Parket bij de Hoge Raad, 09-05-2014, ECLI:NL:PHR:2014:372, 13/03393

Het cassatiemiddel bestaat uit vijf onderdelen (I t/m V). Onderdeel I keert zich met verschillende klachten tegen rov. 3.6 en 3.7 van het bestreden arrest waarin het hof met betrekking tot de datum waarop de verzettermijn voor de Republiek Gabon is aangevangen het volgende overweegt:

Het hof is van oordeel dat, nu achteraf blijkt dat het beslag geen doel heeft getroffen, de verzettermijn niet is gaan lopen op 22 februari 2006. De betalingen die de vereffenaars van NSS en Administratiekantoor NSS op die dag hebben verricht, zijn immers, zoals thans is gebleken, geen uitbetalingen uit hoofde van de derdenbeslagen zodat het verstekvonnis niet op grond van artikel 144 aanhef en sub b [Rv, A-G] kan worden geacht ten uitvoer te zijn gelegd. Dat artikel is niet geschreven voor gevallen als het onderhavige waarin op grond van een achteraf onjuist gebleken derdenverklaring aan de beslaglegger is uitbetaald en niet op grond van een werkelijk bestaande vordering van de geëxecuteerde op de derdenbeslagene. (…)’.

De centrale vraag die partijen thans verdeeld houdt is op welke datum de verzettermijn voor de Republiek Gabon is aangevangen. Volgens Morning Star is dat 22 februari 2006, de dag waarop volgens haar het verstekvonnis is geëxecuteerd wegens de betaling van USD 26.824,69 aan Morning Star door de vereffenaars van Administratiekantoor NSS en NSS uit hoofde van de onder hen gelegde derdenbeslagen. Volgens de Republiek Gabon is de verzettermijn aangevangen op 15 december 2008, de dag waarop zij naar eigen zeggen kennis kreeg van het verstekvonnis, en niet op 22 februari 2006 omdat geen sprake is van een in art. 144 sub b Rv bedoelde uitbetaling na gelegd derdenbeslag op een vordering. Anders dan de rechtbank heeft het hof zich verenigd met het standpunt van de Republiek Gabon door te beslissen dat de verzettermijn op 15 december 2008 is aangevangen. Onderdeel I stelt het aanvangsmoment van de verzettermijn op grond van art. 143 lid 3 jo. art. 144 sub b Rv aan de orde in het geval dat de tenuitvoerlegging van een verstekvonnis heeft plaatsgevonden op onder derden beslagen vorderingen die achteraf gezien niet blijken toe te komen aan de schuldenaar.

Het rechtsmiddel van verzet tegen een bij verstek gewezen beslissing heeft als strekking dat het geding waarin verstek was verleend, op tegenspraak in dezelfde instantie wordt voortgezet. De verzetprocedure is zowel een procedure tot heropening en voortzetting van de met het verstekvonnis geëindigde instantie als een procedure waarin een rechtsmiddel tegen een eindvonnis wordt ingesteld en behandeld.⁵ Hiermee wordt recht gedaan aan het beginsel van hoor en wederhoor, door de aanvankelijk niet in de procedure verschenen gedaagde alsnog gelegenheid te bieden de vordering te bestrijden.⁶ De termijn waarbinnen het verzet moet worden ingesteld door de gedaagde die bij verstek is veroordeeld, wordt in de onderhavige zaak bepaald door art. 143 lid 3 Rv; van een in het tweede lid van deze bepaling bedoelde betekening van het verstekvonnis of enige uit kracht daarvan of ter uitvoering daarvan strekkende akte aan de Republiek Gabon in persoon is geen sprake, evenmin is sprake van het plegen door de Republiek Gabon van enige daad van bekendheid met het verstekvonnis of met de tenuitvoerlegging daarvan.⁷ Op grond van art. 143 lid 3 vangt de verzettermijn aan op de dag waarop het verstekvonnis ten uitvoer is gelegd.⁸ Het vonnis wordt krachtens art. 144 sub b Rv geacht ten uitvoer te zijn gelegd, in geval van derdenbeslag op een vordering, na de uitbetaling aan de beslaglegger, of, indien dit beslag wordt gelegd op een vordering tot periodieke betalingen, na de eerste uitbetaling. De achterliggende gedachte van deze bepaling is dat de eiser erbij belang heeft dat het verstekvonnis op enig moment onherroepelijk wordt en dat de veroordeelde door de tenuitvoerlegging bekend zal zijn geraakt met het verstekvonnis.⁹ Daarbij ligt het voor de hand aan te nemen dat het gaat om executie van goederen die toekomen aan de geëxecuteerde.

