Parket bij de Hoge Raad, 01-09-2023, ECLI:NL:PHR:2023:761, 22/03086
Parket bij de Hoge Raad, 01-09-2023, ECLI:NL:PHR:2023:761, 22/03086
Gegevens
- Instantie
- Parket bij de Hoge Raad
- Datum uitspraak
- 1 september 2023
- Datum publicatie
- 31 oktober 2023
- ECLI
- ECLI:NL:PHR:2023:761
- Formele relaties
- Arrest Hoge Raad: ECLI:NL:HR:2024:426
- Zaaknummer
- 22/03086
Inhoudsindicatie
Unierecht. Arbeidsrecht. Wachtdiensten ambulancemedewerkers op Waddeneilanden. Uitleg begrip arbeidstijd in art. 2 Richtlijn 2003/88/EG.
Conclusie
PROCUREUR-GENERAAL
BIJ DE
HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
Nummer 22/03086
Zitting 1 september 2023
CONCLUSIE
B.J. Drijber
In de zaak van
1 [eiser 1] ,
2. [eiseres 2],
3. [eiser 3],
4. [eiser 4],
5. [eiseres 5],
6. [eiseres 6],
eisers tot cassatie,
verweerders in het voorwaardelijk incidenteel cassatieberoep,advocaat: mr. M.S. van der Keur,
tegen
UMCG Ambulancezorg B.V.,verweerster in cassatie,eiseres in het voorwaardelijk incidenteel cassatieberoep,advocaat: mr. F.M. Dekker.
Eisers tot cassatie worden aangeduid als [eisers] en verweerster in cassatie als UAZ.
1 Inleiding en samenvatting
[eisers] zijn werkzaam (geweest) als ambulancechauffeur dan wel -verpleegkundige in dienst van UAZ. UAZ onderhoudt een ambulancedienst in Noord-Nederland, waaronder op Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog. Bij UAZ wordt onder meer gewerkt met 24-uursdiensten. Op de Waddeneilanden bestaan die diensten – vanaf 1 juli 2020 – uit twaalf uur ‘parate dienst’ (tussen 8.00 uur en 20.00 uur) en aansluitend twaalf uur ‘bereikbaarheidsdienst’ (van 20.00 uur tot 8.00 uur), waarbij de medewerker op oproep beschikbaar dient te zijn. Bij een oproep voor een geval met grote spoed moet de medewerker onmiddellijk reageren en zich in uniform naar de ambulance begeven, waarbij een streeftijd van twee minuten geldt. De 24-uursdiensten op de Waddeneilanden worden verricht zowel door medewerkers die daar woonachtig zijn (zij kunnen de bereikbaarheidsdienst thuis doorbrengen en doen dat veelal ook) als door medewerkers die woonachtig zijn op de vaste wal (zij kunnen tijdens de bereikbaarheidsdienst op de eilanden terecht in een appartement of hotelkamer nabij de ambulancepost).
Op de vaste wal worden ook 24-uursdiensten verricht. Het tijdvak van 20.00 uur tot 8.00 uur moeten de werknemers daar doorbrengen op de ambulancepost. Daarom wordt de dienst tijdens dat tijdvak ‘aanwezigheidsdienst’ genoemd en geldt deze dienst als ‘arbeidstijd’ in de zin van Richtlijn 2003/88/EG (hierna: de Arbeidstijdenrichtlijn).1 Dat betekent onder meer dat deze dienst moet worden gevolgd door een rustperiode van minimaal 11 uur. [eisers] , die ieder woonachtig zijn (geweest) op [plaats 1] of [plaats 2] , worden ook ingeroosterd voor 24-uursdiensten op de vaste wal. In dat geval geldt ook voor hen het tijdvak van 20.00 tot 8.00 uur als een aanwezigheidsdienst.
[eisers] stellen zich op het standpunt dat de bereikbaarheidsdiensten die zij op de eilanden verrichten ook als ‘arbeidstijd’ moeten worden aangemerkt gelet op de beperkingen voor hun privéleven die zij daarvan ondervinden. Anders dan de kantonrechter is het hof daarin niet meegegaan. Het hof heeft het in de Europese rechtspraak ontwikkelde criterium toegepast, namelijk of de aan de werknemer opgelegde verplichtingen ‘een objectieve en aanzienlijke impact’ hebben op de mogelijkheid van de werknemer om zijn tijd tijdens het wachten op een eventuele oproep vrij in te vullen. Het hof heeft beslist dat in dit geval niet aan dat criterium is voldaan. In cassatie komen [eisers] daartegen op, ik meen tevergeefs.
2 Feiten
In cassatie kan van de volgende feiten worden uitgegaan.2
UAZ onderhoudt een ambulancedienst met diverse standplaatsen in de provincies Friesland en Drenthe, en op de Waddeneilanden Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog. Ongeveer 120 medewerkers zijn werkzaam in de zogenoemde Waddenpool. Dit zijn de medewerkers die ook diensten draaien op de Waddeneilanden. Op Terschelling zijn altijd twee ambulances 24/7 paraat met een bezetting van een chauffeur en een verpleegkundige. Op Vlieland en op Schiermonnikoog is één ambulance 24/7 paraat.
Bij de 24/7-beschikbaarheid en -bereikbaarheid van een ambulancedienst geldt een landelijke (plan)norm, die erop neerkomt dat een ambulance bij grote spoed in 92,4% van de gevallen binnen 15 minuten ter plekke aanwezig moet zijn.
