Parket bij de Hoge Raad, 20-04-2004, AO0616, 01630/03

Nr. 01630/03

Mr Wortel

Zitting:16 december 2003 (bij vervroeging)

Conclusie inzake:

[verdachte]

3. Het eerste middel bevat de klacht dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM is geschonden doordat de stukken van het geding (veel) te laat aan de Hoge Raad zijn toegezonden.

De klacht is terecht opgeworpen. Het cassatieberoep is op 13 februari 2002 ingesteld. De stukken van het geding zijn eerst op 17 juli 2003 bij de Hoge Raad ontvangen, derhalve ongeveer anderhalf jaar na het instellen van het rechtsmiddel. Tussen het instellen van het rechtsmiddel en de ontvangst van de stukken bij de volgende instantie mogen (behoudens bijzondere omstandigheden, waarvan in dit geval niet blijkt) niet meer dan acht maanden verstrijken, en overschrijding van die termijn wordt aangemerkt als een overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM.

7. In eerste aanleg zijn gelijktijdig feiten berecht die verzoeker zijn tenlastegelegd in drie verschillende dagvaardingen, te weten:

-parketnummer 13/129192-99, door de Rechtbank aangemerkt als zaak A, voortkomend uit een opsporingsonderzoek onder de naam "Primo";

-parketnummer 13/129312-99, door de Rechtbank aangemerkt als zaak B, voortkomend uit een opsporingsonderzoek onder de naam "City Peak", en

-parketnummer 13/077079-99, door de Rechtbank aangemerkt als zaak C, voortkomend uit een opsporingsonderzoek onder de naam "Twister".

8. Blijkens het daarvan opgemaakte proces-verbaal heeft de voorzitter ter terechtzitting in hoger beroep van 13 september 2000 medegedeeld

"dat het hof aanstuurt op een snelle behandeling van het onderdeel Primo in de zaak tegen verdachte. De ter zitting verschenen getuigen zullen dan ook heden worden gehoord. Voorts deelt hij mede dat de zaken Twister met parketnunmmer 13/077079-99 en City Peak met parketnummer 13/129312-99 naar het oordeel van het hof eventueel kunnen worden gesplitst van de Primo-zaak met parketnummer 13/129192-99."

De raadsvrouwe verzocht aanhouding omdat de verdediging nog niet in het bezit was van stukken betreffende het Primo-onderzoek en daarom niet in staat was de ter terechtzitting verschenen getuigen te ondervragen.

Voorts verzette de raadsvrouwe zich tegen de door de voorzitter genoemde splitsing van de zaken, stellende dat de onderzoeken onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, terwijl de behandeling van zaken tegen medeverdachten meer dan een jaar tevoren bij het Hof was aangevangen en de verdediging niet beschikte over stukken die in dat verband aan het dossier waren toegevoegd.

De advocaat-generaal heeft daarop te kennen gegeven - voor zover hier van belang - dat zij zich niet verzette tegen splitsing van de zaken, omdat de dossiers Primo en City Peak elkaar alleen raken waar het de identiteit van de verdachte betreft.

Daarop heeft de voorzitter - na beraad - als beslissing van het Hof medegedeeld dat het verzoek van de verdediging tot aanhouding van de behandeling werd afgewezen, en voorts dat

"[...] het hof de dagvaarding van verdachte in zaak A (Primo/Twister II) onder parketnummer 13/129192-99 [splitst] van de dagvaardingen in de zaken B (City Peak met parketnummer 13/129312-99 en C (Twister I) met parketnummer 13/077079-99. De voorzitter deelt mede dat de zaken B en C zullen worden aangehouden en dat bij sluiting van het onderzoek ter terechtzitting in de zaak Primo het tijdstip van behandeling van deze zaken zal worden bepaald."

10. Met betrekking tot art. 276 (OUD) Sv heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de beslissing tot voeging van zaken aan de feitenrechter is voorbehouden, terwijl de juistheid van die beslissing, verweven als zij is met de waardering van feiten, in cassatie niet kan worden onderzocht, vgl HR NJ 1984, 237 en HR NJ 1987, 570.

Datzelfde heeft mijns inziens te gelden voor de beslissing tot splitsing van gevoegd aan het oordeel van de rechter onderworpen zaken, thans voorzien in art. 285, derde lid, Sv.

