Parket bij de Hoge Raad, 13-07-2007, BA3161, C06/034HR

Conclusie inzake

[Eiseres]

tegen

1. Feiten

1.1 Blijkens rov. 1.1 van het in cassatie bestreden arrest(1) is het Hof te 's-Gravenhage uitgegaan van de feiten zoals deze door de Rechtbank 's-Gravenhage in haar vonnis van 10 december 2003 (rov. 1.1 t/m 1.15) zijn vastgesteld. Zulks met de kanttekening vermeld in rov. 1.1, hieronder weergeven onder 1.3.2.

1.2 [Eiseres] is de rechtsopvolgster van [A] B.V., een Amsterdams effectenhuis, opgericht in 1989 door [betrokkene 1 en 2]. Zij vorden de directie. Deze is later uitgebreid met ene [betrokkene 3] en zekere [betrokkene 4].

1.3.1 De Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) is in 1996 gestart met een project ter bestrijding van beurs- en beleggingsfraude. Daaruit vloeide het zogenoemde Clickfondsonderzoek voort, deels gericht op het gebruik van coderekeningen via welke - kort gezegd - zwart geld werd "witgewassen" en deels gericht op misbruik van voorwetenschap waarbij een effectenhandelaar gebruik maakt van kennis over door zijn c1iënten nog te verrichten transacties ("frontrunning"). In het kader van dat onderzoek stuitte FIOD op vermoedelijk gepleegde, al dan niet aan het bestaan van coderekeningen en/of frontrunning gerelateerde, commune en belastingdelicten. Het Clickfondsonderzoek heeft geleid tot vervolging van enkele tientallen verdachten, waaronder [eiseres].

1.3.2 Het Clickfondsonderzoek had niet specifiek betrekking op door [eiseres] gepleegde delicten.

1.7 Op 1 juli 1997 is de opening van een gerechtelijk vooronderzoek (gvo) tegen [eiseres] gevorderd.(5) Op 24 augustus 1997 is een nadere vordering gvo gedaan.

1.8 Op 24 oktober 1997 vond een aantal huiszoekingen plaats door het Openbaar Ministerie (OM), FIOD en Economische Controle Dienst (ECD), onder andere bij [eiseres]. Drie personen zijn aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij een criminele organisatie, onder wie [betrokkene 4], die werd aangehouden in het beursgebouw.

1.11 Eveneens op 25 oktober 1997 heeft het OM de onderbewindstelling van [eiseres] gevorderd. Tijdens de behandeling van de vordering ter zitting op maandag 27 oktober 1997 was veel pers aanwezig. In het NOS-journaal van 20.00 uur van 27 oktober 1997 zijn beelden uitgezonden (naar aanleiding) van de zitting.

1.13 De vordering tot onderbewindstelling is bij beschikking van de meervoudige economische raadkamer van de Rechtbank te Amsterdam van 28 oktober 1997 afgewezen wegens het ontbreken van ernstige bezwaren in de zin van art. 29 lid 1 Wet op de economische delicten (Wed).(9)

1.14 Door het OM is op 28 oktober 1997 een persbericht uitgebracht waarin is vermeld dat de OvJ hoger beroep aantekent omdat hij vindt dat dergelijke ernstige bezwaren wel aanwezig zijn.(10) Op 31 oktober 1997 heeft het OM een persbericht uitgegeven waarin is vermeld dat het parket Amsterdam het hoger beroep tegen de afwijzing van de onderbewindstelling van [eiseres] intrekt omdat STE inmiddels kenbaar had gemaakt de vergunning van [eiseres] in te trekken als niet vóór 1 november (1997) zou zijn voorzien in een directie die de instemming van STE had.(11)

1.15 Op 20 april 2001 is [eiseres] als verdachte gedagvaard. Daarbij zijn haar feiten telastegelegd betreffende de delicten, omschreven in art. 68 Algemene wet inzake rijksbelastingen en art. 140 Sr. (deelneming aan een criminele organisatie, welke tot oogmerk had (1) het plegen van belastingfraude en/of (2) valsheid in geschrifte en/of (3) heling).(12)

1.16 De zaak is op negen verschillende dagen in 2001 ter zitting behandeld. Bij vonnis van 22 juni 2001 heeft de meervoudige strafkamer van de Rechtbank Amsterdam (hierna: de strafrechter) de OvJ niet-ontvankelijk verklaard in de vervolging van [eiseres] ter zake van de telastegelegde deelneming aan een criminele organisatie.(13) Daaraan heeft de strafrechter overwegingen ten grondslag gelegd naar aanleiding van het door de raadsman van [eiseres] - mr. Pen - ingenomen standpunt dat de OvJ bewust en opzettelijk zijn cliënte heeft benadeeld en derhalve doelbewust of met grove veronachtzaming van de belangen van zijn cliënte aan haar recht op een eerlijke behandeling van haar zaak heeft tekortgedaan en naar aanleiding van het overigens verhandelde ter zitting. De Rechtbank is er daarbij vanuit gegaan dat er, in haar algemeenheid, voldoende aanleiding was voor het onderzoek tegen [eiseres]. De Rechtbank heeft in haar vonnis onder de rov. 2.2.2 t/m 2.2.5 op een vijftal punten het optreden van (medewerkers onder verantwoordelijkheid van) de OvJ onzorgvuldig geacht.

1.22 De strafkamer heeft bij hetzelfde - in zoverre nog niet onherroepelijke - vonnis wel bewezen verklaard dat [eiseres] onjuiste of onvolledige aangifte volgens de belastingwet heeft gedaan en daarvoor een boete opgelegd. Het OM heeft het aanvankelijk ingestelde appèl tegen de niet-ontvankelijkverklaring op 23 november 2001 ingetrokken. Daarmee is deze onherroepelijk geworden.

2. Procesverloop

2.1.2 Volgens [eiseres] bevestigt het vonnis van de strafrechter dat het OM onrechtmatig jegens haar heeft gehandeld. Voor zover in cassatie nog van belang was volgens [eiseres] onrechtmatig de gang van zaken omtrent de vordering tot het openen van een gvo, de vordering tot onderbewindstelling en diverse uitlatingen door het OM. Het gaat al met al om een veelheid van concrete verwijten waarop, zo nodig, bij de bespreking van de klachten nader wordt ingegaan.

2.2 De Staat heeft de vorderingen bestreden.

2.3.1 In haar onder 1.1 genoemde vonnis heeft de Rechtbank de vorderingen afgewezen.

2.3.3 Gezien dit toetsingskader verwerpt de Rechtbank de stelling van [eiseres] dat niet relevant is of het aanvangen van de strafrechtelijke procedure gebaseerd was op een redelijk vermoeden van schuld. Tevens verwerpt de Rechtbank haar subsidiair ingenomen standpunt dat geen sprake was van een redelijk vermoeden van schuld (rov. 3.6 - 3.8).

2.3.4 De Rechtbank verwerpt de stelling van [eiseres] dat het enkele feit dat de OvJ de R-C niet volledig heeft geïnformeerd door hem het rapport van het controlebureau van 17 juli 1996 te onthouden onrechtmatig is. Dat rapport had volgens de Rechtbank betrekking op de tip over frontrunning, terwijl er vele - nader genoemde - aanwijzingen zijn dat die tip bij het openen van het gvo hooguit een ondergeschikte rol heeft gespeeld (rov. 3.9). Dat het rapport ook bij de nadere vordering gvo van 24 augustus 1997 niet is overgelegd, acht de Rechtbank evenmin onrechtmatig, waarbij zij nog aantekent dat het rapport geenszins de conclusie wettigt dat een redelijk vermoeden van schuld ontbrak (rov. 3.10). Ook de strafrechter heeft in zijn vonnis overwogen dat hij ervan uitgaat dat er in zijn algemeenheid voldoende aanleiding was voor de start van een onderzoek tegen [eiseres] (rov. 3.11). Nu verder niet is gesteld of gebleken dat in strijd met de wet of met veronachtzaming van fundamentele vereisten toepassing is gegeven aan enig strafvorderlijk dwangmiddel, concludeert de Rechtbank dat geen sprake is geweest van een geval als bedoeld rov. 3.5 onder a (rov. 3.12).

2.3.5 Nu niet uit de niet-ontvankelijkverklaring kan worden afgeleid dat [eiseres] zich niet schuldig heeft gemaakt aan de betreffende strafbare feiten, is evenmin sprake van een geval als bedoeld rov. 3.5 (b) (rov. 3.13 en 3.14).

2.3.6 Vervolgens gaat de Rechtbank in op de pretens onrechtmatig ingestelde vordering tot onderbewindstelling ex art. 29 WED (rov. 3.16 - 3.23). De grondslag voor deze vordering is, volgens de Rechtbank, gelegen in de verdenking van overtreding van art. 46 Wet toezicht effectenverkeer 1995 (Wte) (rov. 3.16). Het feit dat de vordering is afgewezen, leidt niet tot de conclusie dat die vordering onrechtmatig was. Niet is gebleken dat elke verdenking van handel met voorkennis ongegrond was en dat de OvJ misbruik heeft gemaakt van zijn bevoegdheden (rov. 3.17).

