] om herstel van de arbeidsovereenkomst zal worden afgewezen. Het verzoek om een billijke vergoeding zal gedeeltelijk worden toegewezen, een en ander als hierna te melden. SIO zal als in het ongelijk gestelde partij worden verwezen in de kosten van het geding in beide instanties, met nakosten en wettelijke rente.