Parket bij de Hoge Raad, 17-02-2017, ECLI:NL:PHR:2017:103, 16/01640

- Sociaal beleidskader ABP (SKB), niet overgelegd;- Overgangsmaatregel ABP, bijlage 2 schadestaat;

- Ontslaguitkeringsregeling ABP (OUR), bijlage 3 schadestaat;- Regeling Wachtgeld en Uitkering bij Privatisering (WUP), bijlage 1 schadestaat en (de juiste versie:) productie 3 conclusie van antwoord;

- Rijkswachtgeldbesluit 1959 (RWb), productie 4 conclusie van antwoord.

Het onderdeel is gericht tegen de rov. 3.3.4 en 3.3.5. Daarin heeft het hof als volgt overwogen met betrekking tot de op de vordering van [eiser] van toepassing zijnde regelgeving (voor de goede leesbaarheid worden ook de rov. 3.3.1 tot en met 3.3.3 geciteerd):

Het onderdeel klaagt dat het hof met zijn oordeel het recht heeft geschonden. Blijkens art. 21 van de Overgangsmaatregel is het bepaalde in de WUP op het personeel van de Stichting Pensioenfonds ABP van overeenkomstige toepassing, voor zover nodig gelet op het bepaalde in het SBK. Het onderdeel stelt verder dat niet is betwist dat ingevolge de Overgangsmaatregel verwijzingen in de WUP naar het Rwb 1959¹⁰ voor geprivatiseerde ABP’ers worden vervangen door verwijzingen naar de OUR.¹¹ Het hof heeft miskend dat de Overgangsmaatregel bindend, geschreven recht vormt,¹² dat derhalve van openbare orde is, en dat het de rechter daarom niet vrij staat om daarvan af te wijken, wat er ook zij van het oordeel in het arrest van 31 oktober 2006 dat de OUR haar toepassing in de verhouding tussen partijen uitsluitend ontleent aan het SBK, dat [eiser] op grond van de OUR geen aanspraak op wachtgeld kan ontlenen en dat hij tegen dat arrest geen cassatieberoep heeft ingesteld. Ten slotte stelt het onderdeel dat in de procedure die heeft geleid tot het arrest van 31 oktober 2006 alleen de vraag aan de orde is geweest of de (gehele) OUR of het SBK als basis voor toepasselijkheid van de OUR kon gelden, dan wel of het uit de OUR zelf voortvloeide dat deze rechtstreeks van toepassing was, en dat over de vraag of specifieke bepalingen van de OUR op grond van de Overgangsmaatregel van toepassing zijn, niet is gedebatteerd.

Aan de orde is vervolgens wat nu precies de inhoud en reikwijdte is van het oordeel van het hof in rov. 4.12, zoals weergegeven onder (v), namelijk dat [eiser] aan de OUR geen aanspraak op wachtgeld kan ontlenen. Voor een goed begrip citeer ik de betreffende overweging:

Gelet op het voorgaande moet worden aangenomen dat ’s hofs oordeel in rov. 4.12 slechts inhield dat [eiser] geen aanspraak op wachtgeld kon ontlenen aan de OUR. Dat blijkt zowel uit het kopje boven de overweging (‘wachtgeld op grond van de OUR?’), als uit de overweging zelf. Het blijkt bovendien uit de systematiek van het arrest van 31 oktober 2006, waarin het hof beoordeelt of [eiser] een aanspraak op wachtgeld kan ontlenen aan achtereenvolgens het SBK, de OUR of de WUP. Die beoordeling moet worden gezien tegen de achtergrond van het verweer van Vesteda in die procedure, dat [eiser] aan géén van die regelingen een wachtgeldaanspraak kon ontlenen omdat, kort gezegd, de beëindiging van de arbeidsovereenkomst niet haar oorzaak vond in reorganisatieperikelen maar in ongeschiktheid van [eiser] voor een functie in een commerciële setting (zie rov. 4.5 en 4.6 van het arrest van 31 oktober 2006). Zowel SBK, OUR als WUP zouden volgens Vesteda echter vereisen dat sprake was van ontslag als gevolg van reorganisatie.Ten slotte is te wijzen op het – volgens het hof niet toepasselijke – art. D.1.sub a van het SBK, dat het heeft over ‘een recht op een ontslaguitkering ingevolge de WUP’. Ook daaruit blijkt dat het in rov. 4.12 slechts ging om de aanspraak op wachtgeld.