2.3.7 Na de stelling van [eiseres] dat zij te laat zou zijn geïnformeerd over de vordering tot onderbewindstelling te hebben verworpen (rov. 3.18), behandelt de Rechtbank de vraag of de OvJ onrechtmatig heeft gehandeld door bij de toelichting van zijn vordering ter zitting onjuiste en onvolledige informatie te verstrekken. De Rechtbank legt als maatstaf aan of de OvJ in redelijkheid tot de gegeven toelichting kon komen. De Rechtbank beantwoordt deze vraag bevestigend (rov. 3.19).

2.3.8 Hierna gaat de Rechtbank in op het niet overleggen van een rapport van het controlebureau van 17 juli 1996 en op enkele uitlatingen van de OvJ (rov. 3.20 - 3.22). De Rechtbank acht uitsluitend onrechtmatig het feit dat de OvJ heeft gezegd dat onder andere door verklaringen afgelegd door [betrokkene 4] en [betrokkene 5] de zaak betreffende het misbruik van voorkennis (frontrunning) "rond" was. In strafvorderlijke context heeft volgens de Rechtbank het "rond zijn" van een zaak de betekenis (althans kan het aldus worden verstaan) dat deze op basis van de aanwezige bewijsmiddelen zal kunnen leiden tot een veroordeling. Een dergelijke stand van zaken op het moment van de behandeling van de vordering tot onderbewindstelling is in de onderhavige procedure niet aannemelijk geworden (rov. 3.22 en 3.23).

2.3.9 In rov. 3.24 - 3.30 bespreekt de Rechtbank of diverse uitingen in de pers door het OM onrechtmatig zijn geweest. [Eiseres] heeft onder andere gesteld dat het OM persberichten heeft uitgebracht in strijd met zijn eigen beleid, dat aan de persoonlijke levenssfeer van [eiseres] te weinig gewicht is toegekend, dat haar naam expliciet in een persbericht is genoemd en dat het OM actief informatie heeft verstrekt over op handen zijnde acties (rov. 3.24).

2.3.10 Ten tijde van de pretens onrechtmatige persberichten waren de "richtlijnen informatieverstrekking en voorlichting door politie en OM aan de media in en over strafzaken" (hierna: de Richtlijnen) van kracht; gesteld noch gebleken is dat deze onrechtmatig zijn, zodat daaraan getoetst moet worden (rov. 3.25). Krachtens de Richtlijnen diende het OM een belangenafweging te maken tussen enerzijds het (algemeen) belang van het recht op informatie en van het waarborgen van de publieke controle op overheidshandelen en anderzijds het belang van de verdachte op bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer (rov. 3.26).

2.3.11 Volgens de Rechtbank is de uitgifte en inhoud van het persbericht van 24 oktober 1997 gerechtvaardigd door de aandacht die de aanhoudingen en huiszoekingen onvermijdelijk van het publiek zouden krijgen. Het persbericht van 25 oktober 1997, waarbij [eiseres] bij naam werd genoemd, was volgens de Rechtbank niet onrechtmatig gezien het belang een eind te maken aan bestaande onrust rondom de beurs. De persberichten van 27 en 28 oktober 1997 bevatten informatie over de vordering tot onderbewindstelling. De mededeling in laatstgenoemd persbericht dat het OM voornemens was om hoger beroep in te stellen, is bij persbericht van 31 oktober 1997 ingetrokken onder vermelding hoe inmiddels aan de zijns inziens bestaande ernstige bezwaren tegemoet is gekomen. De Rechtbank acht deze uitlatingen niet onrechtmatig en ziet geen aanleiding de overige persberichten te bespreken (rov. 3.27 en 3.28).

2.3.12 Volgens de Rechtbank heeft [eiseres] haar stelling dat het OM zijn boekje te buiten is gegaan door op zondag 26 oktober 1997 de pers actief te informeren over de behandeling van de vordering tot onderbewindstelling onvoldoende onderbouwd. De Staat heeft verklaard dat de persofficier in dat weekend tientallen telefoontjes van journalisten heeft gekregen en dat hij in deze contacten heeft meegedeeld dat de behandeling van de vordering op maandag 27 oktober 1997 zou plaatsvinden. De Rechtbank overweegt dat dergelijke zittingen openbaar zijn en dat het publieke belang gediend was met openheid. Hoewel aan de hierdoor gegenereerde negatieve publiciteit veel gewicht toekomt, heeft het OM de belangen niet op onrechtmatige wijze afgewogen. Derhalve is niet gebleken van onrechtmatig handelen door het OM bij het informeren van de media (rov. 3.29, 3.30).

2.3.13 Hoewel het OM "niet steeds geheel rechtmatig heeft gehandeld", met name met betrekking tot de mededeling dat de frontrunningszaak rond was, wijst de Rechtbank de vordering tot schadevergoeding af, nu een causaal verband tussen de onrechtmatige uitlating door de OvJ en de gestelde schade niet aannemelijk is (rov. 3.31).

2.14 [Eiseres] is in hoger beroep gekomen onder aanvoering van 27 grieven welke door de Staat zijn bestreden.

2.15.1 In zijn onder 1.1 genoemde arrest heeft het Hof het bestreden vonnis bekrachtigd.

2.15.2 Volgens het Hof heeft de Rechtbank (in rov. 3.5) een juist toetsingscriterium gehanteerd, zij het dat dit alleen toepassing behoort te vinden indien de vordering tot schadevergoeding is gebaseerd op toepassing van dwangmiddelen en niet indien zij is gebaseerd op de strafrechtelijke vervolging als zodanig. Dit houdt, volgens het Hof, verband met het feit dat de toepassing van een dwangmiddel in het algemeen sterk ingrijpt in het leven of de bedrijfsvoering van de verdachte en vrijwel onmiddellijk schadelijke gevolgen teweegbrengt die later als zodanig veelal niet ongedaan kunnen worden gemaakt. De enkele strafrechtelijke vervolging heeft dergelijke gevolgen in het algemeen niet en heeft veeleer als kenmerk dat het OM een zaak ter beoordeling aan de rechter voorlegt. De aangewezen remedie tegen een strafrechtelijke vervolging is dan ook in de eerste plaats het verweer dat de verdachte voor de strafrechter kan voeren (rov. 3.2; in cassatie onbestreden).

2.15.3 Gezien dit criterium vloeit uit het oordeel van de strafrechter niet rechtstreeks voort dat sprake is van een onrechtmatige daad. Anders dan [eiseres] aanvoert, heeft de Rechtbank niet gesuggereerd dat de strafrechter zich uitsluitend heeft uitgelaten over schade die is toegebracht aan de strafrechtspleging in het algemeen en niet over schade die is toegebracht aan [eiseres]. Volgens de Rechtbank toetste de strafrechter of tijdens het strafrechtelijk voorbereidend onderzoek vormen zijn verzuimd waardoor geen sprake kan zijn van een behandeling van een zaak die aan de beginselen van behoorlijke procesorde voldoet. Dit vormt schade die, behalve aan de strafrechtspleging in het algemeen, ook aan de strafrechtelijke behandeling van de zaak van [eiseres] is toegebracht en die dan ook in die zaak tot niet-ontvankelijkheid heeft geleid (rov. 3.3).

2.15.4 Met betrekking tot de grieven 5, 6 en 7 stelt het Hof voorop dat niet is gebleken dat [eiseres] ten onrechte van een strafbaar feit is verdacht, nu niet uit de strafrechtelijke stukken blijkt dat [eiseres] onschuldig was. Daarom moet ervan worden uitgegaan dat de verdenking aan de in art. 27 Sv. neergelegde maatstaf beantwoordde en dat de strafvorderlijke maatregelen op grond van die verdenking niet onrechtmatig waren (rov. 4.2).

2.15.7 Het Hof laat vervolgens in het midden of het tijdstip waarop aan [eiseres] is gemeld dat een vordering tot onderbewindstelling zou worden gedaan (zaterdag 25 oktober 1997, derhalve kort voor de zitting van maandag 27 oktober 1997) onrechtmatig is geweest. Immers is zulks voor [eiseres] niet nadelig geweest nu de vordering is afgewezen (rov. 5.3).

2.15.8 Hetzelfde geldt voor de mededeling van de OvJ dat de zaak betreffende frontrunning rond was, dat er ook commune delicten waren gepleegd, dat er een zestigtal coderekeningen is gevonden en dat [betrokkene 3] gezocht werd. Deze opmerkingen hebben niet tot toewijzing van de gevorderde onderbewindstelling geleid. In zoverre heeft [eiseres] dan ook geen schade (rov. 5.4).

2.15.10 Volgens het Hof was de arrestatie van directeur [betrokkene 4] in het beursgebouw, terwijl de beurs in volle gang was, niet zodanig disproportioneel dat deze onrechtmatig was jegens [eiseres] (rov. 6.1-6.3).

2.15.12 Ook de overige mededelingen aan de pers (of het nalaten van mededelingen) kunnen de vordering niet dragen (rov. 7.5 en 7.6).

2.16 [Eiseres] heeft tijdig beroep in cassatie ingesteld. De Staat heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep. Beide partijen hebben hun standpunten uitvoerig schriftelijk toegelicht.