11. 's Hofs hierboven weergegeven beslissing tot splitsing van de zaken zal aldus verstaan moeten worden dat het Hof heeft bevonden dat een gevoegde behandeling niet in het belang van het onderzoek was. Dat is, gelet op hetgeen in verband met die beslissing ter terechtzitting werd verhandeld, niet onbegrijpelijk. Voor een verdergaande beoordeling van die beslissing is in cassatie geen plaats.

Het middel faalt derhalve.

12. In het derde middel wordt geklaagd over schending van art. 6, eerste lid, EVRM doordat verzoeker het recht op een eerlijke behandeling door een onpartijdige rechter is onthouden. Daartoe wordt betoogd dat het Hof blijkens het op 17 oktober 2000 in dezelfde samenstelling gewezen arrest op grond van een deskundigenrapport heeft vastgesteld dat verzoeker aan door hem betwiste telefoongesprekken heeft deelgenomen, terwijl een deel van die telefoongesprekken ook in de onderhavige zaak tot bewijs is gebruikt.

Daarbij wordt gesteld dat de in de onderhavige zaak bewezenverklaarde feiten voor wat betreft het aan verzoeker gemaakte verwijt en de gebezigde bewijsmiddelen verweven zijn met de feiten die in het arrest van 17 oktober 2000 bewezen zijn verklaard.

15. Bij de beoordeling van een beroep op het ontbreken van onpartijdigheid van de rechter, als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM, dient voorop te staan dat een rechter uit hoofde van zijn aanstelling moet worden vermoed onpartijdig te zijn, tenzij zich uitzonderlijke omstandigheden voordoen die een zwaarwegende aanwijzing opleveren dat een rechter jegens de verdachte een vooringenomenheid koesterde, althans dat de bij de verdachte dienaangaande bestaande vrees objectief gerechtvaardigd is.

Een dergelijke aanwijzing is niet te vinden in de omstandigheid dat één of meer rechters die de zaak hebben beoordeeld eerder deelnamen aan de berechting van een andere verdachte, waarbij is vastgesteld dat die andere verdachte de hem verweten feiten in samenwerking met anderen heeft begaan, en het ervoor gehouden moet worden dat toen werd aangenomen dat tot die anderen de later berechte verdachte behoorde, vgl HR 31 oktober 2000, LJN AA7956.

Een dergelijke aanwijzing kan wel gelegen zijn in de omstandigheid dat één of meer rechters die de zaak hebben beoordeeld eerder deelnamen aan de berechting van een andere verdachte, waarbij toen het oordeel is bereikt dat verklaringen van de later berechte verdachte, in die eerder behandelde zaak als getuige aangemerkt, voldoende betrouwbaar zijn om tot bewijs te dienen, daarmee het verweer passerend dat die verklaringen onjuist zijn, en afgelegd onder druk of onder invloed van beloften, vgl HR 14 oktober 1997, LJN ZD0819.

18. Blijkens het proces-verbaal van de op 3 januari 2001 gehouden terechtzitting is aldaar op verzoek van de verdediging de tolk A. Zacharov als deskundige gehoord omtrent haar bevindingen in het vooronderzoek omtrent de vertaling van afgeluisterde telefoongesprekken.

De voorzitter heeft de verdediging de vraag voorgelegd hoe gehandeld zou moeten worden ten aanzien van eventueel onjuist vertaalde telefoongesprekken. De raadsman heeft verzocht de telefoongesprekken die door de Rechtbank voor het bewijs waren gebruikt opnieuw te doen vertalen, waarbij hij wees op de gesprekken die op grond van een stemvergelijkend onderzoek aan de verdachte zijn toegeschreven. Voorts achtte de raadsman het van groot belang dat de nieuwe vertalingen van een aantal telefoongesprekken in bijzijn van verzoeker en de raadsman zouden worden beluisterd, opdat de verdachte kon aangeven aan welke gesprekken hij al dan niet heeft deelgenomen.

20. Het proces-verbaal van de op 18 januari 2002 gehouden terechtzitting houdt onder meer in:

"De voorzitter deelt mede dat het hof de nieuwe vertaling van de opnieuw vertaalde taps als de geldende vertaling van die gesprekken beschouwt.

