Hoge Raad, 29-11-2002, AE8201, C01/090HR

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

in de zaak van:

EISERS tot cassatie,

advocaat: mr. H.A. Groen,

t e g e n

DE COÖPERATIEVE RABOBANK "GORREDIJK-JUBBEGA en OMSTREKEN" B.A., gevestigd te Gorredijk,

VERWEERSTER in cassatie,

advocaat: mr. R.F. Thunnissen.

1. Het geding in feitelijke instanties

2. Het geding in cassatie

3. Beoordeling van het middel

3.2 In dit geding vordert de Bank, voorzover in cassatie van belang, dat [eiser 1] en [eiser 2] de andere helft van de geleende gelden aan haar betalen. [Eiser 1] en [eiser 2] voeren als verweer dat de tussen hen en de Bank gesloten overeenkomst van 30 januari 1991 in feite een borgstelling betrof van hen in privé voor aan de v.o.f. [A] te verlenen lening en krediet. De toestemming daartoe van de echtgenotes van [eiser 1] en [eiser 2] ontbrak echter. De echtgenotes, die pas in de loop van 1994 wetenschap kregen van de borgstelling, hebben op 27 juni 1995 de nietigheid van de rechtshandelingen ingeroepen, zodat [eiser 1] en [eiser 2] geen schuld aan de Bank hebben.

3.3 De Rechtbank heeft de vordering van de Bank afgewezen. Het Hof heeft het vonnis van de Rechtbank vernietigd en de vordering van de Bank toegewezen. Het Hof heeft geoordeeld dat de overeenkomst van geldlening en de kredietovereenkomst naar de letter niet vallen onder de bescherming van art. 1:88 BW (rov. 4). Het Hof volgt de Rechtbank niet in haar oordeel dat deze overeenkomsten in feite de strekking hebben van een borgstelling ten behoeve van de v.o.f. [A] en aldus toch binnen het beschermingsbereik van dit artikel vallen. Het Hof wijst een dergelijke ruime uitleg van de hand in verband met de vereiste zekerheid van het rechtsverkeer (rov. 5). Toestemming van de echtgenotes van [eiser 1] en [eiser 2] was derhalve naar het oordeel van het Hof niet vereist. De precieze omstandigheden waaronder de overeenkomsten tot stand zijn gekomen, alsmede de verdere gang van zaken rond het krediet in rekening-courant en de afwikkeling van het faillissement van de v.o.f. [A], kunnen naar 's Hofs oordeel verder onbesproken blijven (rov. 6).

3.4 Onderdeel 2 is gericht tegen rov. 6 en voert aan dat de (precieze) omstandigheden waaronder de overeenkomsten tot stand zijn gekomen, van belang zijn, aangezien de vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van partijen is geregeld en de vraag of de nietigheid van het contract met een beroep op een gezinsbeschermende bepaling kan worden ingeroepen, niet kunnen worden beantwoord op grond van enkel de letter van de overeenkomst, maar dat daarbij de betekenis moet worden vastgesteld die in verband met de omstandigheden van dit geval moet worden gehecht aan de verklaringen die zijn afgelegd met het oogmerk een overeenkomst aan te gaan, waarbij het aankomt op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de bepalingen van het contract mochten toekennen en op hetgeen zij redelijkerwijs, mede gelet op hun maatschappelijke positie, van elkaar mochten verwachten.

3.5 Onderdeel 3 keert zich eveneens tegen rov. 6 en houdt in dat het Hof miskent dat de bepalingen die strekken tot gezinsbescherming, waaronder art. 1:88 lid 1, aanhef en onder c, BW, ook toepassing kunnen vinden in geval van rechtshandelingen, die in feite de strekking van, althans hetzelfde economische resultaat als, een borgstelling hebben, althans de strekking hebben de gezinsbescherming te omzeilen, zodat de omstandigheden waaronder de overeenkomsten tot stand zijn gekomen, niet onbesproken kunnen blijven.

3.6 De onderdelen falen. Volgens art. 1:88 lid 1, aanhef en onder c, behoeft een echtgenoot de toestemming van de andere echtgenoot voor overeenkomsten die ertoe strekken dat hij, anders dan in de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf, zich als borg of hoofdelijk medeschuldenaar verbindt, zich voor een derde sterk maakt, of zich tot zekerheidstelling voor een schuld van de derde verbindt. Het artikel strekt tot bescherming van de andere echtgenoot. Het toestemmingsvereiste geldt slechts voor rechtshandelingen die in dit artikellid met name worden genoemd. De omschrijving omvat niet de overeenkomst van geldlening. Weliswaar kunnen ook andere rechtshandelingen dan de genoemde een bedreiging vormen voor de financiële positie van de andere echtgenoot, hetgeen onder omstandigheden ook het geval kan zijn met betrekking tot een overeenkomst van geldlening, maar het zou niet stroken met de vereiste zekerheid van het rechtsverkeer, indien de eis van toestemming van de andere echtgenoot ook zou gelden in een alsdan moeilijk af te grenzen groep van andere gevallen dan die waarvoor de wet dit bepaalt (vgl. HR 19 november 1993, nr. 15113, NJ 1994, 259). De Hoge Raad ziet geen grond om thans in andere zin te oordelen.

3.7 In de bestreden oordelen van het Hof ligt besloten dat de tussen partijen gesloten overeenkomsten naar hun inhoud en strekking geen andere betekenis hadden dan die van geldlening en krediet en dat in het bijzonder niet is gebleken van feiten en omstandigheden waaruit kan volgen dat deze overeenkomsten de strekking hebben om de ingevolge art. 1:88 BW vereiste toestemming te ontgaan. Voorzover onderdeel 3 betoogt dat de lening in feite het karakter had van een zekerheidstelling omdat, kort gezegd, de gelden van deze lening in feite bestemd waren voor een ander dan de geldlener, kan dit betoog niet tot cassatie leiden, nu, met het oog op de vereiste zekerheid van het rechtsverkeer als hiervoor vermeld in 3.6, niet kan worden aanvaard dat deze omstandigheid op zichzelf voldoende is om de geldlening onder het bereik van art. 1:88 lid 1, aanhef en onder c, BW te brengen.

3.8 Onderdeel 1 acht de door het Hof gegeven lezing van de beslissing van de Rechtbank, die is weergegeven in de eerste zin van rov. 5, onbegrijpelijk, nu de Rechtbank in rov. 3.3 slechts overweegt dat lening en krediet aan [eiser 1] en [eiser 2] in feite de strekking van een borgstelling ten behoeve van de v.o.f. [A] hebben. Het onderdeel kan wegens gebrek aan belang niet tot cassatie leiden, nu het Hof de van belang zijnde stelling van [eiser 1] en [eiser 2], dat de door hen met de Bank aangegane overeenkomst moet worden aangemerkt als een overeenkomst die binnen het bereik van art. 1:88 BW valt, zelfstandig heeft beoordeeld.

3.9 Onderdeel 4, dat zich keert tegen rov. 7 en 8, bouwt voort op de vorige onderdelen en moet het lot daarvan delen.

4. Beslissing

Dit arrest is gewezen door de vice-president R. Herrmann als voorzitter en de raadsheren A.E.M. van der Putt-Lauwers, H.A.M. Aaftink, D.H. Beukenhorst en A. Hammerstein, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer A. Hammerstein op 29 november 2002.