Gerechtshof Den Haag, 30-01-2024, ECLI:NL:GHDHA:2024:73, 200.313.974/01
Gerechtshof Den Haag, 30-01-2024, ECLI:NL:GHDHA:2024:73, 200.313.974/01
Gegevens
- Instantie
- Gerechtshof Den Haag
- Datum uitspraak
- 30 januari 2024
- Datum publicatie
- 30 januari 2024
- ECLI
- ECLI:NL:GHDHA:2024:73
- Formele relaties
- Na verwijzing door: ECLI:NL:HR:2021:527
- Zaaknummer
- 200.313.974/01
Inhoudsindicatie
Pensioenrecht; werkingssfeer; Booking.com is hoofdzakelijk een '(online) reisagent' als bedoeld in het verplichtstellingsbesluit, en is voor de pensioenregeling van haar medewerkers verplicht deel te nemen in de pensioenregeling van de bedrijfstak Reisbranche.
Uitspraak
Civiel recht
Team Handel
Zaaknummer : 200.313.974/01
Zaaknummer Hoge Raad : 19/04002
Zaaknummer gerechtshof Amsterdam : 200.208.832/01
Zaaknummer rechtbank : CV EXPL 15-14703
Arrest na verwijzing van 30 januari 2024
in de zaak van
Stichting Pensioenfonds PGB, rechtsopvolgster van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Reisbranche,
gevestigd in Amsterdam,
appellante,
advocaat: mr. T. Stouten te Rotterdam,
tegen
Booking.com B.V.,
gevestigd in Amsterdam,
verweerster,
advocaat: mr. S.F. Sagel te Amsterdam.
Het hof zal partijen hierna PGB, Bpf Reisbranche en Booking.com noemen.
1 De zaak in het kort
Kernvraag in deze zaak is of Booking.com voor de pensioenregeling van haar medewerkers verplicht is deel te nemen in de pensioenregeling van de bedrijfstak Reisbranche, tot 1 januari 2021 uitgevoerd door Bpf Reisbranche en sindsdien uitgevoerd door PGB. De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 9 april 2021 geoordeeld dat Booking.com een ‘(online) reisagent’ is als bedoeld in het verplichtstellingsbesluit (ECLI:NL:HR:2021:527). Vervolgens heeft de Hoge Raad de zaak verwezen naar dit hof om de overige verweren van Booking.com tegen de verplichtstelling te behandelen en te beslissen, daaronder begrepen het verweer dat Booking.com niet hoofdzakelijk een ‘(online) reisagent’ is maar een IT-bedrijf.
2 Procesverloop na verwijzing
Het verloop van de procedure na verwijzing blijkt uit de volgende stukken:
- het oproepingsexploot na verwijzing tevens aanzegging tot schorsing, hervatting en indeplaatsstelling in de zin van artikelen 225 j˚ 227 Rv, met producties;
- de memorie na cassatie en verwijzing van PGB, met producties;
- de memorie van antwoord na cassatie en verwijzing van Booking.com, met producties;
- de akte overlegging producties (98 t/m 101) van PGB;
- de akte overlegging producties (56 t/m 63) van Booking.com.
Bij akte van cessie van 31 mei 2022 heeft Bpf Reisbranche al haar vorderingen uit hoofde van de pensioenregeling overgedragen aan PGB. Met het oproepingsexploot na verwijzing is PGB als appellante in de plaats getreden van Bpf Reisbranche.
Op 21 november 2023 heeft een mondelinge behandeling plaatsgevonden. Daarvan is een proces-verbaal (met bijlage) opgemaakt, dat evenals de pleitnotities van partijen deel uitmaakt van de processtukken.
3 Feitelijke achtergrond
Het hof gaat uit van de volgende feiten, voor zover na verwijzing nog van belang:
PGB, rechtsopvolgster van Bpf Reisbranche, is een bedrijfstakpensioenfonds en heeft tot doel het uitkeren en het doen uitkeren van pensioenen aan de (gewezen) deelnemers en hun nabestaanden.
