Parket bij de Hoge Raad, 06-04-2001, AB1252, C99/188HR

Edelhoogachtbaar College,

Feiten

In cassatie kan worden uitgegaan van de feiten die de Rechtbank heeft vastgesteld onder 2 van het vonnis d.d. 17 augustus 1995. Ook het Hof is hiervan uitgegaan (rov. 6.5 van zijn arrest van 25 februari 1999). Samengevat gaat het om het volgende.

1.2 Op 11 november 1992 heeft een storm schade veroorzaakt aan het woonhuis en bedrijfspand van [eiser] te [woonplaats]. De schade was verzekerd bij Interpolis. Deze heeft van [verweerster] een prijsopgave ontvangen met betrekking tot te verrichten werkzaamheden. [Eiser] heeft deze prijsopgave aanvaard. [Verweerster] heeft vervolgens in opdracht en voor rekening van [eiser] werkzaamheden c.q. reparaties verricht.

1.3 Het dak had eveneens als gevolg van de storm zodanige schade opgelopen dat er voor 40 vierkante meter aan platen vervangen diende te worden. Deze asbesthoudende platen zijn door een gespecialiseerd bedrijf verwijderd. Vervolgens is onderaannemer [..] begonnen met het leggen van nieuwe asbesthoudende golfplaten. Gedurende de werkzaamheden aan en met deze golfplaten zijn geen speciale veiligheidsmaatregelen getroffen.

1.4 Nadat het golfplatendak was aangebracht, constateerde [eiser] asbesthoudende brokstukken op de bovenverdieping en op het terrein rondom het gebouw. Terstond werd door [eiser] bij de arbeidsinspectie advies ingewonnen zodat vervolgens het gehele gebouw werd afgesloten. Na luchtmetingen naar asbestvezelconcentratie werd de begane grond vrijgegeven. Nadat een asbestverwijderingsbedrijf restanten asbesthoudende brokstukken had verwijderd, zijn gedeelten van het gebouw vrijgegeven. In veegmonsters op de vloer van de bovenverdieping werden sporen van asbest van minder dan 1% aangetroffen.

1.5 Aegon, de aansprakelijkheidsverzekeraar van [verweerster], heeft aan [eiser] een bedrag van f 31.171,80 terzake van schadevergoeding uitgekeerd.

2. Procesverloop

2.1 [Verweerster] heeft [eiser] gedagvaard teneinde haar factuur van f 27.438,42, te vermeerderen met rente en kosten, met betrekking tot de bouwwerkzaamheden te incasseren. [Verweerster] heeft aangevoerd dat zij de werkzaamheden naar behoren heeft uitgevoerd, maar dat [eiser] - ondanks sommatie daartoe - niet heeft betaald.

2.2 [Eiser] heeft tegen de vordering aangevoerd dat de werkzaamheden niet naar behoren zijn uitgevoerd. Hij heeft gespecificeerd, d.w.z. elk onderdeel van de werkzaamheden dat niet goed zou zijn uitgevoerd van een toelichting voorzien, uiteengezet welk bedrag op de vordering van [verweerster] in mindering gebracht dient te worden.

2.3 [Verweerster] heeft gesteld dat zij haar werkzaamheden deugdelijk heeft verricht (cvr in conventie blz. 2) en conform prijsopgave heeft gefactureerd (blz. 3). [Verweerster] heeft dit eveneens puntsgewijs toegelicht. [Verweerster] erkent dat bij de werkzaamheden die zij heeft laten uitvoeren asbest is vrijgekomen, maar betwist dat [eiser] hierdoor schade heeft geleden (blz. 7).

2.4 In reconventie heeft [eiser] schadevergoeding van [verweerster] gevorderd. Deze vordering is gebaseerd op de stelling dat [verweerster] op ondeskundige wijze de asbesthoudende materialen heeft verwijderd en nadien weer heeft aangebracht. [Eiser] heeft daardoor kosten moeten maken. Voorts stelt [eiser] dat hij lijdt aan een asbest gerelateerde longaandoening; hij maakt "reeds thans" aanspraak op een bedrag van f 100.000 (eis in reconventie onder 17). Bij repliek in reconventie noemt [eiser] de kans op een asbestgerelateerde aandoening zeer reëel (onder 16).

