Hoge Raad, 10-09-2004, AO9077, R03/101HR

10 september 2004

Eerste Kamer

Rek.nr. R03/101HR

JMH

[De vrouw],

wonende te [woonplaats],

VERZOEKSTER tot cassatie,

advocaat: mr. J. van Duijvendijk-Brand,

[De man],

wonende te [woonplaats],

VERWEERDER in cassatie,

advocaat: mr. M.H. van der Woude.

Met een op 22 december 2000 ter griffie van de rechtbank te 's-Gravenhage ingediend verzoekschrift heeft verzoekster tot cassatie - verder te noemen: de vrouw - zich gewend tot die rechtbank en verzocht echtscheiding tussen haar en verweerder in cassatie - verder te noemen: de man - uit te spreken en - voorzover in cassatie van belang - een uitkering tot levensonderhoud van de vrouw vast te stellen op ƒ 9.000,-- per maand.

De man heeft het verzoek tot vaststelling van de uitkering tot levensonderhoud van de vrouw bestreden.

De rechtbank heeft bij beschikking van 4 december 2001 echtscheiding tussen partijen uitgesproken en iedere verdere beslissing aangehouden. Bij eindbeschikking van 22 januari 2002 heeft de rechtbank bepaald dat de man met ingang van de dag van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand tot de dag waarop de echtelijke woning zal zijn verkocht en geleverd tegen kwijting aan de vrouw tot haar levensonderhoud zal uitkeren een bedrag van € 728,32 (ƒ 1.605,--) per maand en met ingang van de dag waarop de echtelijke woning zal zijn verkocht en geleverd een bedrag van € 1.292,82 (ƒ 2.849,--) per maand.

Tegen deze beschikking heeft de vrouw hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof te 's-Gravenhage. De man heeft incidenteel hoger beroep ingesteld.

Bij beschikking van 28 mei 2003 heeft het hof de bestreden beschikking vernietigd voor zover daarin alimentatie voor de vrouw is vastgesteld en in zoverre opnieuw beschikkende het inleidend verzoek van de vrouw om een alimentatie voor haar vast te stellen alsnog afgewezen.

De beschikking van het hof is aan deze beschikking gehecht.

Tegen de beschikking van het hof heeft de vrouw beroep in cassatie ingesteld. Het cassatierekest is aan deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit.

De man heeft verzocht het beroep te verwerpen.

De conclusie van de Advocaat-Generaal D.W.F. Verkade strekt tot verwerping van het beroep.

De advocaat van de vrouw heeft bij brief van 13 mei 2004 op die conclusie gereageerd.

3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) Partijen zijn op 20 oktober 1989 gehuwd. Tussen hen zijn huwelijkse voorwaarden overeengekomen.

(ii) Uit hun huwelijk zijn twee kinderen geboren: onderscheidenlijk op 18 september 1990 en 7 september 1993.

(iii) Het huwelijk is op 20 december 2001 ontbonden door inschrijving van de echtscheidingsbeschikking van 4 december 2001 in de registers van de burgerlijke stand.

(iv) De kinderen verblijven bij de vrouw.

(v) De man is werkzaam als plastisch chirurg, de vrouw als psychiater.

3.3 Nadat de vrouw van deze beschikking in hoger beroep was gekomen, heeft de man incidenteel beroep ingesteld. Het hof heeft de beschikking van de rechtbank vernietigd en het inleidend verzoek van de vrouw om een alimentatie voor haar vast te stellen alsnog afgewezen. Hetgeen het hof daartoe heeft overwogen kan, voor zover in cassatie van belang, als volgt worden weergegeven. Van de vrouw mag worden verlangd dat zij 30 uur per week gaat werken, in plaats van 15 uur in loondienst en gemiddeld 5 uur per veertien dagen op freelance basis, zoals thans het geval is. Daarbij is in aanmerking genomen dat de kinderen inmiddels 9 en 12 zijn en de oudste reeds op de middelbare school zit, dat de vrouw een goede opleiding en ruime werkervaring heeft en in het verleden ook meer uren heeft gewerkt, dat zij in staat gebleken is haar werkzaamheden uit te breiden, en dat het vrijwilligerswerk dat zij doet op de basisschool van de kinderen onder deze omstandigheden niet prevaleert boven haar verplichting om inkomsten te verwerven. Het is redelijk om voor de bepaling van de behoefte van de vrouw uit te gaan van een eigen bruto-inkomen van € 4.900,--, exclusief vakantiegeld, per maand (rov. 6). Het door de rechtbank in aanmerking genomen bedrag aan huurinkomsten dat de vrouw kan genereren uit de vakantiewoning in Zwitserland (€ 454,-- netto per maand) is redelijk, maar zal worden verminderd met € 95,-- per maand - een bedrag dat overeenkomt met het woonlastenforfait in 2003 - aan onderhoudskosten (rov. 7).