3. Inleiding

3.1 In haar mvg betoogt [eiseres] in korte tijd door het OM om zeep te zijn geholpen. Zij zou geheel onterecht en volkomen onnodig publiekelijk aan de schandpaal zijn genageld. Daarvoor bestond evenwel "op dat moment" (een citaat) geen enkele aanleiding (onder 4 en 5).

3.2.1 [Eiseres] kan worden toegegeven dat haar schuld niet is bewezen. De strafrechter is aan een oordeel daarover niet toegekomen. Wel mag worden aangenomen dat zij in elk geval één coderekening had. Zij heeft immers erkend dat er één coderekening bestond (inl. dagv. onder 44). Voor het bestaan van deze rekening heeft [eiseres] geen, laat staan een overtuigende, verklaring gegeven, waaraan niet afdoet dat zij heeft beklemtoond dat met zodanige rekeningen niets mis behoeft te zijn.

3.2.2 Dat [eiseres] (o.m.) in de mvg heel algemeen betoogt dat zij "niet over rekeningen van klanten en dus ook niet over coderekeningen" beschikt (onder 45, nader met enige pathetiek uitgewerkt onder 47; zie ook onder 121) werkt niet in haar voordeel. Het tast immers niet alleen de geloofwaardigheid van haar betoog aan, maar het illustreert ook de inconsistentie ervan.

3.2.3 Aangestipt zij nog dat het Hof, in cassatie niet bestreden, gewag heeft gemaakt van mededelingen in de strafzaak van de raadsman van [eiseres] dat er "nauwelijks" wat mis was, waarbij het Hof het oog heeft op frontrunning, commune delicten en coderekeningen (rov. 5.4.1 in samenhang met rov. 5.4). Als vaststaand zal dus mogen worden aangenomen dat er wel iets mis was, al was dat dan, volgens deze raadsman, niet veel.

3.3.1 Het relaas van [eiseres] is ook overigens niet bijster plausibel. Zij heft een klaagzang aan dat zij door de niet-ontvankelijkverklaring haar onschuld niet heeft kunnen bewijzen (mvg onder 68).(17) Op zich is dat juist. Maar zij laat na te vermelden dat haar raadsman - ongetwijfeld met haar instemming(18) - uitvoerig en "op tal van gronden"(19) heeft betoogd dat het OM niet-ontvankelijk was.(20) Ik voeg nog toe dat zij (ook) de daaraan verbonden kosten op de Staat wil verhalen.

3.3.2 Er is m.i. niet veel verbeeldingskracht nodig om te bedenken waarom [eiseres] het ontvankelijkheidsverweer naast een beroep op vrijspraak heeft gevoerd, hetgeen overigens haar goed recht was.

3.4 De Staat is bij mva uitgebreid op de kwestie der coderekeningen ingegaan (onder 1.8-1.17, 7.6 en 12.47). [eiseres] heeft daarop bij pleidooi niet gerespondeerd.(21) Daarom zal het ervoor mogen worden gehouden dat zij het betoog van de Staat, waarin wordt aangegeven dat en waarom op dit punt sprake was van een ernstige verdenking, niet bestrijdt.

3.5.1 Ter illustratie zij nog gememoreerd dat [betrokkene 3], directeur van [eiseres], door de FIOD is gevraagd of hij over bank- of effectenrekeningen beschikt in Zwitserland. Het antwoord luidde ontkennend. Vervolgens wordt hem meegedeeld dat de R-C daags daarvoor een machtiging van hem aan zijn vrouw over "de rekening bij Cantrada bank in Zürich" in beslag heeft genomen. Met betrekking tot de vraag wat hij hierover kan verklaren, beroept [betrokkene 3] zich op zijn zwijgrecht. De vraag of het zijn handtekening is, wordt niet beantwoord (prod. 6 bij mva).(22)

3.5.2 Haar directeur [betrokkene 4] heeft erkend dat hij op Zwitserse rekeningen geparkeerd vermogen buiten de aangifte IB heeft gehouden (prod. 1 bij mva).

3.5.3 [Eiseres] heeft er zich o.m. in haar inleidende dagvaarding over beklaagd dat haar directeuren - kort gezegd - als fraudeurs werden neergezet (sub 17). Bij pleidooi in appèl heeft mr Pen betoogd dat onder meer voor de directeuren onduidelijk was en trouwens nog steeds is waarvan zij werden verdacht (pleitnotities blz. 1).(23)

3.6.1 Ter vermijding van misverstand: met het voorafgaande wordt nadrukkelijk niet beoogd aan te geven of zelfs maar te suggereren dat [eiseres] schuldig was aan hetgeen haar telaste is gelegd. Die vraag is niet aan de orde en daarover onthoud ik me dan ook van een oordeel. Haar erkenning van het bestaan van (in elk geval) één coderekening kan evenmin worden opgevat als een erkenning of vaststaan van haar "schuld". Zij is hiervoor slechts vermeld in het kader van de geloofwaardigheid van haar relaas.

3.6.2 Evenmin wordt gesuggereerd dat de handelwijze van de justitiële autoriteiten - retrospectief bezien - de schoonheidsprijs verdient. Daarom gaat het immers evenmin. Het is ook duidelijk dat zij deze prijs niet zouden hebben gekregen.

3.7.1 Het is begrijpelijk dat [eiseres] haar heil zoekt bij het fors aangezette oordeel van de strafrechter. Tevergeefs evenwel, zoals Rechtbank en Hof met juistheid hebben aangegeven. De reden dat deze poging strandt, is in wezen dezelfde waarom in deze zaak geen beoordeling kan plaatsvinden van de strafrechtelijke verwijten aan het adres van [eiseres]. De handelwijze van politie en justitie is in de strafzaak tegen [eiseres] onderzocht in het kader van het ontvankelijkheidsverweer. Daarvan kan in ander kader niet worden uitgegaan. Dat zou er immers toe leiden dat een verkapt oordeel dat zich begeeft binnen, of op de grenzen van de strafrechtelijke sfeer ten opzichte van personen die geen verdachte waren in een vervolgprocedure beslissend zou zijn. Het zou bijvoorbeeld ook de aansprakelijkheid (kunnen) raken van de betrokken functionarissen privé. Art. 6 EVRM zou daaraan naar mijn overtuiging in de weg staan.

3.7.2 Zo zou [eiseres] er ongetwijfeld - en terecht - grote bezwaren tegen hebben dat oordelen over haar handelwijze in een andere strafzaak in deze procedure beslissend zouden worden geacht.

4. De in het middel opgenomen inleiding tot de klachten

4.1 Volgens de inleiding op het middel kan in cassatie - in elk geval veronderstellenderwijs - worden uitgegaan van de daarin onder 1 - 7 genoemde "feiten".

4.2 Dat betoog is in elk geval ten dele niet juist.

4.3 Hetgeen sub 4 wordt betoogd, probeert kennelijk de suggestie te wekken dat het OM uit was op maximale beschadiging. Het Hof heeft evenwel in andere zin beslist. In rov. 7.4 vermeldt het Hof dat het eerste persbericht geen namen noemde. Later is dat wel gebeurd, maar daartoe bestond naar 's Hofs oordeel een goede grond; zie rov. 7.2-7.4.

4.4 Of het beleid later is veranderd, doet niet ter zake wanneer zou worden aangenomen - zoals het Hof heeft gedaan - dat destijds niet onrechtmatig werd gehandeld. Meer in het algemeen kan moeilijk worden gezegd dat iedere latere beleidswijziging impliceert dat het eerdere beleid "fout" was.

4.5 Waar onder 6 wordt gerept van een "mediastrategie" wordt andermaal de suggestie gewekt dat het OM de bedoeling had [eiseres] te schaden, althans niet in haar wel en wee was geïnteresseerd. Zoals onder 4.4 vermeld, heeft het Hof in tegengestelde zin beslist.

4.6 In voetnoot 1 wordt nog de staf gebroken over 's Hofs arrest. De vordering van [eiseres] zou "niet zozeer" zijn gegrond op haar onschuld, als wel op de door de strafrechter aangenomen "grove strijd met een goede procesorde". "s Hofs oordeel "schuurt bovendien in de suggestie die ervan uitgaat met de onschuldpresumptie", aldus nog steeds deze voetnoot.

4.7 Voor zover de vordering is gegrond op het oordeel van de strafrechter is zij gedoemd te mislukken. Niet alleen op de onder 3.7 genoemde - fundamentele - grond, maar ook omdat de Staat in deze procedure elk van de argumenten uitvoerig en gemotiveerd heeft weerlegd. Dat de rechter op deze argumenten geen acht zou mogen slaan, zoals [eiseres] kennelijk voorstaat, veroordeelt zich zelf.

4.8 Het cassatiemiddel ten gronde bestaat uit drie onderdelen, genummerd 1 t/m 4. Onderdeel 4 bevat geen zelfstandige klacht. De andere onderdelen hebben betrekking op achtereenvolgens het publiciteitsbeleid van het OM, de vordering onderbewindstelling en de vordering gvo.

