Parket bij de Hoge Raad, 15-01-2010, BK0874, 08/01806

Conclusie Inzake

tegen

1. Feiten

1.1 In cassatie kan worden uitgegaan van de door de Rechtbank Breda vastgestelde feiten in rov. 3.1.1 - 3.1.5 van haar tussenvonnis van 29 oktober 1996. Het Hof 's-Hertogenbosch is blijkens rov. 4.1 van het in cassatie bestreden arrest van 15 januari 2008 ook van die feiten uitgegaan en heeft deze als volgt weergegeven .(1)

1.2 Het gaat thans om een schadestaatprocedure die volgt op het vonnis van de Rechtbank Breda van 7 mei 1991, gewezen tussen [betrokkene 1] en de gemeente Berkel-Enschot. Bij dat vonnis heeft de Rechtbank Berkel-Enschot veroordeeld tot vergoeding van de - bij staat op te maken - schade die [betrokkene 1] heeft geleden door de (onrechtmatige) weigering van Berkel-Enschot (bij besluit van 17 december 1985) een vergunning ingevolge de Hinderwet te verlenen. Dit vonnis is onder verbetering van gronden bekrachtigd door het Bossche Hof bij arrest van 8 december 1993.

1.3 De Hinderwetvergunning was aangevraagd door [betrokkene 1] ten behoeve van perceel [A001]. Dat perceel was ten tijde van de aanvraag van de Hinderwetvergunning in juni 1985 ingebracht in de maatschap die hij dreef met zijn twee zonen [eiser 1] en [betrokkene 2].

1.4 [Betrokkene 1] heeft tegen de ontwerpbeschikking van de gemeente van 29 oktober 1985, die strekte tot weigering van de vergunning, op 29 november 1985 een bezwaarschrift ingediend. De gemeente heeft de vergunning geweigerd bij beschikking van 17 december 1985. Op 5 februari 1986 heeft [betrokkene 1] tegen deze weigering beroep ingesteld bij de Kroon, waarna de Afdeling voor geschillen van bestuur RvS de beschikking van 17 december 1985 op 28 december 1988(2) heeft vernietigd.

1.5 Bij akte van 27 maart 1986 hebben [betrokkene 1] en zijn twee onder 1.3 genoemde zonen "[A] BV" opgericht en de door hen voor gezamenlijke rekening gedreven onderneming ingebracht in deze B.V.

1.7 De gemeente Berkel-Enschot is op 1 januari 1997 opgeheven en (het grondgebied van) de gemeente is grotendeels opgegaan in de (nieuwe gemeente) Tilburg.

1.8 [Betrokkene 1] is gedurende deze procedure overleden. Eisers tot cassatie hebben, als enig erfgenamen en rechtsopvolgers, de procedure voorgezet.

2. Procesverloop

2.1 Bij exploot van 3 januari 1995 heeft [betrokkene 1] gevorderd dat de Rechtbank de schade overeenkomstig de schadestaat vaststelt en de Gemeente veroordeelt deze schade (in totaal fl. 1.604.277 + p.m) te vergoeden.

2.2 De Gemeente heeft - voor zover thans nog van belang - ten verwere aangevoerd dat de potentiële rechten met betrekking tot de Hinderwetvergunning behoren bij het op het moment van de aanvraag reeds uitgeoefende bedrijf dat op 27 maart 1986 is ingebracht in [A] B.V. (hierna: [B] B.V.).(3) De vergunning is immers gekoppeld aan de grond waarop zou worden geëxploiteerd en deze grond is op 27 maart 1986 ingebracht in [B] B.V. Derhalve heeft niet [betrokkene 1] in persoon, doch [B] B.V. en/of haar rechtsopvolgsters de schade geleden.

2.5 In haar tussenvonnis van 7 juni 2006 heeft de Rechtbank overwogen dat de deskundige in zijn rapport een aantal eindbeslissingen van de Rechtbank ter discussie heeft gesteld. De Rechtbank heeft echter geen termen aanwezig geacht om terug te komen op haar bindende eindbeslissingen, doch heeft wel aanleiding gezien hoger beroep van haar tussenvonnissen open te stellen.

2.6 De Gemeente is in beroep gekomen van de tussenvonnissen van de Rechtbank. [Eisers] (die in hun hoedanigheid als enig erfgenamen en rechtsopvolgers de procedure inmiddels hadden voorgezet) heeft het beroep weersproken.

2.7.3 Het Hof rondt in rov. 4.20 af: het voorgaande betekent dat de Gemeente zich er terecht op beroept dat de schade niet is geleden door [betrokkene 1], maar door [B] B.V. Het Hof heeft de vonnissen van de Rechtbank van 29 oktober 1996 en 7 november 2006 vernietigd en de vordering van [eisers] alsnog afgewezen.

2.8 [Eisers] heeft tijdig beroep in cassatie ingesteld. De Gemeente heeft geconcludeerd tot verwerping. Partijen hebben hun standpunten schriftelijk toegelicht; de Gemeente heeft nog gedupliceerd.

3. Bespreking van het middel

3.1 Onderdeel 1 klaagt over 's Hofs oordeel in rov. 4.18. Het Hof zou buiten de rechtsstrijd zijn getreden, althans is 's Hofs oordeel onjuist dan wel onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd in het licht van het partijdebat en de overige overwegingen van het Hof. De stellingen van de Gemeente en de vaststellingen van het Hof komen er namelijk niet op neer "dat de door [eisers] gestelde schade in het geheel niet is geleden", maar dat de door [eisers] gestelde schade, in plaats van door [eisers] zelf, (grotendeels) door [B] B.V. is geleden.

