Parket bij de Hoge Raad, 07-04-2009, BH8889, 08/00807

Nr. 08/00807

Mr. Machielse

Zitting 7 april 2009

3.3. Het oordeel van het hof dat de benadeelde partij [slachtoffer 1] de vordering zou hebben beperkt tot hetgeen in eerste aanleg was toegewezen, nu geen bedrag is ingevuld, komt mij niet verdedigbaar voor. Het zou dan immers ingevolge art. 421 lid 2 Sv niet nodig zijn om zich alsnog als benadeelde partij in hoger beroep te voegen. Maar de benadeelde partij heeft zich opnieuw in hoger beroep gevoegd, zodat ervan kan worden uitgegaan dat de benadeelde partij het derde lid van art. 421 Sv tot toepassing wilde laten komen.

Ook de omstandigheid dat de benadeelde partij heeft aangegeven haar vordering te willen handhaven wijst erop dat de benadeelde partij de vordering zoals in eerste aanleg ingediend opnieuw aan het oordeel van het hof wilde onderwerpen.

3.4. De klacht van deze benadeelde partij komt mij gegrond voor. Dat heeft tot gevolg dat het arrest van het hof zal moeten worden vernietigd voor zover het de beslissing betreft op de vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 1] en de beslissing tot oplegging van een schadevergoedingsmaatregel ten behoeve van deze benadeelde partij. Het hof zal op deze punten opnieuw hebben te beslissen.

Dat brengt mij er toe de Hoge Raad ook een andere oplossing te presenteren dan aanvankelijk was opgenomen in mijn eerdere conclusie. Ik had daar voorgesteld dat de Hoge Raad zelf vrij zou kunnen spreken voor zover het betreft de bewezenverklaring onder 3 primair, ten tweede van het geweld gepleegd tegen [slachtoffer 2 t/m 5], met vernietiging van de beslissingen over de vorderingen van deze benadeelde partijen en van de ondersteunende oplegging van schadevergoedingsmaatregelen, voor zover deze vorderingen betrekking hebben op de immateriële schade.

Maar nu het hof in mijn visie toch opnieuw zal hebben te beslissen op de vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 1] zie ik aanleiding mijn eerdere conclusie aan te passen en aan de Hoge Raad het voorstel te doen het bestreden arrest te vernietigen voor zover het betreft

- het onder 3 primair, ten tweede bewezenverklaarde geweld gepleegd tegen [slachtoffer 2 t/m 5],

- de beslissingen op de vorderingen van deze benadeelde partijen en op die van de benadeelde partij [slachtoffer 1] tot vergoeding van de immateriële schade en

- de oplegging van schadevergoedingsmaatregelen, voor zover deze vorderingen betrekking hebben op de immateriële schade van deze benadeelde partijen,

met verwerping van het beroep voor het overige, en de zaak terug te wijzen naar het gerechtshof te 's-Gravenhage teneinde in zoverre de zaak opnieuw te berechten en af te doen.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

Nr. 08/00807

Mr. Machielse

Zitting 24 maart 2009

De raadsman heeft betoogd dat de verdachte nooit toestemming heeft verleend tot het opnemen van zijn foto in enige verzameling. Aldus legitimeerde die strafzaak allerminst tot het doen opnemen van de foto van de verdachte in politieadministraties of in ieder geval zouden die foto's daar uit moeten zijn verwijderd. Ook overigens zou volgens de raadsman geen genoegzame grondslag aanwezig zijn tot het doen opnemen van bedoeld fotomateriaal in dergelijke confrontatiemappen.

De raadsman verbindt aan het gestelde de conclusie dat het gebruik van die foto in de onderhavige strafzaak als een schending van het door artikel 8 EVRM gegarandeerde recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer heeft te gelden, en dan ook als op onrechtmatige wijze verkregen bewijs moet worden aangemerkt. Slotsom is, aldus de raadsman, dat de onderwerpelijke fotoconfrontatie derhalve van het bewijs van het tenlastegelegde moet worden uitgesloten, zoals bedoeld in artikel 359a, eerste lid onder b van het Wetboek van Strafvordering.