Blijkens het in eerste aanleg door haar overgelegde overzicht stelt de vrouw een behoefte te hebben van € 4.180,-- netto per maand. De in dit overzicht opgevoerde bedragen aan autokosten, kleding en telefoon van tezamen ƒ 3.590,-- (€ 1.629,--) per maand zijn buitensporig hoog en onredelijk en zullen slechts tot een totaal van ƒ 1.450,-- (€ 658,--) per maand in aanmerking worden genomen. Het in het overzicht vermelde bedrag van ƒ 200,-- (€ 91,--) aan te betalen rente zal buiten beschouwing worden gelaten nu geen stukken zijn overgelegd waaruit blijkt van de schuld en de betaling. In de na deze correcties resterende behoefte kan de vrouw zelf voorzien met het inkomen uit arbeid en vermogen dat zij geacht kan worden zich te verwerven (rov. 8).

3.5.3 Het onderdeel klaagt voorts dat het hof tegen de achtergrond van de Wet limitering alimentatie na scheiding, hierna ook: WLA, (nader) had moeten motiveren waarom de leeftijd van de kinderen - met name van de jongste van 9 jaar - tezamen met de gerechtvaardigde wens van de vrouw om haar kinderen na school zelf op te vangen niet eraan in de weg staat dat de vrouw geacht moet worden 30 uur per week te gaan werken. Tot (nadere) motivering van dit oordeel was het hof, aldus het onderdeel, gehouden nu de termijn van 12 jaar die ingevolge de WLA in art. 1:157 BW is opgenomen erop is gebaseerd dat juist de verantwoordelijkheid voor de zorg en opvoeding van kinderen maakt dat de verzorgende ouder (meestal de vrouw) ook na het huwelijk is aangewezen op een bijdrage van de niet verzorgende ouder.

Blijkens de memorie van toelichting (Kamerstukken II, 1985-1986, 19295, nr. 3, blz. 1) is bij de keuze voor een, slechts in bijzondere gevallen voor verlenging vatbare, termijn van 12 jaar voor de duur van de alimentatieverplichting jegens een voormalige echtgenoot na scheiding uitgegaan van "het ongunstigste geval" van een huwelijk met kinderen waarbij het jongste kind geboren werd toen de ouders scheidden, waarbij de wetgever voor ogen stond dat die termijn de alimentatie-gerechtigde in staat zou stellen de zorg voor de kinderen op zich te nemen en na verloop van tijd, wanneer de kinderen naar zelfstandigheid groeien, zich erop voor te bereiden in eigen levensonderhoud te voorzien. Die keuze is niet, zoals het middel betoogt, meer in het algemeen erop gebaseerd dat juist de verantwoordelijkheid voor de zorg en opvoeding van kinderen maakt dat de verzorgende ouder ook na het huwelijk is aangewezen op een bijdrage van de niet verzorgende ouder. Of en in welke mate die verantwoordelijkheid dit gevolg heeft zal in de regel afhankelijk zijn van met name de leeftijd van de kinderen. 's Hofs oordeel dat de leeftijden van de kinderen (12 en 9) niet eraan in de weg staan dat van de vrouw mag worden verwacht dat zij 30 in plaats van 15 uur per week (+ gemiddeld 5 uur per veertien dagen) gaat werken, bij welk oordeel het hof klaarblijkelijk ervan is uitgegaan dat de schoolweek van de kinderen omstreeks 30 uur omvat, behoefde dan ook in het licht van de (geschiedenis van de) WLA geen nadere motivering. Onderdeel II faalt dus ook in dit opzicht.