3.2 Voor zover het onderdeel al begrijpelijk is, mist het feitelijke grondslag. Het Hof heeft in rov. 4.18 namelijk niet overwogen dat de door [eisers] gestelde schade niet is geleden.

3.3 Onderdeel 2 veronderstelt dat het Hof in rov. 4.18 tot uitdrukking heeft gebracht dat [eisers] zich in de schadestaatprocedure er niet meer op kan beroepen dat hij lasthebber van de vennootschappen(4) is omdat de veroordeling in de hoofdprocedure betrekking had op de schade van [eisers] en niet op de schade van de vennootschapen. In die lezing heeft het Hof blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, dan wel zijn oordeel onvoldoende gemotiveerd. Een rechthebbende kan een derde namelijk een last geven een vordering op eigen naam in te stellen. Een dergelijke last brengt in beginsel mee dat de derde ook op eigen naam in rechte kan optreden, in welk geval de lasthebber niet gehouden is in de dagvaarding of anderszins te vermelden dat hij ter behartiging van de belangen van een ander optreedt. Eerst indien het verweer van de wederpartij daartoe aanleiding geeft, zal de lasthebber dienen te stellen en te bewijzen dat hij uit hoofde van lastgeving bevoegd is op eigen naam ten behoeve van de rechthebbende op te treden. Dit is niet anders indien het betreffende verweer van de wederpartij pas wordt gevoerd in de schadestaatprocedure.

3.4.1 Op zich is hetgeen in juridische zin in de onderdelen a en b wordt aangevoerd juist.(5) Maar het kan [eisers] niet baten omdat het volledig langs 's Hofs oordeel heengaat. Het Hof heeft immers niet geoordeeld dat een rechthebbende een ander geen last kan geven om op eigen naam in rechte op te treden. Het Hof oordeelt niet meer of anders dan dat [betrokkene 1] alleen zijn eigen schade heeft gevorderd, terwijl de schade in werkelijkheid was geleden door de B.V. Tegen dat laatste oordeel is geen (begrijpelijke) klacht gericht. Kortom: ook dit onderdeel mist feitelijke grondslag.

3.4.2 Volledigheidshalve stip ik hierbij nog aan dat in cassatie niet is opgekomen tegen 's Hofs oordeel in rov. 4.11 dat ervan moet worden uitgegaan dat de rechten met betrekking tot de vergunning na de inbreng toebehoorden aan [B] B.V.

3.4.3 Het onderdeel voert evenmin aan dat in 's Hofs visie [eisers] kennelijk ten minste 0,01% van de schade zelf heeft geleden. Ook daarop behoef ik dus niet in te gaan (rov. 4.18 in fine).

3.5 Onderdeel 3 richt zijn pijlen op 's Hofs oordeel in rov. 4.19. Indien het Hof in rov. 4.19 heeft bedoeld dat de in daarin genoemde omstandigheden verhinderen dat [eisers] in dit geding als lasthebber van [B] B.V. kan optreden, heeft het blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, althans zijn oordeel niet naar behoren gemotiveerd. Het onderdeel verwijst naar het gestelde in onderdeel 2.

3.6 Deze klacht mislukt op de onder 3.4 genoemde gronden.

3.7 Onderdeel 4 vertolkt nog een voortbouwende klacht. Deze deelt het lot van zijn voorgangers.

3.8 De onvermijdelijke slotsom is dat het beroep moet worden verworpen. Erg bevredigend is die uitkomst niet. De Gemeente ontspringt aldus wel erg gemakkelijk de aansprakelijkheidsdans.

3.9.1 Deze procedure heeft inmiddels ruim 19 jaar geduurd. Aanvankelijk zat daar behoorlijke vaart in. Maar deze is verdwenen na het eerste tussenvonnis in de schadestaatprocedure, die ruim een jaar na 's Hofs arrest in de daaraanvoorafgaande procedure is geëntameerd. Een aantal jaren vertraging moet op het conto van de deskundige en het - voor zover kenbaar uit de stukken - kennelijk gebrekkige toezicht daarop worden toegeschreven. Een klein deel van de vertraging is veroorzaakt doordat partijen (of één hunner) in cassatie niet hebben gevraagd om een versnelde behandeling. Het is mij helaas niet terstond opgevallen dat deze zaak al zo lang aansleept. Toen mij dat duidelijk werd, heb ik deze conclusie bij voorrang ter hand genomen.

3.9.2 In een zaak als de onderhavige, die zich niet kenmerkt door buitensporige juridische of feitelijke gecompliceerdheid, is een termijn van 19 jaar naar de vigerende maatstaf m.i. te lang.

3.10.1 Inmiddels hebben de hoogste rechters van Nederland in voorkomende gevallen wegen gezocht om aan een situatie als onder 3.9 geschetst een mouw te passen. De strafkamer van Uw Raad doet dat door een korting op de opgelegde straf. Deze korting kan worden ingepast in het wettelijk stelsel.

3.10.2 Het huidige recht biedt de civiele rechter weinig mogelijkheden om ongevraagd een mouw te passen aan situaties als onder 3.9 genoemd. Nochtans meen ik - zoals ik jaren eerder, toen de inzichten op het onderhavige terrein nog veel minder waren uitgekristalliseerd, ook al eens tevergeefs heb bepleit - dat overwogen zou kunnen worden om, als Uw Raad het cassatieberoep zou verwerpen, te verstaan dat het griffierecht aan [eisers] wordt teruggestort. Aldus zou in elk geval enige bijdrage worden geleverd aan het remediëren van de onwenselijk lange duur van de onderhavige procedure.

Conclusie

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep, zo mogelijk met teruggave van het griffierecht als onder 3.10.2 vermeld.