Rechtbank Limburg, 31-01-2018, ECLI:NL:RBLIM:2018:883, AWB - 16 _ 2208

26. De rechtbank stelt voorop dat tussen partijen niet in geschil is dat de gezondheidsprogramma’s zijn gesponsord. De vraag die voorligt is of deze programma’s gesponsord mochten worden en derhalve vallen onder het toepassingsbereik van artikel 2.106, tweede lid, onder b, van de Mediawet.

27. De rechtbank overweegt dat het in artikel 2.106, tweede lid, van de Mediawet, neergelegde “media-aanbod van educatieve aard” een uitzonderingsgrond betreft. Deze uitzonderingsgrond is ingevoerd bij inwerkingtreding van de huidige Mediawet op 1 januari 2009. Omdat het een uitzonderingsgrond op een (sponsor)verbod betreft, rechtvaardigt dit naar het oordeel van de rechtbank een beperkte uitleg van het begrip “educatie”.

28. De rechtbank stelt vast dat verweerder voor de uitleg van het begrip “educatie” primair aansluiting heeft gezocht bij de taalkundige betekenis die Van Dale hieraan geeft, te weten “opvoeding” of “vorming”. Verweerder heeft in dit kader gesteld dat educatief media-aanbod vormend of opvoedend is, als het gericht is op bevordering van het leerproces of de persoonlijke ontwikkeling en de informatie met het oog daarop op een gestructureerde of didactische wijze wordt aangeboden. Ter zitting heeft verweerder desgevraagd toegelicht wat onder didactische elementen dient te worden verstaan. Verweerder heeft daarbij verwezen naar het jeugdprogramma Willem Wever. In dit programma wordt een bepaald onderwerp uitgelicht waarna vervolgens vragen worden opgeworpen, die later in het programma worden beantwoord. Het gaat daarbij volgens verweerder om het oogmerk van het programma: het vergroten van de kennis van de kijker. Als voorbeelden van andere educatieve programma’s van de Nederlandse Publieke Omroep (hierna: de NPO) heeft verweerder genoemd: Andere Tijden, Klokhuis en SchoolTV Weekjournaal.

29. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder zich, gelet op het voorgaande, op het standpunt kunnen en mogen stellen dat voor eiseres voldoende duidelijk, voorzienbaar en kenbaar is wat onder het begrip “educatie” moet worden verstaan en dat de gezondheidsprogramma’s daar niet onder vallen. Anders dan eiseres is de rechtbank van oordeel dat het enkele feit dat een begrip niet nader is omschreven in de wet of in de beleidsregels niet betekent dat het reeds daarom onvoldoende duidelijk is en een nadere precisering behoeft. Verweerder heeft hierbij terug mogen grijpen op de taalkundige betekenis van het begrip “educatie”. Gelet hierop kan eiseres’ beroep op strijdigheid met het lex certa-beginsel niet slagen. De rechtbank komt hierdoor evenmin toe aan een beoordeling van eiseres’ beroepsgronden die zien op de CCC-indeling van de NPO, waarnaar verweerder heeft verwezen ter ondersteuning en aanvulling van zijn primaire standpunt. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder voldoende gemotiveerd dat de gezondheidsprogramma’s geen educatief karakter hebben, nu zij – naar hun aard en inhoud – de kijker vooral voorlichting geven, tips geven en informeren over de producten en diensten van de sponsor. Weliswaar kan niet worden uitgesloten dat de gezondheidsprogramma’s een of meerdere educatieve elementen bevatten, maar hierbij is doorslaggevend dat deze programma’s niet het oogmerk hebben de kennis van de kijker te vergroten, maar eerder informatief van aard zijn. Dit in tegenstelling tot de door verweerder in de vorige rechtsoverweging aangehaalde programma’s van de NPO die duidelijk blijk geven van een educatief karakter, gelet op de hierin vervatte didactische elementen. Aangezien sprake is van een uitzondering op het sponsorverbod en het begrip “educatie” daarom beperkt wordt uitgelegd, had het op de weg van eiseres gelegen om de nodige voorzichtigheid te betrachten bij de sponsoring van deze programma’s. Eiseres had inlichtingen kunnen inwinnen bij verweerder alvorens tot uitzending over te gaan. Eiseres heeft dit niet gedaan. Het vorenstaande klemt temeer nu, zoals reeds in rechtsoverweging 1 is overwogen, op eiseres de verantwoordelijkheid rust dat haar programma’s in overeenstemming zijn met de Mediawet. Dat eiseres – wat daar ook van zij – zegt te hebben vertrouwd op een (externe) juridisch adviseur, ontslaat haar niet van die eigen verantwoordelijkheid. Nu media-aanbod van eiseres is gesponsord en daarvoor de uitzondering voor “media-aanbod van educatieve aard” niet van toepassing is, heeft verweerder terecht vastgesteld dat sprake is van overtreding van artikel 2.106, eerste lid, van de Mediawet.