Het hof stelt voorop dat blijkens jurisprudentie van de Europese Commissie (nr. 5877/72 d.d. 12 okt. 1973, Yearbook of the European Convention on Human Rights 1973), het fotograferen van een betrokkene tegen zijn wil en het bewaren van een dergelijke foto door de politie geen inbreuk maakt op de in de door de raadsman aangehaalde Verdragsbepaling neergelegde beginselen.

Naar het oordeel van het hof is in het onderhavige geval niet gebleken dat het gaat om een foto die is gemaakt onder zodanige omstandigheden of op zodanige wijze dat daardoor inbreuk is gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van de verdachte. Uit het hiervoor vermelde proces-verbaal van verbalisant [verbalisant 1] blijkt voorts, dat deze foto uitsluitend was bestemd voor de identificatie van daders in het kader van het onder leiding van de officier van justitie verrichte opsporingsonderzoek naar de onderhavige strafbare feiten.

Niet is aangevoerd dat deze foto is gebruikt voor enig ander doel dan voormeld of op enigerlei wijze is getoond of ter beschikking is gesteld aan het algemene publiek, en de stukken omtrent zodanig gebruik ook niets inhouden, zodat niet gezegd kan worden dat door het handelen van de officier van justitie en de politie in zoverre inbreuk is gemaakt op de persoonlijke levenssfeer van de verdachte als bedoeld in artikel 8 EVRM.

Het door de raadsman gedane beroep op bewijsuitsluiting, zoals hiervoor weergegeven, wordt dan ook verworpen.

Voor zover de raadsman nog heeft betoogd dat de fotoconfrontatie bij de medeverdachte [betrokkene 3] eveneens van het bewijs dient te worden uitgesloten, overweegt het hof dat dit verweer - gelet op het vorenstaande - geen bespreking meer behoeft."

"1. Omtrent onverdachte personen worden in een politieregister, aangelegd voor de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde, slechts gegevens opgenomen:

a. overeenkomstig paragraaf 3a van deze wet,

b. in het register, bedoeld in artikel 4 van de Wet melding ongebruikelijke transacties dan wel

c. gedurende een termijn die niet langer is dan vier maanden.

(...)"

"Met dit wetsvoorstel wordt beoogd een grens te stellen aan het gebruik van <<zachte>> informatie in verband met de uitvoering van de politietaak in het kader van de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. Opslag en gebruik voor dat doel, ook in andere registers (men denke vooral aan de bedrijfsprocessensystemen) dan de bijzondere, wordt in beginsel toegestaan voor een bepaalde duur. Deze informatie kan echter ook van belang zijn voor niet-strafrechtelijke doeleinden, in het bijzonder de afhandeling van klachten. Het is daarom onwenselijk dat deze gegevens, nadat zij niet meer beschikbaar mogen zijn voor operationeel gebruik of verrijking direct worden vernietigd. Registratie in verband met beheersdoeleinden moet dan ook mogelijk blijven.

Het bestaande systeem van de Wet politieregisters in samenhang met dit wetsvoorstel biedt hiertoe de mogelijkheid. Het nieuwe artikel 5a (zie bijgevoegde nota van wijziging) verbiedt registratie van gegevens omtrent onverdachte personen na verloop van vier maanden, tenzij deze gegevens kunnen worden opgeslagen in een bijzonder politieregister. Deze bepaling heeft betrekking op de registratie in verband met de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde, gericht op het individu. Registratie van de gegevens voor beheersdoeleinden (waaronder ook wordt verstaan het vastleggen van niet tot natuurlijke persoonlijke herleidbare beleidsinformatie; zie ook de toelichting bij de nota van wijziging) valt derhalve buiten het bereik van dit verbod. In de praktijk zal dit betekenen dat voor de bedrijfsprocessensystemen een regeling moet worden getroffen die erin voorziet dat na vier maanden de desbetreffende gegevens niet meer opvraagbaar zijn door de ruime kring van geautoriseerden (degenen die dagelijks werken met deze systemen). De gegevens kunnen dan alleen nog maar worden verstrekt aan de personen die binnen het korps belast zijn met beheersmatige aangelegenheden."

