Parket bij de Hoge Raad, 27-05-2003, AF6551, 01464/02

1. Het Gerechtshof te Amsterdam heeft verdachte bij uitspraak van 27 maart 2002 vrijgesproken van het onder 1 en 2 tenlastegelegde en hem terzake van 3. 'opzettelijke overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 4, eerste lid, van de Wet inzake de wisselkantoren, meermalen gepleegd' en 4. 'opzettelijke overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 9 van de Wet melding ongebruikelijke transacties, meermalen gepleegd', veroordeeld tot een gevangenisstraf van 6 maanden voorwaardelijk met een proeftijd van 2 jaren, alsmede tot het verrichten van onbetaalde arbeid ten algemenen nutte voor de duur van 240 uren, in plaats van 6 maanden gevangenisstraf.

2. Mr L. van Kleef, advocaat te Amsterdam, heeft cassatie ingesteld. Mr. A.A. Franken, eveneens advocaat te Amsterdam, heeft een schriftuur ingezonden, houdende vier middelen van cassatie.

3.1 Het eerste middel klaagt erover dat het hof het verzoek de getuige [getuige] ter zitting dan wel bij de rechter-commissaris te horen ten onrechte, dan wel onvoldoende gemotiveerd heeft verworpen.

3.3 Op 18 maart 2002 heeft het hof de behandeling van de zaak opnieuw aangevangen vanwege een gewijzigde samenstelling van het hof. De raadsman heeft opnieuw verzocht de getuige [getuige] te horen. In het proces-verbaal van de zitting is dienaangaande het volgende opgenomen.

De raadsman verklaart, zakelijk weergegeven:

3.4 De steller van het middel voert aan dat afwijzing van een verzoek een getuige te horen op grond van art. 288, eerste lid, aanhef en onder b, Sv, slechts mogelijk is indien er sprake is van een gegrond vermoeden van ernstige gezondheidsschade. Genoemd rapport zou onvoldoende onderbouwing vormen voor een gegrond vermoeden van ernstige gezondheidsschade. Het afleggen van een verklaring zou voor veel mensen geen pretje zijn. Uw Raad zou volgens de steller van het middel in de beoordeling dienen te betrekken dat (1) de getuige geen slachtoffer is van bijvoorbeeld een ernstig gewelds- of zedendelict, (2) de getuige is opgeroepen in een zaak die gaat om wisseltransacties, (3) het Gerechtshof zich niet heeft gebaseerd op een rapport van een onafhankelijk deskundige, en (4) de getuige ten tijde van het verzoek nog steeds werkzaam was bij [A].

3.5 Op grond van artikel 288, eerste lid, aanhef en onder b, Sv, kan van de oproeping van een niet verschenen getuige worden afgezien als het gegronde vermoeden bestaat dat de gezondheidstoestand van de getuige door het afleggen van een verklaring ter terechtzitting ernstig in gevaar wordt gebracht. In artikel 264, eerste lid, aanhef en onder b Sv is hetzelfde criterium opgenomen voor de beslissing van de officier van justitie met betrekking tot tijdig door de verdediging opgegeven getuigen. Genoemde 'weigeringsgrond' is opgenomen in het Wetboek van Strafvordering bij wetwijziging van 15 januari 1998, in werking getreden op 1 februari 1998(1). De wetgeschiedenis bevat weinig aanknopingspunten voor beantwoording van de vraag wat onder ernstig in gevaar brengen van de gezondheidstoestand dient te worden verstaan. De minister heeft te kennen gegeven dat de aanbeveling van het openbaar ministerie het woord 'ernstig' te schrappen, niet is overgenomen, omdat 'voor het maken van een inbreuk op het aan de verdachte toekomende ondervragingsrecht een substantiëlere dreiging nodig is dan de mogelijke - toch niet altijd objectief vast te stellen - aantasting van de gezondheidstoestand'(2). Er dient dus in ieder geval met enige objectiviteit te kunnen worden vastgesteld dat de gezondheidstoestand van de getuige ernstig in gevaar zou kunnen worden gebracht. Verschijnen ter terechtzitting zal in redelijkheid niet gevergd moeten kunnen worden(3). Daarvoor zal doorgaans het oordeel van een deskundige noodzakelijk zijn. Door de leden van de VVD-fractie is de minister naar aanleiding van het voorgestelde artikel 264 Sv gevraagd op welke wijze en door wie het ernstige gevaar voor de gezondheidstoestand van de getuige dient te worden vastgesteld(4). De minister is niet echt inhoudelijk op deze vragen ingegaan, maar heeft wel aangegeven dat de rechtbank uiteindelijk 'het belang van de verdediging en haar recht de getuige zelf te ondervragen zal moeten afwegen tegen het zelfstandig belang van de betrokken getuige niet opnieuw ernstig getraumatiseerd te worden'(5). Overigens had de Hoge Raad voor de wetswijziging ernstig gevaar voor de gezondheidstoestand al als 'weigeringsgrond' erkend. De Hoge Raad hanteerde daarbij de door de minister genoemde belangenafweging(6).

4.1. Het tweede middel klaagt over de bewezenverklaring van feit 3. Het betoogt dat ten onrechte is bewezenverklaard dat verdachte als wisselkantoor werkzaam is geweest door beroeps- en of bedrijfsmatig voor anderen opzettelijk wisseltransacties te verrichten. Iemand die gelden wisselt of laat wisselen bij een wisselkantoor, en dus zelf cliënt is, zou niet tevens zelf als wisselkantoor kunnen worden aangemerkt.

