Hoge Raad, 03-06-2016, ECLI:NL:HR:2016:1112, 14/06319

De rechtbank heeft de vordering toegewezen met betrekking tot de hiervoor in 3.1 onder (xi)-(xiii) vermelde vergunningen, die zij op grond van de vernietiging door de bestuursrechter onrechtmatig jegens [verweerder] heeft geoordeeld (rov. 15). De primaire grondslag van de vordering heeft de rechtbank ongegrond geoordeeld (rov. 8 en 9). De vordering tot vergoeding van schade wegens de vertraging in de vergunningverlening heeft zij verjaard geoordeeld wat betreft de periode tot 10 mei 2000; de verjaring was naar haar oordeel eerst gestuit door de hiervoor in 3.1 onder (xv) vermelde brief van 10 mei 2005 (rov. 10-13.1). Daarom heeft de rechtbank geen oordeel gegeven over de vergunningverlening in de periode daarvoor (rov. 13.1). De vertraging die is ontstaan door de vernietiging van de hiervoor in 3.1 onder (xii) vermelde vergunning van 3 juli 2001, was volgens haar mede te wijten aan [verweerder] . Daarom heeft zij geoordeeld dat 20% van de door de gebrekkigheid van die vergunning veroorzaakte schade voor rekening van [verweerder] dient te blijven (rov. 19.3).

De hiervoor in 3.2 genoemde primaire grondslag van de vordering heeft [verweerder] in hoger beroep niet meer aan de orde gesteld.

Het hof heeft drie tussenarresten gewezen. In het derde tussenarrest heeft het hof een deskundigenbericht gelast naar de omvang van de schade. Desverzocht heeft het tussentijds cassatieberoep opengesteld.

Onderdeel 4 van het middel keert zich tegen het oordeel van het hof dat de hiervoor in 3.1 onder (ix) genoemde brief van de advocaat van [verweerder] van 24 september 1999 de verjaring heeft gestuit van de vordering tot vergoeding van de schade die is veroorzaakt door de gebreken die kleefden aan de vergunning die is verleend op 19 mei 1994. Het onderdeel voert aan dat de brief betrekking heeft op aanpassing van de overeenkomst van partijen en het bieden van een geschikte locatie voor de stoeterij van [verweerder] , en niet op een vordering uit onrechtmatige daad wegens vernietiging van de verleende vergunning. De brief kan daarom niet worden aangemerkt als een mededeling in de zin van art. 3:317 BW, die de verjaring heeft gestuit, aldus het onderdeel.

De verjaring van een rechtsvordering tot nakoming van een verbintenis kan onder meer worden gestuit door een schriftelijke mededeling waarin de schuldeiser zich ondubbelzinnig zijn recht op nakoming voorbehoudt (art. 3:317 lid 1 BW). Deze schriftelijke mededeling moet een voldoende duidelijke waarschuwing aan de schuldenaar inhouden dat hij, ook na het verstrijken van de verjaringstermijn, rekening ermee moet houden dat hij de beschikking houdt over zijn gegevens en bewijsmateriaal, opdat hij zich tegen een dan mogelijkerwijs alsnog door de schuldeiser ingestelde vordering behoorlijk kan verweren. Bij de beoordeling of de mededeling aan de in art. 3:317 lid 1 BW gestelde eisen voldoet, dient niet alleen te worden gelet op de formulering daarvan, maar ook op de context waarin de mededeling wordt gedaan en op de overige omstandigheden van het geval. Zie voor een en ander HR 18 september 2015, ECLI:NL:HR:2015:2741, NJ 2015/382, rov. 3.3, met vermelding van eerdere uitspraken.

Het oordeel van het hof komt erop neer dat de Gemeente in de gegeven context, mede tegen de achtergrond van de hiervoor in 3.1 onder (vii) genoemde brief van de advocaat van [verweerder] van 21 augustus 1995 waarin zij aansprakelijk was gesteld voor de gebreken die kleefden aan de vergunning van 19 mei 1994, de brief van 24 september 1999 heeft moeten opvatten als mede inhoudende de ondubbelzinnige mededeling dat [verweerder] zich zijn recht op schadevergoeding wegens die gebreken voorbehield. Daarbij heeft het hof (in rov. 4.10 eerste tussenarrest) in aanmerking genomen dat laatstgenoemde brief onder meer ziet op schadevergoeding wegens de niet of vertraagde herhuisvesting van de stoeterij van [verweerder] . Het hof heeft bij zijn oordeel dan ook klaarblijkelijk het oog gehad op het - tussen partijen niet in geschil zijnde - feit dat de gebreken in de vergunning van 19 mei 1994 mede de oorzaak van de vertraging in de herhuisvesting van de stoeterij waren, en dat de schade die [verweerder] door die gebreken leed, onderdeel vormde van de schade die hij leed door de vertraging in de herhuisvesting van zijn stoeterij. Kennelijk heeft het hof dan ook geoordeeld dat, mede tegen de achtergrond van de hiervoor genoemde brief van 21 augustus 1995, de Gemeente de brief van 24 september 1999 heeft moeten opvatten als ondubbelzinnige mededeling dat [verweerder] zich daarbij ook zijn recht op schadevergoeding wegens die gebreken voorbehield. Daarbij heeft het hof mede in aanmerking genomen (eveneens in rov. 4.10) dat de Gemeente in dit verband is aan te merken als een ‘professionele partij’, van wie dus - naar het kennelijke oordeel van het hof - mocht worden verwacht dat zij het verband tussen schade wegens de vernietiging van de vergunning van 19 mei 1994 en wegens de vertraging in de herhuisvesting onderkende.