30. Eiseres heeft voorts betoogd dat de opgelegde boete ten aanzien van het programma Kunst op de Bonnefooi in strijd is met het lex certa-beginsel. Zij voert daartoe aan dat de wettelijke bepalingen waarop deze boete is gebaseerd niet voldoende duidelijk, voorzienbaar en kenbaar zijn. Verwezen wordt in dit verband naar rechtspraak van het EHRM en de Afdeling. Door eiseres wordt niet betwist dat het Bonnefantenmuseum heeft opgetreden als sponsor en dat zij een bijdrage in geld heeft ontvangen. Wel wordt betwist dat er sprake is van een overtreding van artikel 2.108, eerste lid, van de Mediawet. Het begrip “producten of diensten van een sponsor” wordt niet nader gedefinieerd in de Mediawet, de wetsgeschiedenis en de Beleidsregels sponsoring publieke media-instellingen. Het was daarom voor eiseres niet duidelijk en voorzienbaar dat hieronder naast de producten of diensten van de culturele instelling zelf, ook werken van derden vielen die door deze instelling toegankelijk worden gemaakt voor het publiek. In programma’s van culturele aard wordt verslag gedaan van thema’s op het gebied van kunst, literatuur, film of theater. Dit betreft vrijwel altijd cultureel aanbod dat door een culturele instelling op een of andere wijze voor het publiek toegankelijk wordt gemaakt. Het verbod op het tonen of vermelden van producten of diensten kan tegen deze achtergrond alleen zien op het product of dienst dat de sponsor daadwerkelijk aanbiedt, te weten toegang tot dit culturele aanbod. In de uitzending van 9 september 2014 heeft eiseres enkele kunstwerken van de Amerikaanse kunstenaar David Hammons (hierna: Hammons) laten zien waarbij de artistiek directeur van het museum een toelichting heeft gegeven. Deze kunstwerken zijn tijdelijk in bruikleen gegeven aan het Bonnefantenmuseum en zijn daarom geen product of dienst van het Bonnefantenmuseum. De enige dienst die het Bonnefantenmuseum kan aanbieden is toegang tot haar collectie en dat is niet gebeurd. De getoonde kunstwerken zijn unieke stukken en het doel van het programma is het grotere publiek bekend te maken met en te informeren over deze kunstwerken. Het ligt voor de hand dat hierbij gebruik wordt gemaakt van de expertise van de artistiek directeur. Volgens eiseres staat artikel 2.108 van de Mediawet hieraan niet in de weg. Het is bovendien moeilijk voor te stellen wat het Bonnefantenmuseum had kunnen doen om niet in strijd te handelen met de uitleg die verweerder geeft. Daar komt bij dat de eerdere besluiten van verweerder geen aanknopingspunten bieden voor het standpunt van verweerder.

31. De rechtbank zal allereerst kort ingaan op de inhoud van het programma Kunst op de Bonnefooi.

32. In deze programmareeks ontdekken Limburgers het Bonnefantenmuseum in Maastricht. Het programma wordt grotendeels opgenomen in het museum en het museum heeft in 2013 en 2014 een financiële bijdrage geleverd van € 3000,- voor acht afleveringen. In de betreffende uitzending van 9 september 2014 komen werken in beeld die in het museum ten toon zijn gesteld. Er staan twee werken van kunstenaar Hammons centraal en de artistiek directeur van het museum geeft hierop een toelichting.

33. De rechtbank stelt vast dat tussen partijen niet in geding is dat het programma Kunst op de Bonnefooi gekwalificeerd kan worden als media-aanbod van culturele aard, waardoor dit programma voor sponsoring in aanmerking komt. Het programma is gesponsord door het Bonnefantenmuseum, nu deze een bijdrage in geld heeft verstrekt. Wat partijen thans verdeeld houdt is de vraag of in het programma producten of diensten van de sponsor zijn getoond. De rechtbank beantwoordt deze vraag als volgt.