Een redelijke wetsuitleg brengt mee dat de fictie van tenuitvoerlegging van het verstekvonnis op grond van art. 143 lid 3 jo. art. 144 sub b Rv slechts dan geldt als aanvangsmoment van de termijn waarbinnen het verzet door de bij verstek veroordeelde persoon moet worden gedaan, wanneer de uitbetaling aan de beslaglegger in geval van derdenbeslag op een vordering heeft plaatsgevonden op grond van een derdenbeslag dat doel heeft getroffen. Blijkt achteraf dat het derdenbeslag geen doel heeft getroffen, omdat – zoals in het onderhavige geval – de vordering waarop beslag is gelegd niet aan de bij verstek veroordeelde persoon blijkt toe te komen, dan laat de tenuitvoerlegging van het verstekvonnis zich niet fixeren op het moment dat de uitbetaling aan de beslaglegger op grond van het ten onrechte gelegde beslag heeft plaatsgevonden.¹⁰ In het onderhavige geval staat vast dat het derdenbeslag dat Morning Star onder Administratiekantoor NSS en NSS heeft gelegd, achteraf bezien, geen doel heeft getroffen, omdat deze derden geen gelden of andere zaken onder zich blijken te hebben gehad ten behoeve van de Republiek Gabon. Tegen deze achtergrond heeft het hof geen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door in rov. 3.7 te overwegen dat, nu achteraf blijkt dat het beslag geen doel heeft getroffen, de verzettermijn niet is gaan lopen op 22 februari 2006 aangezien ‘(d)e betalingen die de vereffenaars van NSS en Administratiekantoor NSS op die dag hebben verricht (…) geen uitbetalingen uit hoofde van de derdenbeslagen (zijn) zodat het verstekvonnis niet op grond van artikel 144 aanhef en onder b kan worden geacht ten uitvoer te zijn gelegd’. Hieraan doet niet af dat de derden waaronder beslag is gelegd, hebben verklaard dat de Republiek Gabon houdster is van certificaten van aandelen in NSS respectievelijk van aandelen in NSS. Zoals het hof in rov. 3.6 overweegt, bestaat geen grond om de Republiek Gabon te houden aan deze, naar achteraf blijkt, onjuiste derdenverklaringen. Door het afleggen van de derdenverklaring op de voet van art. 476a Rv ontstaat geen verschuldigdheid van de derde-beslagene jegens de beslaglegger voor de in de verklaring genoemde geldsommen wanneer achteraf blijkt dat de derde-beslagene niets aan de geëxecuteerde verschuldigd is.¹¹

De klachten van onderdeel I die zijn gericht tegen het oordeel van het hof omtrent het aanvangsmoment van de verzettermijn, zijn tevergeefs voorgesteld omdat zij van een onjuiste rechtsopvatting uitgaan omtrent het bepaalde in art. 144 sub b Rv, voor zover de klachten al geen feitelijke grondslag missen wegens een onjuiste lezing van het bestreden arrest. Waar het onderdeel onder I.7 nog opmerkt dat het hof met zijn bestreden oordeel buiten de grenzen van de rechtsstrijd is getreden, omdat de Republiek Gabon niet heeft gegriefd tegen de vaststelling van de rechtbank dat zij de brief van 16 augustus 2008 heeft ontvangen, zodat zij bekend was met het verstekvonnis, geldt het volgende. Met deze klacht beoogt het middel kennelijk te betogen dat de Republiek Gabon met de inontvangstneming van voormelde brief kennis heeft genomen van het verstekvonnis op een wijze als bedoeld in art. 143 lid 2 Rv (betekening in persoon of een daad van bekendheid). De klacht faalt omdat het hof in rov. 3.8 heeft vastgesteld dat het verstekvonnis of enige uit kracht daarvan of ter uitvoering daarvan strekkende akte niet aan de Republiek Gabon in persoon is betekend en dat de Republiek Gabon vóór 15 december 2008 geen daad van bekendheid met het verstekvonnis of met de tenuitvoerlegging daarvan heeft gepleegd; deze vaststelling is in cassatie niet bestreden.