Hji merkt voorts op dat het hof niet heeft vernomen of aan de verdachte en zijn raadsman de mogelijkheid is gegeven hierop te reageren en of er naar aanleiding van het opnieuw uitluisteren en vertalen van de hierboven bedoelde gesprekken een verhoor van de verdachte heeft plaatsgevonden.

21. Naar mijn inzicht blijkt uit het verhandelde op de terechtzittingen van 3 januari 2001 en 18 januari 2002, zoals hierboven weergegeven, dat het Hof zich ontvankelijk heeft betoond voor verzoekers stelling dat hij niet heeft deelgenomen aan de telefoongesprekken die de Rechtbank op grond van het deskundigenverslag betreffende stemherkenning aan hem had toegeschreven. Het Hof heeft het nader onderzoek bevolen dat verzoeker de gelegenheid kon bieden deze stelling nader te onderbouwen.

Daardoor ontvalt de feitelijke grondslag aan de klacht dat verzoeker in het op 17 oktober 2000 gewezen arrest een aanwijzing kon vinden dat het Hof vooringenomen was ten aanzien van verzoekers deelname aan die gesprekken.

22. Hieraan doet niet af dat het Hof naar aanleiding van het in de onderhavige zaak gehouden onderzoek ter terechtzitting en op de grondslag van de in deze zaak te beoordelen tenlasteleggingen wederom heeft geoordeeld - blijkens de gebezigde bewijsmiddelen en een door het Hof gegeven nadere bewijsoverweging - dat bedoeld deskundigenverslag voldoende zekerheid biedt dat verzoeker, anders dan hij heeft volgehouden, aan de tot bewijs gebezigde telefoongesprekken heeft deelgenomen.

Het middel is derhalve vruchteloos voorgesteld.

23. Het vierde middel komt op tegen de beslissing op een verweer dat in de bestreden uitspraak als volgt is samengevat en verworpen:

"De raadsman heeft voorts betoogd dat verdachte in zijn verdediging is geschaad nu het strafrechtelijk onderzoek in de City Peak-zaak reeds lange tijd aan de gang was alvorens verdachte hierin werd betrokken. Als verdachte eerder zou zijn aangehouden en vervolgd dan had hij betere mogelijkheden gehad voor een adequate verdediging.

25. In de overweging ter verwerping van het verweer ligt besloten dat het achterwege blijven van eerdere inspanningen om ten aanzien van de identiteit van de onbekende, in het opsporingsonderzoek naar voren komende, persoon voldoende duidelijkheid te krijgen om die persoon te kunnen aanhouden niet tot gevolg heeft gehad dat verzoeker zodanig in zijn belangen is geschaad dat daar op de voet van art. 359a Sv consequenties aan verbonden zouden moeten worden, gelijk de raadsman kennelijk met zijn verweer beoogde.

Dat oordeel is ook zonder nadere motivering niet onbegrijpelijk.

26. Bij gebreke aan pleitaantekeningen en andersluidende vermelding in het proces-verbaal van de terechtzitting en de uitspraak moet het ervoor gehouden worden dat de raadsman niet nadrukkelijk heeft gesteld dat het verweer mede steunde op schending van art. 167 Sv. Reeds daarom kan de verwijzing naar deze bepaling in de toelichting op het middel 's Hofs overwegingen niet onbegrijpelijk maken. Daarbij voegt zich dat in 's Hofs overweging naar voren komt waarom niet eerder tot aanhouding van verzoeker kon worden overgegaan, en in beginsel niet ter beoordeling van de rechter staat of de beslissingen van het Openbaar Ministerie in overeenstemming zijn met art. 167 Sv.

Het middel faalt.

28. Blijkens het proces-verbaal van de op 3 januari 2001 gehouden terechtzitting was de opgeroepen getuige [getuige 2] aldaar niet verschenen. De advocaat-generaal deelde mee dat deze persoon niet was aangevoerd, en dat hij - zo alsnog opdracht zou worden gegeven deze persoon aan te voeren - niet eerder dan half vier 's middags ter terechtzitting zou kunnen verschijnen. De raadsman gaf daarop te kennen dat het horen van [getuige 2], waarbij hij persisteerde, in verband met de transportproblemen kon worden uitgesteld tot een volgende terechtzitting.

Het Hof heeft de oproeping van [getuige 2] tegen de nader te bepalen terechtzitting bevolen.