[eisers] zijn werkzaam bij UAZ en draaien mee in de Waddenpool. [eiser 1] , [eiseres 2] , [eiser 3] en [eiser 4] wonen op [plaats 1] , [eiseres 6] woont op [plaats 2] . [eisers] doen diensten op zowel Terschelling (en Vlieland) als op de vaste wal. Dat geldt niet meer voor eiseres sub 4, [eiseres 5] . Zij is verhuisd naar de vaste wal en in 2021 met pensioen gegaan.
Op de arbeidsovereenkomsten van [eisers] is de cao Sector Ambulancezorg (hierna: de cao) van toepassing. In de cao wordt onder meer de beloning vastgelegd. In de cao wordt over de arbeidstijd (waar deze zaak primair over gaat) onder meer het volgende bepaald:
“Artikel 6.1 Voltijd
1. De arbeidsduur voor een werknemer met een voltijd dienstverband bedraagt, berekend over de duur van het basisdienstrooster dat geen aanwezigheidsdiensten bevat, gemiddeld 36 uur per week.
2. De arbeidsduur voor een werknemer met een voltijd dienstverband bedraagt, berekend over de duur van het basisdienstrooster dat aanwezigheidsdiensten bevat, gemiddeld minimaal 36 en maximaal 48 uur per week.
(…)
Artikel 6.7 Normen arbeidstijd
1. Ten aanzien van de arbeids- en rusttijden gelden de normen uit de Arbeidstijdenwet en het Arbeidstijdenbesluit. (…)
2. De werknemer verricht gedurende een aanwezigheidsdienst van maximaal 12 respectievelijk 24 uur buiten de verplichte aanwezigheid in de bedrijfsruimte ten hoogste 5 respectievelijk 13 uur feitelijke werkzaamheden zoals die normaliter plaatsvinden tijdens diensten die geen aanwezigheidsdiensten zijn.
(…)
Artikel 6.9 Aanwezigheidsdienst
1. Een aanwezigheidsdienst is een aaneengesloten tijdruimte van ten hoogste 24 uur, waarin het personeel in de bedrijfsruimte op oproep beschikbaar moet zijn voor het verlenen van ambulancezorg.
2. Gedurende een aanwezigheidsdienst van maximaal 12 respectievelijk 24 uur verricht de werknemer ten hoogste 5 respectievelijk 13 uur (…) de opgedragen werkzaamheden als bedoeld in artikel 6.7 lid 2.
(…)
Artikel 6.10 Bereikbaarheidsdienst
1. Een bereikbaarheidsdienst is een aaneengesloten tijdsruimte van ten hoogste 24 uur waarin het personeel elders dan in een bedrijfsruimte op oproep beschikbaar moet zijn voor het verlenen van ambulancezorg.
2. Bereikbaarheidsdiensten kunnen niet plaatsvinden op maandag tot en met vrijdag tussen 08.00 en 17.00 uur. Deze beperking geldt niet op feestdagen.
(…)”
Binnen UAZ wordt gewerkt met aanwezigheidsdiensten en bereikbaarheidsdiensten. Een aanwezigheidsdienst kent twee vormen. De eerste is een parate dienst van 8 dan wel 9 uur. Deze vorm wordt voornamelijk gebruikt bij drukke ambulanceposten in meer bevolkte gebieden (daarop ziet deze zaak niet). De tweede vorm van aanwezigheidsdienst is een 24-uursdienst, die wordt ingezet in minder drukke gebieden (daarop ziet deze zaak wel).
Op de vaste wal verblijven de medewerkers van UAZ tijdens een 24-uursdienst op de ambulancepost, voor zover ze niet met de ambulance onderweg zijn. De 24-uursdienst bestaat uit 12 uur parate dienst en aansluitend 12 uur aanwezigheidsdienst (in de vorm van een wachtdienst). De 24-uursdienst op de vaste wal wordt als één aanwezigheidsdienst beschouwd als bedoeld in artikel 6.9 van de cao en geldt maximaal voor 17,7 uur als arbeidstijd. Daarom heeft een medewerker van UAZ voorafgaand en volgend op deze dienst op de vaste wal een onafgebroken rusttijd van minimaal 11 uur.3
Sinds 1 juli 2020 geldt voor de Waddeneilanden een rooster waarbij de 12 uur tussen 08.00 uur en 20.00 uur als arbeidstijd wordt aangemerkt. De aansluitende 12 uren tussen 20.00 uur en 08.00 uur worden als bereikbaarheidsdienst in de zin van artikel 6.10 van de cao aangemerkt. Met [eisers] is de afspraak gemaakt dat zij, indien ingeroosterd voor een bereikbaarheidsdienst, gedurende deze uren bereikbaar zijn en in staat zijn snel bij een oproep beschikbaar te zijn. Zij kunnen de bereikbaarheidsdienst thuis doorbrengen.
Tot 1 juli 2020 gold voor [eisers] op de Waddeneilanden een rooster van 9 uur parate dienst, daarna tot 24 uur aangevuld met een dienst waarin men kon worden opgeroepen. Sinds 1 juli 2020 geldt een rooster waarbij de 12 uur tussen 08.00 uur en 20.00 uur als arbeidstijd wordt aangemerkt en de aansluitende 12 uren tussen 20.00 uur en 08.00 uur als bereikbaarheidsdienst.4 De wijziging per 1 juli 2020 is een voorlopig besluit van UAZ. Met de ondernemingsraad is afgesproken dat deze wijze van roosteren zal worden geëvalueerd. Vooralsnog is in verband met onderhavige procedure deze wijze van roosteren voortgezet.