5. Bespreking van onderdeel 1 (het publiciteitsbeleid)

5.1 Onderdeel 1 heeft betrekking op het beweerdelijk onrechtmatige publiciteitsbeleid van het OM.

5.2 Volgens onderdeel 1 is onjuist, althans onbegrijpelijk, 's Hofs oordeel in rov. 7.4 dat de persberichten van 24, 25, 27 en 28 oktober 1997 geen onjuiste of onnodig veel informatie bevatten en dat daarin noch de Richtlijnen, noch art. 6 lid 2 EVRM zijn geschonden. Het onderdeel wordt in de onderdelen 1.1 t/m 1.5 nader uitgewerkt.

5.3 In de onderdelen 1.1. en 3.2 stelt [eiseres] dat het OM, onder andere door verschillende publieke verklaringen in oktober 1997, heeft gehandeld in strijd met de onschuldpresumptie die is neergelegd in het EVRM.

5.4 Voor zover de steller van deze klacht al bedoelt te verwijzen naar de mvg onder 161 of mr Le Pooles pleitnota in appèl, mist het betoog iedere grond. Dergelijke stellingen zijn daar namelijk niet te lezen. Andere vindplaatsen voor deze stelling worden niet genoemd. Voor zover het onderdeel zich niet bedoelt te beroepen op eerdere uitlatingen, gaat het om een novum dat een onderzoek van feitelijke aard zou vergen. Daarvoor is in cassatie evenwel geen plaats.

5.5 Ik roep verder in herinnering dat [eiseres] in cassatie laat weten dat de onschuldpresumptie geen wezenlijke rol speelt bij haar vordering; zie onder 4.6. Bij die stand van zaken, vervluchtigt de klacht.

5.7 Indien veronderstellenderwijs ervan wordt uitgegaan dat de uitlatingen in oktober 1997 strijdig waren met art. 6 lid 2 EVRM, rijst vervolgens de vraag of deze handelwijze volledig is gesanctioneerd door de niet-ontvankelijkverklaring, dan wel of, en zo ja in hoeverre, de overtreding van art. 6 lid 2 EVRM in civilibus een aanspraak op schadevergoeding geeft.

5.9 Het EHRM verwerpt de opvatting dat art. 6 lid 2 EVRM in beginsel recht op schadevergoeding geeft indien een strafvervolging anders dan door een veroordeling eindigt.(27) Dat betekent dat [eiseres] niet op grond van art. 6 lid 2 EVRM in beginsel recht heeft op schadevergoeding.

5.11 Op deze of dergelijke omstandigheden heeft [eiseres] zich evenwel niet beroepen.

5.13 In de onderhavige zaak staat centraal de vraag of zich de situatie vermeld in rov. 3.3 onder I van het Begaclaim-arrest voordoet. De strafrechtelijke vervolging heeft geleid tot niet-ontvankelijkverklaring van het OM, met uitzondering van de vervolging wegens onjuiste belastingaangiften, waarvoor [eiseres] (vooralsnog) is veroordeeld. Niet is gebleken van de onschuld van [eiseres] en van het ongefundeerd zijn van de verdenking waarop het optreden van politie of justitie berustte (het in rov 3.3 onder II genoemde geval).

5.15.2 Volgens het onderdeel was deze mededeling onnodig voor het met het persbericht volgens het OM beoogde doel, te weten het mitigeren van de ontstane onrust in de markt. Deze mededeling was disproportioneel omdat van enige neutrale melding van (slechts) een verdenking geen sprake is.

5.17 [Eiseres] kan worden toegegeven dat het Hof niet expliciet is ingegaan op de onder 5.15.1 geciteerde passage. Haar stelling dat het hier gaat om een minder gelukkige uitlating kan eveneens worden onderschreven.

5.18.1 Het komt mij nochtans voor voldoende duidelijk is wat het Hof bedoelt te zeggen. In de gewraakte passage wordt de onrust weggenomen door te benadrukken dat niet "de beurs" zelf strafrechtelijke handelingen heeft begaan, maar dat dit is geschied door een aantal - verder niet bij name genoemde - personen. Daarop wijst met name ook de tussen gedachtestreepjes voorkomende passage over "de gewone voortgang van de beurs", waaraan het Hof onmiskenbaar - en zeker niet onbegrijpelijk - een wezenlijk gewicht toekent. In 's Hofs benadering was de gekozen formulering dus dienstig aan het beoogde en op zich genomen zinvolle doel.

5.18.2 Dat in het persbericht - op zich minder gelukkig - wordt gerept van "een werktuig" onderstreept slechts de onder 5.18.1 genoemde bedoeling van de concipiënt van het persbericht. Het scherpt de lezer in dat van verdenkingen tegen de beurs niet is gebleken.

5.18.3 Voor zover in het onderdeel nog een klacht zou moeten worden gelezen die wordt opgehangen aan het in het citaat voorkomende woordje "kennelijk" kan deze [eiseres] evenmin baten. Immers heeft het Hof, zoals vermeld onder 5.18.1, aangenomen dat het persbericht de bedoeling had te beklemtonen dat niet de beurs strafrechtelijke handelingen heeft begaan. In 's Hofs oordeel ligt besloten dat de gewraakte passage voor de lezer, op wie deze was gericht, op de zojuist vermelde wijze zou worden begrepen. Het Hof is er in dat verband klaarblijkelijk vanuit gegaan dat journalisten (voor wie snelheid in dit soort zaken allicht een belangrijke rol speelt) (deze en dergelijke) persberichten niet op een goudschaaltje wegen en dus geen bijzondere betekenis toekennen aan juridische formuleringen waarmee zij, naar de ervaring leert, veelal niet geheel vertrouwd zijn. Ter illustratie van dat laatste behoeft slechts te worden vermeld dat ook gezaghebbende kranten er keer op keer blijk van geven het onderscheid tussen straf- en privaatrecht niet te kennen.

5.18.4 Het komt mij intussen voor dat klachten als onder 5.18.2 en 5.18.3 besproken in het onderdeel niet te lezen zijn zodat Uw Raad daar m.i. niet aan toekomt.

5.19 Het Hof is dus wél op het betoog van [eiseres] ingegaan. Het heeft dit namelijk verworpen. Dit brengt mee dat het onderdeel feitelijke grondslag mist.

5.20.1 Volgens onderdeel 1.2 is onjuist, althans onvoldoende gemotiveerd, 's Hofs oordeel in rov. 7.4 dat het persbericht van 25 oktober 1997 niet op een onjuiste afweging berust van het belang van de openbaarheid en het belang van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van degenen die bij de in het persbericht genoemde bedrijven zijn betrokken en dat het bericht daarom niet onrechtmatig is jegens [eiseres].

5.20.2 Dit persbericht, zo vervolgt onderdeel 1.2.1, was immers een reactie op de onrust in de markt die door het persbericht van de dag ervoor was teweeg gebracht. Dit effect was het voorzienbare gevolg van de zwaar aangezette verdenkingen jegens een groep van commissionairs in het persbericht van 24 oktober 1997. Daarom kan deze door het OM zelf veroorzaakte onrust niet afdoen aan de onrechtmatige vermelding van de naam van [eiseres] in het persbericht van 25 oktober omdat deze immers niet wordt gelegitimeerd door een rechtens relevant belang van openbaarheid.

5.20.3 Het Hof heeft bovendien niet (voldoende gemotiveerd) in zijn afweging betrokken het eigen belang van [eiseres] als effecteninstelling ten opzichte van het door het OM nagestreefde belang van openbaarheid. Dit belang van [eiseres] werd eveneens beschermd door de Richtlijnen, welke overigens, gelijk het Hof heeft miskend, recht opleveren in de zin van art. 79 RO (onderdeel 1.2.2).

5.21 Deze klachten lopen stuk op de onbestreden rov. 7.2 waarin het Hof de hiervoor geciteerde rov. 3.27 van de Rechtbank overneemt. Daarin heeft de Rechtbank onder meer geoordeeld dat het OM in het onderhavige geval, waarin ook het functioneren van de beurs en andere commissionairs op het spel stond, niet onrechtmatig heeft gehandeld door, vanuit het belang een eind te maken aan bestaande onrust rondom de beurs, te vermelden bij welke bedrijven (onder meer bij [eiseres]) huiszoeking was verricht en tevens aan te geven wat de positie van de beurs was met betrekking tot de strafvorderlijke maatregelen.

5.22 De onder 5.20.2 vermelde klacht faalt, nu het Hof, onder verwijzing naar de Rechtbank, onbestreden heeft geoordeeld dat de uitgifte en de inhoud van het persbericht van 24 oktober 1997 gerechtvaardigd was door de aandacht die de aanhoudingen en de huiszoekingen onvermijdelijk van het publiek zouden krijgen.

5.23 Hier komt nog bij dat het onder 1.9 geciteerde persbericht de nodige voorbehouden inhoudt, zoals ook het Hof in enigszins andere bewoordingen in rov. 7.4 aangeeft. De aard van de verdenkingen wordt zakelijk beschreven.

5.24 De onder 5.20.3 weergegeven klacht mist feitelijke grondslag. Waar het Hof spreekt over "de persoonlijke levenssfeer" van commissionairs wordt allicht mede gedoeld op hun zakelijkbelang. Dat ligt zo zeer voor de hand dat het Hof het m.i. niet behoefde uit te schrijven.