29. Ter terechtzitting van 18 januari 2002 heeft het Hof wederom vastgesteld dat [getuige 2], hoewel behoorlijk opgeroepen, niet was verschenen. De advocaat-generaal deelde mede dat deze getuige zijn straf had uitgezeten, na zijn detentie het land was uitgezet, en niet meer te traceren was. Nadat de raadsman had volhard in zijn verzoek deze getuige te horen heeft het Hof het verzoek [getuige 2] te horen afgewezen

"omdat hij onvindbaar is, zodat het onaannemelijk is dat de getuige binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen. Het hof is voorts van oordeel dat verdachte daardoor niet in zijn verdediging is geschaad omdat [getuige 2] in al zijn verklaringen heeft volgehouden dat hij verdachte nooit heeft ontmoet.

35. Het zesde middel betreft de beslissing op een verweer dat in de bestreden uitspraak als volgt is samengevat en verworpen:

"De raadsman heeft betoogd dat de documenten- en wapenvondst gedaan in de woning van verdachte aan de [b-straat 1] te [plaats C] niet gebruikt kan worden voor het bewijs nu dit op onrechtmatige wijze verkregen is. Hij voert hiertoe aan dat de verdachte op 1 juli 1999 aanvankelijk is gehoord als getuige van de bomexplosie op de Bonhoeffersingel. Dezelfde avond is hij enkel op basis van CID-informatie, inhoudende dat de bomaanslag het directe gevolg zou zijn van een onlangs door verdachte gepleegde ripdeal, aangehouden ter zake van artikel 312 van het Wetboek van Strafrecht. Deze informatie was blijkens het proces-verbaal op 1 juli 1999 binnengekomen en kon aan geen enkele andere bron worden getoetst. Desondanks is verdachte op 2 juli 1999 in verzekering gesteld. Deze gang van zaken geeft, naar het oordeel van de verdediging, blijk van misbruik van strafrechtelijke bevoegdheden en derhalve is die inverzekeringstelling van verdachte onrechtmatig. Vervolgens is bij deze onrechtmatige inverzekeringstelling de sleutelbos van verdachte inbeslaggenomen en is de politie de woning van verdachte aan de [b-straat] binnengetreden. Nu dit alles op basis van een onrechtmatige titel is geschied, kan al hetgeen in die woning aan de [b-straat] in beslag is genomen niet meewerken voor het bewijs.

37. Het Hof heeft op niet onbegrijpelijke gronden vastgesteld dat de politie aan de CID-informatie, de omstandigheid dat de bomaanslag de inhoud van die informatie kon bevestigen, alsmede verzoekers gedrag dadelijk na de bomaanslag een verdenking kon ontlenen, als bedoeld in art. 27, eerste lid, Sv, dat verzoeker betrokken was geweest bij een in art. 312 Sr strafbaar gesteld misdrijf, terwijl de politie heeft kunnen oordelen dat het belang van het dienaangaande in te stellen onderzoek vergde dat verzoeker van zijn vrijheid werd beroofd en zijn sleutelbos in beslag werd genomen.

Daarmee is het verweer dat strafvorderlijke bevoegdheden zijn misbruikt, omdat dwangmiddelen zijn toegepast zonder de feiten en omstandigheden die een dergelijke verdenking kunnen opleveren, op toereikende wijze verworpen.

Het middel faalt derhalve.

43. De toelichting op het middel bevat dezelfde klachten ten aanzien van de bewezenverklaarde voorbereidingshandelingen, gericht op het vermoorden van enkele personen en het bewezenverklaarde voorhanden hebben van springstoffen (zaak B, 3 primair en 4 primair).

Ook die klachten falen om de hierboven genoemde reden.

46. Het Hof heeft met betrekking tot de straftoemeting overwogen:

"Het hof heeft in hoger beroep de op te leggen straf bepaald op grond van de ernst van de feiten en de omstandigheden waaronder deze zijn begaan en gelet op de persoon van de verdachte.

Verdachte heeft zich samen met anderen schuldig gemaakt aan de uitvoer van een grote hoeveelheid cocaïne, hashish en marihuane. In het bijzonder cocaïne is een voor de gezondheid van personen zeer schadelijke stof. Verdachte, die zelf geen gebruiker is, heeft kennelijk gehandeld om er zelf financieel beter van te worden.