Bij besluit van de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 23 december 1996 (hierna: het verplichtstellingsbesluit), zoals gewijzigd bij besluit van 31 januari 2008 (hierna: het wijzigingsbesluit 2008) en bij besluit van 8 juni 2015 (hierna: het wijzigingsbesluit 2015), is deelneming in de bedrijfstakpensioenregeling van de Reisbranche, uitgevoerd door het Bpf Reisbranche, verplicht gesteld voor werknemers van 21 tot 67 jaar die werkzaam zijn in de bedrijfstak van de reisbranche. Bij besluiten van 24 december 2020 is de verplichtstelling tot deelneming in Bpf Reisbranche ingetrokken per 1 januari 2021 en is dit gewijzigd in deelneming in de pensioenregeling uitgevoerd door bedrijfstakpensioenfonds PGB (hierna: het wijzigingsbesluit 2020), en is deelneming verplicht gesteld voor “iedere man of vrouw vanaf de eerste dag van indiensttreding bij de werkgever tot de eerste dag van de maand waarin hij of zij recht krijgt op een AOW-uitkering (…) (h) die krachtens arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht in dienst is van een werkgever in de Reisbranche als omschreven in het hierna genoemde onderdeel Q [de Reisbranche; toevoeging hof]”. In het wijzigingsbesluit 2008 staan de volgende bepalingen, die bijna gelijkluidend zijn aan die in het verplichtstellingsbesluit:
“reisbranche:
de bedrijfstak waarin ondernemingen of onderdelen van ondernemingen werkzaam zijn die uitsluitend of in hoofdzaak het bedrijf uitoefenen van reisorganisator of reisagent;
reisorganisator:
(…)
reisagent:
degene die in de uitoefening van zijn bedrijf bemiddelt bij het tot stand komen van overeenkomsten op het gebied van reizen in de ruimste zin des woords, waaronder worden begrepen overeenkomsten inzake vervoer, verblijf en pakketreizen.
De onder de verplichtstelling vallende ondernemingen zijn de ondernemingen die zich uitsluitend of in hoofdzaak bewegen op het gebied van de reisbranche. Dit wordt geacht het geval te zijn indien alle of het merendeel van de werknemers van de onderneming op het voornoemde gebied werkzaam is. Een onderneming of een deel van de onderneming wordt geacht in hoofdzaak het bedrijf van reisorganisator en/of reisagent uit te oefenen, indien meer dan 50% van de loonsom van de desbetreffende onderneming (of een onderdeel daarvan) daaraan moet worden toegeschreven.”
Deze laatste bepaling wordt ook wel aangeduid als het “hoofdzakelijkheidsbeginsel”.
Ter uitvoering van een verzoek van Bpf Reisbranche aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 3 april 2015 is bij het wijzigingsbesluit 2015 aan de begrippen reisorganisator en reisagent ‘(online)’ toegevoegd. De omschrijving van beide begrippen is inhoudelijk niet gewijzigd. Dat zelfde geldt voor de tekst van de verplichtstelling tot deelneming in het bedrijfstakpensioenfonds PGB onder Q (de Reisbranche).
Booking.com is in 1996 als Nederlandse IT-start up opgericht en houdt zich blijkens de bedrijfsomschrijving in het uittreksel uit het handelsregister bezig met webportals, financiële holdings en het ontwikkelen, produceren en uitgeven van software en het ontwikkelen en exploiteren van een (mobiele) website en app (inclusief bijkomende activiteiten op het gebied van informatietechnologie) en holdingactiviteiten. Booking.com staat bij de Kamer van Koophandel geregistreerd met de codes 6312 (Webportals), 6420 (Financiële holdings) en 6201 (Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software).