5.25.1 Onderdeel 1.3 - dat in drie subklachten uiteenvalt - trekt ten strijde tegen de tweede volzin van rov. 7.4. Het verwijt het Hof op onjuiste, althans onvoldoende gemotiveerde, gronden te hebben geoordeeld dat het persbericht van 24 oktober 1997 niet onrechtmatig was, omdat de in dat bericht vermelde betrokkenheid van commissionairs bij een criminele organisatie duidelijk als verdenking is weergegeven en door vervolgens te oordelen dat deze informatie berustte op "reasonable assumptions". Daarbij benadrukt onderdeel 1.3.1 dat "dit" tot [eiseres] te herleiden was.

5.25.2 Betoogd wordt dat het verwijt van betrokkenheid bij een criminele organisatie niet was "based on reasonable assumptions" omdat voor al die aantijgingen nog niet een begin van bewijs was, zoals [eiseres] ook in feitelijke instanties had betoogd. Het Hof is hierop ten onrechte niet ingegaan, terwijl 's Hofs oordeel dat er wél gerechtvaardigde verdenkingen waren ten aanzien van betrokkenheid bij mogelijk oneigenlijk gebruik van coderekeningen niet kan afdoen aan de onrechtmatigheid van de ongefundeerde verdenking ten aanzien van alle andere in het persbericht genoemde strafbare feiten (onderdeel 1.3.1).

5.25.3 Er was bovendien geen noodzaak om in dit stadium - geheel eenzijdig - met zeer ernstige verdenkingen naar buiten te treden, althans dient de 'voorlichtende taak' van het OM, mede met het oog op de onschuldpresumptie van art. 6 lid 2 EVRM en de zgn. "meetlat-arresten", te wijken voor het belang van [eiseres] om hiervan verschoond te blijven (onderdeel 1.3.2).

5.25.4 Daar komt bij dat 's Hofs oordeel dat er op 24 oktober "reasonable assumptions" waren ten aanzien van betrokkenheid van [eiseres] bij elders bestaande coderekeningen ontoereikend is gemotiveerd. Niet alleen waren er geen "reasonable assumptions", maar ook lag hieraan onvoldoende geverifieerde informatie ten grondslag. Immers waren de betrokkenen hierover niet gehoord en had de "zaaksofficier" nagelaten zich deugdelijk te informeren over de aard en functie van dergelijke rekeningen waarover [eiseres] als NEKI niet kon beschikken (onderdeel 1.3.3).

5.26 Als ik het goed zie, dan berusten al deze klachten op de gedachte dat het litigieuze persbericht tot [eiseres] te herleiden was. Dat berust evenwel op een misverstand. Het Hof heeft in rov. 7.4 - in cassatie niet bestreden en geheel in overeenstemming met de weergave van het persbericht in de vastgestelde feiten(30) - geoordeeld dat het geen namen noemt. Daarom is, zonder nadere toelichting die ontbreekt, niet duidelijk waarom dit persbericht tot [eiseres] zou zijn te herleiden.

5.27 Ook overigens is sprake van een misverstand. De relatie met een criminele organisatie en dergelijke meer wordt gelegd met drie niet bij name genoemde personen die zijn aangehouden. Weliswaar behoorde daartoe de niet genoemde [betrokkene 4], maar het persbericht zegt niet meer of anders dan dat de verdenking te dezer zake bestaat jegens deze natuurlijke personen. Dat blijkt ook hieruit dat de commissionairs eerst verderop in het persbericht worden genoemd en wel uitsluitend in het kader van coderekeningen en - het is niet ten volle duidelijk - misbruik van voorwetenschap.

5.28 Dit brengt mee dat de klacht van onderdeel 1.3 m.i. is gebaseerd op een onjuiste lezing; zij mist daarom feitelijke grondslag. De hierop voortbouwende onderdelen 1.3.1 en 1.3.2 delen dit lot.

5.29 Nu [eiseres], als gezegd, zelf heeft toegegeven dat in elk geval sprake was van één coderekening, terwijl zij overigens heeft benadrukt dat zij in het geheel geen rekeningen aanhoudt (laat staan coderekeningen) is haar relaas ongeloofwaardig. (Ook) daarom kon het Hof oordelen als het heeft gedaan; zie onder 3.2.

5.30 Hoe dit zij, alle in onderdeel 1.3 verwoorde klachten verliezen uit het oog dat het Hof - in cassatie niet bestreden - in rov. 7.2 de onder 3.27 door de Rechtbank gegeven overwegingen overneemt. Hierin heeft de Rechtbank geoordeeld dat de uitgifte en de inhoud van het persbericht van 24 oktober 1997 gerechtvaardigd zijn. Ook daarin lopen de klachten vast.

5.31 Ten overvloede: het Hof motiveert zijn oordeel dat sprake was van "reasonable assumptions" met een verwijzing naar rov. 4.3 en 5.2. Het onderdeel geeft niet aan waarom dat oordeel onjuist of onbegrijpelijk zou zijn. Daarop strandt het evenzeer.

5.32 Voor zover onderdeel 1.3.3 nog de klacht behelst dat van een "reasonable assumption" geen sprake kan zijn zolang een verdachte niet is gehoord, berust het m.i. op een onjuiste rechtsopvatting. Het zou ertoe leiden dat verdachten door zich "onvindbaar" te maken verschoond zouden blijven van justitiële acties. Dat is geen wenkend perspectief.

5.33 Volgens onderdeel I.4 heeft het Hof ten onrechte "geen (kenbare) rekenschap gegeven van het persbericht van 31 oktober 1997, waarin het OM zonder voorbehoud meedeelde dat bij [eiseres] (..) sprake was van "gesignaleerde wanpraktijken"." Hierdoor werd [eiseres] (opnieuw) onnodig beschadigd.

5.34 In zijn arrest gaat het Hof niet direct in op de hierop gerichte stellingen van [eiseres]. Rov. 3.27 van het vonnis van de Rechtbank, die het Hof blijkens rov. 7.2 overneemt, noemt het persbericht van 31 oktober 1997 wel, maar vermeldt slechts dat het OM bekend heeft gemaakt dat het hoger beroep is ingetrokken en dat inmiddels aan de volgens het OM bestaande ernstige bezwaren tegemoet is gekomen.

5.35 Het Hof was klaarblijkelijk van oordeel dat het persbericht van 31 oktober 1997 niets wezenlijks toevoegde aan de eerdere zodat het geen afzonderlijke bespreking behoefde. Deze gedachte is bij lezing van het persbericht(31) niet onbegrijpelijk.

5.36 Het Hof heeft hierbij allicht acht geslagen op de eigen stellingen van [eiseres] waarin wordt benadrukt dat haar lot op 24 oktober 1997 "een dramatische wending" kreeg.(32) Vervolgens bracht de vordering onderbewindstelling "opnieuw grote schade" toe.(33) Het persbericht van 31 oktober 1997 wordt in de inleidende dagvaarding wel genoemd, maar over additionele schade die het zou hebben berokkend wordt niets gezegd, ook niet onder 54. De pleitnota in prima onder 36, de mvg onder 163 en de pleitnotities in appèl onder 14 bevatten geen ter zake dienende beschouwingen die het Hof noopten tot een respons. Daarbij valt te bedenken dat de rechter niet gehouden is op elke losse stelling in te gaan.

5.37 Ten overvloede: uit het dossier blijkt van ernstige verdenkingen(34) tegen één directeur van [eiseres] en van erkende handelingen met zwart geld van een andere directeur van [eiseres]; zie onder 3.5. Dat het OM daarom, naar uit het persbericht van 31 oktober 1997 valt op te maken, uit was op vervanging van de directie kan niet merkwaardig worden genoemd.

5.38 Volgens onderdeel 1.5 klemt het voorgaande eens temeer, nu de strafrechter onmiskenbaar heeft geoordeeld dat de OvJ met zijn persbericht onzorgvuldig jegens [eiseres] heeft gehandeld en aan haar onnodig schade heeft toegebracht. Dit oordeel had het Hof in deze procedure in beginsel tot richtsnoer moeten nemen, hetgeen het Hof heeft miskend. In elk geval diende het Hof dit oordeel (kenbaar) in zijn motivering van zijn eigen oordeel te betrekken. Door dit na te laten, heeft het Hof zijn beslissing onvoldoende gemotiveerd.

5.39 Deze klacht faalt reeds nu [eiseres] geen klacht heeft gericht tegen rov. 3.3. Hierin overwoog het Hof dat uit het oordeel van de strafrechter niet rechtstreeks voortvloeit dat er sprake is van een onrechtmatige daad. Volgens het Hof stond de strafrechter voor de vraag of het handelen van het OM zodanig schadelijk was voor het strafproces dat de OvJ in de strafzaak tegen [eiseres] niet-ontvankelijk moest worden verklaard. De vraag of het OM daarmee een onrechtmatige daad heeft gepleegd die tot (civielrechtelijke) schadevergoedingsplicht jegens [eiseres] leidt, moet daarvan volgens het Hof worden onderscheiden.