Toepasselijkheid van art. 7a OUR heeft consequenties voor de duur van de WUP-uitkering van [eiser]. Door de berekeningsmethodiek van art. 7a OUR, waarin een koppeling wordt gelegd tussen de duur van het wachtgeld en de diensttijd, zou de WUP-uitkering verlengd worden tot aan het pensioen van [eiser].¹⁷ Zonder de toepasselijkheid van het artikel zou dat niet het geval zijn, vanwege de versoberde wachtgelden in het Rwb 1959, dat in dat geval van toepassing zou zijn. Volgens [eiser] is dit ook precies de bedoeling van de Overgangsmaatregel ABP geweest: het in stand houden van het arbeidsvoorwaardenpakket van oud-ABP’ers na privatisering.¹⁸

De conclusie van het voorgaande is dat onderdeel I slaagt.

Het onderdeel is gericht tegen rov. 3.5.9. Daarin heeft het hof als volgt overwogen met betrekking tot de vraag vanaf welk moment [eiser] een aanspraak heeft op wachtgeld (ook de rov. 3.5.5-3.5.8 worden geciteerd):

Het onderdeel klaagt dat het oordeel van het hof onbegrijpelijk is. Nu het hof in de hoofdzaak voor recht heeft verklaard “dat [eiser] ingaande 1 juni 2000 recht heeft op een uitkering conform de regeling wachtgeld en uitkering bij privatisering (WUP) door Vesteda te betalen”, laat deze beslissing, ook in het licht van hetgeen het hof overigens in zijn arrest van 31 oktober 2006 heeft overwogen, geen andere uitleg toe dan dat 1 juni 2000 de ingangsdatum is voor het recht van [eiser] op wachtgeld. De overweging in rov. 3.5.9 “dat het daar niet gaat om de ingangsdatum voor [eiser]’s recht op wachtgeld, maar om de betalingsverplichting van Vesteda jegens [eiser] per 1 juni 2000” is volgens het onderdeel strijdig met de tekst van het dictum, waarin wordt gerefereerd aan de ingangsdatum van “het recht” en niet aan de ingangsdatum van “de betalingsverplichting”. Dit sluit volgens het onderdeel ook aan bij rov. 4.5 van het arrest van 31 oktober 2006, waarin het hof overweegt dat hem de vraag wordt voorgelegd “of [eiser] vanaf 1 juni 2000 of een andere door het hof te bepalen datum in aanmerking komt voor wachtgeld op grond van het SBK dan wel de Ontslaguitkeringsregeling-Abp (OUR) dan wel (subsidiair) de WUP (…)”. Volgens het onderdeel was en is daarbij niet in geschil dat een wachtgelduitkering ingevolge het SBK en de OUR ingaat per de datum van het feitelijke ontslag, zijnde in casu 1 juni 2000.

Bij het bepalen van de ingangsdatum van de WUP-uitkering van [eiser] is van belang dat het hof heeft geoordeeld – net als de rechtbank – dat deze een duur heeft van 9 jaar, 8 maanden en 27 dagen (rov. 3.6.1-3.6.5). Als juist is het oordeel van rechtbank en hof dat de ingangsdatum van de WUP-uitkering 1 januari 1996 is, betekent dit derhalve dat de WUP-uitkering per eind 2005 is beëindigd. Als het standpunt van [eiser] wordt gevolgd en als ingangsdatum 1 juni 2000 moet worden genomen, loopt de uitkering langer door. Nu het slagen van onderdeel I tot gevolg zou hebben dat sprake is van een verlengde WUP-uitkering tot aan de pensioengerechtigde leeftijd van [eiser] (eindigend op 1 augustus 2011), komt het mij voor dat [eiser] – als ook Uw Raad tot dat oordeel komt – dan geen belang meer heeft bij een bespreking van onderdeel II. De WUP-uitkering zou dan immers hoe dan ook doorlopen ná eind 2005. De cassatiestukken geven op dit punt echter geen uitsluitsel. Zekerheidshalve zal ik dan ook onderdeel II bespreken.