"Het begrip <<onverdachte personen>> in het voorgestelde artikel 5a vormde voor de leden van de CDA-fractie aanleiding voor een verzoek om een nadere verduidelijking. Deze leden vroegen zich af of niet een ieder die geen verdachte is in de zin van artikel 27 van het Wetboek van Strafvordering een onverdacht persoon is en of artikel 5a met zich meebrengt dat gegevens omtrent een veroordeelde alleen maar volgens de regels van dat artikel kunnen worden opgeslagen.

Het bij nota van wijziging voorgestelde artikel 5a vindt zijn achtergrond in een van de doelstellingen van dit wetsvoorstel. Deze doelstelling is op blz. 14 van de nota naar aanleiding van het verslag als volgt weergegeven: <<Met dit wetsvoorstel wordt beoogd een grens te stellen aan het gebruik van zachte informatie in verband met de uitvoering van de politietaak in het kader van de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde>>. Het eerste lid van artikel 5a duidt deze (onder)grens aan met behulp van het begrip <<onverdachte personen>>. Dit begrip is niet bedoeld als wettelijke tegenpool van het verdachtebegrip van artikel 27 Sv in de zin dat daaronder worden verstaan alle personen die geen verdachte (als bedoeld in artikel 27 Sv) zijn. Tot de categorie van personen als bedoeld in artikel 5a, eerste lid, behoren alleen diegenen over wie de politie gegevens heeft verkregen of vergaard die duiden op betrokkenheid bij strafbare feiten, maar waaruit nog geen redelijk vermoeden voortvloeit dat zij bepaalde feiten hebben begaan. Dit betekent derhalve dat met artikel 5a geen problemen zullen ontstaan zoals die door de leden van de CDA-fractie zijn geschetst."(7)

3.6. Het voorgaande wil evenwel niet zeggen dat persoonsgegevens van 'onverdachte personen' niet langer dan vier maanden mogen worden bewaard. Art. 5a Sv biedt de mogelijkheid zulke gegevens in bijzondere registers met aparte regels te bewaren. Ook dat blijkt uit de wetsgeschiedenis.

De Minister schetste tijdens de mondelinge behandeling in de Tweede Kamer eerst nog eens de grote lijnen van het voorstel en noemde artikel 5a daarvan de kern. De opslag van zachte opsporingsinformatie mocht in de toekomst nog slechts plaatsvinden in een tijdelijk register, in een vaststellingsregister of een register zware criminaliteit. Het vaststellingsregister dient ter passieve registratie van tips in afwachting van aanvullende informatie. Binnen een bepaalde termijn dient dan te worden geoordeeld of die informatie voldoende is voor de vaststelling dat de betrokkene in het register zware criminaliteit kan worden opgenomen.(9) Zo een vaststellingsregister was de opvolger van het grijze-veldregister, de opslagplaats voor de CID van allerlei informatie in het voorportaal van het CID-register. Het CID-register zou weer worden opgevolgd door het register zware criminaliteit.(10) Alleen in zulke registers kan zachte informatie voor langere duur worden opgeslagen. Als die zachte informatie in een ander register wordt opgenomen, bijvoorbeeld een bedrijfsprocessensysteem, mag dat niet langer dan vier maanden duren.(11)

Op vragen tijdens het mondeling overleg antwoordde de minister:

"Mevrouw Kalsbeek had met betrekking tot artikel 5a nog twee vragen. Zij schetste een situatie waarin een melding van overlast in het BPS wordt opgenomen, terwijl het vermoeden bestond dat mede sprake was van mishandeling van een vrouw. Na vier maanden worden deze gegevens, conform de nieuwe regels, verwijderd. Dan blijkt na zes maanden dat de vrouw is overleden. De personalia van betrokkene zijn dan niet meer te achterhalen. Met mevrouw Kalsbeek ben ik van mening dat dit buitengewoon ongelukkig is, maar deze situatie kan zich ook voordoen als de termijn bijvoorbeeld op zes of acht maanden wordt gesteld. Ik erken dat in wezen elke termijn arbitrair is, maar ergens moet een grens worden getrokken.

Mij lijkt een termijn van vier maanden redelijk, als wij beseffen dat het hier gaat om gegevens die worden vastgelegd in het kader van de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde, zonder dat er sprake is van concrete verdenking op grond van een strafbaar feit. Eventueel kunnen voor situaties zoals mevrouw Kalsbeek noemde tijdelijke registers worden aangelegd, maar deze moeten dan wel worden aangemeld bij de Registratiekamer. Op een gegeven moment moet in ieder geval bij de registratie in de BPS'en die niet de bescherming bieden van bijzondere politieregisters, het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer prevaleren."(12)

"Artikel 1

1. In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder:

(...)

c. politieregister of register: een samenhangende verzameling van op verschillende personen betrekking hebbende persoonsgegevens

- die langs geautomatiseerde weg wordt gevoerd of met het oog op een doeltreffende raadpleging van die gegevens systematisch is aangelegd, en

- die is aangelegd ten dienste van de uitvoering van de politietaak;

(...)

l. register zware criminaliteit: een politieregister dat is aangelegd met het oog op de uitvoering van de politietaak, voor zover het betreft:

1. misdrijven als omschreven in artikel 67, eerste lid, van het Wetboek van Strafvordering, die in georganiseerd verband worden beraamd of gepleegd en gezien hun aard of de samenhang met andere misdrijven die in het georganiseerd verband worden beraamd of gepleegd, een ernstige inbreuk op de rechtsorde opleveren of

2. misdrijven waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van acht jaar of meer is gesteld;

3. bij algemene maatregel van bestuur te omschrijven misdrijven als omschreven in artikel 67, eerste lid, van het Wetboek van Strafvordering, die gezien hun aard of de samenhang met andere door betrokkene begane misdrijven een ernstige inbreuk op de rechtsorde opleveren;

m. voorlopig register: een politieregister dat is aangelegd met het oog op de uitvoering van de politietaak, voor zover het betreft de vaststelling of de geregistreerde in samenhang met andere gegevens opgenomen kan worden in een register zware criminaliteit;

n. bijzondere politieregisters: registers als bedoeld in § 3a.

(...)"

"1. Opneming van persoonsgegevens in een register zware criminaliteit vindt slechts plaats omtrent:

a. verdachten van misdrijven, waarvoor het register is aangelegd;

b. personen, ten aanzien van wie een redelijk vermoeden bestaat dat zij betrokken zijn bij het beramen of plegen van misdrijven als bedoeld onder a;

c. personen die in een bepaalde relatie staan tot degenen, bedoeld onder a en b, en

d. (...)

2. Uit een register zware criminaliteit worden omtrent personen als bedoeld in het eerste lid, onder c, slechts gegevens verstrekt overeenkomstig artikel 13b, tweede tot en met het vierde lid. Omtrent personen als bedoeld in het eerste lid, onder a en b, worden geen gegevens verstrekt krachtens artikel 18, derde lid.

3. Indien dit noodzakelijk is voor een goede uitvoering van de politietaak, kan de verstrekking ingevolge de artikelen 14 en 15, eerste lid, onder b, c en d, uit een register zware criminaliteit worden geweigerd dan wel aan beperkende voorwaarden wat betreft het verdere gebruik worden onderworpen.

4. (...)

5. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen personen of instanties met een publieke taak belast, indien een zwaarwegend algemeen belang dit vordert, worden aangewezen aan wie in bij die algemene maatregel van bestuur aan te geven gevallen, voor daarbij aan te geven doeleinden en te bepalen categorieën, onder daarbij te stellen voorwaarden gegevens uit een register zware criminaliteit kunnen worden verstrekt. Tevens kunnen nadere regels omtrent de verstrekking worden gesteld.

6. Een verstrekking uit een register zware criminaliteit anders dan krachtens artikel 15, tweede lid, wordt vastgelegd, tenzij overeenkomstig het doel van het register is verstrekt aan personen die door de beheerder zijn aangewezen als vaste gebruikers.

7. Persoonsgegevens uit een register zware criminaliteit kunnen met het oog op een bijzondere opdracht voor de wijze van uitvoering van de politietaak voor het geval de betrokkene op enige plaats wordt waargenomen, in samenhang met gegevens over de inhoud van deze opdracht en voor zover noodzakelijk voor het uitvoeren van die opdracht, worden vastgelegd in een ander politieregister. Elke verstrekking voor dat doel wordt vastgelegd."

Artikel 13b

1. Opneming van persoonsgegevens in een voorlopig register vindt slechts plaats met het oog op het doel waarvoor het register is aangelegd.

2. Onverminderd artikel 13d, tweede lid, worden uit een voorlopig register slechts voor identificatie benodigde gegevens verstrekt voor het doel waarvoor het register is aangelegd. Voorts worden gegevens verstrekt ten behoeve van de opneming in een ander bijzonder politieregister of ten behoeve van het meldpunt, bedoeld in artikel 2 van de Wet melding ongebruikelijke transacties.

3. Een verstrekking op grond van het tweede lid, eerste volzin, wordt niet vastgelegd in enig ander register.

4. Behoudens de verstrekking op grond van artikel 15, tweede lid, wordt elke verstrekking uit een voorlopig register vastgelegd en gedurende ten minste drie jaren bewaard.

5. Gegevens als bedoeld in het eerste lid worden uit het voorlopig register verwijderd en vernietigd indien zij niet langer noodzakelijk zijn voor het doel van het register dan wel na verloop van zes maanden na datum eerste opname.

3.8. Tot slot wijs ik nog op het bestaan van het Centraal Informatiepunt voetbalvandalisme (CIV), een expertisecentrum op het gebied van voetbalvandalisme dat op 1 april 1986 is opgericht.

Het CIV beschikt over een geautomatiseerd persoonsbestand, waarin de naam van alle personen die zijn aangehouden in verband met voetbalvandalisme zijn opgenomen. Sinds 1997 wordt gewerkt met dit zogenaamde Voetbal Volg Systeem (VVS). Deze informatie is beschikbaar voor politie en justitie.

3.10. Het hof heeft niet doen blijken een nader onderzoek te hebben ingesteld naar de oorsprong van de foto van verdachte. Daardoor is niet duidelijk of op de foto van verdachte het regime van art. 5a Wpolr van toepassing is of andere regelgeving, die bijvoorbeeld is geschreven juist met het oog op de bijzondere politieregisters. Maar mijns inziens is dat hier ook niet relevant.

In het oordeel van het hof dat de persoonlijke levenssfeer van verdachte niet is aangetast, ligt besloten dat de foto volgens het hof geen betrekking had op de situatie waarin de verdachte mocht verwachten onbevangen zichzelf te kunnen zijn.(14) De foto is kennelijk bij een eerdere aanhouding gemaakt en is in het onderhavige opsporingsonderzoek gebruikt ter identificatie. De enkele omstandigheid dat toentertijd ten aanzien van de verdachte na de vrijspraak geen sprake meer was van een redelijk vermoeden van schuld als bedoeld in art. 27 Sv brengt niet mee dat het gebruik van zijn foto in het kader van het opsporingsonderzoek naar de nieuwe strafbare feiten reeds daardoor een niet toegelaten inbreuk vormt op de persoonlijke levenssfeer van de verdachte als bedoeld in art. 8 EVRM.(15) Het oordeel van het hof geeft mijns inziens dus geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk.

Mocht men hier anders over denken dan wijs ik op het volgende. Bewijsuitsluiting kan uitsluitend aan de orde komen indien het bewijsmateriaal door het verzuim is verkregen, en komt in aanmerking indien door de onrechtmatige bewijsgaring een belangrijk (strafvorderlijk) voorschrift of rechtsbeginsel in aanzienlijke mate is geschonden.(16) De voorschriften van de Wpolr strekken echter niet tot bescherming van verdachte in een strafvorderlijk belang.(17)

Het middel faalt.