2.5 [Verweerster] heeft de reconventionele vordering van [eiser] bestreden. Bij gebrek aan wetenschap heeft [verweerster] de gestelde schadeposten betwist. Zij heeft uiteengezet dat [eiser] de materiële schade, bestaande uit verleturen en economische schade, onvoldoende dan wel in het geheel niet heeft gespecificeerd. Ten aanzien de gestelde immateriële schade heeft [verweerster] bij gebrek aan wetenschap betwist dat [eiser] aan een asbestziekte ten gevolge van het vrijkomen van asbestvezels lijdt. Bij cvd in reconventie dringt zij aan dat "het niet zo (is) dat door het slijpen van een paar asbestplaten een situatie ontstaat die per definitie sterk levensbedreigend is" (onder 2).

2.6 De Rechtbank heeft bij tussenvonnis van 17 augustus 1995 een overzicht gegeven van de geschilpunten omtrent de werkzaamheden van [verweerster] (rov. 11.1). De Rechtbank heeft omtrent een aantal geschilpunten overwogen dat een deskundigenonderzoek naar de mate van het vakmanschap bij het uitvoeren van de werkzaamheden noodzakelijk is (rov. 11.3). Omtrent andere geschilpunten heeft zij [eiser] en [verweerster] toegelaten tot bewijs (rov. 11.4).

2.7 Ten aanzien van de vordering van [eiser] in reconventie heeft de Rechtbank overwogen dat door toedoen van onderaannemer [..] asbestvezels bij de werkzaamheden zijn vrijgekomen, waardoor gevaar voor goederen en personen is geschapen. [De onderaannemer] heeft onrechtmatig jegens [eiser] gehandeld. Op grond van art. 6:76 BW is [verweerster] voor de gedragingen van [de onderaannemer] aansprakelijk en dient zij de schade aan [eiser] te vergoeden (rov. 11.8).

2.8.1 [Eiser] heeft gesteld economische c.q. verletschade te hebben geleden van in totaal f 31.275. Aegon heeft een bedrag van f 31.171,80 betaald zodat een bedrag van f 103,20 resteert. Gelet op het arbitraire karakter van schadeberekening oordeelt de Rechtbank de schade van [eiser] met het door Aegon betaalde bedrag vergoed (rov. 11.10).

2.8.2 De vordering tot vergoeding van immateriële schade heeft de Rechtbank afgewezen aangezien niet vastgesteld kan worden dat [eiser] een daadwerkelijk risico terzake van een asbestziekte zou hebben gelopen; de Rechtbank heeft dit uitvoerig onderbouwd (rov. 11.11). Van dit vonnis heeft de Rechtbank tussentijds appèl uitgesloten.

2.9 Vervolgens heeft een descente in aanwezigheid van o.m. de deskundige plaatsgevonden. Na het deskundigenbericht heeft [eiser] een akte genomen en in conventie kanttekeningen bij verschillende onderdelen van de rapportage van de deskundige geplaatst. In reconventie heeft [eiser] zijn eis terzake van materiële schade (zeer aanzienlijk) vermeerderd. In conventie en reconventie heeft [eiser] "opmerkingen" inzake het vonnis van 17 augustus 1995 gemaakt. Daarbij heeft hij - zakelijk weergegeven - onder meer "volledigheidshalve" aangestipt dat het aantal asbestvezels nog steeds boven de norm is en dat er daarom gevaar bestaat voor zijn gezondheid (blz. 10). Bovendien zou voor asbest "geen enkele veilige ondergrens" kunnen worden genoemd; dit wordt nader uitgewerkt aan de hand van een onderzoek van Newhouse en Thomson (blz. 12). Dit betoog is in appèl herhaald (mvg onder 4.5.3).