Het oordeel van rechtbank en hof dat de WUP-uitkering van [eiser] ingaat per 1 januari 1996 is kennelijk gebaseerd op art. 4 WUP, dat als volgt luidt:

De vraag rijst echter wel – en dat is wat het middelonderdeel aan de orde stelt – of het het hof vrij stond om te beslissen dat de WUP-uitkering van [eiser] ingaat op 1 januari 1996. In zijn arrest van 31 oktober 2006 had het hof immers in het dictum voor recht verklaard “dat [eiser] ingaande 1 juni 2000 recht heeft op een uitkering conform de Regeling Wachtgeld en Uitkering bij Privatisering (WUP) door Vesteda te betalen”. Dit is moeilijk anders te begrijpen dan dat het hof in de hoofdzaak beslist heeft dat de aanspraak van [eiser] op een WUP-uitkering is ingegaan per 1 juni 2000. Dat het in de aangehaalde zinsnede slechts zou gaan om het tot uitbetaling komen van de WUP-uitkering, blijkt daaruit geenszins. Gesproken wordt immers over het ‘recht op een uitkering’, wat nu juist onderscheiden moet worden van het tot uitbetaling komen van de uitkering.Ook in de overwegingen van het hof in het arrest uit 2006 zie ik geen aanknopingspunten voor de gedachte dat het hof niet bedoeld heeft te beslissen dat [eiser] ingaande 1 juni 2000 een recht heeft op een WUP-uitkering, maar eigenlijk heeft willen beslissen dat dat recht is ingegaan op 1 januari 1996. Het door het hof gebezigde argument, dat dat volgt uit rov. 4.13 van het arrest uit 2006, acht ik niet steekhoudend. In die overweging is inderdaad te lezen dat [eiser] aan art. 4 WUP een wachtgeldaanspraak kan ontlenen, maar er staat niets over de ingangsdatum van die aanspraak. Dat het dictum, gelet op rov. 4.13, niet anders kan worden begrepen “dan dat met de verwijzing naar de WUP wordt gedoeld op art. 4 WUP”, zoals het hof overweegt, is op zichzelf juist. Daaruit volgt echter níet dat het dictum niet anders kan worden begrepen dan dat de ingangsdatum van de WUP-uitkering 1 januari 1996 moet zijn. Het is immers ook mogelijk dat het hof niet onder ogen heeft gezien dat art. 4 WUP meebracht dat de ingangsdatum van de WUP-uitkering van [eiser] 1 januari 1996 is. In ieder geval blijkt niet dat sprake is van een verschrijving; de ingangsdatum 1 juni 2000 sluit aan bij hetgeen [eiser] in die procedure had gevorderd (zie onder rov. 2.1 van het arrest van 31 oktober 2006). Dat het hof wel onder ogen heeft gezien dat de ingangsdatum van de WUP-uitkering 1 januari 1996 was, ligt ook niet voor de hand omdat in dat geval ten tijde van het wijzen van het arrest de uitkeringsduur al verstreken was (deze beliep zoals gezegd 9 jaar, 8 maanden en 27 dagen). De veroordeling van Vesteda tot betaling aan [eiser] binnen een maand na betekening van het arrest van de hem toekomende voor die maand geldende WUP-uitkering (zoals neergelegd in de vierde alinea van het dictum), was dan tamelijk zinloos.