5.40 Ten gronde faalt de klacht om de onder 3.7 genoemde redenen. Bovendien is de in het onderdeel geciteerde passage van het strafvonnis, waarop de klacht stoelt, met zoveel woorden geplaatst in de context van de "stafrechtspleging". De Rechtbank heeft daar in dat verband ook gevolgen aan verbonden.

5.41 Onderdeel I.2 - dat uiteenvalt in negen subklachten - is gericht tegen rov. 5.4. Deze klachten hebben betrekking op publieke uitlatingen bij de vordering tot onderbewindstelling.(35) Volgens het onderdeel is rov. 5.4 onjuist, althans onvoldoende gemotiveerd. Volgens onderdeel 2.1 heeft het Hof niet of onvoldoende kenbaar onder ogen gezien dat de OvJ de nodige terughoudendheid diende te betrachten.

5.42 In rov. 5.4.2 brengt het Hof - in cassatie niet bestreden - tot uitdrukking dat de OvJ de mogelijkheidheid moet hebben zijn vordering ter zitting "zo overtuigend mogelijk naar voren te brengen"; daarbij heeft hij een beoordelingsruimte die hij in casu niet heeft overschreden. Geen van de mededelingen heeft de strafrechter overtuigd zodat de vordering is afgewezen (rov. 5.4). De mededelingen van de raadsman zijn uitgezonden waarin wordt benadrukt dat er "nauwelijks" iets mis was (rov. 5.4.1). Met betrekking tot de coderekeningen heeft de OvJ niet aangegeven dat het om [eiseres] ging (rov. 5.4.3), terwijl de mededeling over [betrokkene 3] direct ter zitting is rechtgezet (rov. 5.4). Op grond van dit alles heeft het Hof aangenomen dat niet aannemelijk is dat [eiseres] door een en ander schade heeft geleden (rov. 5.4.1).

5.44 De overweging dat niet aannemelijk is dat een en ander schade heeft berokkend, is een obiter dictum. Ook dat oordeel is trouwens niet onbegrijpelijk in het licht van hetgeen de persberichten eerder al naar buiten hadden gebracht, gevoegd bij de onder 5.43 sub c genoemde omstandigheid en a fortiori gelet op de afwijzing van de vordering.

5.45 Ik teken hierbij ten overvloede nog aan dat hangende het hoger beroep STE een de facto vergelijkbare stap als de OvJ heeft gezet die klaarblijkelijk het beoogde effect heeft gehad.(37)

5.46 Op dit alles stuit de hoofdklacht (onderdeel 2) en de subklacht (onderdeel 2.1) af.

5.47 Onderdeel 2.2 richt rechts- en motiveringsklachten tegen 's Hofs oordeel dat de mededeling dat de zaak over frontrunning "rond" was, geen schade heeft toegebracht (rov. 5.4.1).

5.48.1 Voor zover deze hoofdklacht een zelfstandige strekking heeft, voldoet zij niet aan de eisen van art. 407 lid 2 Rv. omdat niet wordt aangegeven waarom 's Hofs oordeel onjuist zou zijn, hetgeen ook niet aanstonds valt in te zien nu het Hof in de bestreden passage veeleer een feitelijk oordeel velt.

5.48.2 Evenmin wordt aangegeven waarom dit oordeel onbegrijpelijk zou zijn, waarbij aantekening verdient dat het Hof heeft onderkend dat de juistheid van de door de OvJ gedane mededeling niet vaststond. Dat blijkt zowel uit de afwijzing van de vordering, de door het Hof genoemde beleidsvrijheid van de OvJ én met zoveel woorden de laatste volzin van rov. 5.4.1.

5.49 Volgens onderdeel 2.2.1 heeft het Hof miskend dat niet zonder meer valt in te zien dat het publiek deze voorbehoudloze mededeling van de OvJ door de reacties van de raadsman van de verdachte en de rechter "geneutraliseerd" zal hebben beschouwd. Het onderdeel wijst in dit verband op de autoriteit van het OM, zodat de reacties van de raadsman en de rechter daaraan niet (voldoende) kunnen afdoen.

5.50 Het gaat hier om een feitelijke kwestie die zich niet leent voor beoordeling in cassatie. Hoewel een ander oordeel denkbaar was geweest, kan m.i. niet worden gezegd dat 's Hofs oordeel onbegrijpelijk is. Waarom het onjuist zou zijn, is mij niet duidelijk en geeft het onderdeel ook niet aan.

5.51 Onderdeel 2.2.2 stelt dat het Hof ten onrechte geen toepassing heeft gegeven aan de zogeheten omkeringsregel.

5.52 In de eerste plaats geloof ik niet dat de - naar ik een ogenblik veronderstellenderwijs aanneem - geschonden regel specifiek strekt ter voorkoming van - volgens [eiseres] toegebrachte - schade.(38) De regel strekt m.i. veeleer tot het voorkomen van een verkeerde indruk bij rechter en/of publiek (die niet uit anderen hoofde wordt weggenomen/geneutraliseerd).

5.55 Deze klacht is in essentie een herhaling van zetten van de hiervoor onder 5.39 en 5.40 al besproken klacht. Zij faalt op dezelfde gronden.

5.56 Onderdeel 2.3 richt rechts- en motiveringsklachten tegen rov. 5.4.2 en 5.4.3 waarin het Hof is ingegaan op uitlatingen van de OvJ ter zitting. In deze rov. behandelt het Hof klachten dat de OvJ bij de vordering tot onderbewindstelling heeft gemeld dat [eiseres] werd verdacht van het plegen van commune delicten en dat tijdens het onderzoek een zestigtal coderekeningen is aangetroffen. De algemene klacht wordt in de onderdelen 2.3.1 en 2.3.2 nader uitgewerkt.

5.57 Volgens onderdeel 2.3.1 heeft het Hof geen kenbare rekenschap gegeven van het feit dat commune delicten voor de toewijzing van de vordering onderbewindstelling irrelevant zijn. Bovendien zag de OvJ zelf ook in dat hij ten aanzien van het wél rechtens relevante 'voorkennis'-verwijt, de voor onderbewindstelling vereiste, tot onmiddellijk ingrijpen dwingende ernstige bezwaren niet kon substantiëren. Met het ter zitting benadrukte doel van de vordering (het vermijden dat eventueel op coderekeningen aan te treffen zwart geld zou worden weggesluisd) streefde de OvJ een doel na dat met de vordering niet kon en mocht worden nagestreefd. In dit licht en gezien de massale persbelangstelling is 's Hofs oordeel dat de consequente uitwijding ter zitting over commune delicten niet (mede) onrechtmatig is, onjuist dan wel ontoereikend gemotiveerd.

5.58 De stelling dat het onder 5.57 vermelde doel der vordering niet toelaatbaar was in het onderhavige kader is in feitelijke aanleg niet betrokken.(39) Nu dat het zwaartepunt van de klacht is, faalt zij omdat het Hof niet kan worden verweten op deze niet aangevoerde stelling niet te zijn ingegaan naast de uitvoerige weerlegging van de vele wél geponeerde stellingen.

5.60 Onderdeel 2.3.2 klaagt dat onvoldoende is gemotiveerd 's Hofs oordeel dat uit het p-v van de zitting niet moet worden afgeleid dat de OvJ heeft gezegd dat [eiseres] ook over coderekeningen beschikte. Immers heeft de OvJ zelf de vordering onderbewindstelling gelegitimeerd door te wijzen op het risico dat eventueel zwart geld op de coderekeningen zou worden weggesluisd.

5.61 Deze klacht faalt reeds omdat [eiseres] zelf heeft gesteld dat er in elk geval één coderekening was.

5.63 Onderdeel 2.4 richt zich tegen rov. 5.4.4. Het valt uiteen in een subklacht en een mededeling. De klacht strekt ten betoge dat om de redenen vermeld in de onderdelen 2.1 en 2.2 's Hofs oordeel niet in stand kan blijven.

5.64 In de genoemde onderdelen wordt niets gezegd wat aansluit bij hetgeen het Hof in rov. 5.4.4 overweegt. Mitsdien wordt niet aangegeven dat en waarom 's Hofs oordeel onjuist of onbegrijpelijk zou zijn. De klacht faalt.

5.65 De met "nog daargelaten" ingeluide mededeling behelst geen (begrijpelijke) klacht en laat ik dus rusten.

5.66 Volgens onderdeel 2.5 heeft het Hof in rov. 7.6 ten onrechte niet gerespondeerd op de stelling van [eiseres] dat het OM al op 20 oktober aan DNB had meegedeeld een persbericht te zullen uitgeven dat er op maandagochtend een onderbewindstellingszitting zou plaatsvinden, waaruit zou volgen dat het OM wel degelijk actief de persbelangstelling voor de zitting heeft gekweekt.

5.67.1 Het onderdeel verwijst naar een stelling die [eiseres] in appèl zou hebben geponeerd in de toelichting op grief 13 (mvg onder 110). Grief 13 heeft het Hof reeds samengevat weergegeven in rov. 5.1 en kennelijk willen behandelen in de daaropvolgende rov. 5.2 - 5.4. Hoe dat zij, in rov. 7.1-7.6 gaat het, naar uit rov. 7.1 duidelijk blijkt, om een bespreking van de grieven 21 t/m 24.