Onderdeel II keert zich tegen de overweging van het hof in rov. 3.7 dat de betalingen die de vereffenaars van NSS en Administratiekantoor NSS op 22 februari 2006 hebben verricht, naar thans is gebleken, geen uitbetalingen uit hoofde van de derdenbeslagen zijn. Deze overweging zou niet te rijmen zijn met rov. 3.1.3 waarin het hof opmerkt dat de vereffenaars van Administratiekantoor NSS en NSS op 22 februari uit hoofde van de derdenbeslagen in totaal een bedrag van USD 26.824,69 aan Morning Star hebben betaald. De klacht faalt, omdat hij berust op een onjuiste lezing van het bestreden oordeel. In het kader van een korte weergave van de onderhavige zaak, heeft het hof in rov. 3.1.3 slechts vastgesteld dat de vereffenaars van NSS en Administratiekantoor NSS op 22 februari 2006 uit hoofde van de derdenbeslagen een bedrag aan Morning Star hebben betaald. De Republiek Gabon heeft in appel met succes betoogd dat niet zij maar de zelfstandige rechtspersoon Office des Postes et Télécommunication de la République Gabonaise (hierna: OdP) en later Gabon Télécom rechthebbende was op de liquidatie-uitkeringen (zie rov. 3.3 t/m 3.5). Op grond hiervan heeft het hof geconcludeerd dat het derdenbeslag dat Morning Star onder Administratiekantoor NSS en NSS heeft gelegd, achteraf bezien, geen doel heeft getroffen (rov. 3.6). Tegen dat oordeel is in cassatie geen klacht gericht, zodat het oordeel van het hof in rov. 3.7 dat de betalingen die de vereffenaars van NSS en Administratiekantoor NSS op 22 februari 2006 hebben verricht geen uitbetalingen uit hoofde van de derdenbeslagen zijn, hoe dan ook in stand kan blijven.

Onderdeel III komt allereerst op tegen het oordeel van het hof in rov. 3.6 dat gepasseerd wordt de stelling van Morning Star dat in dit geding geen plaats is voor nader feitenonderzoek naar de eigendommen van de certificaten en van de aandelen alleen al omdat op grond van de gedingstukken de eigendomskwestie kan worden beoordeeld. In de kern betoogt het middel (onder III.1.1 en III.1.2) dat deze eigendomskwestie niet thuishoort bij de beoordeling van de tijdigheid van het door de Republiek Gabon ingestelde verzet op grond van art. 143 lid 3 jo. art. 144 sub b Rv. De klacht faalt, omdat het hof in het kader van de beoordeling van de tijdigheid van het door de Republiek Gabon ingestelde verzet, gelet op het hiervoor in nr. 2.4 geformuleerde uitgangspunt ten aanzien van art. 144 sub b Rv, heeft moeten ingaan op de vraag of het derdenbeslag dat Morning Star onder Administratiekantoor NSS en NSS heeft gelegd doel heeft getroffen in die zin dat beslag is gelegd op een vordering die aan de Republiek Gabon toekomt. Bij de beoordeling van het derdenbeslag diende dan ook te worden vastgesteld aan wie de certificaten van aandelen NSS en de aandelen NSS toebehoorden. De klacht is tevergeefs voorgesteld.

Voorts betoogt het onderdeel (onder III.2) dat het hof buiten de rechtsstrijd van partijen is getreden door in rov. 3.5 te oordelen dat de aandelen en de certificaten ten tijde van de beslaglegging toebehoorden aan of waren geregistreerd op naam van OdP, terwijl het partijdebat zich toespitste op de vraag of Gabon Télécom rechthebbende was tot de beslagen en geëxecuteerde liquidatie-uitkeringen. De klacht faalt bij gebrek aan belang, omdat het hof op grond van rov. 3.3 t/m 3.5 tot de conclusie is gekomen dat de aandelen en de certificaten in ieder geval niet toebehoren aan de Republiek Gabon, zodat in het kader van de beoordeling van het aanvangsmoment van de verzettermijn op grond van art. 143 lid 3 jo. art. 144 sub b Rv geen sprake kan zijn van een beslag dat doel heeft getroffen. Aan wie de aandelen en de certificaten dan wel toebehoorden ten tijde van de beslaglegging, is niet relevant voor de beoordeling van de verzettermijn die geldt voor de Republiek Gabon.

Daarnaast voert het onderdeel (onder III.3) nog aan dat het oordeel van het hof in rov. 3.3 dat OdP ten tijde van de beslaglegging bij NSS en Administratiekantoor NSS als aandeelhouder respectievelijk certificaathouder stond geregistreerd en niet de Republiek Gabon, onbegrijpelijk is dan wel onvoldoende gemotiveerd. De klacht faalt, omdat het bestreden oordeel is gebaseerd op de uitleg die het hof heeft gegeven aan de in het geding gebrachte afschriften van het aandeelhouders- en het certificaathoudersregister van NSS respectievelijk Administratiekantoor NSS zoals deze luidden ten tijde van de beslaglegging, en deze uitleg niet onbegrijpelijk is nu Morning Star haar beroep op de betwisting van de echtheid van deze stukken niet althans onvoldoende heeft onderbouwd. Onderdeel III.4 betreft een voortbouwende klacht en behoeft geen bespreking.

De onderdelen IV en V bouwen voort op de voorgaande onderdelen en bevatten geen zelfstandige klachten. Zij delen in het lot van de voorgaande onderdelen.