Ik meen dan ook dat, gelet op de ondubbelzinnige formulering van het dictum en het ontbreken van een duidelijk aanknopingspunt in de overwegingen dat het hof bedoeld heeft te beslissen dat de ingangsdatum van de WUP-uitkering 1 januari 1996 is, de beslissing van het hof “dat dit hof in zijn arrest van 31 oktober 2006 niet geoordeeld [heeft] dat 1 juni 2000 de ingangsdatum is voor [eiser]’s recht op wachtgeld” onbegrijpelijk is. Het hof heeft dat wél geoordeeld, zij het waarschijnlijk ten onrechte.De overweging van het hof aan het slot van rov 3.5.8, dat [eiser] ervoor heeft gekozen van het arrest van 31 oktober 2006 geen beroep in cassatie in te stellen en dat dat voor zijn rekening en risico komt, vind ik merkwaardig. Het is precies andersom: nu Vesteda ervoor heeft gekozen om geen beroep in cassatie in te stellen tegen het arrest van 31 oktober 2006, komt dat voor haar rekening en risico en zal zij thans moeten aanvaarden dat het hof heeft beslist – waarschijnlijk ten onrechte – dat [eiser] met ingang van 1 juni 2000 recht heeft op een WUP-uitkering. Ik acht het in strijd met de rechtszekerheid dat [eiser] niet mocht vertrouwen op deze beslissing van het hof en nu krijgt tegengeworpen dat hij beroep in cassatie had moeten instellen, terwijl het hof in dit opzicht precies had toegewezen wat hij (primair) had gevorderd waardoor een cassatieberoep bepaald niet in de rede lag.

De conclusie is dat ook onderdeel II slaagt.

Het onderdeel is gericht tegen rov. 3.9.6. Daarin overweegt het hof als volgt met betrekking tot de verrekening van de ontbindingsvergoeding die [eiser] heeft ontvangen ingevolge het vonnis van de kantonrechter van 4 mei 2000²⁵ (voor een goede lezing worden ook de rov. 3.9.4 en 3.9.5 weergegeven):

Het onderdeel klaagt dat het oordeel dat de ontbindingsvergoeding die de kantonrechter in de ontbindingsbeschikking van 4 mei 2000 heeft toegekend, moet worden gekwalificeerd als inkomen uit of in verband met arbeid in de zin van art. 8 lid 1 Rwb 1959, onjuist is. Ter toelichting stelt het onderdeel dat de betreffende vergoeding een vergoeding naar billijkheid is (art. 7:658 lid 8 BW) en dat deze derhalve niet kan worden beschouwd als “inkomsten die de betrokkene geniet of gaat genieten uit of in verband met arbeid of bedrijf” als bedoeld in art. 8 lid 1 Rwb 1959. Het onderdeel stelt dat, zoals het hof zelf in rov. 3.9.4 overweegt, ingevolge deze bepaling verrekening dient plaats te vinden over de maanden waarop de inkomsten betrekking hebben of geacht kunnen worden betrekking te hebben en dat daarvan bij de toegekende vergoeding naar billijkheid geen sprake is. Indien het hof met betrekking tot het bepaalde in art. 8 lid 1 Rwb 1959 wel van een juiste rechtsopvatting is uitgegaan, dan is het bestreden oordeel volgens het onderdeel onbegrijpelijk, met name omdat de kantonrechter er bij de toekenning van de ontbindingsvergoeding uitdrukkelijk rekening mee heeft gehouden dat [eiser] wachtgeld zou gaan ontvangen en, als dit laatste niet het geval zou zijn geweest, hij een hogere vergoeding zou hebben toegekend.²⁶ In het dictum van de beschikking van 4 mei 2000 is aan [eiser] ten laste van Vesteda immers een vergoeding toegekend van fl. 53.483,- bruto voor het geval [eiser] aanspraak kan maken op wachtgeld, en een bedrag van fl. 276.406,- bruto indien dit niet het geval is. Dit kan volgens het onderdeel niet anders worden begrepen dan dat de kantonrechter heeft bedoeld aan [eiser] een vergoeding toe te kennen van fl. 53.483,- ter suppletie van het aan hem toekomende wachtgeld, althans dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is om die vergoeding met het wachtgeld te verrekenen.

