Hoge Raad, 20-06-2014, ECLI:NL:HR:2014:1461, 13/01045

Het Hof heeft geoordeeld dat een overschrijding van de redelijke termijn heeft plaatsgevonden als gevolg van het tijdsverloop tussen de ontvangst door de Inspecteur op 15 december 2004 van het eerste bezwaarschrift, betreffende het jaar 2001, en de uitspraak van de Rechtbank op het beroep van belanghebbende tegen de uitspraken op bezwaar betreffende de jaren 2001, 2002 en 2003 (8 juni 2010). Daarmee heeft de behandeling tot aan de uitspraak van de Rechtbank naar het oordeel van het Hof drie jaar en zes maanden langer geduurd dan de termijn van twee jaar die als regel als redelijk kan worden beschouwd voor de procedure in bezwaar en beroep tezamen (zie HR 22 april 2005, nr. 37984, ECLI:NL:HR:2005:AO9006, BNB 2005/337; hierna: het arrest van 22 april 2005).

Van die overschrijding met drie jaar en zes maanden heeft het Hof twee jaar toegerekend aan de bezwaarfase en een jaar en zes maanden aan de beroepsfase.

Het Hof heeft wat betreft de bezwaarfase geoordeeld dat bijzondere omstandigheden aan de kant van zowel de Inspecteur als belanghebbende rechtvaardigen dat aan ieder de helft van de overschrijding (derhalve een jaar) wordt toegerekend. Het Hof heeft in dat verband belanghebbende aangerekend dat zij niet heeft verzocht uitspraak te doen op de bezwaarschriften voor de jaren 2001, 2002 en 2003, dat zij niet in beroep is gegaan bij de Rechtbank vanwege overschrijding van de wettelijke beslistermijn, en dat zij op geen enkele wijze haar ongenoegen te kennen heeft gegeven over de voortgang van de bezwaarprocedure.

Hiermee heeft het Hof miskend dat een aanspraak op vergoeding van immateriële schade niet kan worden afgewezen of beperkt op grond van de omstandigheid dat de belanghebbende niet heeft aangedrongen op een spoedige behandeling van zijn zaak teneinde overschrijding van de redelijke termijn te voorkomen (vgl. HR 22 maart 2013, nr. 11/04270, ECLI:NL:HR:2013:BX6666, BNB 2013/152; hierna het arrest van 22 maart 2013). De klachten slagen in zoverre.

Het Hof heeft wat betreft de aan de beroepsfase toe te rekenen overschrijding van de redelijke termijn geoordeeld dat drie maanden voor rekening van belanghebbende komen vanwege op haar verzoek verleend uitstel van de zitting.

Voorts heeft het Hof kennelijk aanleiding gezien de aan de beroepsfase toe te rekenen overschrijding van de redelijke termijn met nog eens drie maanden te verminderen. Het Hof heeft in dat verband meegewogen dat het voor het jaar 1999 op 8 mei 2007 uitspraak heeft gedaan (BK-04/02818), in welke procedure dezelfde geschilpunten aan de orde waren, terwijl de feitelijke omstandigheden in de jaren na 1999 niet gewijzigd zijn, en dat belanghebbende zich daarvan redelijkerwijs bewust zal zijn geweest. Volgens het Hof brengt dit mee dat de spanning en frustratie in de beroepsfase minder zijn geweest omdat reeds in hoofdzaak duidelijk was wat de uitkomst van de rechterlijke procedure zou zijn.

Ook voor zover zij zijn gericht tegen deze oordelen, slagen de klachten. Bij overschrijding van de redelijke termijn worden spanning en frustratie verondersteld, behoudens bijzondere omstandigheden. Voor de bepaling van de hoogte van de toe te kennen vergoeding van immateriële schade is de mate waarin de betrokkene daadwerkelijk spanning en frustratie heeft ondervonden in beginsel niet van belang. Dat is slechts anders in bijzondere gevallen, waarvan sprake kan zijn als de procedure over een zeer gering financieel belang gaat (zie HR 29 november 2013, nr. 12/04301, ECLI:NL:HR:2013: 1361, BNB 2014/5). De omstandigheid dat sprake is van een (zeer) geringe kans op succes van de belanghebbende in de desbetreffende procedure brengt niet mee dat sprake is van een bijzonder geval zoals zojuist bedoeld. Het Hof heeft dit miskend.