4.2. Art.1 van de Wet inzake de wisselkantoren luidt - voorzover hier relevant - als volgt:

Een wisseltransactie bestaat steeds uit twee spiegelbeeldige onderdelen. De ene partij ontvangt en levert, en de andere partij doet hetzelfde, maar aldus, dat wat door de een wordt geleverd door de ander ontvangen wordt en andersom. De individuele cliënt die op incidentele basis geld wisselt zal niet als 'wisselkantoor' zijn aan te merken. Van een beroeps- of bedrijfsmatige bezigheid is echter al sprake indien 'geregeld en stelselmatig' is gehandeld.(7) Wanneer men op geregelde basis voor anderen voor een vergoeding grote hoeveelheden geld wisselt of laat wisselen en daaruit inkomen haalt, zoals dat het geval was met verdachte, is aan het bestanddeel voldaan (zie de bewijsmiddelen 1, 2, 5, 15, 16 en 17).(8)

4.3 Het tweede middel faalt.

5.1. Het derde middel klaagt er in het verlengde van het tweede middel over dat het hof ten onrechte het onder 4 tenlastegelegde bewezen heeft verklaard, nu verdachte als cliënt van de wisselkantoren niet gehouden was ongebruikelijke transacties te melden.

5.1 Artikel 9 van de Wet melding ongebruikelijke transacties heeft de volgende inhoud:

Artikel 8 van de wet schrijft voor dat de Minister van Financiën en de Minister van Justitie gezamenlijk de indicatoren vaststellen aan de hand waarvan wordt beoordeeld of een transactie moet worden aangemerkt als een ongebruikelijke transactie. De in de tenlastegelegde periode geldende indicatorenlijst noemt als transacties die moeten worden gemeld onder andere de contante transacties boven de fl. 25.000,- waarbij omwisseling plaatsvindt in andere valuta.

5.2. Uit de bewijsmiddelen blijkt dat het steeds ging om bedragen van boven de fl. 25.000,-. De steller van het middel bestrijdt dat verdachte gehouden was de transacties te melden. Zoals hiervoor bij de bespreking van het tweede middel uiteen is gezet, kon verdachte worden aangemerkt als een wisselkantoor in de zin van artikel 1 van de Wet inzake de wisselkantoren. Daarmee valt verdachte tevens onder artikel 9, eerste lid, van de Wet melding ongebruikelijke transacties. Hij verricht immers beroeps- of bedrijfsmatig financiële diensten. En dan ben je nu eenmaal op grond van de wet gehouden ongebruikelijke transacties te melden. Dat dit wellicht in een geval als het onderhavige wat vreemd aandoet, kan ik mij wel voorstellen; voor wat met opzet heimelijk gebeurt, zou de aandacht gevraagd moeten worden. Maar dat op iemand die iets wil verheimelijken toch een verplichting rust die met die wens geen rekening houdt is niet vreemd. Hetzelfde doet zich voor ten aanzien van de verplichting criminele inkomsten op te geven bij de belastingdienst en ten aanzien van de smokkelaar die zijn waar moet aangeven bij de douane. Dit alles doet echter uiteraard niets af aan de wettelijke verplichting. Die wettelijke verplichting is nu juist zo ruim geformuleerd om een effectieve aanpak van witwaspraktijken mogelijk te maken en daarvan is hier naar mijn stellige overtuiging sprake. De bewezenverklaring getuigt dan ook niet van een onjuiste rechtsopvatting en is toereikend gemotiveerd.

5.3. Het derde middel faalt.

6.1 Het vierde middel bevat de klacht dat het hof ten onrechte de bewaring ten behoeve van de rechthebbende heeft bevolen van onder verdachte inbeslaggenomen gelden, dan wel dat het hof deze beslissing ontoereikend heeft gemotiveerd.

6.2 Het bestreden arrest houdt dienaangaande het volgende in:

De volgende geldbedragen zijn op 12 november 1999 inbeslaggenomen in de woning van verdachte en zijn gezin op het adres [a-straat 1] te [woonplaats]: 30.880,- Nederlandse guldens, 2484,- US dollars, 290,- Duitse marken, 1440,- Franse franken, 500,- Belgische franken, 1000,- yen, 2100,- US dollars en 243.875,- Nederlandse guldens. De verdachte heeft over de herkomst van deze geldbedragen geen verklaring willen afleggen. Het hof zal, nu niemand als rechthebbende kan worden aangemerkt, de bewaring van deze geldbedragen ten behoeve van de rechthebbende(n) gelasten.

6.3 De steller van het middel voert aan dat zonder nadere motivering, die ontbreekt, onbegrijpelijk is dat het Gerechthof heeft gemeend dat een ander dan verzoeker ten aanzien van de verschillende geldbedragen een persoonlijk of een zakelijk recht heeft of kan hebben. Ik acht de beslissing van het hof in het geheel niet onbegrijpelijk. In de overwegingen van het hof ligt besloten dat verdachte zich in ieder geval niet als rechthebbende op het geld heeft opgeworpen. Was verdachte rechthebbende geweest, dan had het op zijn weg gelegen zulks aan te geven. Onder die omstandigheden is het niet onbegrijpelijk dat het hof het niet aannemelijk heeft geacht dat verdachte rechthebbende op het geld was. In zo'n geval staat het de rechter vrij de bewaring ten behoeve van de rechthebbende te gelasten(9).

6.4 Het vierde middel faalt.

10. De voorgestelde middelen falen en kunnen naar mijn mening op de voet van art. 81 RO worden verworpen. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging van het arrest aanleiding behoort te geven.

11. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

AG