5.67.2 In rov. 7.6 behandelt het Hof grief 23. Het Hof behoefde in dat verband niet (nader) in te gaan op de toelichting bij een reeds behandelde grief 13. Reeds hierom faalt de klacht.

5.68.1 Anders dan de steller van het onderdeel wil doen geloven, behelst de mvg onder 110 geen enkele te dezer zake nuttige mededeling.

5.68.2 Daar komt bij dat in prod. 3 bij cvr en de pleitnotities van mr Le Poole in appèl onder 42/3, waarnaar de klacht verwijst, melding wordt gemaakt van een voornemen van het OM een persbericht uit te doen gaan om 9.00 uur, een uur ná aanvang van de zitting. Zonder nadere toelichting, die evenwel ontbreekt, valt niet in te zien waarom dit aan 's Hofs oordeel, vervat in rov. 7.6, in de weg staat. De klacht voldoet daarmee niet aan de eisen van art. 407 lid 2 Rv.

6. Bespreking van Onderdeel II (Vordering onderbewindstelling)

6.1 Onderdeel II postuleert een algemene klacht tegen rov. 5.2 waarin het Hof het betoog van [eiseres] verwerpt dat het OM geen vordering onderbewindstelling had mogen instellen. De algemene klacht waaiert uit in een reeks subonderdelen.

6.2.1 Onderdeel 1 stelt dat onjuist, althans onvoldoende gemotiveerd, is 's Hofs oordeel dat de vordering onderbewindstelling voldoende rechtvaardiging vond in het vermoeden dat het stelsel van coderekeningen werd misbruikt voor transacties met voorwetenschap.

6.2.3 Mede omdat art. 29 WED ernstige bezwaren tegen de verdachte vereist, wordt 's Hofs oordeel "dat niettemin slechts op grond van het volstrekt legitieme gebruik van coderekeningen het bovendien voor de toepassing van 29 WED niet toereikende "vermoeden" reeds was gewettigd dat die rekeningen werden gebruikt in verband met het handelen met gebruik van voorkennis" gelaakt.

6.3 Een wezenlijke schakel in het door deze klacht ontwikkelde betoog is dat er - kort gezegd - niets mis is met coderekeningen. Nog geheel daargelaten dat het Hof heeft aangenomen dat er in dit geval voldoende aanwijzingen waren dat daarmee wél iets mis was, kan niet - ook niet veronderstellenderwijs - van het vertrekpunt van het onderdeel worden uitgegaan.

6.5 De klacht is daarom tot mislukken gedoemd.

6.6 Dat klemt eens te meer wanneer wordt bedacht dat het m.i. aankomt op de vraag de OvJ, in het licht van de informatie waarover hij beschikte, redelijkerwijs heeft kunnen oordelen dat sprake was van "ernstige bezwaren". De enkele omstandigheid dat de Rechtbank op het stuk van de "ernstige bezwaren" als bedoeld in art. 29 lid 1 WED tot een ander oordeel is gekomen, doet daaraan dan ook niet af.

6.7 In de eerste plaats dringt de parallel met art. 67 Sv. zich op. Een vordering tot voorlopige hechtenis is mogelijk op grond van een verdenking ter zake van feiten als bedoeld in art. 67 lid 1 Sv. Op grond van lid 3 is nodig dat "van ernstige bezwaren tegen de verdachte" blijkt.

6.8 Volgens Reijntjes is een "blote verdenking" onvoldoende, maar is moeilijk te concretiseren wanneer sprake is van "ernstige bezwaren". Bij ernstige en moeilijk bewijsbare feiten kan met minder genoegen worden genomen dan bij eenvoudige, veel voorkomende feiten. Het komt niet aan op de waarschijnlijkheid dat de verdachte zal worden veroordeeld.(44)

6.9 Op grond van art. 28 WED heeft de OvJ in de in lid 1 genoemde gevallen zelfs de bevoegdheid om zelfstandig voorlopige maatregelen te bevelen zolang de behandeling ter terechtzitting nog niet is aangevangen. Ook daarvoor is onder meer vereist dat sprake is van "ernstige bezwaren".

6.11 Het is niet gezegd dat de onder 6.10 geciteerde passage verband houdt met "ernstige bezwaren". De passage kan ook zo worden gelezen dat de wetgever de OvJ tot voorzichtigheid maant bij toepassing van de hier bedoelde maatregel. Voldoende duidelijk komt evenwel tot uitdrukking dat de OvJ de nodige speelruimte heeft.

6.13.1 Uit hetgeen onder 6.7 - 6.12 is vermeld, kan m.i. de conclusie worden getrokken dat de OvJ enige vrijheid toekomt bij de beoordeling van de vraag of sprake is van een "ernstige bezwaren", terwijl de rechter in het onderhavige kader enige terughoudendheid aan de dag moet leggen bij het oordeel dat daarvan op grond van hetgeen destijds bekend was geen sprake was.

6.13.2 Ook het Hof heeft - in cassatie niet bestreden - in rov. 5.2 een dergelijke maatstaf aangelegd. Het acht immers "beslissend of de omstandigheden zodanig waren dat geen redelijk handelend officier van justitie tot een dergelijke vordering kon komen.

6.14 Op zich(48) en a fortiori tegen de achtergrond van de onder 6.13 genoemde terughoudendheid(49) kan 's Hofs oordeel de toets der kritiek m.i. doorstaan. Ook al omdat het gaat om een feitelijk oordeel dat zich slechts in zeer beperkte mate leent voor toetsing in cassatie.

6.16 Mij lijkt niet voor redelijk misverstand vatbaar dat het Hof hierop doelt waar het oordeelde dat de vordering tot onderbewindstelling was gebaseerd op effectentransacties in verband waarmee de verdenking bestond dat zij, al dan niet opzettelijk, in de periode vanaf 1989 en/of 1992 tot aan de vordering van oktober 1997 werden verricht met voorkennis.

6.17 Voor zover het onderdeel stelt dat het Hof gehouden was nadere feiten vast te stellen die het gebruik van coderekeningen voor handel in voorkennis aannemelijk maken, gaat het onderdeel uit van een onjuiste rechtsopvatting. Art. 29 lid 1 WED spreekt immers van ernstige bezwaren tegen de verdachte en belangen die door het vermoedelijk overtreden voorschrift worden beschermd. Voor wat betreft het opleggen van voorlopige maatregelen als bedoeld in art. 28 WED, heeft Uw Raad geoordeeld dat de verdenking van overtreding van enig aldaar bedoeld voorschrift volstaat.(51) Gezien de tekst van de wet zal dit met betrekking tot art. 29 WED niet anders zijn.

6.18 Het Hof was dan ook niet gehouden (nader) in te gaan op de vraag in hoeverre achteraf is gebleken of die verdenkingen juist bleken te zijn. Gelet op de vermoedelijk overtreden voorschriften en de daaruit voortvloeiende ernstige bezwaren tegen verdachte, kon de OvJ, naar 's Hofs niet onbegrijpelijke oordeel, in redelijkheid gebruik maken van zijn bevoegdheid om onderbewindstelling te vorderen.

6.19 Onderdeel 1.2 dringt nog aan dat de enige stelling waarop de OvJ zijn betoog zou hebben gebouwd gelegen is in de Heidemij-transacties over 1996 waaromtrent het Controlebureau van de AEX "had vastgesteld daarin geen onregelmatigheden te zien."

6.20 Deze klacht faalt reeds omdat zij bouwt op drijfzand. Zij ziet immers voorbij aan de - niet bestreden - feitelijke vaststellingen waaruit valt af te leiden dat in dat rapport wordt geconcludeerd dat "vooralsnog" "onvoldoende" aanwijzingen bestaan om te kunnen vaststellen dat onregelmatigheden zijn begaan; zie onder 1.4. Dat is iets geheel anders als de vaststelling dat geen onregelmatigheden zijn begaan.

6.21 Deze klacht berust bovendien op een verkeerde lezing van rov. 5.2. Immers overweegt het Hof dat, gelet op verdenkingen (waarbij het Hof klaarblijkelijk doelt op de verdenkingen die waren versterkt door bij de inbeslagname van de administratie van Experta Verwaltungsbureau boven water gekomen stukken) het minder van belang was geworden dat het Controlebureau geen onoorbaar handelen bij de Heidemijtransacties had aangetroffen en dat Mogen geen beursgenoteerd bedrijf was.

6.22 Het onderdeel maakt niet duidelijk waarom posterieure gegevens een eventueel oordeel als het onderdeel toedicht aan het Controlebureau niet terzijde zouden (kunnen) schuiven. Het valt ook allerminst in te zien.

6.23 Voorzover het onderdeel er nog over bedoelt te klagen dat het Hof een verdenking van mei 1996 in zijn beschouwingen heeft betrokken (waarop de onderstreping van de 6 zou kunnen wijzen) voldoet het niet aan de eisen van art. 407 lid 2 Rv. Immers is geheel onduidelijk waarover nauwkeurig wordt geklaagd. Daarbij roep ik nog in herinnering dat de onder 6.15 geciteerde vordering spreekt over "1 juli 1992 tot en met heden", waarbij heden onmiskenbaar staat voor de datum waarop de onderbewindstelling wordt gevorderd, zijnde 25 oktober 1997. 1996 ligt, naar de steller van het onderdeel niet zal zijn ontgaan, vóór 1997.