Art. 8 lid 1 Rwb 1959 bepaalt dat de inkomsten die de betrokkene geniet of gaat genieten “uit of in verband met arbeid of bedrijf”, ter hand genomen met ingang van of na de dag waarop het ontslag, ter zake waarvan het wachtgeld is toegekend, hem is aangezegd of door hem is aangevraagd, met het wachtgeld worden verrekend over de maand waarop deze inkomsten betrekking hebben of geacht kunnen worden betrekking te hebben. Op 15 april 2004 heeft de Centrale Raad van Beroep uitspraak gedaan in een zaak waarin eveneens sprake was van de ontbinding van een arbeidsovereenkomst enige tijd na privatisering van het gemeentelijke woningbedrijf waar betrokkene werkzaam was. Ook hier had de kantonrechter een ontbindingsvergoeding toegekend. Vervolgens deed betrokkene met een beroep op het sociaal statuut met betrekking tot de privatisering een verzoek om toekenning van wachtgeld. De gemeente kortte het wachtgeld in verband met de toegekende vergoeding als zijnde nieuw verworven inkomsten. In het tegen de beslissing van de gemeente gerichte beroep overwoog de Centrale Raad van Beroep in de uitspraak van 15 april 2004 als volgt (mijn onderstreping):²⁷

De Raad is evenwel thans, anders dan voorheen, van oordeel dat in een geval als het onderhavige het privatiseringsontslag en niet het latere ontslag bij de geprivatiseerde instelling (het zogenoemde ontslag als werknemer) maatgevend is te achten voor de beantwoording van de vraag of inkomsten moeten worden aangemerkt als inkomsten uit of in verband met arbeid, ter hand genomen op of na de dag waarop hem ontslag is verleend, als bedoeld in artikel 10:15, eerste lid, van de CAR/UWO.

Daartoe acht de Raad doorslaggevend, dat in een situatie waarin artikel 4 van de WUP aan de orde is, de ingangsdatum van het wachtgeld wordt bepaald op de ingangsdatum van het privatiseringsontslag. Daarmee is een andere situatie aan de orde dan bij toepassing van artikel 3 van de WUP, ingevolge welke bepaling de ingangsdatum van het wachtgeld wordt bepaald op de ingangsdatum van het ontslag als werknemer. De omstandigheid dat de aanspraak op wachtgeld op de voet van artikel 4 van de WUP niet direct ten tijde van het privatiseringsontslag ontstaat, maar pas achteraf met terugwerkende kracht door het ontslag als werknemer, kan aan het oordeel van de Raad niet afdoen. De Raad wijst er hierbij op dat artikel 6, tweede lid, van de WUP, waarin is bepaald dat onder ontslag als bedoeld in artikel 8 van het Rwb wordt verstaan het ontslag als werknemer, alleen van toepassing is op degene die wachtgeld ontvangt uit hoofde van artikel 3 van de WUP. Deze, van het normale regime afwijkende, bepaling geldt derhalve niet voor degene die uit hoofde van artikel 4 van de WUP wachtgeld ontvangt.

Uit het vorenstaande volgt dat de inkomsten uit of in verband met arbeid bij de geprivatiseerde instelling voor de toepassing van artikel 10:15 van de CAR/UWO in beschouwing dienen te worden genomen. In lijn met ’s Raads uitspraak van 11 april 1996 dient een ten laste van de geprivatiseerde instelling komende vergoeding, die de kantonrechter aan de ontbinding van de arbeidsovereenkomst met die instelling verbindt, in beginsel ook onder dergelijke inkomsten geschaard te worden.

Ten aanzien van de aan appellante toegekende kantonrechtersvergoeding kan de Raad de overwegingen van de rechtbank over de bestemming van die vergoeding geheel onderschrijven. Ook aan de Raad is niet gebleken dat de vergoeding ter hoogte van f 60 000 geheel of gedeeltelijk bestemd is ter dekking van, of tegemoetkoming in, bepaalde onkosten, of ter vergoeding van immateriële schade. Er is derhalve geen grond om een uitzondering te maken op het in ’s Raads uitspraak van 11 april 1996 aangegeven beginsel dat zodanige vergoeding dient te worden aangemerkt als inkomen uit of in verband met arbeid zoals bedoeld in het hier van belang zijnde artikel 10:15 van de CAR/UWO.”

In het licht van de hiervoor weergegeven uitspraak moet worden aangenomen dat het oordeel dat met ontslag in art. 8 lid 1 Rwb 1959 wordt gedoeld op het privatiseringsontslag van [eiser], juist is.