34. De rechtbank overweegt dat, nog daargelaten of de in het programma getoonde kunstwerken al dan niet gekwalificeerd kunnen worden als producten afkomstig uit de collectie van het museum of afkomstig van een derde, in de onderhavige zaak doorslaggevend is dat er een dienst van het Bonnefantenmuseum is getoond, te weten het tonen van kunstwerken. Dat, zoals eiseres heeft betoogd, het Bonnefantenmuseum geen producten of diensten heeft aangeboden door entreekaartjes te tonen of kortingsacties aan te kondigen teneinde meer kijkers ertoe te bewegen het museum te bezoeken, doet hier niet aan af. Hoewel het begrip “dienst” in zijn algemeenheid een niet nader ingekleed begrip betreft, is het in de onderhavige context helder en duidelijk. Immers, het tonen van kunstwerken is bij uitstek een dienst die verricht wordt door een museum. Op grond van het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat verweerder zich op het standpunt heeft kunnen stellen dat het begrip “dienst” voldoende duidelijk, voorzienbaar en kenbaar is en daarom geen nadere precisering behoeft. Van strijd met het lex certa-beginsel is de rechtbank niet gebleken. Nu eiseres een dienst heeft getoond van het Bonnefantenmuseum, terwijl dat museum een bijdrage in geld heeft verstrekt, heeft verweerder terecht vastgesteld dat sprake is van overtreding van artikel 2.108, eerste lid, van de Mediawet.

35. Eiseres heeft daarnaast betoogd dat in haar geval een boeteverlagende omstandigheid aan de orde is. Zij verwijst daartoe naar artikel 2.12 van de Beleidslijn waarin is opgenomen dat verweerder boeteverlagende omstandigheden bij zijn besluitvorming in aanmerking neemt. Ten onrechte heeft verweerder hieraan geen gevolg gegeven. In het onderliggende geval doet zich de situatie voor dat de interpretatie van de geschonden norm niet eerder in het toezichtsbeleid van verweerder betrokken is geweest en aldus voor eiseres niet kenbaar is geweest. De tekst van de Beleidslijn is helder en laat verweerder op dit punt geen discretionaire bevoegdheid, aldus eiseres.

36. Verweerder heeft toegelicht dat daarmee niet bedoeld is een korting toe te passen op iedere zaak waarbij een bepaalde overtreding voor de eerste maal wordt geconstateerd; het betreft situaties waarin een norm nog nadere interpretatie behoeft in de uitvoeringspraktijk. Zoals hiervoor reeds is overwogen, zijn de begrippen “media-aanbod van educatieve aard” en “product of dienst van een sponsor” voldoende duidelijk, voorzienbaar en kenbaar. Deze begrippen behoeven daarom geen nadere omschrijving en interpretatie. Verweerder heeft om die reden geen aanleiding hoeven zien om op grond hiervan tot (verdere) matiging van de opgelegde boetes over te gaan.

37. Tot slot doet eiseres een beroep op het gelijkheidsbeginsel. Zij voert daartoe aan dat de documentaire “Het nieuwe Rijksmuseum” gesponsord is door het Rijksmuseum en de ING Bank. Voor eiseres is niet kenbaar of te achterhalen of een of beide sponsoren een bijdrage in geld hebben verstrekt. Wanneer dit wel het geval is, is die situatie vergelijkbaar met de situatie van eiseres. Verweerder had in dat geval zijn toezichthoudende bevoegdheden moeten inzetten dan wel in het geval van het programma Kunst op de Bonnefooi af moeten zien van het gebruik van deze bevoegdheden. Verder verwijst eiseres naar de rubricering die de NTR in vergelijkbare gezondheidsprogramma’s hanteert, te weten “Educatie”. Het is volgens eiseres aan verweerder om aan te tonen dat bij de sponsoring van de documentaire “Het nieuwe Rijksmuseum” en bij de rubricering door de NTR geen sprake is geweest van een situatie die vergelijkbaar is met de situatie van eiseres.

38. Naar het oordeel van de rechtbank ligt het in de eerste plaats op de weg van eiseres om haar beroep op het gelijkheidsbeginsel te voorzien van een deugdelijke onderbouwing. In het onderhavige geval is hiervan geen sprake. Het is niet aan verweerder om eiseres hierin te faciliteren wanneer zij geen begin van bewijs heeft geleverd. Verder volgt de rechtbank verweerder in zijn standpunt dat het weliswaar juist is dat verweerder bij de rubricering van programma’s in beginsel aansluit bij de CCC-indeling, maar dat verweerder geen toezicht houdt op het rubriceren van programma’s. De vraag of een programma terecht in de CCC-indeling is aangemerkt als educatief is eerst van belang indien het programma – zoals in de zaak van eiseres aan de orde is – in het licht van de artikelen 2.106 en 2.108 van de Mediawet wordt gesponsord. Het beroep op het gelijkheidsbeginsel slaagt dan ook niet.

39. Resumerend is de rechtbank van oordeel dat verweerder terecht is overgegaan tot het opleggen van de onderhavige boetes. In hetgeen eiseres heeft aangevoerd ziet de rechtbank geen aanleiding om tot (een verdere) matiging van deze boetes over te gaan.