6.25 Voor zover de klacht ten betoge strekt dat de strafrechter geen acht op bedoelde stukken mocht slaan (waarop de verwijzing naar "de rechten van de verdediging" lijkt te wijzen), is die stelling juist. Maar zij doet niet zake. Immers heeft de rechter de vordering afgewezen.

6.26 De Staat heeft bij cva - door [eiseres] niet bestreden - aangevoerd dat voor de OvJ niet voorzienbaar was dat hij de uit Zwitserland verkregen stukken niet mocht overleggen (cva onder 8.22).(52) Het Hof heeft in rov. 5.2 klaarblijkelijk aangenomen dat de OvJ, die deze stukken wel kende, daaruit redelijkerwijs kon afleiden dat sprake was van ernstige bezwaren, mede tegen de achtergrond van hetgeen overigens boven water was gekomen.

6.27.1 De m.i. wél relevante vraag of het Hof heeft mogen oordelen dat de OvJ een en ander kon afleiden uit een rapport dat (ook) in de onderhavige procedure niet in geding is gebracht, behoeft geen beantwoording nu het middel geen daarop toegespitste klacht formuleert.

6.27.2 Dat onderdeel 1.3 niet op deze kwestie ziet, wordt nog onderstreept door de s.t. van mr Vermeulen onder 4.10. Daarin staat immers dat "geen betekenis kan toekomen aan op de onderbewindstellingszitting niet geproduceerde en dus voor [[A] niet kenbare administratie van Experta".

6.28.1 Onderdeel 2.1 betoogt dat onjuist, althans onvoldoende gemotiveerd, is 's Hofs oordeel in rov. 5.2 dat het niet onredelijk was om onmiddellijk in te grijpen, omdat ook [eiseres] (onmiddellijk) wilde zorgdragen voor een nieuwe directie.

6.28.2 Het Hof zou onvoldoende duidelijk hebben gemaakt waarom uit het zelf zorgdragen voor een nieuwe directie door [eiseres] volgt dat zij dit deed omwille van de bedoelde door art. 46 WTE beschermde belangen(53), aldus onderdeel 2.1. Dit klemt, aldus nog steeds dit onderdeel, te meer nu de OvJ blijkens een door DNB opgestelde notitie in elk geval al op 20 oktober 1997 (en dus ruim voor het weekeinde van 25/26 oktober 1997) voornemens was om de onderbewindstelling te vragen.

6.28.3 Althans is 's Hofs oordeel onbegrijpelijk nu de vervanging van de directie geschiedde onder de regie van een andere toezichthouder, terwijl in overleg met deze toezichthouder(s)(54) al één nieuw en goedgekeurd bestuurslid was gevonden en dat "zij" zoekende was naar een tweede bestuurslid (onderdeel 2.2).

6.28.4 Zulks klemt te meer, nu "deze andere toezichthouder(s) beschikken over instrumenten, m.n. het benoemen van een zgn. stille bewindvoerder, waarmee publicitaire schade voor [eiseres] zou zijn vermeden en die minstens even effectief waren". Het onderdeel wijst er in dit verband op dat het wegsluizen van geld "eenvoudig en zonder schade voor [eiseres] (..) kon worden bereikt door beslaglegging onder de Kas-asscociatie, die (in tegenstelling tot [eiseres] (..)) de beschikking had over coderekeningen". Het Hof had moeten ingaan op het betoog van [eiseres] dat om al deze redenen sprake was van disproportionaliteit, aldus onderdeel 2.3.

6.29.1 Nu 's Hofs oordeel dat sprake was van ernstige bezwaren tegen [eiseres] tevergeefs is bestreden, zal daarvan verder in cassatie moeten worden uitgegaan. Alleen al daarom is geenszins merkwaardig dat de OvJ weinig heil zag in het mede door haar directeuren zoeken van opvolgers. Een dergelijk oordeel ligt in rov. 5.2 besloten.

6.29.2 Dat oordeel (van de OvJ en het Hof) valt eens te meer te billijken tegen de achtergrond van de - op grond van zijn eigen verklaring - gebleken betrokkenheid bij ontoelaatbare financiële transacties van de directeur [betrokkene 4] van [eiseres](55) en de minstgenomen vragen oproepende verklaring van haar directeur [betrokkene 3].(56)

6.31 Op dit een en ander stuiten de klachten af.

6.32 Ten overvloede: [eiseres] heeft wel een en ander te berde gebracht over bijvoorbeeld de afwezigheid van een longontsteking van "[eiseres]"(57), maar heeft niets gesteld over disproportionaliteit. Voor zover de klacht het tegendeel probeert te suggereren (het is niet ten volle duidelijk), is dat simpelweg onjuist.

6.34 Geen van deze klachten maakt duidelijk waarom het Hof, uitgaande van hetgeen in rov. 5.2 wordt overwogen, op de in het onderdeel de genoemde omstandigheden had moeten ingaan. Wanneer eenmaal wordt aangenomen dat de onderbewindstelling was gebaseerd op effectentransacties waarvan de verdenking bestond dat deze met voorkennis werden verricht, dat deze verdenking mede was gebaseerd op het vermoeden dat het geconstateerde stelsel van coderekeningen wordt misbruikt voor transacties met voorwetenschap én dat de in Zwitserland in beslag genomen administratie "het vermoeden versterkte dat [eiseres] bemiddelde bij het storten van geld op coderekeningen in Zwitserland en betrokken was bij handelen met voorwetenschap" valt ook niet goed in te zien waarom een of meer van de genoemde omstandigheden tot een ander oordeel zou(den) moeten leiden. Al helemaal niet wanneer wordt uitgegaan van (een zekere) beleidsvrijheid van het OM.

6.35 Voor zover het onderdeel al voldoet aan de eisen van art. 407 lid 2 Rv., faalt het.

6.36 Niet geheel duidelijk is op welk vonnis in de onder 6.33 iii) weergegeven klacht wordt gedoeld. Voor zover het zou gaan om het vonnis waarbij de onderbewindstelling werd afgewezen, valt niet in te zien dat de OvJ daarmee rekening kon houden bij zijn vordering.

7. Bespreking van onderdeel III (de vordering GVO)

7.1.1 Onderdeel III heeft betrekking op de vraag op grond van welke verdenking de OvJ de opening van een gvo heeft gevorderd.

7.1.2 Het verwijt het Hof in rov. 4.3 te zijn voorbijgegaan aan het oordeel van de strafrechter dat de R-C volgens zijn ter zitting tegenover die Rechtbank afgelegde verklaring de beslissing tot opening van het GVO heeft gebaseerd op de stukken AH/1001 en AH/1004 en dus niet, laat staan uitsluitend, heeft gebaseerd op het FIOD p-v AH/05.(58) AH/1004 is bovendien door het Hof ten onrechte niet in zijn beschouwing betrokken, aldus het onderdeel. In het FIOD-stuk werd zij evenwel niet in de conclusie en overigens slechts "volstrekt in de marge" vermeld, hoewel de R-C in zijn verklaring uitdrukkelijk heeft vermeld dat drie elementen, waaronder de tip van A.H. uit 1995, hem tot zijn beslissing een GVO te openen heeft gebracht. Het Hof had zijn van de strafrechter afwijkende oordeel in elk geval nader moeten motiveren.

7.2 Ik heb mij afgevraagd of de verwijzing naar AH/1001 een schrijffout zou zijn en of niet de steller van het middel doelde op D/1001.(59) Ik heb deze vraag ontkennend beantwoord omdat D/1001 nu juist een van de documenten is, die naar het oordeel van de strafrechter ten onrechte niet zijn overgelegd bij het openen van het gvo.(60)

7.3 Ik stel voorop dat het onderdeel in zijn eigen staart bijt. Indien, met de steller van het onderdeel, ervan uit zou moeten worden gegaan dat het Hof zich had moeten baseren op het oordeel van de strafrechter,(61) dan is het tot mislukking gedoemd nu de strafrechter in rov. 2.2.1 heeft overwogen dat er, in zijn algemeenheid gesproken, voldoende aanleiding was voor de start van een onderzoek tegen verdachte.

7.4.2 Gezien de data waarop de p-v.'s AH/1001 en AH/1004 zijn opgesteld, is niet verwonderlijk dat het Hof hierop niet nader ingaat in rov. 4.3. Ook hierop strandt de klacht.

7.6 De zojuist geciteerde verklaring biedt alleszins een basis voor 's Hofs oordeel. Allerminst onbegrijpelijk is dat het Hof hieruit heeft opgemaakt dat de tip van Heertje hooguit zijdelings aan de orde is geweest, maar (in elk geval) geen doorslaggevende rol heeft gespeeld bij het openen van een gvo. Dit spreekt zozeer voor zich dat het Hof niet gehouden was om zijn oordeel nog uitgebreider te motiveren.

8. Afhandeling van onderdeel IV (bezemklacht)

9. Onderdeel IV bevat geen zelfstandige klacht(en) en valt hetzelfde lot als zijn vele voorgangers ten deel.

Conclusie

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

Advocaat-Generaal