Parket bij de Hoge Raad, 01-12-2023, ECLI:NL:PHR:2023:1193, 21/05264

Deze nadere conclusie wordt uitsluitend genomen met het oog op het voornemen van de Hoge Raad om op grond van art. 3.1.17.2 van het Procesreglement tot ambtshalve doorhaling van de zaak over te gaan. Hierbij is aan te tekenen dat doorhaling van de zaak niet tot gevolg heeft dat het geding definitief tot een einde komt. Zoals uit art. 3.1.17.3 van het Procesreglement van de Hoge Raad volgt, kan de behandeling van een doorgehaalde zaak op verzoek van (een der) partijen worden hervat.¹¹

Of een niet-verifieerbare vordering al dan niet zelfstandige betekenis heeft naast een verifieerbare vordering, is een vraag van feitelijke aard die van geval tot geval beantwoord moeten worden.¹³

Uit de totstandkomingsgeschiedenis van art. 25-30 Fw valt af te leiden dat bijvoorbeeld voldoende zelfstandig belang kan bestaan bij een niet-verifieerbare vordering strekkende tot revindicatie, of tot ontbinding van een overeenkomst.¹⁴ In de feitenrechtspraak is voorts erkend dat zelfstandig belang kan bestaan bij een verklaring voor recht dat een bestuurder van een gefailleerde vennootschap zijn bestuurstaak kennelijk onbehoorlijk heeft vervuld, dat dit handelen een belangrijke oorzaak is van het faillissement van de vennootschap, en dat de bestuurder aansprakelijk is voor het tekort in de faillissementsboedel. Deze vordering had namelijk niet enkel voldoening van verbintenissen uit de boedel ten doel, maar kon ook van belang zijn voor toewijzing van de vorderingen die strekten tot het opleggen van een bestuursverbod.¹⁵

Als eerste stelt FNV c.s. belang te hebben bij de vorderingen genoemd onder 1, 2 en 4, gelet op de financiële tegenprestatie die Helpling van de huishoudens heeft ingehouden, en in het licht van het bepaalde in de Regeling Dienstverlening aan Huis (hierna: RDH). Volgens de RDH is niet het huishouden inhoudingsplichtig voor een schoonmaker die krachtens deze regeling werkt, maar dient de schoonmaker zelf datgene wat bruto van het huishouden wordt ontvangen, als loon op te geven. Vervolgens vindt dan alsnog een fiscale heffing plaats.¹⁸

FNV c.s. voert in dit verband aan dat zij belang heeft bij beoordeling van de gevorderde verklaring voor recht dat Helpling in strijd met art. 9 Waadi aan [verweerster 2] een financiële tegenprestatie vraagt voor haar uitzendwerkactiviteiten (vordering 4), nu zij volgens FNV c.s. alsnog loonbelasting en premies dient af te dragen voor hetgeen Helpling als commissie heeft ingehouden. FNV c.s. licht daarbij voorts toe dat het inhouden van een financiële tegensprestatie niet mogelijk is indien vast komt te staan dat de rechtsverhouding met Helpling als arbeidsovereenkomst (vordering 1) of als uitzendovereenkomst (vordering 2) kwalificeert.¹⁹

Voorts voert FNV c.s. aan belang te hebben bij de gevorderde verklaringen voor recht onder 1 en 2, in verband met het vaststellen van het recht op een WW-uitkering van de voormalig schoonmakers. FNV c.s. licht in dit verband toe dat het UWV de WW-uitkeringen voor niet-kantoorpersoneel van Helpling nog niet heeft toegewezen, vanwege onduidelijkheid over de vraag of sprake is van verzekeringsplichtige arbeid. Onderdeel van die onduidelijkheid is volgens FNV c.s. “ongetwijfeld” gelegen in de vraag of het in Nederland überhaupt mogelijk is om te spreken van een uitzendrelatie wanneer de inlener geen ondernemer, maar een particuliere partij is. Voor de rechtspositie van de (ex-)schoonmakers van Helpling is volgens FNV c.s. des te meer van belang dat vast komt te staan dat sprake is van een “volle” arbeidsovereenkomst.²⁰

FNV c.s. benoemt verder dat de vaststelling dat sprake is van arbeidsovereenkomsten met Helpling, ook op andere gronden rechten schept voor de door FNV vertegenwoordigde schoonmakers, zodat FNV c.s. tevens een zelfstandig belang heeft bij de beoordeling van de vorderingen onder 1, 2, 10, 18 en 24. FNV c.s. licht in dit verband toe dat de toepasselijkheid van de Schoonmaak-cao ook een pensioenaanspraak oplevert, en dat daarmee ook het moederbedrijf en/of de bestuurders wellicht kunnen worden aangesproken op niet afgedragen pensioenpremies. Dit zou volgens FNV c.s. ook gelden in het geval de voormalige rechtsverhoudingen als uitzendovereenkomsten kwalificeren.²¹

Deze toelichting lijkt alleen betrekking te hebben op het belang dat FNV c.s. stelt te hebben bij de beoordeling van de vordering onder 10 (over de toepasselijkheid van de Schoonmaak-cao). Voor zover deze toelichting inderdaad zo moet worden begrepen, geldt het volgende.