In de statuten van Booking.com van 24 mei 2013 is onder meer vermeld:
“Artikel 3
Doel
Het doel van de vennootschap is:
a. het verlenen van online accommodatie reserveringsservice;
(…)”
In de jaarstukken van Booking.com over 2018 is onder meer vermeld:
“Directors’ report
Booking.com B.V. (hereafter: “the Company”) provides online accommodation reservation services that market a broad range of accommodations for guests to book throughout the world on the internet. The Company markets its services through its own websites, websites of affiliates, and online and offline advertising. The Company derives its revenue from booking commissions earned from accommodations whilst its main costs are affiliate commission, online advertising and personnel costs.
(…)
Research and development
During the year, the Company has performed multiple R&D activities and expects to continue to do so in the future. These R&D activities were primarily focused on projects to improve digital infrastructure to enhance the customer/partner experience and continuous development of an algorithm to acquire webmarketing services.
(…)
Notes to the financial statements
(…)
Activities
(…)
The principal activity of the Company is to provide online accommodation reservation services.”
In de jaarstukken van Booking.com over 2020 is onder meer vermeld:
“Management board’s report
(…) The Company together with its direct and indirect subsidiaries (hereafter: “the Group” or “we”) provides online accommodation, flights and attractions reservation services that market a broad range of these services for guests to book throughout the world on the internet. (…) The Group derives its revenue from booking commissions earned from accommodations, flights and attractions (…).
(…)
We compete globally with both online and traditional providers of travel and related services.
(…)
Our financial results and prospects are almost entirely dependent upon the sale of travel services. Travel, including accommodation (…), rental car and airline ticket reservations, is significantly dependent on discretionary spending levels.
(…)
Travel service providers, including hotel chains, attraction providers and airlines with which we conduct business, compete with us in online channels to drive consumers to their own platforms in lieu of third-party distributors such as us.
We also offer various incentives to consumers and may need to offer additional or increased advantages to maintain or grow our reservation bookings, which adversely impacts our profit margins.
(…)
The markets in which we compete are characterized by rapidly changing technology, evolving industry standards, consolidation, frequent new service announcements, introductions and enhancements and changing consumer demands and preferences.
As a result, our future success will depend on our ability to adapt to rapidly changing technologies, to adapt our services and online platforms to evolving industry standards and local preferences and to continually innovate and improve the performance, features and reliability of our services and online platforms in response to competitive service offerings and the evolving demands of the marketplace.”
Uit de tot de gedingstukken behorende informatie van de website van Booking.com blijkt onder meer de volgende informatie:
“Onze Missie
Wij helpen vakantiegangers en zakenreizigers met het gemakkelijk ontdekken, reserveren en genieten van een verblijf in de beste accommodaties ter wereld, met keuze voor ieder budget.
Onze Visie
Booking.com is een informatieve en gebruiksvriendelijke website met gegarandeerd de beste prijs. Ons doel is om zowel zakenreizigers als vakantiegangers op de meest efficiënte en voordelige manier de mogelijkheid te bieden om te zoeken in ons brede aanbod van accommodatie en te boeken, waar ter wereld zij zich ook bevinden.
Onze Hotel- en Content teams werken vanuit lokale, ondersteunende kantoren samen met onze accommodatiepartners om daarmee transparantie, beschikbaarheid en de beste prijzen voor al onze klanten mogelijk te maken. Het meertalige Customer Service team biedt 24/7 ondersteuning voor iedereen, zodat onze klanten zeker kunnen zijn dat hun verblijf voldoet aan de verwachtingen - of zelfs meer dan dat.
Voordelen voor onze klanten
De laagste prijzen
Of u nu in de stad, aan de kust of op het platteland verblijft, Booking.com garandeert u de beste prijs.
Geen reserveringskosten
(...)
Veilig boeken
(…)
Voordelen voor eigenaren van accommodaties
Er worden per week meer dan 4,5 miljoen kamernachten gereserveerd via onze website. Booking.com biedt een voordelig commissiemodel en onderhoudt een netwerk van meer dan 5000 affiliate-partnerwebsites. Uw persoonlijke accountmanager staat voor u klaar om u te helpen met het optimaliseren van uw omzet.”
