Parket bij de Hoge Raad, 12-05-2015, ECLI:NL:PHR:2015:1213, 14/05189

Het onderhavige cassatieberoep heeft betrekking op zogenaamde geheimhouderstukken die onder [betrokkene 1], een cliënt van klaagster, inbeslaggenomen zijn. Het betreft derhalve een beroep door “een persoon met bevoegdheid tot verschoning (als bedoeld in artikel 218)” waarvoor sinds de inwerkingtreding op 1 maart 2015 van de Wet verruiming mogelijkheden bestrijding financieel-economische criminaliteit (Stb. 2014, 445) nieuwe procedureregels gelden. Bepalingen van overgangsrecht heb ik in deze wet niet aangetroffen. Hoewel het weinig twijfel lijdt dat het nieuwe procesrecht in de onderhavige zaak toepassing mist, meen ik dat de Hoge Raad er met het oog op toekomstige zaken goed aan doet over het overgangsrecht duidelijkheid te verschaffen, in het bijzonder voor zover het daarbij gaat om de procedure in cassatie.

Een eerste vraag is op welke zaken de nieuwe regeling van art. 98 Sv van toepassing is en meer in het bijzonder in welke zaken de termijn van veertien dagen geldt voor de indiening van het klaagschrift. De eenvoudigste en in de praktijk meest gemakkelijk te hanteren oplossing is dat wordt aangeknoopt bij het moment van inbeslagneming. De nieuwe regeling is dan alleen van toepassing als de inbeslagneming na de datum van inwerkingtreding plaatsvindt. Een andere oplossing is dat aangeknoopt wordt bij het moment waarop de rechter-commissaris over het bezwaar van de verschoningsgerechtigde “bepaald” als bedoeld in art. 98 lid 2 Sv.² Veel verschil zal dat echter in de praktijk niet maken. Daar komt dan nog bij dat de vraag van overgangsrecht zelf inmiddels van weinig praktisch belang meer is. Het antwoord op die vraag zal als mosterd na de maaltijd komen.

Het nieuwe art. 552a lid 7 Sv zal mijns inziens zo begrepen moeten worden dat met “een klaagschrift (..) ingediend door een persoon met de bevoegdheid tot verschoning als bedoeld in art. 218 Sv” wordt gedoeld op een door een dergelijk persoon ingediend klaagschrift tegen een beschikking van de rechter-commissaris in de zin van de leden 2, 3 en 4 van art. 98 Sv.³ Dat brengt mee dat art. 552a lid 7 Sv alleen van toepassing is als van een dergelijke beschikking sprake is, hetgeen alleen het geval is als de rechter-commissaris na de datum van inwerkingtreding van het nieuwe art. 98 Sv op het bezwaar van de verschoningsgerechtigde heeft beslist. Weliswaar is denkbaar dat in de overgangssituatie een na de datum van inwerkingtreding ontvangen klaagschrift van een verschoningsgerechtigde dat betrekking heeft op de inbeslagneming van geheimhouderstukken waarbij de toezegging is gedaan dat met de kennisneming van die stukken wordt gewacht tot op het klaagschrift een onherroepelijke beslissing is gegeven, voor de toepassing van art. 552a lid 7 Sv wordt gelijkgesteld met een klaagschrift als in dat artikellid bedoeld, maar de vraag is of daarmee veel wordt gewonnen. In elk geval geldt ook hier dat het antwoord op de vraag van overgangsrecht veel van zijn praktische betekenis zal hebben verloren tegen de tijd dat het wordt gegeven.