Tevens heeft verdachte zich samen met anderen schuldig gemaakt aan het voorbereiden van moord op [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] en/of anderen door het invoeren van explosieven. Verdachte heeft door zo te handelen de openbare veiligheid ernstig geschaad, hetgeen leidt tot onrust in de samenleving.

Voorts heeft verdachte zich schuldig gemaakt aan het bezit van vervalste identiteitsbewijzen. Het bezit van vervalste identiteitsbewijzen ondermijnt in hoge mate het vertrouwen, dat in het maatschappelijk verkeer in dergelijke documenten behoort te kunnen worden gesteld.

In de woning van verdachte zijn bovendien zeven pistolen/revolvers en twee schietballpoints met de daarbij passende patronen aangetroffen. Het voorhanden hebben van vuurwapens met bijbehorende munitie brengt een onaanvaardbaar risico voor de veiligheid van personen met zich.

Gelet op het bovenstaande is het hof van oordeel dat een bestraffing, als in de vordering van de advocaat-generaal neergelegd, onvoldoende recht doet aan de ernst en omvang van de feiten. Die vordering kan ook daarom niet tot richtsnoer worden genomen, omdat zij sterk afwijkt van de door het openbaar ministerie gevorderde srtaffen tegen de medeverdachten van verdachte in het City Peak-onderzoek, welke eisen in grote lijnen door het hof zijn gevolgd. Het hof zal derhalve een gevangenisstraf van aanmerkelijk langere duur opleggen dan door de advocaat-generaal is geëist. Het hof heeft op de voet van artikel 63 ook rekening gehouden met het arrest van 26 oktober 2000 [lees: 17 oktober 2000, JW], waarbij verdachte voor de van de onderhavige zaken afgesplitste zaak is veroordeeld.

Bij het bepalen van de duur daarvan heeft het hof rekening gehouden met het feit dat de voorlopige hechtenis van verdachte is aangevangen onmiddellijk nadat de vriendin van verdachte bij een bomaanslag om het leven kwam, hetgeen na een dergelijke schokkende ervaring extra zwaar zal hebben gewogen. Voorts heeft het hof meegewogen dat de verdachte gedurende lange tijd heeft verbleven in de Extra Beveiligde Inrichting te Vught."

47. In de toelichting op het middel ontwaar ik enkele misvattingen.

Anders dan daarin lijkt te worden verondersteld is de appèlrechter in beginsel niet gehouden de bijzondere redenen te vermelden die naar zijn inzicht een zwaardere straf aangewezen maken dan in eerste aanleg ter zake van dezelfde feiten werd opgelegd, vgl HR NJ 1989, 864.

Een nadere motivering van een (verhoudingsgewijs) zwaardere straf dan in eerste aanleg werd bepaald is slechts - op straffe van nietigheid - aangewezen indien in hoger beroep een zo aanzienlijk zwaardere straf is opgelegd, afgemeten aan de in eerste aanleg en in hoger beroep bereikte bewezenverklaringen, dat die straf een verbazing wekt die slechts door een uitgebreider motivering weggenomen had kunnen worden. Of zulke verbazing rijst wordt mede bepaald door de ernst van de in hoger beroep bewezen verklaarde feiten, tegen de achtergrond van het wettelijk strafmaximum, terwijl ook de eis van het Openbaar Ministerie in hoger beroep van belang is, vgl G.J.M. Corstens, Het Nederlands strafprocesrecht (4de druk, 2002), p. 693. Gelet op de aard van de in deze zaak bewezenverklaarde feiten en hetgeen het Hof heeft overwogen omtrent de ernst van het aan verzoeker te maken verwijt kan niet worden gezegd dat de strafoplegging dergelijke verbazing wekt.

Voorts is aan het in art. 359, zevende lid, Sv gestelde voorschrift voldaan indien de rechter tot uitdrukking heeft gebracht dat hij zich rekenschap heeft gegeven van de door het Openbaar Ministerie gevorderde straf, en heeft bevonden dat die strafeis onvoldoende recht doet aan de aard en ernst van het bewezenverklaarde. Waarom dat naar het inzicht van de rechter het geval is behoeft niet op straffe van nietigheid nader uiteengezet te worden, vgl HR NJ 1985, 820.

Tenslotte behoeft de rechter niet op te geven in welke mate art. 63 Sr de strafbepaling heeft beïnvloed, vgl HR NJ 1987, 711.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden,