Parket bij de Hoge Raad, 09-11-2004, AQ8470, 02960/03

Conclusie inzake:

[verzoeker=verdachte]

Het hof verwerpt dit verweer en overweegt daartoe het volgende.

5. Gelet op het bepaalde in de Britse Prevention of Corruption Act 1906 is het hof ten aanzien van het in de onderhavige zaak onder 1 tenlastegelegde misdrijf van oordeel dat in Groot-Brittannië op dit feit, voor zover het in Groot-Brittannië is gepleegd, straf is gesteld. Het bepaalde in artikel 5, eerste lid onder 2e, van het Wetboek van Strafrecht biedt derhalve geen grond voor niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in zijn vervolging van verdachte ter zake van dit feit."

20.7 Engels recht kent geen algemene doctrine van "goede trouw" of "good faith".

20.8 Dit laat zich onder andere verklaren doordat het Engelse recht de beginselen van "freedom of contract" en de "binding force of contracts" kent. Volgens deze beginselen worden contractspartijen in principe geacht hun eigen belangen te behartigen ("to look after their own interests") en zodanig te onderhandelen dat zij de beste voorwaarden ("best terms") in een contract voor zichzelf (kunnen) creëren. Voor een verruimende of beperkende werking volgens "good faith" is dan in principe geen plaats.

(...)

20.11 Een en ander klemt temeer nu "corruptly" in de delictsomschrijving van de genoemde Act uit 1906 is overgenomen uit de "Act for the More Effectual Prevention and Punishment of Bribery and Corruption of and by Members, Officers or Servants of Corporations, Councils, Boards, Commissions, or other Public Bodies" van 30 augustus 1889 [noot: zie Memorie van Toelichting bij de strafbaarstelling van anderen dan ambtenaren, K II 8437, nr. 3, pag. 14].

20.12 Aan het delictsbestanddeel "corruptly" werd in het Engelse recht slechts de betekenis toegekend van "in strijd met zijn plicht" [noot: Ibidem].

20.13 Niet blijkt dat er dan een "overriding principal" is dat conform het Nederlandse begrip "goede trouw", de uiteindelijke civielrechtelijke plichten van een dienstverband vaststelt.

20.14 Bij gebreke van nadere gegevens omtrent de strekking, uitleg en werking van de Britse "Act for the Better Prevention of Corruption" en de begrenzing van de strafbaarstelling naar zijn bewoordingen kan dus bezwaarlijk aangenomen worden dat in Engeland op hetzelfde straf is gesteld als in Nederland bij toepassing van de delictsomschrijving ex artikel 328ter Sr."

7. Het Hof zou derhalve ten onrechte, althans zonder toereikende motivering, hebben aangenomen dat - anders dan namens verzoeker is betoogd - het Engelse recht een strafbaarstelling kent waaruit voortvloeit dat ten opzichte van de in art. 328ter Sr opgenomen strafbaarstelling aan het in art. 5, eerste lid, onder 2o Sr vereiste van dubbele strafbaarheid is voldaan.

8. Bij beoordeling van deze klacht dient voorop gesteld te worden dat art. 5, eerste lid, onder 2o Sr weliswaar de eis stelt dat op de aan de verdachte verweten gedraging straf is gesteld door de wet van het land waarin het feit werd begaan, maar dat die eis niet zó ver gaat dat de buitenlandse strafbaarstelling dezelfde delictsbestanddelen moet bevatten als de op het feit toepasselijke Nederlandse strafbaarstelling, vgl. HR NJ 1989, 496, HR NJ 1991, 528 en HR DD 94.383. Met mijn ambtgenoot Keijzer (Double Incrimination: Art. 5 lid 1 sub 2o Sr, in: "Beginselen; Opstellen over strafrecht aangeboden aan G.E. Mulder", Arnhem, 1981, p. 162) meen ik dat de in deze bepaling gestelde eis van 'dubbele strafbaarheid' een correctie op het actief nationaliteitsbeginsel vormt, opgenomen om te vermijden dat een Nederlander hier te lande wordt bestraft voor feiten die, ten tijde van het begaan ervan, niet als strafwaardig werden aangemerkt in het rechtsgebied waarin zij werden gepleegd.

9. Daaruit vloeit naar mijn inzicht voort dat de buitenlandse wetgeving tempore delicti een voldoende nauwkeurige omschrijving moet hebben bevat van de aldaar met straf bedreigde gedraging ter zake waarvan in Nederland wordt vervolgd. Er mag geen onduidelijkheid over bestaan dat de aan de verdachte verweten gedraging ook door de wetgeving in het desbetreffende land als strafwaardig werd beschouwd. In dit verband moet naar mijn oordeel ook vastgesteld kunnen worden dat de buitenlandse strafbaarstelling, gelet op het daardoor beschermde maatschappelijk belang, verwantschap vertoont met de Nederlandse strafbaarstelling die aan de vervolging ten grondslag wordt gelegd.

These Statutes are known collectively as the Prevention of Corruption Acts ("POCA"). The 1889 Act is concerned with corruption in public bodies, the 1906 Act is concerned with the corruption of agents in general, and the 1916 Act is of supplementary application.

(...)

1906 Act

agent - is defined by s. 1(2) as "including any person employed by or acting for another". That includes a person serving under the Crown or under a local authority. It therefore has a very wide meaning encompassing all employees as well as agents in the strict sense of the word;

inducement or reward - corresponds with the 1889 Act and must be the object of the gift or consideration.

in relation to a principal's affairs or business - is very wide."

11. Op basis van deze, door de directeur van het Serious Fraud Office te Londen gedane, mededelingen omtrent de Engelse wetsbepalingen kon het Hof naar mijn inzicht aannemen dat er ten tijde van het onder 1 tenlastegelegde feit in het Verenigd Koninkrijk een strafbaarstelling van kracht was waarin met voldoende nauwkeurigheid is bepaald dat gedragingen als in de tenlastelegging omschreven met straf worden bedreigd, met het oog op de bescherming van een maatschappelijk belang dat gelijksoortig is aan het door art. 328ter Sr beschermde rechtsgoed.

13. Het middel acht ik vruchteloos voorgesteld.

14. Het tweede namens verzoeker voorgestelde middel keert zich tegen de verwerping van het verweer dat verzoeker de in de bewezenverklaring genoemde geldbedragen van [medeverdachte 1] niet als gift of uitvloeisel van een belofte, als bedoeld in art. 328ter Sr, heeft ontvangen, maar als aandeel in koerswinsten, behaald binnen een informeel beleggingsclubje waarvan verzoeker en [medeverdachte 1] deel uitmaakten.

Met het vorenstaande is de lezing waarin de gestelde beleggingsclub daadwerkelijk enige belegging heeft gedaan niet te verenigen. De door [medeverdachte 1] voldane geldbedragen kunnen derhalve niet worden aangemerkt als uitkeringen van door de beleggingsclub behaalde resultaten. Nu de beleggingsresultaten feitelijk door de eerdergenoemde vennootschappen werden behaald en [medeverdachte 1] optrad als vermogensbeheerder van die vennootschappen, is het hof van oordeel dat het in de gegeven omstandigheden ging om betalingen door [medeverdachte 1] aan verdachte en/of [medeverdachte 4] in verband met de door genoemde vennootschappen per saldo behaalde winsten, die het gevolg waren van door verdachte en/of [medeverdachte 4] aan [medeverdachte 1] verstrekte inlichtingen en/of informatie. De door de verdediging gehuldigde opvatting volgens welke aan de ene kant expertise is ingebracht en aan de andere kant kapitaal, is niet verenigbaar met de door het hof vastgestelde feiten. Evenmin is aannemelijk geworden dat verdachte feitelijk beleggingsrisico heeft gelopen.

2. Waar het bestaan van een 'beleggingsclubje' niet aannemelijk is geworden, is het hof van oordeel dat de gelden die verdachte in ontvangst heeft genomen, moeten worden aangemerkt als giften die hij in strijd met de goede trouw heeft verzwegen tegenover zijn werkgeefster. Immers, verdachte - destijds als aandelenhandelaar werkzaam bij [A] te Londen - ontving deze geldbedragen naar aanleiding van inlichtingen en/of informatie over effectentransacties die hij had gegeven aan [medeverdachte 1], directeur van [C] dat een vaste relatie van [A] was. Aldus oefende hij tijdens zijn werkzaamheden voor [A] ten eigen bate een goed betaalde nevenfunctie in dezelfde branche uit. De extra inkomsten die hij op die manier verwierf waren dusdanig ongebruikelijk dat hij deze tegenover zijn werkgeefster niet geheim kon houden zonder daarmee in strijd te handelen met de goede trouw, in de zin zoals dit begrip wordt gebezigd in artikel 328 ter van het Wetboek van Strafrecht."

16. De toelichting op het middel komt er op neer dat het Hof aan bepaalde omstandigheden voorbij is gegaan, zoals de omstandigheid dat verzoeker en [medeverdachte 4] over de expertise beschikten en [medeverdachte 1] over het kapitaal, doch ten onrechte belang heeft toegekend aan de omstandigheid dat [medeverdachte 1] zich bediende van rechtspersonen waarmee verzoeker en zijn mededader [medeverdachte 4] geen enkele relatie hadden. Voorts zou 's Hofs oordeel dat het aan de beleggingen verbonden risico door die rechtspersonen werd gedragen, en niet door de leden van het beleggingsclubje, in strijd zijn met de gebezigde bewijsmiddelen, omdat daarin naar voren komt dat negatieve beleggingsresultaten in mindering zijn gebracht op de bedragen die verzoeker en [medeverdachte 4] van [medeverdachte 1] ontvingen.

21. Voorts wordt betoogd dat nadere bewijsoverwegingen die het Hof met betrekking tot het onder 2 tenlastegelegde feit heeft opgenomen een onbegrijpelijke en innerlijk tegenstrijdige passage bevatten.

24. Verder breng ik deze klacht in verband met de laatste klacht in de toelichting op het middel. Die houdt in dat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet blijkt dat de organisatie het plegen van 'omkoping' heeft beoogd. Gesteld wordt dat uit de bewijsmiddelen slechts blijkt van zakelijke relaties die gericht waren op het aangaan van effectentransacties en op de financiële afwikkeling daarvan, terwijl het uitbetalen van geldbedragen aan verzoeker alleen de verhouding tussen verzoeker en [medeverdachte 1] regardeert, zodat die betalingen - ongeacht of zij als 'omkoping' zijn aan te merken - niet tot het oogmerk van de organisatie gerekend mogen worden.

25. Algemeen wordt de in art. 328ter Sr opgenomen strafbaarstelling - het eerste lid richt zich tegen degene die zich betalingen of beloften laat welgevallen; het tweede lid is gericht op degene die de betalingen of beloften doet - aangeduid als "omkoping" (van anderen dan ambtenaren). Die kwalificatie kan licht een verkeerde indruk wekken. "Omkoping" suggereert dat iemand zich door giften of beloften laat verleiden tot gedrag dat zonder die giften of beloften niet zou zijn vertoond. Dat is evenwel niet de kern van art. 328ter Sr. Deze strafbaarstelling raakt, op zichzelf beschouwd, niet aan de materiële juistheid, zuiverheid of geoorloofdheid van de handelingen of beslissingen waartegenover de gift of de belofte werd gesteld. Bestrijding van oneerlijkheid in het zakelijk verkeer is zonder twijfel een achterliggende doelstelling van art. 328ter Sr, maar in rechtstreekse zin beschermt deze bepaling alleen de zuiverheid van de dienstbetrekking, vgl. HR NJ 1991, 318 en J.F.L. Roording, Corruptie in het Nederlandse strafrecht, DD 2002, p. 106 e.v. Zodra vaststaat dat een niet-ambtelijke werknemer een gift of belofte, hem gedaan naar aanleiding van zijn optreden in dienstbetrekking, accepteerde doch in strijd met de goede trouw naliet zijn werkgever daarvan op de hoogte te brengen is de strafbaarheid gevestigd. Daarvoor is niet van belang of het handelen van die werknemer daadwerkelijk is gecorrumpeerd.

26. Het onder 2 bewezenverklaarde feit betreft een duurzame samenwerking die (mede) was gericht op zulk aanbieden en accepteren van beloningen, in verband met hetgeen verzoeker en andere deelnemers deden in de hoedanigheid van (niet-ambtelijke) werknemer, onder verzwijging daarvan voor de werkgever. De beloningen die verzoeker van [medeverdachte 1] heeft ontvangen zijn aan te merken als gericht op de verwezenlijking van dit oogmerk. De bewezenverklaring vindt in dit opzicht toereikende steun in de bewijsmiddelen.

27. Verder wordt opgemerkt dat de laatste volzin in de hier bestreden overwegingen redengevende kracht ontbeert, aangezien het Hof eerder vaststelde dat niet te bewijzen valt dat de door [medeverdachte 1] uitgevoerde effectentransacties "als zodanig irregulier" waren. Daarom zou onbegrijpelijk zijn dat het Hof, in de laatste volzin van zijn overwegingen, heeft vastgesteld dat [medeverdachte 1] zich door het overleg met verzoeker een ontoelaatbare informatiepositie heeft verworven.

28. Hiervoor merkte ik reeds op dat het Hof er in de aanvulling op het arrest als bedoeld in art. 365a Sv op heeft gewezen dat in de hier bestreden bewijsoverwegingen de laatste twee volzinnen per abuis zijn opgenomen, en dat het Hof die twee volzinnen in de strafmotivering heeft willen opnemen. Nu het gaat om de weerlegging van een bewijsverweer - derhalve een verantwoording van de waardering van de voor het bewijs redengevende feiten of omstandigheden als bedoeld in art. 359, derde lid, Sv - kon het Hof de aanvulling als bedoeld in art. 365a Sv benutten om zijn desbetreffende overwegingen te herstellen door er op te wijzen dat de laatste twee volzinnen daarvan geen deel uitmaken, vgl. HR NJ 1999, 387 en HR NJ 2001, 352. De klacht behoeft daarom geen bespreking.

29. Voorts bevat het middel de klacht dat niet blijkt welke natuurlijke en rechtspersonen het Hof als deelnemers aan de criminele organisatie heeft aangemerkt, aangezien in de bewezenverklaring tussen de namen van natuurlijke en rechtspersonen telkens "en/of" is gehandhaafd.

30. Uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat [medeverdachte 1] ter zake van voorstellen voor effectentransacties betalingen heeft gedaan aan verzoeker en [medeverdachte 4] (die bij het doen van die voorstellen veelal met elkaar samenwerkten), en op soortgelijke wijze betalingen heeft gedaan aan [medeverdachte 5], [medeverdachte 6] en [medeverdachte 3]. De laatste was overigens werkzaam bij het door [medeverdachte 1] geleide bedrijf [C] te Londen. Ook valt uit de gebezigde bewijsmiddelen op te maken dat [medeverdachte 2], als medewerker van de in Nederland gevestigde [H-bank], opdrachten van [medeverdachte 1] heeft uitgevoerd in verband met transacties via rekeningen van de rechtspersonen [D] Ltd, [F] Ltd, [E] Ltd en [C] Ltd ([C]). Blijkens de bewijsmiddelen heeft [medeverdachte 1], handelende als (managing) director van [C], de transacties ten name van [D], [F] en [E] doen uitvoeren.

31. Gelet op de inhoud van deze bewijsmiddelen kan worden aangenomen dat het Hof bij vergissing tussen de in de bewezenverklaring genoemde (rechts)personen telkens "en/of" heeft opgenomen, in plaats van "en". De bewezenverklaring kan aldus verbeterd worden gelezen, waardoor de feitelijke grondslag aan de klacht ontvalt, vgl. HR 1 juni 2004, griffienr. 01850/03.

32. Ten slotte bevat het middel twee klachten die ik tezamen neem. Er wordt over geklaagd dat uit de bewijsmiddelen niet blijkt dat verzoeker en [medeverdachte 4] ervan op de hoogte waren dat de andere, in de bewezenverklaring genoemde, (rechts)personen tot het samenwerkingsverband rond [medeverdachte 1] behoorden, en uit de gebezigde bewijsmiddelen integendeel volgt dat verzoeker onkundig was van (het bestaan en het gebruik van) de rechtspersonen. Ook wordt erover geklaagd dat in 's Hofs overwegingen een passage is opgenomen die duidt op voorwaardelijk opzet, hetgeen onjuist is omdat de Hoge Raad voor strafbare deelneming aan een criminele organisatie verlangt dat de verdachte met onvoorwaardelijk opzet heeft gehandeld.

34. Met de woorden "moet ook verdachte zich gerealiseerd hebben" heeft het Hof onmiskenbaar tot uitdrukking gebracht dat het niet anders kan zijn dan dat verzoeker zich heeft gerealiseerd dat ook andere (rechts)personen tot het samenwerkingsverband rond [medeverdachte 1] behoorden. Zodoende heeft het Hof een stellige wetenschap aangeduid, en geen bewustheid van een zeer gerede kans. De klacht dat het Hof voorwaardelijk opzet (betreffende de kring van betrokkenen) heeft aangenomen berust op een onjuiste lezing van de desbetreffende overweging en ontbeert dus feitelijke grondslag.

35. Met betrekking tot de klacht dat de bewezenverklaring onvoldoende met redenen is omkleed, omdat uit de gebezigde bewijsmiddelen niet volgt dat verzoeker op de hoogte was van de betrokkenheid van andere personen dan hijzelf, [medeverdachte 4] en [medeverdachte 1] bij het samenwerkingsverband, en daarentegen uit de bewijsmiddelen blijkt dat verzoeker onkundig was van de omstandigheid dat [medeverdachte 1] de door verzoeker en/of [medeverdachte 4] gesuggereerde effectentransacties liet uitvoeren ten name van de rechtspersonen [D], [E] en [F] (bewijsmiddel 4, een verklaring van verzoeker zelf), merk ik het volgende op.

36. Voor strafbare deelneming aan een organisatie met een crimineel oogmerk is vereist dat de betrokkene in algemene zin van dat oogmerk op de hoogte is. Onvoldoende is een op dat oogmerk gericht voorwaardelijk opzet, derhalve de bewuste aanvaarding van een aanmerkelijke kans dat misdrijven zullen voorvallen. De betrokkene moet hebben gehandeld in de zekerheid dat binnen het samenwerkingsverband werd gestreefd naar gedragingen die als misdrijf strafbaar zijn gesteld. Het opzet behoeft zich evenwel niet uit te strekken tot één of meer van de individuele misdrijven die binnen dat oogmerk vallen, vgl. HR NJ 1998, 225 en HR NJ 2003, 64.

37. De in art. 140, eerste lid, Sr bedoelde organisatie vergt bewijs van een gestructureerd en duurzaam samenwerkingsverband van twee of meer personen, vgl. HR NJ 1994, 161. Mij dunkt dat dit ertoe dwingt aan het opzet van een deelnemer de eis te stellen dat deze zich ervan bewust is geweest dat hij met ten minste één andere persoon (niet incidenteel of met een toevallige aanleiding doch) structureel, derhalve overeenkomstig een wederzijds bestaande verwachting, samenwerkte.

38. Het komt mij voor dat een verdergaande eis aan de wetenschap omtrent de kring van deelnemers niet gesteld kan worden. Ik zie met name geen reden om te eisen dat de deelnemer op de hoogte is geweest van de gehele organisatie, dan wel kennis heeft gedragen van de identiteit of de rol van alle andere deelnemers, of van een belangrijk deel van die andere deelnemers. Een dergelijke eis kan (in verband met het opzet van de deelnemer) naar mijn inzicht niet gesteld worden, enerzijds omdat er rekening mee moet worden gehouden dat de inrichting van criminele organisaties meebrengt dat de (althans sommige) deelnemers slechts degenen kennen met wie zij rechtstreeks samenwerken, anderzijds omdat het ondersteunen van een criminele organisatie zijn strafwaardigheid niet verliest indien de deelnemer slechts gedeeltelijk op de hoogte is geweest van het criminele samenwerkingsverband, in de omvang waarin die organisatie ten tijde van de berechting zichtbaar gemaakt kan worden.

39. Naar mijn inzicht kan daarom geen bezwaar bestaan tegen 's Hofs vaststelling dat naar alle waarschijnlijkheid niet alle deelnemers aan de organisatie rond [medeverdachte 1] elkaar kenden. De daarop volgende zinsnede acht ik evenwel minder gelukkig geformuleerd. Het Hof is naar mijn inzicht te terughoudend geweest door in zijn overwegingen te betrekken dat bij de uitvoering van de (effecten)transacties en het doen van de betalingen andere (rechts)personen "betrokken moeten zijn geweest". De gebezigde bewijsmiddelen wijzen ondubbelzinnig uit dat andere (rechts)personen daarbij betrokken zijn geweest, en dat verzoeker dit moet hebben bemerkt. Blijkens zijn eigen, tot bewijs gebruikte, verklaring beschouwde verzoeker naast [medeverdachte 1] ook diens bedrijf [C] als klant. Ook ligt in de bewijsmiddelen besloten dat [medeverdachte 1] en diens medewerker [betrokkene 1] voor winstgevende transacties gebruik maakten van de in Nederland gevestigde [H-bank], terwijl deze bank eveneens is gebruikt voor de betalingen die [medeverdachte 1] aan verzoeker deed (bedragen zijn in opdracht van [medeverdachte 1] door [H-bank] overgeboekt naar een Zwitserse bankrekening van verzoeker; bewijsmiddelen 7, 8, 25 en 26).

40. Ik geef de stellers van het middel toe dat het Hof met de zo-even gecursiveerd weergegeven woorden een veronderstelling ingebouwd lijkt te hebben waar zekerheid geboden is. Ik geef hen eveneens toe dat dit onderdeel van 's Hofs overwegingen op het eerste gezicht niet goed te verenigen is met de tot de bewijsmiddelen behorende verklaring van verzoeker dat hij destijds niet wist dat [medeverdachte 1] zich van de rechtspersonen [D], [E] en [F] bediende. Een werkelijke tegenstrijdigheid tussen die verklaring en 's Hofs overweging doet zich naar mijn inzicht evenwel niet voor, aangezien uit de bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat verzoeker bekend moet zijn geweest met de betrokkenheid van andere (rechts)personen. Bovendien blijkt uit de bewijsmiddelen dat verzoekers (onvoorwaardelijk) opzet gericht was op de samenwerking met [medeverdachte 1] en [medeverdachte 4]. Reeds daarom kan naar mijn oordeel niet worden gezegd dat de bewezenverklaring van deelneming aan een organisatie als bedoeld in art. 140, eerste lid, Sr van een onjuiste rechtsopvatting getuigt of, gelet op de gebezigde bewijsmiddelen, onbegrijpelijk is.

41. Het middel faalt in alle onderdelen.

De raadsman van verdachte heeft voorts aangevoerd dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk moet worden verklaard omdat de rechtbank ten onrechte bij beschikking van 25 april 2000 het openbaar ministerie andermaal een termijn van zes weken heeft gegund voor het uitbrengen van een dagvaarding. Aangezien tegen die beslissing geen rechtsmiddel voor de verdachte openstond, kan de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep geen beroep doen op omstandigheden die eerder aan de ter zake bevoegde rechter zijn of hadden kunnen worden voorgelegd. Eveneens faalt het subsidiaire verweer, inhoudende dat het openbaar ministerie in strijd met de beginselen van een goede procesorde heeft gehandeld door gebruik te maken van de mogelijkheid om andermaal een nieuwe termijn te vorderen dan wel van de aldus verkregen termijn gebruik te maken. Geen rechtsregel staat eraan in de weg dat het openbaar ministerie gebruik maakt van de wegen die de wet hem biedt, waarbij het hof tevens in aanmerking neemt dat geen rechtsregel verbiedt om ten tweede male een nieuwe termijn te vragen, ook niet nadat eerst ter terechtzitting in eerste aanleg is gebleken dat de reeds eerder bepaalde termijn was verstreken. Bijzondere omstandigheden die tot een ander oordeel behoren te leiden, zijn niet aannemelijk geworden."

43. In de toelichting op het middel wordt deze beslissing ten aanzien van het primaire onderdeel van het verweer onjuist genoemd omdat het beroep op niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie wegens overschrijding van de oorspronkelijke, krachtens art. 253 Sv gestelde, termijn reeds door de Rechtbank was verworpen, en het hoger beroep mede tegen die verwerping was gericht.

44. Uit de aan de Hoge Raad toegezonden stukken blijkt ten aanzien van het procesverloop in eerste aanleg het volgende.

45. Ter terechtzitting van 17 april 2000 is door de verdediging aangevoerd dat het Openbaar Ministerie in de vervolging van verzoeker niet-ontvankelijk verklaard diende te worden in verband met overschrijding van de termijn voor het uitbrengen van de inleidende dagvaarding die de Rechtbank bij beschikking van 23 december 1999 krachtens art. 253, tweede lid Sv heeft gesteld. Op deze terechtzitting heeft de officier van justitie die stelling bestreden en voorts medegedeeld dat hij, indien de Rechtbank het betoog van de raadsman desalniettemin zou volgen, aanstonds op grond van art. 255, vierde lid Sv een nieuwe termijn voor het uitbrengen van de inleidende dagvaarding vorderde. Hij verzocht de Rechtbank die vordering onmiddellijk in behandeling te nemen.

46. Blijkens een daarvan opgemaakt proces-verbaal heeft de Rechtbank ter terechtzitting van 25 april 2000 uitspraak gedaan op het ter terechtzitting van 17 april 2000 gevoerde preliminaire verweer van de raadsman "en het op die zitting gedane verzoek van de officier van justitie als bedoeld in artikel 254 van het Wetboek van Strafvordering". Tot de stukken behoort een vonnis van 25 april 2000 waarbij het Openbaar Ministerie niet-ontvankelijk is verklaard wegens overschrijding van de krachtens art. 253 Sv gestelde termijn. Een beschikking van dezelfde datum vond ik niet, maar het kan ervoor worden gehouden dat de Rechtbank met "een verzoek van de officier van justitie als bedoeld in artikel 254 van het Wetboek van Strafvordering" heeft gedoeld op een vordering als bedoeld in artikel 255, vierde lid van dat Wetboek, en bij beschikking van 25 april 2000 die vordering heeft toegewezen.

47. Verzoeker is vervolgens gedagvaard voor de terechtzitting van 26 juni 2000, op welke terechtzitting de Rechtbank het onderzoek voor onbepaalde tijd heeft aangehouden omdat de Rechtbank de bijvoeging van nadere gegevens geboden achtte. Het onderzoek is voortgezet (met onderbrekingen voor het nemen van rust) op de terechtzitting van 6, 8 en 16 november 2000. Op laatstgenoemde datum is het onderzoek gesloten. Het in hoger beroep bestreden vonnis is gewezen naar aanleiding van de op 26 juni 2000 en op 6, 8 en 16 november 2000 gehouden terechtzittingen.

48. Het vonnis bevat geen beslissing ten aanzien van de ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie in verband met overschrijding van de krachtens art. 253 Sv gestelde termijn, of in verband met de nadien op grond van art. 255, vierde lid Sv gegunde termijn. In de processen-verbaal van de terechtzittingen van 26 juni 2000 en 6, 8 en 16 november 2000 is evenmin een tussenbeslissing van die strekking te vinden. Blijkens de stukken is op die terechtzittingen ook geen verweer gevoerd dat tot een beslissing van deze strekking noopte.

49. De in de toelichting op het middel betrokken stelling dat ten gevolge van het namens verzoeker ingestelde hoger beroep mede aan 's Hofs oordeel werd onderworpen of de officier van justitie terecht op grond van art. 255, vierde lid Sv een (nieuwe) termijn voor het uitbrengen van de inleidende dagvaarding is gegund, en of, in verband daarmee, de officier van justitie ontvankelijk is in de vervolging van verzoeker, is derhalve ongegrond.

50. De beslissing op het subsidiaire onderdeel van het verweer zou onjuist zijn omdat art. 255, vierde lid, Sv een rechtsregel bevat die eraan in de weg staat dat de Rechtbank een nieuwe termijn voor het uitbrengen van de dagvaarding stelt in geval een kennisgeving van verdere vervolging als bedoeld in art. 244 Sv is uitgegaan, gevolgd door een krachtens art. 253 Sv gestelde termijn die onbenut is verstreken.

52. Die strekking heeft art. 253 Sv zonder twijfel, maar daarin verschilt de bepaling niet principieel van de in art. 244 Sv opgenomen termijnstelling. Ook die beoogt te verzekeren dat het de verdachte zo snel mogelijk duidelijk wordt of hij al dan niet terecht moet staan. Hooguit kan men zeggen dat art. 244 Sv er in algemene zin toe dwingt de verdachte daaromtrent spoedig uitsluitsel te geven, terwijl krachtens art. 253 Sv een termijn gesteld kan worden met het oog op de bijzondere omstandigheden van het geval. Dit verschil lijkt mij niet wezenlijk genoeg af te wijken van de in HR NJ 1989, 392 genomen beslissing. Derhalve houd ik 's Hofs oordeel voor juist, en het middel voor vruchteloos voorgesteld.

53. Het vijfde namens verzoeker voorgestelde middel komt op tegen de beslissing op een verweer ten aanzien van de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM.

De raadsman van verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep het verweer gevoerd dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in zijn vervolging omdat de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6, eerste lid, van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden is overschreden.

Het hof overweegt hieromtrent als volgt. De vervolging van verdachte is aangevangen op 19 mei 1998 met het doen van de vorderingen tot opening van het gerechtelijk vooronderzoek en tot het verkrijgen van een verlof tot huiszoeking. 25 mei 1998, de dag van huiszoeking bij en tevens de dag van aanhouding en inverzekeringstelling van verdachte, heeft als beginpunt van de op de redelijkheid te beoordelen termijn te gelden. Van belang zijn voorts de navolgende data. Het gerechtelijk vooronderzoek is op 26 mei 1999 gesloten. Op 5 februari 1999 is een rechtshulpverzoek aan Zwitserland uitgegaan. Eerst na 18 juli 2000 konden de op basis daarvan inbeslaggenomen documenten aan de Nederlandse justitie worden overhandigd, aangezien op die dag het Zwitserse Bundesgericht het beroep van verdachte tegen de uitvoering van het rechtshulpverzoek definitief had verworpen. De zaak tegen verdachte is inhoudelijk behandeld op de terechtzittingen van 6, 8 en 16 november 2000, waarna de rechtbank op 30 november 2000 vonnis heeft gewezen. De vertraging in de eerste aanleg is in het bijzonder toe te schrijven aan de proceshouding van verdachte. Dat namens verdachte tussentijds is aangedrongen op spoed bij de afhandeling van de zaak doet niet af aan de toerekening van de vertraging aan verdachte.

Op de dag dat het vonnis is gewezen is namens verdachte hoger beroep ingesteld. Het dossier is op 13 augustus 2001 bij het hof binnengekomen, terwijl de behandeling in hoger beroep is aangevangen op 14 januari 2003 en heden arrest wordt gewezen. Vastgesteld kan worden dat zowel de inzending van stukken, als de totale duur van de berechting in tweede instantie langer heeft geduurd dan de in het arrest van 3 oktober 2000 van de Hoge Raad (NJ 2000, 721) aangegeven termijnen.

Voorop gesteld zij dat in dit geval sprake is van een complexe zaak met een directe samenhang met omvangrijke en zo mogelijk meer complexe zaken tegen andere verdachten, in het bijzonder [medeverdachte 1] en [medeverdachte 4], welke samenhang ook onmiskenbaar blijkt uit het verhandelde op de terechtzittingen in hoger beroep. Op begrijpelijke en te billijken proceseconomische gronden is in hoger beroep dan ook gestreefd naar gelijktijdige behandeling van de bij het gerechtshof aanhangige zaken in het kader van het zogeheten Clickfondsonderzoek, waarbij het hof vaststelt dat de behandeling ter terechtzitting in hoger beroep voortvarend is geweest.

Het hof is van oordeel dat genoemde factoren in aanmerking genomen geen sprake is van schending van verdachtes recht op een behandeling van zijn zaak binnen een redelijke termijn, zowel voor wat betreft de tussenliggende perioden als de duur van de vervolging in haar geheel."

55. De toelichting op het middel komt erop neer dat het Hof onvoldoende gewicht heeft toegekend aan het tijdsverloop tussen het instellen van hoger beroep en het aanvangen van de behandeling in hoger beroep.