2.10 [Verweerster] heeft bij akte op de kanttekening van [eiser] bij het deskundigenrapport gereageerd. Zij kan zich nagenoeg geheel met de inhoud van het rapport verenigen. In reconventie heeft zij zich primair tegen [eisers] eisvermeerdering verzet en subsidiair - mede onder verwijzing naar voorgaande processtukken - de vordering van [eiser] weersproken. Wat de onder 2.9 gereleveerde kwestie betreft, wordt aangevoerd dat deze niet ter zake doet nu [eiser] niet heeft gesteld te lijden aan een asbestziekte, terwijl er "op dit moment geen enkele aanwijzing (is) dat hij [daaraan] ooit zal lijden" (blz. 9). "In het algemeen" zou slechts een "significante kans" op zo'n ziekte bestaan na langdurige blootstelling (blz. 10).

2.11 Bij rolbeschikking van 11 april 1996 heeft de Rechtbank de vermeerdering van eis in reconventie van [eiser] afgewezen (zoals blijkt uit rov. 3 van het eindvonnis).

2.13.1 Bij dagvaarding heeft [eiser] hoger beroep ingesteld tegen de vier vonnissen van de Rechtbank, ook tegen het vonnis waarbij een comparitie werd gelast en dat waarbij de deskundige werd benoemd. [Eiser] heeft vijf grieven geformuleerd - kort gezegd - tegen de afwijzing van zijn reconventionele vordering. Het petitum van de mvg strekt tot veroordeling van [verweerster] van f 386.610,07 + p.m. vermeerderd met de wettelijke rente.

2.13.2 [Eiser] heeft - samengevat - onder meer te berde gebracht dat gedurende een aantal maanden de situatie in en rondom zijn huis niet veilig was door een te hoge concentratie asbest (mvg onder 2.4 en 2.5, zomede 4.5.3). Hij wijst voorts op verschillende gebeurtenissen. Daarvan vermeld ik in het bijzonder de plaatsing - kennelijk door de overheid - van een bord "gevaarlijk asbest niet betreden" en de omstandigheid dat de bovenwoning meermalen moest worden gereinigd omdat telkens opnieuw asbeststof werd aangetroffen (onder 4.5.2).

2.13.3 [Verweerster] heeft de grieven bestreden; zij neemt aan dat [eiser] alsnog bedoelt zijn eis te vermeerderen (mva onder 4). Zij dringt aan dat [eiser] niet lijdt aan een asbestziekte, althans dat hij daaromtrent geen bewijs aandraagt. De kans dat hij zo'n ziekte ooit zal krijgen wordt "uiterst gering" genoemd (sub 7 en 33).

2.14.1 Bij akte heeft [eiser] een verklaring van een psychiater verbonden aan het RIAGG alsmede een verklaring van zijn huisarts overgelegd ter ondersteuning van zijn stelling dat hij door de verontreiniging met asbest psychische schade heeft geleden. De RIAGG-psychiater schrijft onder meer dat sprake is van een "reactief depressief beeld" dat "is geluxeerd door blootstelling aan asbest". Werkhervatting lijkt hem op 16 april 1997 "een weinig haalbare zaak, gezien de nog persisterende symptomatologie". De huisarts Beumer schrijft dat het zijn stellige overtuiging is dat "de huidige geestelijke toestand (...) rechtstreeks het gevolg is van de door u omschreven verontreiniging met asbest". Als gevolg van [eisers] "geestelijke onbalans" is hij momenteel (d.i. in april 1997 volledig) arbeidsongeschikt.

2.14.2 [Verweerster] heeft bij antwoordakte aangevoerd dat de vordering van [eiser] op grond van psychische schade in strijd is met de goede procesorde aangezien hij heeft nagelaten deze eerder naar voren te brengen ofschoon dat mogelijk was geweest.

2.14.3 Ware dat anders dan zou toewijzing van deze vordering een redelijke toerekening te buiten gaan. Meer subsidiair betwist [verweerster] deze schade en het causaal verband.

2.15.1 Het onder 2.14.2 verwoorde betoog van [verweerster] heeft het Hof verworpen aangezien [eiser] bij memorie van grieven reeds had gerept van geestelijk lijden en een P.M. post terzake had opgevoerd. Het Hof heeft het appèl van [eiser] tegen de twee vonnissen waartegen hij geen grieven heeft gericht niet-ontvankelijk verklaard.