Voorts volgt uit de aangehaalde uitspraak dat een toegekende ontbindingsvergoeding in beginsel moet worden gekwalificeerd als ‘inkomsten uit of in verband met arbeid’ in de zin van artikel 8 lid 1 RWB 1959. Met betrekking tot de woorden ‘in beginsel’ overwoog de Centrale Raad van Beroep in een eerdere uitspraak van 11 april 1996 het volgende (mijn onderstreping):²⁸

Het onderdeel is gericht tegen de rechtsoverwegingen 3.12.2 en 3.14.3. Daarin heeft het hof als volgt overwogen (ook de rov. 3.12.1, 3.14.1 en 3.14.2 worden geciteerd):

Het onderdeel stelt voorop dat [eiser] in de feitelijke instanties heeft aangevoerd dat, wanneer Vesteda het wachtgeld meteen zou hebben betaald, de procedures tegen ABP en USZO niet zouden zijn gevoerd en ook niet hadden hoeven te worden gevoerd.³¹ Het onderdeel klaagt dat het hof heeft miskend dat het causaal verband tussen de niet-betaling van het wachtgeld en de gevoerde procedures (met de daaraan verbonden kosten) gegeven is, althans dat in het licht van hetgeen [eiser] daaromtrent heeft gesteld niet begrijpelijk is de overweging dat [eiser] (in hoger beroep) het causaal verband tussen die procedures en het niet-betalen van het wachtgeld door Vesteda niet inzichtelijk heeft gemaakt.

De klacht heeft in de eerste plaats betrekking op de door [eiser] in de schadestaat opgenomen post ‘overigens gederfde inkomsten en gemaakte kosten’, ter hoogte van € 18.780,--. De rechtbank had deze schadepost verworpen in de rov. 3.13.1-3.13.3. [eiser] is tegen dat oordeel opgekomen met grief 9, die door het hof behandeld is in rov. 3.12.1-3.12.2.

Het oordeel van het hof dat niet blijkt van een causaal verband tussen de niet-betaling van het wachtgeld door Vesteda en ‘alle procedures’ acht ik onvoldoende toegelicht en gemotiveerd. [eiser] heeft in zijn toelichting op de onderhavige schadepost in bijlage 12 bij de schadestaat een opsomming gegeven van alle procedures die hij heeft moeten voeren dan wel heeft gevoerd, in totaal tien, met daarachter vermeld hoeveel (eigen) kosten hij daaraan heeft moeten spenderen (uitgesplitst naar uren, reiskosten en kopieerkosten). Het hof had dan ook per procedure moeten beoordelen of díe procedure in (een voldoende) causaal verband stond met de niet-betaling van het wachtgeld door Vesteda. Niet is uit te sluiten dat de uitkomst van zo’n beoordeling zou zijn geweest dat inderdaad niet alle tien procedures in een toereikend causaal verband stonden met het niet-betalen van het wachtgeld door Vesteda. Dat laat echter onverlet dat bij een of meerdere van de tien procedures dat toereikende causaal verband wél aanwezig kan zijn. Door dit niet te beoordelen, heeft het hof zijn oordeel ontoereikend gemotiveerd.

Ik merk op dat [eiser] in de feitelijke instanties steeds naar voren heeft gebracht – en deze feiten zijn als zodanig niet betwist door Vesteda – dat hij direct na ontbinding van de arbeidsovereenkomst een verzoek tot toekenning van wachtgeld heeft ingediend bij Vesteda. Vesteda heeft de aanvraag echter doorgezonden naar UWV USZO, in plaats van daarop zelf te beslissen.³² Dit heeft ertoe geleid dat [eiser] terecht is gekomen in de molen van UWV USZO/ABP, met als uiteindelijk resultaat voor hem een terugvordering van ten onrechte uitgekeerd ABP-wachtgeld van € 68.723,42 met wettelijke rente en – thans bijna zeventien jaar na datum ontbinding arbeidsovereenkomst – nog steeds geen uitsluitsel over zijn wachtgeldaanspraken jegens Vesteda. Gelet op het oordeel van het hof in de hoofdzaak dat Vesteda gehouden is de schade te vergoeden die [eiser] heeft geleden door de niet-betaling door Vesteda van zijn WUP-uitkering, zie ik niet in waarom in ieder geval de procedures tegen USZO UWV en ABP niet in een toereikend causaal verband zouden staan met het onrechtmatig handelen van Vesteda. Als Vesteda direct een juiste beslissing zou hebben genomen over het wachtgeld, waren die procedures immers niet nodig geweest. Tot uitgangspunt in de onderhavige procedure moet immers worden genomen dat [eiser] jegens ABP géén wachtgeldaanspraak had en dat de toekenning van dat wachtgeld door USZO UWV namens ABP onjuist is geweest.