Wel van praktische betekenis is het antwoord op de vraag in welke beklagzaken toepassing dient te worden gegeven aan het nieuwe art. 552d lid 3 Sv. Hier geldt iets soortgelijks als met betrekking tot art. 552a lid 7 Sv. Met het klaagschrift waarvan art. 552d lid 3 spreekt, wordt een klaagschrift bedoeld dat zich richt tegen een beschikking van de rechter-commissaris als bedoeld in art. 98, leden 2, 3 en 4 Sv. Dat zou betekenen dat de door het artikellid voorgeschreven spoed in cassatie alleen behoeft te worden betracht als het klaagschrift zich richt tegen een na de datum van inwerkingtreding gegeven beslissing van de rechter-commissaris. Het komt mij echter voor dat hier aanleiding is voor een extensieve interpretatie van het artikellid voor zover het de overgangssituatie betreft. Het artikellid zou dan mede van toepassing kunnen worden geacht op een cassatieberoep van een verschoningsgerechtigde dan wel van het Openbaar Ministerie⁴ dat zich richt tegen een beschikking van de beklagrechter waarin is beslist over een door die verschoningsgerechtigde ingediend klaagschrift dat betrekking heeft op de inbeslagneming van geheimhouderstukken waarbij de toezegging is gedaan dat met de kennisneming van die stukken wordt gewacht tot een onherroepelijke beslissing is gegeven op het klaagschrift. Daarbij zou kunnen worden aangeknoopt bij het tijdstip waarop het cassatieberoep wordt ingesteld. Een andere mogelijkheid is om aan te knopen bij het tijdstip waarop de aanzegging in cassatie moet worden gedaan. Met het oog op de keuze uit deze mogelijkheden eerst het volgende.

Art. 552d lid 3 Sv verklaart art. 447 Sv van overeenkomstige toepassing, met dien verstande dat de termijn voor indiening van de middelen veertien dagen bedraagt. Wil bereikt worden dat bij de aanzegging zoals te doen gebruikelijk is de (juiste) termijn wordt medegedeeld waarbinnen de schriftuur moet zijn ingediend, dan dient voor de strafadministratie van de Hoge Raad op eenvoudige wijze kenbaar te zijn dat het cassatieberoep zich richt tegen een beschikking waarvoor de afwijkende termijn van art. 552d lid 3 Sv geldt. Het is daarom wenselijk dat niet alleen in de bestreden beschikking duidelijk tot uitdrukking wordt gebracht dat zij is gedaan op een klaagschrift als bedoeld in art. 98 lid 4 Sv, maar dat dit ook in de akte van cassatie wordt vermeld. In de hier bedoelde overgangssituatie – waarin nog sprake is van een ex art. 552a Sv ingediend klaagschrift – is dit uiteraard geen begaanbare weg, nog afgezien van het feit dat de beschikking vóór de datum van inwerkingtreding kan zijn gedaan en ook het cassatieberoep vóór die datum kan zijn ingesteld. Mogelijk is echter wel dat de griffie van het desbetreffende gerecht, al dan niet op basis van daartoe gemaakte afspraken, bij de inzending van de stukken te kennen geeft dat sprake is van een beschikking op – kort gezegd – een klaagschrift van een geheimhouder.

Gelet daarop is er mijns inziens geen bezwaar tegen om art. 552d lid 3 Sv zo te verstaan dat het van toepassing is indien het cassatieberoep zich richt tegen een geheimhouderbeschikking – dat wil zeggen een beschikking waarin is beslist op een door een verschoningsgerechtigde ingediend klaagschrift dat betrekking heeft op de inbeslagneming van geheimhouderstukken waarbij de toezegging is gedaan dat met de kennisneming van die stukken wordt gewacht tot op het klaagschrift een onherroepelijke beslissing is gegeven⁵ – en de aanzegging als bedoeld in art. 447 lid 3 Sv na de datum van inwerkingtreding wordt gedaan. Dat zich gevallen kunnen voordoen waarin voor de strafadministratie bij de Hoge Raad niet kenbaar was dat art. 552d lid 3 Sv van toepassing is, levert geen onoverkomelijk bezwaar op. In die gevallen zal in de aanzegging een onjuiste – te lange – termijn zijn vermeld, hetgeen de desbetreffende partij niet zal kunnen worden tegengeworpen. In zoverre wordt dan dus in feite op basis van het oude recht geprocedeerd. Een reden om niet volgens het nieuwe recht te procederen in gevallen waarin dat wel mogelijk is, levert dat niet op.

In de onderhavige zaak is de cassatieschriftuur vóór de datum van inwerkingtreding binnengekomen. Het oude recht is dus van toepassing. Dat neemt niet weg dat het wenselijk is in de geest van de nieuwe regeling te handelen en dus te streven naar een zo snel mogelijke afdoening. Om die reden concludeer ik bij vervroeging.