2.15.2 De andere twee vonnissen heeft het Hof bekrachtigd aangezien de grieven falen. Voorzover van belang komt de verwerping van de grieven door het Hof bij de bespreking van de cassatiemiddelen nader aan de orde.

2.16 [Eiser] heeft tijdig cassatieberoep ingesteld. [Verweerster] heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

3. Bespreking van het cassatiemiddel

Inleiding

3.1 Lezing van 's Hofs arrest laat een weinig bevredigend gevoel achter. Het minste wat men ervan kan zeggen is dat het Hof zeer kort door de bocht is gegaan. Het heeft de zaak afgedaan door telkens weer aan te geven dat onvoldoende is aangevoerd zonder inhoudelijk aandacht aan de zaak te besteden.

3.2 Met mr Meijer neem ik aan dat dit hierin zijn verklaring vindt dat, naar 's Hofs oordeel, sprake is van een vordering die van iedere realiteit(szin) is gespeend (s.t. onder 8, zoals door mij opgevat).

3.3.1 De moeilijkheid met 's Hofs benadering is m.i. hierin gelegen dat geen inhoudelijk onderzoek is gedaan naar de gegrondheid van de door [eiser] gepretendeerde schadeposten. Hoewel deze inderdaad, a prima vista, in sommige opzichten minder plausibel zijn, geldt dat naar mijn oordeel zeker niet voor alle posten. Meer in het bijzonder [eisers] stellingen inzake de door hem ondervonden medische en psychische gevolgen van de asbestverontreiniging hadden m.i. niet zonder meer van tafel kunnen worden geveegd, al is zeker denkbaar dat zij uiteindelijk geheel of ten dele ongefundeerd blijken te zijn.

3.3.2 Zoals hierna nog zal blijken volg ik het Hof ten aanzien van de posten die geen betrekking hebben op letselschade c.a.

3.4 Zelfs wanneer juist is - het Hof heeft in dat opzicht niet geheel ongelijk - dat de onderbouwing uitzonderlijk summier is, moeten vorderingen ter zake letselschade m.i. serieus, in elk geval serieuzer worden genomen.

3.5 Mr Meijer dringt aan dat het onbevredigend zou zijn om [verweerster] de dupe te laten worden van onvoldoende onderbouwing door [eiser] van zijn stellingen (s.t. onder 8). Met alle respect: dat betoog overtuigt niet. Klaarblijkelijk(1) is het reconventionele verweer materieel gevoerd door de WA-verzekeraar van [verweerster]. Niet is gebleken dat deze enige moeite heeft gedaan om zelf de relevante feiten te achterhalen, hetgeen bij een actieve schadeafwikkeling - waarop verzekeraars zich zo graag beroepen - in de rede had gelegen. Integendeel: de betrokken verzekeraar heeft zich teruggetrokken achter het scherm der ontkenningen.

3.6 Het vorenstaande laat geheel onverlet dat in het kader van de kostenveroordeling met de onder 3.5 aangeroerde kwestie rekening wordt gehouden.

Bespreking van de klachten ten gronde

3.7 De onderdelen 1 en 2 van middel I richten zich tegen rov. 6.9 van het bestreden arrest. Het Hof overweegt daarin - in mijn parafrase - dat [eiser] geen gespecificeerd bewijs van zijn stelling heeft aangeboden, voorzover de aan de desbetreffende vorderingen ten grondslag liggende stellingen al begrijpelijk zijn. Het Hof doelt op de stelling van [eiser] dat [verweerster] golfplaten heeft stukgeslagen. In dat kader vorderde [eiser] (zie mvg onder 4.1.2) een bedrag van f 1.447,33.