56. Vooropgesteld dient te worden dat het oordeel van de feitenrechter inzake de redelijke termijn, verweven als dat oordeel is met waarderingen van feitelijke aard, in cassatie slechts in beperkte mate kan worden onderzocht. Nagegaan kan uitsluitend worden of het bestreden oordeel van een onjuiste rechtsopvatting getuigt of, in het licht van hetgeen feitelijk aangaande het procesverloop is vastgesteld, onbegrijpelijk is.

58. In het zesde namens verzoeker voorgestelde middel wordt ten slotte wederom geklaagd over de bewezenverklaring. Gesteld wordt dat deze onvoldoende met redenen is omkleed, aangezien bij de bewijsmiddelen geen verklaring van de in de bewezenverklaring genoemde werkgever is te vinden die uitwijst dat verzoeker zich niet als een goed werknemer heeft gedragen, en ook overigens uit de bewijsmiddelen niet valt af te leiden dat verzoeker jegens die werkgever heeft gehandeld in strijd met de goede trouw als bedoeld in art. 328ter Sr.

60. Nu het vorenstaande mij tot de slotsom voert dat geen van de namens verzoeker voorgestelde middelen tot cassatie behoeft te leiden, zodat de voorwaarde waaronder de advocaat-generaal middelen heeft voorgesteld niet in vervulling gaat, meen ik ten aanzien van laatstbedoelde middelen kort te kunnen zijn.

Het hoger beroep is bij akte van 30 november 2000 namens de verdachte zonder enige beperking ingesteld tegen het vonnis van de rechtbank. Onder feit 1 zijn tenlastegelegd - na wijziging van de tenlastelegging in eerste aanleg - elf specifiek omschreven overboekingen naar of stortingen op een bankrekening van verdachte, alsmede de ontvangst van andere bedragen, elk zijnde een gift welke de verdachte aan zijn werkgeefster zou hebben verzwegen. Naar het oordeel van het hof is in de tenlastelegging tot uitdrukking gebracht dat elke afzonderlijke betaling welke door verdachte is verzwegen, een volledige vervulling van de delictsomschrijving oplevert. Van de hiervoor bedoelde elf concrete genoemde bijschrijvingen op verdachtes bankrekening heeft de rechtbank er van negen vrijgesproken. Ingevolge de artikelen 404, vijfde lid, en 407, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering is de verdachte niet ontvankelijk in het door hem ingestelde hoger beroep voorzover het betreft de hierbedoelde vrijspraken van het onder 1 tenlastegelegde."

62. De klacht houdt samengevat in dat deze beslissing ontijdig is genomen en bovendien strijdig is met de art. 404 en 407 Sv. Ontijdig zou de beslissing zijn omdat zij pas bij einduitspraak is gegeven terwijl bij de behandeling ter terechtzitting niet aan de orde is geweest dat de verdachte deze beperking in het alleen namens hem ingestelde appel wenste aan te brengen (zodat het Openbaar Ministerie zich daarover niet heeft kunnen uitlaten). Onjuist zou de beslissing zijn omdat de wijze van tenlastelegging meebrengt dat er een zodanige verwevenheid is tussen (de ontvangst van) elk van de daarin genoemde bedragen dat niet gesproken kan worden van gelijktijdig berechte doch op zichzelf staande feiten.

63. Aan eventuele ontijdigheid van deze beslissing zou de Hoge Raad naar mijn inzicht voorbij kunnen gaan. Het Openbaar Ministerie heeft geen aanleiding gezien hoger beroep aan te tekenen tegen het vonnis van de Rechtbank, zodat niet goed valt in te zien welk belang het Openbaar Ministerie heeft bij de klacht dat het niet in staat is geweest zijn zienswijze te geven alvorens het Hof deze beslissing nam. Overigens meen ik - kennelijk anders dan de steller van het middel - in de ter terechtzitting van 25 februari 2003 voorgedragen pleitaantekeningen te kunnen vinden (onder 2.1, 2.2 en 2.3) dat verzoeker zijn hoger beroep wenste te beperken tot het onder 1 tenlastegelegde voor zover hij daarvan in eerste aanleg niet was vrijgesproken

67. Die tegenstrijdigheid zie ik niet. Het Hof heeft vastgesteld dat verzoeker als procespartij in deze strafzaak niet is benadeeld doordat de officier van justitie gegevens aan verzoekers toenmalige werkgeefster heeft verstrekt waaraan hij op dat moment nog geen ruchtbaarheid mocht geven. Dat is niet onverenigbaar met het oordeel dat verzoeker in een andere context, namelijk in de relatie tot zijn toenmalige werkgever, door deze ontijdige informatieverstrekking is geschaad. Mij dunkt dat het Hof daar rekening mee mocht houden, terwijl zijn oordeel op dit punt voldoende gemotiveerd is.