Door te oordelen als hiervoor in 3.4.3 vermeld heeft het hof de hiervoor in 3.4.2 vermelde maatstaven niet miskend en dus geen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting. Voor het overige is zijn oordeel van feitelijke aard en kan het dus niet op juistheid worden onderzocht. Dat oordeel is voldoende gemotiveerd en niet onbegrijpelijk. Het onderdeel faalt derhalve.

Onderdeel 1 richt zich tegen de verwerping door het hof van het verweer van de Gemeente dat de gebreken van de vergunning van 19 mei 1994 niet tot schade hebben geleid voor [verweerder] . Het betoogt in de eerste plaats dat indien het College de vergunning destijds rechtmatig had kunnen weigeren, geen causaal verband bestaat met de schade van [verweerder] . Volgens het onderdeel had het College die mogelijkheid, nu het ingevolge de IAV voor die vergunning vereiste ammoniakreductieplan ontbrak.

Degene die op zijn aanvraag een begunstigend bestuursbesluit (zoals een vergunning) verkrijgt, mag ervan uitgaan dat dit besluit overeenkomstig de wet is genomen en dus niet wegens strijd daarmee aan vernietiging blootstaat (vgl. HR 15 juni 1979, ECLI:NL:HR:1979:AC4193, NJ 1980/261 (Grubbenvorst /Caldenbroich), en HR 10 april 2009, ECLI:NL:HR:2009:BH2598, NJ 2009/515 (Barneveld/ Sierkstra)). Wordt een begunstigend besluit door de bestuursrechter (onherroepelijk) vernietigd, dan kan de aanvrager daarom op grond van onrechtmatige daad aanspraak maken op vergoeding van de schade die hij daardoor lijdt, mits het bestuursorgaan ook een begunstigend besluit zou hebben genomen indien het wel overeenkomstig de wet zou hebben beslist. Dit laatste zal in beginsel kunnen worden aangenomen als het bestuursorgaan, wanneer het na de vernietiging opnieuw beslist, andermaal een begunstigend besluit neemt en dat besluit, al dan niet na daartegen ingesteld bezwaar en beroep, onherroepelijk wordt. Dit laatste kan echter ook worden afgeleid uit andere omstandigheden.

Het hof heeft overeenkomstig het hiervoor in 3.5.2 vermelde beslist. Het heeft (in rov. 2.13 derde tussenarrest) op grond van de in deze zaak gebleken omstandigheden aannemelijk geoordeeld dat, indien het College overeenkomstig de wet zou hebben beslist, het ervoor zou hebben zorggedragen dat er een ammoniakreductieplan in de zin van de IAV zou zijn geweest. Deze vaststelling heeft het hof gegrond op de uitdrukkelijke intentie van het College om [verweerder] de milieuvergunning te verlenen (naar het hof klaarblijkelijk heeft bedoeld: teneinde de herhuisvesting van de stoeterij van [verweerder] mogelijk te maken), het feit dat het College meende dat zijn beleidsnotitie “Beoordeling Veehouderij en Hinderwet” reeds kon gelden als een ammoniakreductieplan in de zin van de IAV en het feit dat de Dienst Stadsontwikkeling van de Gemeente, blijkens een door [verweerder] overgelegde brief uit 1996, een milieuvergunning mogelijk achtte. Voorts heeft het hof in aanmerking genomen (rov. 2.12 en 2.13, tweede zin) dat de Gemeente onvoldoende heeft aangevoerd om het tegendeel aannemelijk te maken.

Uit het vorenstaande volgt dat het betoog van het onderdeel berust op een onjuiste rechtsopvatting. Niet beslissend is immers of het College de vergunning rechtmatig had kunnen weigeren, maar - zoals het hof tot maatstaf heeft genomen - welk besluit het zou hebben genomen indien het wel overeenkomstig de wet zou hebben beslist.

Het onderdeel bevat voorts klachten die erop neerkomen dat de motivering van het oordeel van het hof tekortschiet nu het hof niet duidelijk vaststelt wanneer het vereiste ammoniakreductieplan zou zijn vastgesteld en de vergunning overeenkomstig de wet had kunnen worden verleend.

Ook deze klachten falen. Het hof is blijkens zijn vaststellingen ervan uitgegaan dat de Gemeente eerst vanaf 30 juni 1995 onrechtmatig heeft gehandeld jegens [verweerder] door hem geen vergunning te verlenen waaraan geen gebreken kleefden (rov. 4.13, 4.14, 4.30 en 4.31 eerste tussenarrest, waarin het hof verwijst naar 1995 als aanvangstijdstip van de schade, en rov. 2.23 en het dictum van het derde tussenarrest, waarin het 30 juni 1995 als zodanig noemt). Kennelijk is het hof ervan uitgegaan dat op dat tijdstip een vergunning zou zijn verleend die mede voldeed aan de eisen van de IAV (dat wil zeggen: dat er een ammoniakreductieplan was en [verweerder] de nodige ammoniakrechten zou hebben verworven). Dat oordeel is feitelijk en niet onbegrijpelijk en behoefde, in het licht van het summiere partijdebat op dit punt, geen nadere motivering.