FNV c.s. noemt verder als belang bij de beoordeling van de vorderingen genoemd onder 1 t/m 4, de rechtsbescherming van haar leden, die er belang bij hebben om te weten hoe moet worden omgegaan met (de door Helpling gestelde) driehoeksrelaties.²⁴ Voorts noemt FNV c.s. ten aanzien van de vorderingen onder 1 t/m 4, 10, 18 en 24 als bijkomend belang van FNV c.s. dat door de Hoge Raad duidelijkheid wordt gegeven over de wijze waarop driehoeksrelaties met werkplatformen juridisch moeten worden beoordeeld. Daarbij benadrukt FNV dat zij veel tijd, geld en moeite besteedt aan het tegengaan van misbruik via ontduikingsconstructies. Daarbij dient zij in de eerste plaats het belang van haar leden, maar daarnaast dient zij ook een breder maatschappelijk belang, aldus FNV c.s. FNV c.s. wijst er in dit verband op dat in het Deliveroo-arrest een aantal aspecten in het kader van de kwalificatieproblematiek onbehandeld is gebleven: in Deliveroo ging het om de vraag of er wel of geen arbeidsovereenkomst was met Deliveroo, terwijl het in de Helpling-zaak over de driehoeksrelatie gaat, waarbij het de vraag is wie met wie welke overeenkomst sluit, aldus FNV c.s.²⁵

Nu het zelfstandig belang bij het gevorderde onder 1, 2 en 4 m.i. reeds uit het voorgaande volgt, sta ik hier nog slechts stil bij het belang dat FNV c.s. stelt te hebben bij een beoordeling van de vorderingen onder 3, 10 en 18. Het gaat hier om de gevorderde verklaringen voor recht dat Helpling in strijd met art. 7a lid 1 Waadi arbeidskrachten ter beschikking stelt zonder registratie in het handelsregister (vordering 3), de verklaring voor recht dat de Schoonmaak-cao van toepassing is (vordering 10), en de verklaring voor recht dat het gebruik van algemene voorwaarden om een arbeidsovereenkomst tot stand te brengen, in strijd is met het dwingende karakter van het arbeidsrecht en/of art. 6:245 BW dan wel art. 6:233 onder a BW en/of onrechtmatig is jegens de schoonmakers (vordering 18).

Niet valt in te zien hoe de hiervoor (onder 3.16) beschreven belangen gediend worden met de gevorderde verklaringen voor recht onder 3 en onder 10. Beide vorderingen hebben immers betrekking op de (voormalige) rechtsverhoudingen tussen de schoonmakers en Helpling, en niet op de beoordeling van driehoeksverhoudingen of het tegengaan van misbruikconstructies in algemene zin. Reeds om die reden geldt dan ook dat FNV c.s. niet voldoende heeft toegelicht dat bij de vorderingen genoemd onder 3 en onder 10 een voldoende zelfstandig belang bestaat.

FNV c.s. heeft voldoende toegelicht dat en waarom zij bij de beoordeling van de vorderingen genoemd onder 1, 2, 4 en 18 een ander belang heeft dan enkel de toewijsbaarheid van de verifieerbare vorderingen die in deze procedure voorliggen. Dit betekent dat de procedure ten aanzien van deze vorderingen kan worden voortgezet.

Verder dient hier te worden aangetekend dat de curator heeft laten weten niet in het geding te zullen verschijnen. Dit heeft tot gevolg dat de procedure tegen Helpling wordt voortgezet, en dat de uitspraak in die procedure ook rechtskracht heeft jegens de boedel. Uit art. 28 lid 4 Fw volgt dat de curator de uitspraak zal moeten respecteren.²⁹

Dat FNV c.s. tevens voldoende ander belang zou hebben bij de overige niet-verifieerbare vorderingen, is m.i. uit de toelichting van FNV c.s. niet gebleken. Ten aanzien van de overige vorderingen dient dan ook te worden verstaan dat het geding op de voet van art. 29 Fw geschorst is.