Een mogelijk beletsel voor het slagen van de klacht is dat het onderdeel geen klacht inhoudt tegen de overweging van het hof aan het slot van rov. 3.12.2, dat [eiser], in het licht van het verweer van Vesteda, ook in hoger beroep de schadepost niet toereikend heeft onderbouwd. Ik lees de overweging echter zo dat het hof dit als een ‘ten overvloede’ aan zijn afwijzende oordeel heeft toegevoegd, maar dat dat oordeel uiteindelijk is gebaseerd op het ontbreken van het causaal verband. Het hof heeft immers in het geheel niet duidelijk gemaakt in welk opzicht de schadeopstelling van [eiser] (bijlage 12 bij de schadestaat) niet toereikend onderbouwd zou zijn. Het verweer van Vesteda waaraan het hof refereert, zag met betrekking tot het onvoldoende onderbouwd zijn van de schadeopstelling uitsluitend op de door [eiser] opgevoerde verletkosten, maar niet op de reiskosten en kopieerkosten die hij heeft moeten maken voor de procedures.³³ Deze posten zijn derhalve hoe dan ook niet betrokken in ’s hofs beoordeling.

De klacht in onderdeel IV richt zich ook tegen rov. 3.14.3, waarin het hof de post ‘schade in verband met de kosten van rechtsbijstand’ behandelt. Deze post heeft blijkens de schadestaat een beloop van € 87.879,67 en is toegelicht in bijlage 14 bij de schadestaat, met overlegging van een aantal stukken ter onderbouwing. Voor wat betreft de kosten van procedures tegen Vesteda heeft het hof geoordeeld dat grond voor toewijzing ontbreekt in verband met het bepaalde in art. 6:96 BW j° art. 241 Rv. Tegen dat oordeel is in cassatie – terecht – geen klacht gericht. De klacht richt zich tegen het oordeel dat voor zover de schadepost ziet op kosten van rechtsbijstand in bestuursrechtelijke en civielrechtelijke procedures tegen het ABP, in hoger beroep het causaal verband tussen die procedures en het niet-betalen van het wachtgeld door Vesteda niet inzichtelijk is gemaakt. Ik acht ook dit oordeel onvoldoende gemotiveerd, waartoe ik kortheidshalve verwijs naar het vermelde onder 2.29. Het hof had per procedure moeten beoordelen of die procedure in een toereikend causaal verband stond met het onrechtmatig handelen van Vesteda. Met andere woorden: of [eiser] de betreffende kosten ook had moeten maken indien Vesteda direct een rechtmatig besluit had genomen over zijn wachtgeldaanspraak.Volledigheidshalve merk ik nog op dat de omstandigheid dat [eiser] in de bestuursrechtelijke en civielrechtelijke procedures tegen UWV USZO/ABP in de kosten is veroordeeld, niet in de weg staat aan de mogelijkheid dat Vesteda, als derde, op grond van art. 6:96 lid 2 BW aansprakelijk is voor de door [eiser] gemaakte proceskosten.³⁴

Ten slotte geldt nog dat, anders dan in rov. 3.12.2, het hof in rov. 3.14.3 niet overweegt dat [eiser] de kosten die hij heeft betaald voor rechtsbijstand onvoldoende zou hebben onderbouwd.

Hiermee slaagt ook onderdeel IV.

Het onderdeel bouwt voort op de voorgaande onderdelen en slaagt daarmee eveneens.