Op de bewuste avond van 10 februari 2006 waren in het ADO-home een tiental personen aanwezig, toen een grote groep AJAX-supporters - gewapend met knuppels - het home binnenstormde en willekeurig om zich heen sloeg op aanwezige ADO-supporters.

Hoewel de aangevers [slachtoffer 3], [slachtoffer 4], [slachtoffer 5] en [slachtoffer 2] zelf niet zijn geraakt door knuppels is het hof van oordeel dat het openlijk geweld ook tegen hen is gepleegd, gelet op de volstrekte willekeurigheid van het geweld dat jegens de ADO-supporters werd gepleegd, van welke groep zij deel uitmaakten en tegen welke groep het geweld was gericht."

5.4. Uit de gebezigde bewijsmiddelen is wel af te leiden dat naast het daadwerkelijk geweld dat is uitgeoefend tegen de mensen die zijn geslagen ook geweld in de zin van art. 141 Sr is gepleegd door gewelddadig en bedreigend het supportershome van ADO Den Haag binnen te dringen, maar dat is niet tenlastegelegd.

De Hoge Raad zal om redenen van doelmatigheid de verdachte alsnog kunnen vrijspreken van dit onderdeel van de tenlastelegging. Voor terugwijzing of verwijzing van de zaak voor een nieuwe behandeling bestaat mijns inziens onvoldoende grond, aangezien door deze vrijspraak de aard en de ernst van het bewezenverklaarde in zijn geheel beschouwd niet worden aangetast.(18) Dat heeft ook gevolgen voor de beslissingen op de vorderingen van de benadeelde partijen [slachtoffer 2 t/m 5] en voor de schadevergoedingsmaatregelen die te hunnen behoeve zijn opgelegd, voor zover deze beslissingen zijn gerelateerd aan de immateriële schade die als gevolg van feit 3 primair, ten tweede is geleden. De benadeelde partijen [slachtoffer 3], [slachtoffer 4] en [slachtoffer 5] zullen in hun vorderingen tot vergoeding van de immateriële schade niet ontvankelijk moeten worden verklaard evenals de benadeelde partij [slachtoffer 2]. De vordering van de benadeelde partij [slachtoffer 2] kan echter wel worden toegewezen voor het deel dat betrekking heeft op de materiële schade. Ook de opgelegde schadevergoedingsmaatregelen ten behoeve van deze benadeelde partijen zouden moeten worden geschrapt, weer behoudens ten aanzien van de materiële schade door [slachtoffer 2] geleden.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

1 Deze zaak hangt samen met nr. 08/00877 ([verdachte 2]), nr. 08/00800 ([verdachte 3]), nr. 08/01053 ([verdachte 4]), nr. 08/00948 ([verdachte 5]), nr. 08/03942 ([verdachte 6]) en nr. 08/03943 ([verdachte 7]) waarin ik eveneens vandaag concludeer.

2 Kamerstukken II 1997/98, 25892, nr. 3, p. 71.

3 Kamerstukken II 1997/98 25398, nr. 7.

4 Kamerstukken II 1997/98, 25398, nr. 6, blz. 14.

5 Kamerstukken I 1998/99, 25398, nr. 63a, blz. 2.

6 Kamerstukken I 1998/99, 25398, nr. 63b, blz. 3/4.

7 Kamerstukken I 1998/99, 25398, nr. 63b, blz. 6/7.

8 EK 31-1429.

9 TK 17-1018.

10 Kamerstukken II 1996/97, 25398, nr. 3, blz. 2.

11 TK 17-1019.

12 TK 17-1019

13 TK 17-1020.

14 HR 20 april 2004, LJN AL8449.

15 HR 18 januari 2005, LJN AR2932, rov. 3.5.

16 HR 30 maart 2004, NJ 2004, 376 m.nt. Buruma, rov. 3.6.4.

17 HR 7 februari 1995, NJ 1995, 308.

18 Vgl. HR 13 januari 2009, LJN BF3292.