Booking.com hanteert algemene voorwaarden waarvan de inhoud op haar website te raadplegen is. In deze algemene voorwaarden is onder meer opgenomen:
“1. Reikwijdte van onze service
Via deze website bieden wij (Booking.com B.V. en haar geaffilieerde (distributie)partners) een onlineplatform aan waarop alle soorten tijdelijke accommodatie (bijvoorbeeld hotels, motels, hostels en bed & breakfasts, gezamenlijk de “accommodatie(s)”) kunnen adverteren om hun kamers voor reservering aan te bieden en waar bezoekers van de website dergelijke reserveringen kunnen maken. Als u een reservering maakt via Booking.com, dan gaat u een (contractueel bindende) relatie aan met de logiesverstrekker bij wie u reserveert. Wij zullen vanaf het moment dat u uw reservering heeft gemaakt uitsluitend als tussenpersoon fungeren tussen u en de logiesverstrekker; wij zullen de gegevens van uw reservering naar de betreffende logiesvertrekker sturen en wij sturen u een bevestigingsmail voor en ten behoeve van de logiesverstrekker.
(...)
2. Tarieven en Besteprijsgarantie
(...)
Wij willen dat u de laagst mogelijke prijs betaalt voor uw verblijf bij een accommodatie. Als u op het internet, na via ons gereserveerd te hebben, uw accommodatie tegen dezelfde voorwaarden voor een lagere prijs vindt, dan zullen wij het verschil tussen ons tarief en het lagere tarief vergoeden volgens de algemene voorwaarden van de Besteprijsgarantie. (...).”
Booking.com geeft op haar websitepagina met de titel “Hoe wij werken” informatie over de werking van de online reserveringsdienst. Hier staat onder andere:
“Zo werkt onze online reserveringsdienst
Bemiddelingsdienst van Booking.com
(...)
Via de website www.booking.com biedt Booking.com een online reserveringsdienst waarmee alle accommodatieverstrekkers, zoals hoteliers en andere aanbieders hun producten en diensten aan kunnen bieden, en die websitegebruikers kunnen gebruiken om een reservering te maken. Booking.com B.V. biedt zelf de diensten op de website www.booking.com niet aan en verkoopt daarom geen accommodaties. Wanneer u boekt via de website www.booking.com gaat u een directe contractuele relatie aan met de aanbieder waarmee u de reservering heeft gemaakt. Booking.com communiceert uw reserveringsgegevens aan de betreffende aanbieder(s) en stuurt u een bevestigingsmail in naam van en namens de aanbieder. Onze reserveringsdienst is gratis voor de gebruiker. Booking.com berekent de gast geen reserverings- of annuleringskosten of andere kosten in verband met hun reservering, en er wordt geen betaling gedaan door Booking.com. De betaling wordt rechtstreeks door de aanbieder in rekening gebracht. De aanbieders die gemachtigd zijn hun reserveringsproducten- en diensten aan te bieden en van wie deals getoond worden op de website www.booking.com zijn professionals in een contractuele relatie met Booking.com. Als onderdeel van deze contractuele relatie ontvangt Booking.com een commissie van de aanbieder nadat de gast bij de accommodatie van de aanbieder heeft verbleven of gebruik gemaakt heeft van de service of het product.
(…)
Rangschikking accommodaties
Op de resultatenpagina van onze website worden accommodaties in de betreffende regio of stad standaard gesorteerd of kunt u, voor uw gemak, de filters bovenaan de resultatenpagina gebruiken om alleen de overeenkomende resultaten te zien:
- Onze topkeuzes (standaardrangschikking):
(...)
- Laagste prijs eerst:
(...)
- Klantenbeoordelingsscore en prijs:
(...)
- Sterrenclassificatie:
(...)
- Gastenbeoordelingsscore:
(...)
Afstand van het stadscentrum:
(…)."
De medewerkers van Booking.com hebben voor het overgrote deel een technische (IT) achtergrond.
De omzet van Booking.com wordt grotendeels gegenereerd uit de boekingen van accommodaties.