3.8 Onderdeel 2 bestrijdt 's Hofs zelfstandig dragende grond dat de vordering onbegrijpelijk is. Het blijft steken in de niet nader toegelichte stelling dat de uiteenzetting in de mvg wél begrijpelijk is zonder uit de doeken te doen wat daarmee nauwkeurig werd bedoeld. Daarop stuit het onderdeel af, te meer omdat de uiteenzetting in de mvg t.a.v. grief I inderdaad moeilijk te begrijpen valt. Met name is onduidelijk hoe uit het beweerdelijk ontbreken van een deel van het dak zou kunnen volgen dat i) het overige gedeelte stuk is en ii) [verweerster] daarvoor verantwoordelijk is.(2) 's Hofs oordeel wordt daarom tevergeefs bestreden.

3.9 Onderdeel 1 dat erover klaagt dat het Hof [eisers] bewijsaanbod niet had mogen passeren mist belang omdat 's Hofs bij onderdeel 2 besproken oordeel zelfstandig dragend is. Inhoudelijke beoordeling van onderdeel 1 zou niet tot een andere uitkomst leiden.

3.10 Bij Memorie van Grieven (onder 5.1) heeft [eiser] een bewijsaanbod gedaan luidende als volgt:

"appellant is bereid, onder protest tot gehoudenheid daartoe en zonder enige onverplichte bewijslast op zich te nemen, alle stellingen te bewijzen met alle middelen rechtens en meer speciaal met behulp van getuigen; appellant is met name bereid, met in achtneming van het vorenstaande nader bewijs te leveren met betrekking tot de hiervoren omschreven grieven, meer in het bijzonder de schade, alsmede de omvang van deze schade, voor welke schade geïntimeerde jegens appellant aansprakelijk is".

3.11 Zeker tegen de achtergrond van de vaagheid van de vordering heeft het Hof niet van een onjuiste rechtsopvatting blijk gegeven door te oordelen dat dit bewijsaanbod te vaag is. Mede in het licht van bedoelde vaagheid en de betwisting door [verweerster] (mva nr. 22 en 29) had [eiser] in het bewijsaanbod dienen aan te geven welke feiten, die zouden kunnen leiden tot de conclusie dat [verweerster] een gedeelte van het dak had stukgeslagen, hij aanbood te bewijzen. Bij deze stand van zaken mocht het Hof het bewijsaanbod passeren.(3)

3.12 Middel II komt op tegen rov. 6.11.5. van het bestreden arrest. In deze rechtsoverweging wijst het Hof de vordering van f 105.000 van [eiser] wegens verminderde arbeidsproductiviteit als volstrekt onvoldoende onderbouwd af. Volgens het middel "ten onrechte, nu [eiser] wel degelijk dit deel van zijn vordering voldoende heeft onderbouwd. In het licht der stukken had het Hof moeten begrijpen waarop [eiser] zijn vordering baseerde".

3.13 Wanneer men recht in de leer is, dan voldoet het middel niet aan de eisen van art. 407 lid 2 Rv.(4) Begrijpelijkerwijs stelt mr Meijer zich ook op dat standpunt (s.t. onder 3.3).

3.14 Enerzijds gezien de aard en omvang van de pretense schade en anderzijds omdat uit de processtukken sprokkelenderwijs kan worden afgeleid dat 1) [eiser] beweert door de asbestgebeurlijkheden zozeer te zijn aangegrepen dat hij niet meer tot het verrichten van werken in staat is en 2) de (weliswaar te elfder ure) overgelegde verklaringen van medici (zie hierboven onder 2.14.1 vermeld)(5) meen ik dat het Hof niet kon volstaan met het bestreden oordeel. Het middel acht ik dan ook gegrond.

3.15.1 Daarbij veroorloof ik mij à la barbe van het middel nog de volgende kanttekening. [eiser] heeft steeds aangegeven dat de onder 3.14 genoemde reactie (mede?) valt te herleiden tot 1) de omstandigheid dat naar de officiële inzichten sprake was van te hoge concentraties asbest en 2) door de plaatsing van borden die wezen op gevaar en die een betredingsverbod inhielden.

3.15.2 [Verweerster] is blijven steken in het verweer dat de kans erg klein is dat [eiser] daadwerkelijk een asbestziekte heeft opgelopen. Aldus is zij steeds voorbij gegaan aan de kern van [eisers] stellingen. In mijn weergave komen deze er op neer dat [eiser] meende dat zijn levenskansen werden bekort en/of dat hem ernstig asbestlijden te wachten stond. Daardoor zijn zijn kwalen ontstaan; daardoor kon hij niet meer (of veel minder) werken. Ook het Hof heeft aangenomen dat het [eiser] met name te doen was om (de gevolgen van) angst voor het krijgen van een asbestziekte; zie rov. 6.14.

3.15.3 Het is uiteraard denkbaar dat het relaas van [eiser] uit de lucht gegrepen is. Het is ook mogelijk dat hij de asbest-gebeurtenissen aangrijpt om de gevolgen van een eerdere ziekte (waardoor hij reeds (onontkoombaar) voor het arbeidsproces was uitgeschakeld) voor rekening van (de verzekeraar van) [verweerster] te brengen. Ik ben geneigd te denken dat het waarschijnlijker is dat [eiser] door een bepaalde aanleg aanzienlijk sterker op het gebeurde heeft gereageerd dan "normaal" is. Tegen de achtergrond van de vigerende causaliteitsregels komt dat risico in beginsel voor rekening van de aansprakelijke.(6)

3.15.4 Kortom: een nader feitelijk onderzoek is geboden. De verwijzingsrechter zal zich daartoe moeten zetten.

3.15.5 Opmerking verdient nog dat deze zaak de schaduwzijde laat zien van soms wellicht (ik kan dat als jurist niet beoordelen) volstrekt overtrokken of opgeblazen reacties van de overheid of de pers op het vrijkomen van bepaalde schadelijke stoffen. Het is helemaal niet merkwaardig - zij het betreurenswaardig - dat daarvoor gevoelige personen daarop reageren zoals [eiser] wellicht heeft gedaan. Mogelijk zouden de verantwoordelijke personen in toekomstige gevallen dit aspect mee kunnen wegen (als ze dat al niet doen).(7)

3.16 Middel III is gericht tegen rov. 6.12, waarin het Hof overweegt dat grief III bij gebreke van voldoende onderbouwing faalt. [Eiser] betoogt dat hij bedoelde te verwijzen naar zijn argumentatie in eerste aanleg en naar zijn inleiding in de memorie van grieven. De klacht verwijt het Hof daaraan ten onrechte te zijn voorbij gegaan.

3.17 De klacht faalt. [Eiser] heeft in de mvg onder het kopje "grief III" geciteerd de rov. 11.10 ad c(8) en in de volgende alinea aanspraak gemaakt op wettelijke rente. Waarom de bestreden rechtsoverweging onjuist zou zijn wordt in het geheel niet aangegeven. Daarom mocht het Hof de door [eiser] als grief geduide passage in de mvg als onvoldoende onderbouwd ongegrond verklaren.(9)

3.18 Middel IV betoogt dat het Hof in rov. 6.12. - na grief III wegens onvoldoende onderbouwing te hebben afgewezen - niet had mogen overwegen dat grief IV op dezelfde grond faalt.

3.19 De klacht faalt aangezien [eiser] onder "grief IV" van de mvg geen bezwaar tegen (een onderdeel van) het vonnis van de Rechtbank heeft aangevoerd maar heeft volstaan met het formuleren van een vordering van f 125 ter zake van een verklaring van Certichem.

3.20 Voorzover hetgeen in de mvg onder 4.4.1 staat vermeld zou moeten worden aangemerkt als een afzonderlijke - niet verder toegelichte - grief geldt ook daarvoor dat deze niet voldoet aan het vereiste dat de wederpartij en de rechter voldoende duidelijk moet worden gemaakt op welke gronden appellant zich kant tegen de bestreden beslissing.(10)

3.21 Middel V keert zich met een motiveringklacht tegen rov. 6.13. Het Hof overweegt daarin dat hetgeen [eiser] aanvoert tegen de afwijzing door de Rechtbank van de gevorderde immateriële schadevergoeding niet kan afdoen aan de juistheid van het oordeel der Rechtbank.

3.22 In rov. 11.11 heeft de Rechtbank - kort gezegd - een viertal omstandigheden genoemd die meebrengen dat niet kan worden vastgesteld dat [eiser] en/of zijn familie een daadwerkelijk risico vanwege de verspreiding van asbestvezels heeft/hebben gelopen.

3.23 Kennelijk heeft het middel - dat wederom balanceert op de grens van art. 407 lid 2 Rv. - het oog op de passages onder 4.5.2 en 4.5.3 van de mvg. Daarin verwijst [eiser] naar deze rechtsoverweging. Hij voert daartegen aan:

3.24 De vraag of blootstelling aan asbest(stof) al dan niet een daadwerkelijk risico in het leven roept, is in hoge mate feitelijk. Zou het Hof behoorlijk op de hiervoor verwoorde stellingen hebben gerespondeerd dan zou zijn oordeel vrijwel zeker cassatieproof zijn geweest. Niet zonder aarzeling meen ik dat 's Hofs motivering in casu te kort schiet. Ik loop daartoe de onder 3.23 vermelde stellingen van [eiser] langs:

3.25 Middel V acht ik derhalve gegrond. Daarom behoeft niet worden ingegaan op hetgeen daarin onder 5.4 is verwoord; een betoog dat ik trouwens niet kan volgen.

3.26 Middel VI bevat de klacht dat het Hof in rov. 6.14. ten onrechte de door [eiser] gestelde psychische schade - bij gebrek aan een onderbouwing - heeft afgewezen. [Eiser] gispt 's Hofs oordeel onder verwijzing naar bij akte d.d. 24 juni 1997 ter ondersteuning van zijn vordering overgelegde medische verklaringen (zie 2.14.1 hierboven).

3.27 Tegen de achtergrond van bedoelde verklaringen is 's Hofs oordeel inderdaad volstrekt onbegrijpelijk. Heel in het bijzonder valt niet in te zien hoe het Hof in het licht van deze verklaringen kan overwegen dat "enige feitelijke onderbouwing" ontbreekt.

3.28 [Verweerster] heeft getracht 's Hofs oordeel te "redden" door aan te voeren dat uit de verklaringen niets blijkt over angst voor een asbestziekte (s.t. mr Meijer onder 7.4). Letterlijk genomen is dat wellicht niet onjuist. Doch er is weinig reden om de verklaringen alleen naar de letter te beoordelen. De strekking ervan is onmiskenbaar koren op de molen van [eisers] stellingen. Daarmee is niet gezegd dat er daadwerkelijk causaal verband bestaat. Die vraag moet aan de verwijzingsrechter worden geëndosseerd.

3.29 Ten overvloede: in de s.t. van mr Meijer wordt nog betoogd:

3.30 Als ik het goed zie, dan trekt [verweerster] hieruit de conclusie dat [eiser] sowieso onvoldoende heeft gesteld om toewijzing van de hier bedoelde vordering te kunnen schragen. Het middel zou daarom, zo is kennelijk bedoeld, belang missen.

3.31 De onder 3.29 sub i) betrokken stelling onderschrijf ik; dat zelfde geldt in essentie ook voor ii), waarbij het in dit stadium niet nodig of wenselijk is de grenzen nader af te bakenen.(11)

3.32 De onder 3.29 iii) weergegeven stelling acht ik niet in haar algemeenheid juist. Naarmate de ziekte waarvoor men op enigszins objectieve - zij het dan ook door persoonlijke omstandigheden of aanleg mogelijk wezenlijk overtrokken - gronden vreest ernstiger is, lijkt vergoeding zeker niet op voorhand onmogelijk.(12) Omstandigheden als onder 2.9, 2.13.2 genoemd en onder 3.14 besproken zouden, indien de juistheid ervan komt vast te staan, m.i. tot een vergoeding kunnen leiden.

3.33 Het lijkt me prematuur thans dieper op deze heikele kwestie in te gaan. Te meer nu een enigszins uitgekristalliseerd debat daarover in deze procedure achterwege is gebleven.

Conclusie

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest.

Advocaat-Generaal